|
2000
|
|
|
Hiztunaren hizkuntza sentimendu mikroak utzita, goazen orain hizkuntzaren etaerresumaren (nazioa, estatua) arteko kidetasunak arakatzera. Txillardegi inor bainolehen ohartu zen
|
hizkuntzaren
dimentsio politikoaz, eta egokiro ohartu ere. Gezurrabadirudi ere, oraindik ez diogu gainartu aurreiritzi tamalgarri horri euskaltzaleonmunduan:
|
|
2004
|
|
|
Giza izaeraren ehundura ideologiaren hariz josita baldin badago, ez dago zertan harritu
|
hizkuntzaren
dimentsio politikoa onartzeko orduan. Zenbait euskaltzalek, betiko leloan temati, euskararen gaia dimentsio politikoaren aurrekotzat joaz, kosta ahala kosta, izaera zatar hori erauzi nahi izaten dio gure mintzairari, kutsadura ziztrin horretatik libratzeko edo.
|
|
|
Xabier Aierdiz mintzo gara, zehazki. Harrigarria, zinez,
|
hizkuntzaren
dimentsio soziala eta politikoa aho batez onartzen diren aldi hauetan Unibertsitatearen esparrutik horrelakorik proposatzea. –Nire kezka:
|
|
2005
|
|
|
Landu berri dugun" Fragmente der Monographie uber die Basken"() testuak, azken finean," giza hizkuntzaren estudio entziklopediko" baten beharra aldarrikatzen du, zeinek aldi berean
|
hizkuntzaren
dimentsio historikoa eta gizatiarra kontuan hartuko dituen. Honen lehen ondorioa, ikusi bezala, hizkuntzaren estudioa" hizkuntzen estudio" bezala kontsideratzearen eskutik datorkigu eta, zehazki," metodologia konparatiboa" erabiltzen duen estudiotik.
|
|
|
Geroz eta garbiago ikusten du Humboldtek gizakia hizkuntzari esker bakarrik dela gizaki (gizakia ez dago jada erabat osatuta hizkuntzaren aurretik) eta, aldi berean, hizkuntza gizakiak hitz egiten duelako bakarrik dela hizkuntza (hizkuntza ez da gizakiarengandik aparte existitzen den zerbait). Horrela, bada, era honetan gizakiaren dimentsio linguistikoaz eta
|
hizkuntzaren
dimentsio antropologikoaz jabetzen delarik, ahalegin serioa egiten du bere jatorrizko" giza-teoria" orokorra, hemendik aurrera," hizkuntz teoria" sakon eta zabal baten bidez eta bitartez garatzeko. Gizakia etengabeko formazio prozesu batean dago eta, bertan, hizkuntza indar eragile garrantzitsuena da, alegia, hizkuntzari esker bakarrik ahal dezake gizakiak bere burua osatuz eta aberastuz joan, eta baita berau inguratzen duen mundua ezagutuz eta bereganatuz ere.
|
|
2007
|
|
|
Hor agortzen ote da ordea hizkuntzaren eta politikaren arteko lotura? Nekez.Nekez ahitu daiteke hor
|
hizkuntzaren
dimentsio politikoaren luze zabala. Politikaherri ondasunak kudeatzeko eta garatzeko bidea baldin badugu, eginkizunpolitikoa da hizkuntzen nondik norakoa babestea eta bermatzea.
|
|
|
Bestela esanda, hizkuntzaren oinarrizko funtzio antropologikoa dugu hemen bereziki gogoan, hau da, gizakiari pertsona izaten eta berori gizatiarrago bihurtzen ahalbidetzen dion
|
hizkuntzaren
dimentsioa. Hain zuzen horregatik kokatzen du Loch ek" hizkuntza" pedagogiaren" beharrezko eta oinarrizko" kontzeptuen artean, bai eta hemendik abiarazten ere bere" hizkuntzaren teoria pedagogikoa":
|
|
2009
|
|
|
Bereziki azpimarragarria deritzogu euskararen garapena
|
hizkuntzaren
dimentsio komunikatiboari dagokionez erakutsi izana. Hizkuntzaren dimentsio komunikatibo horixe delako, hain zuzen ere, eskolan gaur egun euskararen (eta beste hizkuntzen) irakaskuntzaren oinarri.
