|
2009
|
|
|
Eta agertzen diren orri guztiak katalanez daude. Hau da, katalanez
|
hitz
egiteko modua bilatzen zuen.
|
|
2011
|
|
|
Gainontzeko hizkuntzetan hitzak sortu egiten dira eta gazteek ere beraientzat norma bihurtuko diren espresioak sortzen dituzte. Horrela
|
hitz
egiteko modu berezi horrek adin taldeari izaera propioa ematen dio. Hemen adierazi dutena, ordea, ez da hori.
|
|
2012
|
|
|
baserritarra, txiroa, analfabetoa, emakumea, zaharra... halakoengan babestu ziren, modernizazioa europa osoan hedatzen ari zela, herri kultura premodernoak (eta handik mundura jalgi zenean," globo osoan"). ez da euskaldunen kontua izan, ez soilik. euskal herri kulturak bezala, herri kultura guztiek eraldatu eta moldatu behar izan zuten; hitz batean, modernizatu behar izan zuten. Mintzairari dagokionez, herri kultura urbanizatu ahala, baserri mintzaira zatarrak eta landugabeak omen ziren horiek karga astunegia bilakatu ziren hiztunen bizkar okertuetan. harrezkero, jakintza molde berriarekin batera, hizkuntza molde berriak ezarri ziren.
|
hitz
egiteko modu berriak: ahozkoaren ordez idatzizkoa, elkarrizketa kolektibo eta zaratatsuaren ordez bakarrizketa ordenatua, egoerari lotutakoaren ordez abstraktu eta unibertsala, bizi praktiken esamesen eta berbaroaren ordez dotrina ondo antolatua... eta, mintzaira eta gogoa bereizterik ez dagoenez, munduaren" paradigma psikoepistemikoa" ere aldatu beharra izan zen eta kausaefektu loturak fenomeno gutxiren arteko norako bakarreko lotura bilakatu ziren, eta ondorioz ere, munduko izakariek izen bana eta bakarra hartu zutela erabaki zen. esan bezala, aldaketa horiek guztiek kontzientzia (gogamena) modernizatu zuten:
|
|
2014
|
|
|
Hurbilpen bat Tolosaldeko gazteek hitanoari buruz duten pertzepzio, diskurtso eta praktikara – Josu Ozaita hainbat momentutarako. Bailara honetako zenbait gazteri hitanoak euskara erabiliz era informalean
|
hitz
egiteko modua eskaintzen die; batua askotan oso formal egiten baitzaie, askotan artifizialtasun eta hoztasunarekin lotzen dutelarik. Batua kortesiazko moduarekin harremantzen dute hainbatetan eta orduan hitanoak bete dezake batuak umezurtz uzten duen esparru hau.
|
|
|
nik hiri... bestela konbertsazio bat hikaz ematen ez digute erakutsi, ez due erakusten. Ez da ia ezer lantzen hika ikastolan, gutxietsi egiten da, serio
|
hitz
egiteko modu bat ez balitz izango bezala, baseik ya ez dao. Taulakin ez goaz iñoa, moduik hobena hitz eittea da.
|
|
|
Merkatuak komertzioz erantzuten du eta aurre zentsura bat aplikatzen, autozentsura. Honen arabera
|
hitz
egiteko modu zehatz bat aukeratzen da, hizkuntza bat aukeratzen da (elebitasun egoera batean), hizkuntzaren maila ere bai. Baina batez ere esan daitekeena eta ezin dena esan determinatzen du Bourdieuren arabera.
|
|
|
Gauzak honela," bi hizkuntza jakin eta erabiltzeak gure
|
hitz
egiteko moduan eragina.
|
|
|
Kontuak horrela, euskara ere hizkuntza ukipenean bizi da, eta euskaraz dakiten guztiek euskaraz gain beste hizkuntza bat, behintzat, badakite, hau da, esateko ia ez dago euskaldun elebakarrik. Gauzak honela," bi hizkuntza jakin eta erabiltzeak gure
|
hitz
egiteko moduan eragina izaten du. Hizkuntzek elkarri eragiten diote eta interferentziak sortzen dira.
|
|
2016
|
|
|
Hauek, talde etnolinguistikoak izan daitezke, baina beste era bateko taldeak irudikatu ditzakegu ere, praktika komunitate deiturikoak esate baterako (Eckert; McConnell Ginet 1992). Ados egongo gara, abokatuek, medikuek, ingeniariek eta soziolinguistek euren hizkuntz komunitate propioa dutela, beste elementu batzuez gain, hizkuntza bera (hiztegia,
|
hitz
egiteko moduak, eta abar) partekatzen dutelako3 Azkenik, hizkuntza bat zerbaiten ikur bihurtzen dugunean ideien munduan eragiteko aukera garatzen ari gara. Alegia, hizkuntzaz aritzen garenean horri lotutako ideologia garatzen ari gara, izan diskurtso, lelo edo iruditegi jakin baten bidez. Honekin lotuta aipatu daiteke, gurean, askotan entzun duguna:
|
|
|
Horretarako gizarte prozesu erabakigarriak ezarri behar dira, eskualde hauetan arruntena eta berezkoa euskaraz solastea izan dadin. Burura datorkit, esku banakako finala irabazi ondoren Iribarriaren
|
hitz
egiteko modu berezkoa. Hori bakarrik da posible Gipuzkoan gaur egun eta Bizkaiko hainbat udalerritan.
