|
2004
|
|
|
Atal honetan
|
hizkuntza
askatasunaren gezurra izan dugu mintzagai, alderdi batetik. Beste alderdi batetik, berriz, euskaldunon hizkuntza jokabidearen autokritika egin dugu.
|
|
|
Beti dira baldintza sozialak. Aipatutako gizabanakoaren
|
hizkuntza
askatasuna beti da bizitzen ari den askatasun kultural, sozial eta politikoaren baldintzen zantzua?. 590
|
|
2009
|
|
|
gizabanakoari zuzentzen zaio erantzukizuna eskatzen, berak sortutako arazo nagusiak (ekologikoak, hizkuntzazkoak...) konpon ditzan, botere erabakigarri guztiek baldintza sozioestrukturalak kontrako norabidean bultzatzen dituzten bitartean. Eta zer esanik ez une honetan, Lakuan Jaurlaritza berria dugunetik, hiztun herri minorizatua akabatzeko ohiko estrategia erabiliz,
|
hizkuntza
askatasunaren gezur galanta hizkuntzaArgi baitago antolakuntza ekonomiko, politiko eta sozialak, eta horiei hertsiki loturiko sistema eta sare teknologikoek, azpiegiturek eta lurralde antolamenduak erabat baldintzatzen dutela hizkuntzakomunitatea.
|
|
|
Rosa Diezek kanpaina hasi zenetik exijitu duen
|
hizkuntza
askatasunari buruz, UPyDren buruak esan du EAEn ez dagoela ikasketak zein hizkuntzan egin nahi ditugun erabakitzeko askatasunik eta hizkuntza eskubideak herritarrei bakarrik dagozkiela, eskubideak pertsonek dituztelako, ez hizkuntzek.
|
|
|
Erretorika hutsa gertatzen da
|
hizkuntza
askatasunaren argudioa, euskaraz aritu nahi duenari saihetsezinak diren muga soziolinguistikoak ez ezik, herri erakundeen esku baino ez dauden muga legal eta politikoak ere ezartzen baitzaizkio. Euskararen hazkunderako defizit kezkagarriak atzematen dira Nafarroan eta Iparraldean, eta okerrena dena:
|
|
|
Eremu pribaturako hizkuntza betebeharrak finkatzerakoan, bereziki izan behar da kontuan betebehar horien proportzionaltasuna, enpresen bideragarritasuna eta tokian tokiko egoera soziolinguistikoa. Asmatu behar da enpresa askatasuna eta
|
hizkuntza
askatasuna uztartzen, asmatu behar da uztartzen gizabanakoen hizkuntza eskubideak oro eta interes publikokoa den hizkuntza pluraltasunaren sustapena ere, eta batzuk eta besteak uztartu behar dira, batak bestea zapaldu gabe. Printzipio horien guztien arrazoizko uztarketa egitea da konponbidea, inola ere ez eremu pribatuko ateak hizkuntza politikari erabat ixtea.
|
|
|
Behartu daiteke, eta behartu egiten da establezimendua, kontsumitzaileari nahi duen hizkuntza erabiltzeko aukera librea uztera eta" eskatzen" duena ulertzera, baina ezin da behartu, eta ez da behartzen, kontsumitzaileak erabilitako hizkuntzan erantzutera. Kontua da harreman pribatuetan gizabanakoaren
|
hizkuntza
askatasuna beti bermatu behar dela, kasu honetan bi norabideetan.
|
|
|
Ezin gogoratu gabe utzi elebitasun pasiboaren balioaz lehenago esanda utzi ditugunak. Hain zuzen, kontsumitzaileen eta ondasun saltzaileen edo zerbitzu emaileen arteko harremanetan ere, elebitasun pasiboaren estrategia eraginkorra izan baitaiteke kontsumitzaileen hizkuntza eskubideak egiazki bermatzeko, gizabanako guztien
|
hizkuntza
askatasunaren kalterik gabe.
|
|
|
Merkatuan indartsuena denaren legea aplikatzea, hizkuntz darwinismoa jaun eta jabe egitea alegia? hizkuntza aniztasunari mailukada ematea baino ez da eta, bide batez,
|
hizkuntza
askatasunari eta aukera berdintasunari ere bai. Askatasunak eta berdintasunak elkarrekin hartzen dute arnasa, askatasunak hauspotzen du berdintasuna, eta berdintasunak askatasuna, baita hizkuntza kontuetan ere.