|
|
|
Hizkuntzen historia sozialaren azterketa iker eremu berria da bai soziolinguistikaren eta baita linguistikaren diziplinetan. Hizkuntzen historia linguistikoak eta hizkuntzen historia konparatuak anitz dira baina
|
hizkuntzaren
dimentsio sozialaren azterketa sistematizatua bere garapen historikoan ez da ohiko ikerketa eremua. Zer esanik ez euskararen kasuan.
|
|
|
Hizkuntzen historia sozialaren azterketa iker eremu berria da bai soziolinguistikaren eta baita linguistikaren diziplinetan. Hizkuntzen historia linguistikoak eta hizkuntzen historia konparatuak anitz dira baina
|
hizkuntzaren
dimentsio sozialaren azterketa sistematizatua bere garapen historikoan ez da ohiko ikerketa eremua.
|
|
|
mundu zabaleko, eta bereziki, Europako? kultur eta ekonomia zirkuituetan balio erantsia dakarren
|
hizkuntzaren
dimentsioa, kultura eta gizarte bati dagokion proiekzioduna. Horra gure tokia.
|
|
2010
|
|
|
Analisiaren perspektiba horrek, bada,
|
hizkuntzaren
dimentsio pragmatikoa eta diskurtsiboa begiztatzen du, bai, baina hizkuntzaren eduki gramatikala baztertu gabe, modu horretan hark ere hizkuntzak betetzen dituen funtzio sozialak eta komunikatiboak aztertu behar dituelarik108.
|
|
|
Giza hizkuntza da bere aztergaia, hain zuzen, sinbolikoa eta artikulatua izateagatik ezaugarritzen den eta, zehazki, hizkuntza historikoen esparruan gertatzen diren ekintza linguistikoetan gauzatzen den hizkuntza. Linguistikak berak, baina, biraketa esanguratsua ezagutu du, zeinen ondorioz orain garrantzi gehiago ematen dion
|
hizkuntzaren
dimentsio dinamikoari estatikoari baino, modu horretan hizketa ekintza elementu zentral bihurtzen delarik. Horregatik, bada, egungo hizkuntzalaritzak geroz eta gehiago aldarrikatzen du hitz egitearen beraren linguistika integrala, alegia, ekintza linguistikoaren dimentsio komunikatiboa eta gizakiaren errealitate kulturala bere osotasunean eta elkarreraginean aintzat hartuko dituen linguistika.
|
|
2011
|
|
|
Landutako ezagutza teoriko praktikoan oinarritutako diskurtsoa eraiki, egituratu eta sendotu. diskurtsoa antolatu eta mailakatu plano ezberdinetan dimentsio eta errealitate ezberdinei egokitzeko eta erantzuteko: euskara
|
hizkuntzaren
dimentsio orokorra, balizko aplikazio ezberdinak hizkuntza lurralde ezberdinetan (ueMA, Lasarte..), subsidiaritatea non, funtzioen esklusibotasuna non, gutxiengoen diskurtsoa non... diskurtsoaren bidez, hizkuntza ekologiaren dibulgazioa egin maila ezberdinetan, hezkuntza arautuaren formazioan eta gizarte alorreko espazioetan: gizarte eztabaidak eta hausnarketak prozesu parte hartzaileen bidez, gaiaren sozializaziorako gizarte sareak, komunikabideetan eragiteko eta komunikazio ildo bat zabaltzeko lobby baten eraketa, esperientziak egikaritzen ari direnen arteko ezagutzaren truke foro baten sorkuntza, edota gasteiz europear hiriburu Berdea bezalako aitzakiarekin ekitaldi bereziak antolatu hizkuntza ekologiaren inguruan. gizarte erantzukizunaren kontzeptuaren bidean sakondu. gizarte erantzukizuna hizkuntza ekologiaren diskurtsoarekin jantzi eta planteagarria den kasuetan arauetan irizpideak finkatu, aplikatu eta ebaluatu. hizkuntza nagusia euskara duten lurraldeetan, hizkuntza ekologiaren diskurtsoari erantzungo dioten ‘habitat’ berezkoak eta zainduak sortu, euskarak naturalki funtzio hegemonikoa izango duen espazio ekosistemikoen gisara ulertuta. hausnarketan sakondu:
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, orain arte egindako azterketak eta eskuratutako emaitzak garrantzizkotzat jo daitezkeen arren, badago zer aztertu, bai diskurtso markatzaileei buruz zein birformulatzaileei buruz, eta zer esanik ere ez
|
hizkuntzaren
dimentsio sozio diskurtsiboan eta elkarreragintzakoan sakontzeko.
