|
2007
|
|
|
Goranzko joera
|
hori
bat dator Euskal Herri mailan antzematen denarekin, baina Arabako zein Gasteizko aldaketatxoek nagikeriak jota dirudite, Euskal Herriko datuak gorantz bizkorrago egiten du-eta. Horrek ez gaitu harritu behar, inondik inora, izan ere, Araba eta Gasteizen gertatzen den bezala, gehienbat erdaraz bizi den gizarte bateko harreman sareak euskalduntzea zeregin motela bezain lan zama mardula da.
|
|
|
EAEn baitan, halaber, hazkunderik handiena Gipuzkoan gertatu da (ondorioetako II.5 puntua). Azpimarragarria da azken kasu
|
hori
batez ere, ezin modu argiagoan ematen duen testigantzagatik. Izan ere, dimentsio makrosozialeko oinarrizko lege estatusa EAEko hiru lurraldeetan bera izanda ere, Gipuzkoako beste baldintza makrosozialak (hizkuntza diskurtsoa, batez ere), baldintza indibidualak (gaitasun erlatiboa zein motibazio nahikoa) eta baldintza mikrosozialak (euskaldunen arteko elkarrekiko ezagutza eta harreman trinkoagoak, besteak beste) beste inon baino egokiagoak dira euskararen erabilerarako eta, horren ondorioz, lorpenak ere Bizkaikoak eta Arabakoak baino handiagoak.
|
|
2009
|
|
|
Konstituzioko 3.1 art.ak gaztelera jakiteko betebehar orokorra ezartzen du, gaztelania Estatuko hizkuntza ofiziala delako. Hain zuzen, betebehar
|
hori
bat dator honakoa aitortzen duten Konstituzioko beste xedapen batzuekin: espainiar orok hizkuntza komunik baduela eta, ondorioz, hizkuntza hori jakintzat jotzen dela egoitza edo auzotasun faktoreak alde batera utziaz.
|
|
2010
|
|
|
Euskaraz egitea normala eta naturala da Leitzan, esan bezala, baina" den dena euskaraz esatea" gehiegizko formalismoaren eta are pedantekeriaren mugan egon liteke edo hala ikus lezake askok. Gazteen hizkeran gertatzen da
|
hori
batez ere, normalagoa baita hiztun zaharren hizkuntza produkzioa askozaz" euskaldunagoa" izatea. Horien kasuan, entzulearengan ez dago erdarazko hainbeste hitz edo lokuzio entzuteko espektatibarik, eta ez du harridurarik sortzen" euskara huts hutsezko" jardunak.
|
|
2011
|
|
|
Labur bilduz: ...eskaini digu Alan hudson ek, 2002ko bere saioan. ordura arte, Britto ren 1986ko tesi lan ezaguna alde batera uzten bada, inoiz pareko neurrian egin gabekoa, nire ustez. zer ikasia ugari dago hudson en saio horretan eta, batez ere, hemengo datu soziolinguistikoak zerekin konparatu jakiteko mundu zabaleko balio indarra duten elementu ugari eskaini digu bertan. hudson en" benetako diglosia"
|
hori
bat dator ia erabat, baina ez osorik, Ferguson-en diglosia klasikoarekin. puntu batean dauka aldea: maisuarentzat diglosiaren ezaugarri definitzaile irmo den egonkortasuna, hizkuntza egoera berezi horren mendeetako iraupen indarra, erabat
|
|
|
Alan Hudson irakaslea (irlandarra jatorriz, Fishman-en ikasle hurbil eta kuttun izandakoa) errepaso moduko bat egiten eta kontzeptua anabasa girotik ateratzen laguntzeko teoria modu bat proposatzen saiatu zen 2002an. kamusturik ageri da hudson en formulazioan151 era berean, hudsonen" benetako diglosia"
|
hori
bat dator ia erabat, baina ez osorik, Fishman-en diglosia prototipikoarekin. egonkortasuneko desberdintasunaz gainera152 puntu batean dauka aldea: erlazio genetikoa bai/ ez atalean, eta etiologia monokulturala monogenetikoarekin nahaste kontuan, aldentzen da ia soilik, ikusia baitugu diglosiaren (are" benetako diglosia" ren) rLSrako balioa espresuki aldezten eta azpimarratzen duela bukaerako bere erantzun txostenean.
|
|
2012
|
|
|
Baina gazteenen artean (24 urtetik beherakoen artean) joera aldaketa dago, eta hasi egin da bai euskara (%13, 7) bai euskara eta erdara (%9, 1) dutenen ehunekoa. Hala ere, kontuan hartu behar da joera aldaketa
|
hori
batez ere EAEn gertatu dela. Nafarroan 50 urtetik beherakoen artean ez da ehunekoa jaitsi, %4tik gora mantentzea lortu da adin talde horietan guztietan.