|
|
|
Aukera berdintasuna eta askatasuna dira demokraziaren oinarri; hortaz, hizkuntz aukera berdintasuna eta askatasuna dira demokrazia linguistikoaren oinarri. Bi hizkuntza ofizial dituen gizartean, elebitasunak ahalbidetzen ditu aukera berdintasuna eta
|
hizkuntza
askatasuna. Ez da elebitasuna, elebakartasuna baizik, desberdintasun sozialak eta diskriminazioak sortzen dituena.
|
|
|
Ez da bidezkoa, ez da, beraz, onargarria?
|
hizkuntza
askatasunaren izenean aldarrikatzea" hizkuntza politikarik onena hizkuntza politikarik eza dela", hizkuntzen artean desoreka baitago eta, hain justu ere hizkuntza askatasunaz baliatuz, hizkuntzetako batean bizi nahi duenak hartarako zailtasun nabarmenak baititu.
|
|
|
Ez da bidezkoa, ez da, beraz, onargarria? hizkuntza askatasunaren izenean aldarrikatzea" hizkuntza politikarik onena hizkuntza politikarik eza dela", hizkuntzen artean desoreka baitago eta, hain justu ere
|
hizkuntza
askatasunaz baliatuz, hizkuntzetako batean bizi nahi duenak hartarako zailtasun nabarmenak baititu.
|
|
|
elebitasuna ala elebakartasuna. Galde dezagun, gaur eta hemen, zer den hizkuntza inposizio orori bizkarra erakutsi eta
|
hizkuntza
askatasuna edo hizkuntza aukeratzeko askatasuna egiazki bermatzen duena: elebitasuna ala elebakartasuna.
|
|
|
Aitzitik, euskal gizartean gehienek onarturiko helburua da, bi hizkuntzen koexistentzia soiletik harantzago, egiazko hizkuntza integrazioan eta hizkuntza bizikidetzan oinarrituriko euskal gizartea eraikitzea. Beste hitz batzuekin esanda, hemengo bi hizkuntzetan bizi den gizartea, eta hizkuntzen artean herritar guztiek aukera berdintasuna eta
|
hizkuntza
askatasuna bermaturik edukiko dutena: horra, gure irudiko, herritar gehienek, ametsetan baino ez bada ere, euren gizarteari opa diotena.
|
|
|
Onura sozialik ere ez, neurri batean elebiduna den eta are elebidunagoa izan nahi duen gizarte batean ez baita elebitasuna hizkuntza hautatzeko askatasuna mugatzen duena, elebakartasuna baizik, eragozteraino mugatu ere. Elebakartasunak norberaren aukerak itotzen ditu, eta inguruko elebidunak mugatzen, praktikan, norberaren gogoa gogo, inoren borondatea borondate, ezinbestez, elebidunen
|
hizkuntza
askatasuna eragozten baitu. Izan ere, elebiduna behartuta baitago elebakarraren hizkuntzan jardutera, hizkuntza hautatzeko eskubideari nahitaez uko eginez.