|
|
|
Bada bosgarren motibazio elementu bat, edo motibazioan ere eragiten duen
|
hizkuntzaren
dimentsio bat. Laukotea jartzea argiagoa iruditu zait, eta horregatik bosgarren hau apur bat aparte aipatuko dut, beste dimentsio batetik eragiten duen motibazio faktore moduan.
|
|
|
Eta horrela beste askok. Dena den, nabarmena da
|
hizkuntzaren
dimentsio politikoa.
|
|
2014
|
|
|
|
hizkuntzaren
dimentsio zentrala da. Euskara erabiltzeko oso motibatuta egonda
|
|
2015
|
|
|
Garai berdinean eta alderdi politikoen legeztatzearekin batera
|
hizkuntzaren
dimentsio politikoa agerian geratuko zen, eta, orokorrean, euskararen inguruko diskurtsoak modu lerratuan eratuko ziren: alde batetik alderdi abertzaleei loturikoak; bestaldetik alderdi estatalistei loturikoak, lerro bakoitzaren barruan ikuspegi ezberdinak egonda ere.
|
|
2016
|
|
|
Xabier Erizeren ekarpenak oinarri hartuta, gizarte antropologia eta teoria feministatik abiaturiko hausnarketa proposatzen du Jone Miren Hernandezek. " Jarrera eta motibazio kontzeptuez harago... Hizkuntza kultura, praktikak eta emozioak" artikuluak" azken hamarkadetan
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboak izandako garapenean" jartzen du soa, hizkuntza kulturaren garapenean, identitatea eta praktika gorpuztuetan, eta ekintza eta emozioen arteko loturan arreta jarriz.
|
|
|
Eta testu honen kasuan, garrantzitsuagoa dena: zer esan daiteke kultura horrek
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboetan izandako eraginaren inguruan?
|
|
|
Artikuluak helburu bikoitza du. Alde batetik, erreparatzea azken hamarkadetan
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboak izandako garapenean, eta bestetik, ibilbide honen ondorioz, irudikatzea aurrera begira planteatu daitezkeen erronka eta eginkizun berriak. Ariketa hau, nagusiki, gizarte antropologiatik eta teoria feministatik burutuko da.
|
|
|
Izaera partziala duen ariketa da, beraz. Gainera,
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboak ertz asko eduki ditzakeela jakinik, kasu honetan hiru aspektutan jarriko da arreta: (1) hizkuntza kulturaren garapenean, (2) identitatea eta praktika gorpuztuetan (3) eta ekintzen (performancea) eta emozioen arteko loturan.
|
|
|
Helburua bikoitza litzateke. Alde batetik, erreparatzea —oso gainetik bada ere— azken hamarkadetan
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboak (eta bere baitan biltzen diren elementuek) izandako garapena, eta bestetik, ibilbide honen ondorioz, irudikatzea aurrera begira planteatu daitezkeen erronka eta eginkizun berriak. Argitu behar da, ariketa hau egilearen erreferenteak diren diziplina eta paradigmatik egingo dela, alegia, gizarte antropologiatik eta teoria feministatik.