|
|
2013
|
|
|
Arrue proiektuan (Arrue ED2011, 2012) ateratako ondorioetako bat izan da ikasleen arteko eskolako hizkuntza erabileran eragiten duen aldagairik eraginkorrenetako bat ikasle horiek eskolatik kanpo bizi duten errealitate linguistikoa dela. Gure kasuan, eskolatik kanpo bizi duten errealitate linguistikoa erabat euskalduna da, eta
|
hori
bat dator Arrue proiektuan ateratako ondorioarekin.
|
|
2016
|
|
|
Nork bere buruaz duen inpresioa adierazten du erabilera aitortuak, eta gerta daiteke inpresio
|
hori
bat ez etortzea egiazko erabilerarekin. Edonola ere, erabilera aitortuaren eta behatuaren arteko korrelazio azterketa interesgarria da oso.
|
|
|
Indize
|
hori
bat dator EAEko administrazioan lanpostuen hizkuntza eskakizuna erabakitzeko erabili ohi den derrigortasun indizearekin. GaiMikel Zalbide – Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera.
|
|
|
Hirugarren faktorea (dislokazio demografikoa) zertxobait zehaztuz, azken hamarkadotako immigrazio kasuetan nabarmen antzematen dira hiru elementu bereizgarri: immigrazio
|
hori
bat batekoa, kolpekoa den ala apurka apurka gertatzen ari den; kopuruz eta" etorkin/ bertako" proportzioz bortitza den edo ahula, eta bertako herri giroan bertako hizkuntza nagusi den ala ez, erdararen aurrez aurre. Kolpeko fenomenoetan zentratuz, ez da berdin hamar familia erdaldun216 Azpeitira etortzea bizi izatera, Asteasura joatea edo Mutiloara.
|
|
|
Eguneroko bizibide arruntean libertade osoa nahi dugu," nahi duguna" egiteko. Gutxitan konturatzen gara, ordea," nahi dugun" modernizazio bide hori," norbaitek" desiragarri bihurtzen digun moda egarri
|
hori
batetik, eta euskaldun izaten jarraitu nahia bestetik, ezkontzen zailak direla. (..) aukeratzen dugun ikuspegia aukeratzen dugula, dislokazio kulturalaren arriskua dakar berekin modernizazioak.
|
|
2017
|
|
|
Iparraldean oinarrizko gai horiek lantzerakoan, ordea, joera nagusia da zuzenean Hego Euskal Herriko edota Frantziako intelektualak zein egiturak ekarraraztea:
|
hori
batez ere gertatzen da konfrontaziora joan nahi delarik, eztabaidara edo gogoeta partekatura;" kontzientizatze","" deitu prozesuetan murgildu nahi delarik. Baina Hegoaldekoek zein Frantziakoek beren aportazioa egin ondoan (hitzaldi edo tailer batean adibidez), bada beti halako umezurtz izatearen sentsazioa lehenik, ondoko galdera jalgi aitzin:
|
|
|
2.1 Eskolako hizkuntza eta hizkuntzak eskolan etxeak gehienetan elebakarrak izanik, pertsona batzuentzat haurtzaindegia eta eskola dira lehenengo inguruneak non" beste hizkuntzarekin" eguneroko kontaktua izaten duten eta hura ikasteko prozesua hasten duten; gehienetan, oroimenean galduta gelditzen da. ...alana (batez ere kataluniaren barnealdeko herri edo hiribilduetan) hitz egiten zuelako azalpenak. ondorioz, elkarrizketatuek azaltzen dute haur guztiek lagunekin auzoko edo herriko hizkuntza soilik hitz egiten zutela, eskolako hizkuntza edozein izanik ere. horren ondorioa da, baita ere, jatorriz katalan hiztunak diren askorentzat, lehen aldiz gaztelaniarekin ohiko kontaktua beranduagokoa dela, eta
|
hori
bat dator lehen hezkuntzako bigarren zikloan gaztelania ikasgaia hasten den unearekin.