|
|
|
Esan nahi duguna da, gerorako utzi gabe eta modu iraunkorrean behar besteko pedagogia egin behar dela gizartea ohartarazteko bi hizkuntza dituen gizarte batean, euskal gizartean, esate baterako? elebitasunak bakarrik berma dezakeela
|
hizkuntza
askatasuna, elebitasunik gabe ezinezkoa dela hizkuntza askatasuna bermatzea, eta elebakartasunak eragotzi egiten duela hizkuntza askatasuna, erretorika huts bihurtzeraino. Izan ere, inork bere aukerako hizkuntzari uko egingo ez badio, ezinbestekoa baita hizkuntza horretan bizi ahal izatea, ezinbestekoa inori besteren hizkuntza ez inposatzea, ezinbestekoa inork, ulertzen ez duelako, ez eragoztea inori berak
|
|
|
Esan nahi duguna da, gerorako utzi gabe eta modu iraunkorrean behar besteko pedagogia egin behar dela gizartea ohartarazteko bi hizkuntza dituen gizarte batean, euskal gizartean, esate baterako? elebitasunak bakarrik berma dezakeela hizkuntza askatasuna, elebitasunik gabe ezinezkoa dela
|
hizkuntza
askatasuna bermatzea, eta elebakartasunak eragotzi egiten duela hizkuntza askatasuna, erretorika huts bihurtzeraino. Izan ere, inork bere aukerako hizkuntzari uko egingo ez badio, ezinbestekoa baita hizkuntza horretan bizi ahal izatea, ezinbestekoa inori besteren hizkuntza ez inposatzea, ezinbestekoa inork, ulertzen ez duelako, ez eragoztea inori berak
|
|
|
Esan nahi duguna da, gerorako utzi gabe eta modu iraunkorrean behar besteko pedagogia egin behar dela gizartea ohartarazteko bi hizkuntza dituen gizarte batean, euskal gizartean, esate baterako? elebitasunak bakarrik berma dezakeela hizkuntza askatasuna, elebitasunik gabe ezinezkoa dela hizkuntza askatasuna bermatzea, eta elebakartasunak eragotzi egiten duela
|
hizkuntza
askatasuna, erretorika huts bihurtzeraino. Izan ere, inork bere aukerako hizkuntzari uko egingo ez badio, ezinbestekoa baita hizkuntza horretan bizi ahal izatea, ezinbestekoa inori besteren hizkuntza ez inposatzea, ezinbestekoa inork, ulertzen ez duelako, ez eragoztea inori berak
|
|
|
Esandakoa nahitaezkoa da egiazko
|
hizkuntza
askatasunaren eta hizkuntza bizikidetzaren zelai zabalean bizi nahi badugu. Esandakoa, gainera, nahitaezkoa da euskarak gaztelaniaren ondoan indar biziz iraun dezan eta pixkanaka hazten joan dadin.
|
|
|
euskarak, indarberritzen jarraituko badu, maitaleak eta salbatzaileak bainoago, hiztunak behar dituela. Gizarteak jakin behar du, eta bereziki elebakarrek jakin behar dute?, elebakartasuna indartsu den bitartean, euskal gizartean ez dela
|
hizkuntza
askatasunaz egiazki baliatzerik izango, elbarritutako hizkuntza askatasuna izango dugula Euskadin. Jakin behar dugu, horrexegatik, ez dela hizkuntza bakerik izango, ez dela hizkuntza bizikidetza orekaturik izango, eta horrek gizarte bizikidetza harmoniatsua hauspotu ordez makaldu egingo duela.
|
|
|
euskarak, indarberritzen jarraituko badu, maitaleak eta salbatzaileak bainoago, hiztunak behar dituela. Gizarteak jakin behar du, eta bereziki elebakarrek jakin behar dute?, elebakartasuna indartsu den bitartean, euskal gizartean ez dela hizkuntza askatasunaz egiazki baliatzerik izango, elbarritutako
|
hizkuntza
askatasuna izango dugula Euskadin. Jakin behar dugu, horrexegatik, ez dela hizkuntza bakerik izango, ez dela hizkuntza bizikidetza orekaturik izango, eta horrek gizarte bizikidetza harmoniatsua hauspotu ordez makaldu egingo duela.
|
|
|
Kasu horretan, eta kasu hori ez da anekdotikoa?, ba al du askatasunik elebidunak? Ba al du modurik elebidunak bere
|
hizkuntza
askatasunaz baliatzeko. Galdera erretorikoa da, bistan da.
|
|
|
Ideia hori sakonago azalduz: hizkuntza aukera berdintasuna eta
|
hizkuntza
askatasuna beren kasa bermatu ezinezkoak direla uste izanik, hizkuntza hegemonikoaren ondoan egoera nabarmenki ahulean dagoen euskararen ezagutza ziurtatzeko eta gizarte bizitzako esparru ugarietan bere erabilera bermatzeko neurriak hartu beharra bizkarreratzen die herri aginteei Euskararen Legeak. Euskararen gizarte erabilerari dagokionez, berriz, aipatutako Hitzarmen Politiko eta Sozialaren arabera, baina laissez faire, laissez passer politikaren defendatzaileek esango luketenaren erabat kontra?, herri aginteak ezin dira izan behatzaile hutsak, protagonista aktiboak baizik.