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntzaren
dimentsio subjektiboak ertz asko eduki baditzake ere, kasu honetan hiru aspektutan jarriko da arreta: (1) hizkuntza kulturaren garapenean, (2) identitatea eta praktika gorpuztuetan (3) eta ekintzen (performancea) eta emozioen arteko loturan.
|
|
|
2 Gurean ere, hizkuntzaren gaineko ikerlan mota berezi bat zabaltzen ari da euskaren historia soziala aztergai duena. Horrelakoetan hainbat gizataldek edota hiztun zehatzek utzitako markak mugarri gisa agertzen dira,
|
hizkuntzaren
dimentsio sortzaile horietako bat agerian utziz.
|
|
2017
|
|
|
–Askatasunaren hizkuntza nazio hizkuntza da,[?] eta baita elkartasunaren hizkuntza ere? 306 Txepetxen hitz horiek aintzat hartuta,
|
hizkuntzaren
dimentsio nazionalak bakarrik egiten gaitu nor gaurko gure munduan. Hizkuntzaren estatus eta funtzio etnokulturalak ez dauka ahalmenik hiztunen artean nazio sentimendua eta batasuna ehuntzeko.
|
|
2018
|
|
|
Lacanen azalpenaren arabera, esanahi kulturala sortzeko beharrezkoa da amaren gorputzarekiko hastapeneko harremana erreprimitzea. Kristevak auzitan jartzen du suposizio hori, eta argudiatzen du «semiotikoa» dela hastapeneko amaren gorputz hark bideratutako
|
hizkuntzaren
dimentsio bat, zeina, Lacanen hasierako premisa gezurtatzeaz gain, subertsiorako iturri agorrezina den Sinbolikoaren baitan. Kristevarentzat semiotikoak adierazten du jatorrizko aniztasun libidinal hura kulturaren beraren barruan, zehazkiago hizkera poetikoan, non esanahi anitzak eta irekitasun semantikoa diren nagusi.
|
|
|
Hortaz, Kristevak aldi berean aldarrikatzen eta ukatzen du semiotikoa emantzipaziorako ideal bat dela. Esaten digu
|
hizkuntzaren
dimentsio hau normalean erreprimituta dagoela, baina aldi berean ezinezkoa dela hizkera mota horri etengabe eustea.
|
|
|
Feminista frantses batzuek hizkuntza alternatibo bat proposatzen dute Faloak edo aitaren legeak gobernatzen duen hizkuntzaren ordez, eta horrela kritika egiten diote Sinbolikoari. Kristevak «semiotikoa» proposatzen du,
|
hizkuntzaren
dimentsio espezifikoki amatarra, eta bai Irigaray eta bai Hélène Cisoux écriture feminine delakoarekin erlazionatu ohi dira. Wittigek, hala ere, ez du inoiz bat egin joera horrekin, bere ustez hizkuntzaren egitura ez baita ez misoginoa ez femeninoa berez, ezpada helburu politiko definituetarako erabiltzekoa den tresna bat.
|
|
|
Erabat ematen zaio buelta Kristevaren formulazioari: orain Sinbolikoa eta semiotikoa ez dira amaren ekonomia libidinalaren errepresioaren edo agerpenaren arabera azaltzen diren
|
hizkuntzaren
dimentsioak. Interpretazio honetan amaren ekonomia bera reifikazio bat da, ezkutatzen eta hedatzen duena emakumeei ezarritako nahitaezko amatasuna.
|
|
2021
|
|
|
Item horietako puntuazioen arabera, hiru hizkuntza profil definitu genituen, aurrez esan bezala, eta artikulu honetarako
|
hizkuntzaren
dimentsioan jarriko dugu arreta bereziki. Euskal elebiduna euskal dimentsioan engaiatua (hemendik aurrera EusEle laburduraz izendatuko dugu) multzoan sailkatu genituen euskaraz gaztelaniaz baino erosoago aritzen zirenak; guraso, lagun, Whatsapp-en eta ezezagunekin beti euskaraz aritzen zirenak; euskaldun izateko euskara jakitea beharrezko zela uste zutenak; beren burua euskal herritar soilik sentitzen zutenak, eta euskal kultura euskaraz eginikoa zela uste zutenak.