|
|
|
Muda linguistikoak gauzatu dituena, hortaz, ibili ohi da ingurune sozial batean zeinak, hein batean, islatzen duen linguistikoki iragana eta orainaldia aldi berean. lagunen arteko hizkuntza, horrenbestez, alda daiteke, baina ez da hain ohikoa bat bateko aldaketak izatea, zenbait pertsonak unibertsitatean edo lanean bizitzen dituztenen modukoak. Seguruenez, horrek azaltzen du zergatik erakusten duen lagunen arteko hizkuntzak aurrerapenik moderatuena jatorrizko hizkuntzarekin lotuta. nolanahi ere, eremu horretan bi hizkuntzak erabiltzen dituztenak dira nagusi gutxigatik, nahiz eta aniztasun
|
hori
bat etor daitekeen edo ez, espazioan eta denboran:
|
|
2018
|
|
|
Europan egun nagusitzen ari den ideia eleaniztasunarena den arren, praktikan ikuspegi
|
hori
batez ere hizkuntza nagusien mesedetan da oraindik: " At the level of languages policies, multilingualism is understood as the knowledge of major European languages..." (Laakso et al., 2016:
|
|
|
Euskarazko etengabeko prestakuntzarako ikastaro korporatiboak eskaintza osoaren% 38 izatera iritsi dira; ehuneko
|
hori
bat dator langile elebidunenarekin. Hala eta guztiz ere, ikastaro gehienak hobekuntzari eta trebakuntzari begirakoak dira, hau da, ez da prestakuntzarik ematen gai profesionalei buruz, eta litzateke hori aldatzea.
|
|
2019
|
|
|
Iturria: eva obermüller," warum Sprachen verschwinden". science.orF.at (2017ko martxoaren 14an argitara emana). ahuldutako hizkuntza eskola bidez bizirik eusteko edo indarberritzeko saioen emaitza ahularen ondorio etsi
|
hori
bat dator, orobat, mintzaldaketari buruzko teorizazio saio landuenekin. Ikus horretaz, besteak beste, Fishman-ek eskolaren eragin mugatuari buruz behin eta berriro esandakoak:
|
|
2020
|
|
|
Hiztun elkartea hizkuntzasoziologiaren esparruan kontzeptu garrantzitsua da; Aspaldiko urteotan hiztunelkarte esaten diogu guk, elkartasun/ elkargo/ elkarte
|
hori
batez ere hiztunon lokarri dela gogoraraziz.
|
|
2022
|
|
|
Baina zein da bilakaera? Udalerririk euskaldunenetan beherakadatxo bat nabari da 2017tik 2021era; ez handia, lau urteko tartea izanik, baina jaitsiera
|
hori
bat dator arestian ikusi diren joera negatiboekin. Hiru puntu jaitsi da euskararen erabilera euskararen ezagutza% 80tik gorakoa duten herrietan.
|
|
|
Jaitsiera orokortua da, gainera: herriz herriko erabilera orokorra eta heldu nagusien erabilera alderatuta, ia herri guztietan daude batez besteko erabileraren azpitik, bai arnasguneetan, bai gainerako udalerri euskaldunetan —horietan handiagoa da jaitsiera, eta heldu nagusien artean da gaztelania da hizkuntza nagusia— Gutxi asko,
|
hori
bat dator etxeko erabilerarekin, adin talde horretan behera egiten baitu euskararen erabilerak.
|
|
2023
|
|
|
Gaztelaniaren izaera ludikoa azpimarratu zuten gazteak daude, hizkuntza
|
hori
batik bat aisialdiko jardueretan soilik erabiltzen dutenak. Horiek gaztelania sare sozialen, jokoen, musikaren, telebistaren eta, batez ere, mugikorraren hizkuntza dela azpimarratzen dute.
|
|
|
Lehenik, hizkuntzaren erabilgarritasuna eta garrantzia azpimarratu zutenak daude, jende berria ezagutzeko, oporretara joateko, euskaraz ez dakitenekin komunikatzeko (gaztelaniaren erabilera komuna seinaleztatuz)... balio duela, hizkuntza" handia" delako, gero eta jende gehiagok hitz egiten duelako eta milioika pertsonarekin hitz egin daitekeelako. Ondoren, gaztelaniaren izaera ludikoa azpimarratu zuten gazteak daude, hizkuntza
|
hori
batik bat aisialdiko jardueretan soilik erabiltzen dutenak. Horiek gaztelania sare sozialen, jokoen, musikaren, telebistaren eta, batez ere, mugikorraren hizkuntza dela azpimarratzen dute.
|
|
|
– Sexuaren araberako erabilera datuei dagokionez, aipagarria da, era berean, neskek mutilek baino gehiago egitea euskaraz. Gertakari
|
hori
bat dator Euskal Herriko neurketetan jaso ohi den joera orokorrarekin, alegia, adin tarte guztietan erabilera handiagoa izatea nesken artean, adinekoetan izan ezik:
|