|
|
2010
|
|
|
Hiritarren askatasun eta borondatean nahi dugu oinarritu etorkizuna... Baina horrela bada, non gelditu da euskaldunon
|
hizkuntza
askatasuna. Ez dugu guk ikusten lehendakariari eta gobernukide gehienei euskaldunon hizkuntza askatasunak kezka handirik eragiten dienik.
|
|
|
Baina horrela bada, non gelditu da euskaldunon hizkuntza askatasuna? Ez dugu guk ikusten lehendakariari eta gobernukide gehienei euskaldunon
|
hizkuntza
askatasunak kezka handirik eragiten dienik. Izan ere, euskaldunon aukera urriak murriztea dirudi gobernu honen zeregin behinenetakoa.
|
|
2013
|
|
|
Bitartean, artikulu honen neurriaren barruan aztertu ezin ditugun hainbat arrazoi tarteko, pentsa liteke ahultzen baino gehiago ez ote den indartzen ari" uzkurra" deiturikoa. Framing honen ezaugarrietarikoa da
|
hizkuntza
askatasuna aldarrikatzea, euskararen erabilera sustatzeko eta bermatzeko politika eraginkorrak, oro har, inposizioarekin lotzea, zilegitasuna edo justifikazio demokratikoa ukatuz azken 25 urteotan EAEn garatu izan den hizkuntza politikari (ez, ordea, Nafarroan edo Iparraldean burututakoei), eta, azken batean, aterpe emanez elebitasun zinikoari (elebitasunaren bandera zertarako eta praktikan eleba... Laissez faire/ laissez passer luke goiburu framing uzkurrean oinarrituriko hizkuntza politikak.
|
|
|
Arrue ikerketan ere hori agerian geratzen da, baina egia ere bada ezagutzarik gabe ez dagoela erabileraz hitz egiterik. Are gehiago, hizkuntza ez jakiteak ez dio
|
hizkuntza
askatasuna ez dakienari bakarrik zapuzten, bai eta dakienari ere. Izan ere, elebakarraren diktadura ezartzen du; alegia, ez dakienak ezin du erabili eta ez du erabiltzen uzten.
|
|
2015
|
|
|
usko Jaurlaritzak eta beste zazpi erakundek abenduaren 3an, Euskararen Nazioarteko Egunean, euskaldun berriak ospakizunen ardatz hartu nahi izan zituzten, besteak beste
|
hizkuntza
askatasun efektiborako aitzindari direlako.
|
|
|
Adierazpen instituzionalaren arabera,"
|
hizkuntza
askatasun efektiborako eta demokrazia linguistiko iraunkorrerako bidean aitzindari izan dira euskaldun berriak. Euskarak irabazitako hiztun bakoitzak euskaraz aritzeko aukerak zabaltzen dizkie bere inguruko gainerako hiztunei.
|
|
2016
|
|
|
Gutxieneko ulermena eskatu dute, beraz. «Herritarrek ulertu lukete elebitasun hartzailea ere zutabe sendoa dela elkarbizitza harmoniatsuarentzat, eta elebakartasuna arazoa eta oztopoa dela
|
hizkuntza
askatasun efektiboarentzat; eta, beraz, elebakartasuna gainditzea, gutxienez ulermen mailan, elkarbizitza harmoniatsu eta ekitatezkorako baldintza dela».
|
|
2017
|
|
|
–Euskara guztiok elkarrekin dugun ondarea da gaineratu du Tejeriak, arabarrok, bizkaitarrok, gipuzkoarrok eta nafarrok eta gurekin batera zuberotarrek, baxenabartarrek eta lapurtarrek elkarrekin dugun ondarea. Euskarak elkartzen gaitu, zaindu eta erabil dezagun euskara eta jarrai dezagun lanean, oraingo eta hurrengo belaunaldiek ezagutu dezaten benetako
|
hizkuntza
askatasuna?. (Euskara lan hizkuntza duten bost ganbera legegileetako ordezkariak eta Hiztegiaren lantaldeko kideak, Andres Urrutia euskaltzainburuarekin) Herri baten adierazpenaAinhoa Aznárez Nafarroako Parlamentuko lehendakariak ondorengo hau azpimarratu du: –Euskaltzaindiaren eskutik buruturiko lana da, eta euskararen akademiari eskertu behar diogu Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroako eta Iparraldeko herri mugakideok partekatzen ditugun altxor kulturaletatik handienetakoa dugun euskararen gramatika legeak babestu, ikertu eta garatzea.