|
|
2022
|
|
|
Eskala honetan eta tokian tokian ere, hizkuntzen ‘testuinguruaren’ bi dimentsioen (fisikoa eta soziala) uztardura egiteko, gakoa da ‘lurralde eta herri bizigarri’ kontzeptua aintzat hartzea eta bere baitan
|
hizkuntzaren
dimentsioa berariaz
|
|
2023
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 48 baizik eta curriculumeko ikasgai guztietan duen eragina kontuan hartuta. Gomendio horrek jasota dakarrenaren arabera,
|
hizkuntzaren
dimentsioa aintzat hartu litzateke honako alor hauetan: ikasmaterialetan, irakasleen prestakuntzan, irakaskuntzan hizkuntzaren dimentsioak duen garrantzia azpimarratzen duten dokumentuen sorkuntzan eta alderdi hauek guztiek ebaluazioan izan behar duten trataeran.
|
|
|
Gomendio horrek jasota dakarrenaren arabera, hizkuntzaren dimentsioa aintzat hartu litzateke honako alor hauetan: ikasmaterialetan, irakasleen prestakuntzan, irakaskuntzan
|
hizkuntzaren
dimentsioak duen garrantzia azpimarratzen duten dokumentuen sorkuntzan eta alderdi hauek guztiek ebaluazioan izan behar duten trataeran.
|
|
|
Nahiz eta hasiera batean ikasle profil jakin bat izan ikerketa horien jomuga (hau da, migratzaileak, edota gutxiengo etnikokoak),
|
hizkuntzaren
dimentsioa aintzat hartuta jarduteak edozein ikasleri dakarzkio onurak. Finean, ikaslearen lehenengo hizkuntza eta eskolako hizkuntza berberak diren kasuetan ere, ulermen sakonagorako bidea urratuko dio artikulu honetan jorratu dugun ikuspegiak.
|
|
|
Horregatik, ulertu daiteke Balear Uharteetako, Valentziako eta Kataluniako Estatutuek zehaztapen gehiagoz lantzea tokiko hizkuntzaren xehetasunak. Hiru estatutu horien hitzaurreek, terminologia desberdinak erabiliz,
|
hizkuntzaren
dimentsio politiko identitarioa azpimarratzen dute (Pla, 2010: 103).
|
|
|
– Bukatzeko, erronka moduan identifikatzen dugu euskaltasuna, euskal
|
hizkuntzaren
dimentsio sozio historiko eta kulturala, urruti geratzen zaiola ikaslegoari. Ondorioz, euskara kosifikatuta hautematen dute askok, gauza bat balitz moduan, eta ez identitate kultural ireki eta garaikide baten oinarri moduan.
|
|
|
batetik, haurra edo heldu hasi berria komunitate batean txertatu ahal izateko jarduerak hizkuntza erabiliz egiten dira; bestetik, sozializatzeko prozesuan haurrak zein hasi berriak barneratuko du hizkuntza nola erabili behar den dena delako komunitate edo talde horretako kide bihurtzeko. Hizkuntzaren barneratzea edo jabekuntza ez dagokie bakarrik
|
hizkuntzaren
dimentsio fonologiko, lexiko, morfosintaktiko eta testual diskurtsiboei, baita, hizkuntza erabilera bakoitzaren balio sozialari ere. Horrela, egoera elebidun edo eleaniztunetako sozializazio prozesuetan haur edota edozein hasi berrik ikasten duena da hizkuntza bakoitzak zein balio sozial daukan egoera zehatzetan.
|
|
|
Hots, hizkuntza politikak bi perspektibak hartu lituzke kontuan: perspektiba indibiduala, batetik, hizkuntza eskubideak aitortuz eta bermatuz; bestetik, perspektiba kolektiboa,
|
hizkuntzaren
dimentsio sozialean oinarri hartuko lukeena, eta euskal edo euskarazko gizarte elkartea indartzea helburutzat izango lukeena. Orain arte, lehen perspektiba izan da gure hizkuntza politikaren parametro nagusia.
|