|
|
2018
|
|
|
aginterik gabe eskubiderik ez. Eta agintariek azken bolada honetan aldarrikatzen duten
|
hizkuntza
askatasuna, euskara askatasunez alegia, ahaltsuen eskubideak bermatzera zuzenduta dago eta: erdal espainiar nazioarenak.
|
|
2021
|
|
|
Sorreran ezarri ziren hizkuntza politikaren oinarriek oreka nahiko egokia lortu zuten: erabilera hizkuntza ofiziala norberak aukeratzeko askatasuna; irakaskuntzan
|
hizkuntza
askatasuna, beste hizkuntza ofiziala nahitaez ikastearekin osatua; hizkuntza politika herrialdeko zonalde desberdinetako errealitate soziolinguistikora egokitzea eta nahitaez euskararen erabilera —euskal gizartearen hizkuntza bereizgarri, baina sozialki minoritario eta ahula— sustatzea. Horri guztiari zuhurtziaz, errealismoz eta adostasun handiz heldu behar zitzaion, sinetsita euskara izango zela kalteturik handiena baldintza horiek egon ezean.
|
|
2022
|
|
|
Horregatik ere, eta ez euskaraz irakurtze hutsagatik bakarrik, beharrezkoa ikusten zuen nazioarteko gai horiek lantzea. Hots, munduko berriak euskaraz irakurtzea
|
hizkuntza
askatasun bat izateaz aparte, askatasun politiko bat da herri honentzat.
|
|
|
Aurrez esan bezala, Administrazioan eta Hezkuntzan irlandera sustatzeko neurriek hainbat hiritarren kezka piztu zuen, eta
|
hizkuntza
askatasuna aldarrikatzen hasi ziren Language Freedom Movement (LFM) elkartean bilduta. Horren ondorioz, hezkuntza arloan irlanderaren derrigortasuna, irakasleei emandako hobariak eta tankera horretako neurriak kendu zituen gobernuak.
|
|
2023
|
|
|
Askatasunaren galeran! Hizkuntza bat ez da galtzen ikaste eta erabilpen pitokeriengatik, ezpada dakitenek eta ez dakitenek —baina ideologikoki adoktrinatuta daudenek— besteei
|
hizkuntza
askatasuna galarazten dietelako. Galbidean dagoen hizkuntzaren hiztunen inposizio grinagatik.
|
|
|
Euskal hizkuntza eredua arauen bidez eratuz joan da. Gutxiengoen zuzenbideak egiten duen bezala, euskal ereduaren ezaugarri nagusia
|
hizkuntza
askatasuna gauzatzeko guneak bermatzea da, hizkuntza bat edo bestea erabiltzeko eskubidea bermatuz. Helburu nagusia pertsonen eta hizkuntza taldeen eskubidea asebetetzea da.
|
|
|
Hizkuntza politikaren helburutzat ‘hizkuntza liberalismoa’ hartzeak, hots,
|
hizkuntza
askatasun hutsa hartzeak, zalantzak sortzen ditu bi hizkuntzen arteko aldeak horren nabarmenak diren kasuetan: bata, funtzionalki ez normalizatua; bestea, funtzionalki osoa eta indartsua.
|
|
|
Perspektiba indibiduala eta kolektiboa, biak, juridikoki osagarriak izan daitezke. Osagarritasuna bilatze aldera, egungo lege paradigmei osagai berri bat gehitu litzaieke,
|
hizkuntza
askatasun hutsetik berezko hizkuntzadun eremu funtzionalak indartzera jauzi eginez. Alegia, euskararen garapen osoa hizkuntza funtzio eta eremuak bermatuz eta eremu horiei babes juridikoa eskainiz soilik etor daiteke, ingurumen zuzenbideak naturguneak babesten dituen antzera.
|
|
|
Erreparo juridikoak ager dakizkioke auzitegiaren baieztapenari. Udal Legearen 6.2 artikuluaren idazketak ez du
|
hizkuntza
askatasunik eragozten. Artikuluak agertzen duena da udalak euskaraz funtziona dezakeela muga jakin batekin:
|