|
|
|
Curriculum formaletik kanpo egiten dena oso agerikoa izan daiteke ondo behatuz gero, edota aurreiritzirik gabe behatuz gero. Baina, ezkutua ez da adjektibo desegokia erakundearen baitan dihardutenek askotan ez dutelako ikusten, edo ez dutelako hartaz
|
hitz
egiten modu esplizituan. Horrela bada, curriculum ezkutuari honelako definizio bat eman geniezaioke: erakunde baten lanean eta egituraketan berez eta oharkabe erabiltzen diren mota guztietako arau eta azturen bilduma, betiere, esplizituki ezarri diren helburu eta eginkizunei eragiten dienean.Erakundearen funtzionamenduko alderdi guztietan topatuko dugu curriculum hori, esan bezala, alderdi informala da:
|
|
|
Gureari dagokionez, hizkuntza merkatuaz hitz egin zuen (Bourdieu, 1982, 1984, 2002). Bourdieuk nabarmendu nahi zuen hizkuntza guztiek eta
|
hitz
egiteko modu guztiek ez dutela inondik inora estatus eta balio bera. Hizkuntzetan ere kapitalismo antzeko zerbait dugu:
|
|
2017
|
|
|
Batzuek, ‘hiztun berri’ definizioa marka linguistiko bat bezala ikusten dute, zenbait ezaugarriren faltaren ondorio, haien artean, ‘irlandar kuIrati Lizeaga Elizalde – Euskara, galiziera eta irlanderaren hiztun berrien hizkuntza identitatea tsua1’ Izan ere, gaelikoa hitz egiten duten hiztunen ‘kutsu’ edo ‘ahoskera’ hori ez da beti berdina, aldaera geografikoarekin oso loturik baitago. Beraz, hiztunen jatorriaren arabera, ahoskatzeko edo
|
hitz
egiteko modu bat edo beste duten hiztunen irlandera hau, hiztunen artean behintzat, irlandera estandarraren gainetik dago prestigioari dagokionez eta gaelikoa ikasi dutenak oso kontziente dira. Horregatik, euren hizkeratan" kutsu" gaelikorik ez dutela ikustean, askok, automatikoki, euren burua ‘hiztun berri’ definitzen dute (Mcleod, O’Rourke & Dunmore, 2014):
|
|
|
Hiztunen jatorriaren arabera, ahoskatzeko edo
|
hitz
egiteko modu bat edo beste duten hiztunen irlandera hau, hiztunen artean behintzat, irlandera estandarraren gainetik dago prestigioari dagokionez eta gaelikoa ikasi dutenak oso kontziente dira.
|
|
|
Kontu hori aipatu izan diegunean beraien gurasoak aipatzen dizkigute, gure aiton amonak alegia. Haien euskara
|
hitz
egiteko modua goresten dute. Gu ere gogoratzen dugun apurra aintzat hartuz gero, ados gaude baieztapen horrekin.
|
|
|
Euskaran, beste hizkuntza batzuetan bezala, hizketa lagunari
|
hitz
egiteko modu desberdinak daude hau da, hizkuntz tratamenduak aurkitzen dira. Hizkuntz tratamenduak definitzeko bi elementu daude:
|
|
|
Mogelek Peru Abarkan" iru euskaldun modu, prancesa, quiputza, ta bizcaitarra" elkartu zituenean bezala, euskaltzaleek antolatu behar izan zuten euskal hiztunen arteko baliokidetza. euskaraz hitz egitea aldagai bakarra zela ebaztea eta norbera (hiztun gisa, bederen) definitzeko erabakigarria izan zitekeela erabakitzea euskalgintza deritzogunaren eskutik etorri zen. Baliokidetza eremua, beraz, ondorio praktikoetarako irudikatu zen, euskara biziberritzeko diskurtso eta ekimenetan. eta hiztun kategoriak nahiz
|
hitz
egiteko modu eta gaitasunak, hainbeste eta hain bestelakoak izanda, batzeko beharraz antolatu zen. hala ere, batasun linguistikoaren ideia beti izan da eztabaida eta borroka gunea, eta horregatik ere, baliokidetza sailak sail bakar batera biltzeko ahaleginetan tematu da euskalgintza: alfabetatzea, euskalduntzea, hizkuntza estandarra egitea... ahalegin horietan estatu baten gabezia agerikoa izan da; baita estatistikari balio orokorraren bermea aurrez ezartzeko orduan ere. ikerketa soziolinguistikoen aurrekari zaharretan, eliza katolikoaren erregistro eta inkestak ditugu. euskararen kasuan, zaharrena 1587an egin zen herrien (eta hiztunen) erregistroa izan daiteke (Jimeno Jurio, 1997:
|
|
|
Nerabeek maiz jasotzen dute euskara erabiltzeko agindua, baina, mutila izateak mutilei ematen dien posiziotik errazagoa dute agindu horri aurre egitea, batez ere, haurrei eta transmisioari oso lotuta dagoen agindua dela konturatzen direlako. Neskak, ordea, beste posizio batean daude. bestalde, oso deigarria egin zitzaidan neska eta mutilen artean
|
hitz
egiteko modu ezberdinak topatu izana. Mutilen artean elkarrizketa luze gutxi jaso nituen. euren arteko komunikazio egoera arruntena esaldi eta, batez ere, esamolde motzez osatutakoak dira:
|
|
|
Tú, joder, déjame!"" Jo! Idatzi ondo!... Tú eres tonto!"(...)" Ke putosida!" (Lezo, 13 urtekoak). ezarritako genero rolaren arabera bakoitzari
|
hitz
egiteko modu bat dagokio, eta mutilen solasaldietan esaldi labur eta amaitu gabeak erabiltzen dituzte (etenak, isiluneak...). nesken artean, aldiz, solasaldi luzeagoak eta giro lasaiago batean edukitzeko joera nabarmentzen da. diferentzia hauek oso lotuta daude batzuk eta besteek garatzen dituzten gorputza dinamikekin: mugimendua edo geldotasuna. eckert en ustez mutilek ezberdintasun objektiboetan oinarritzen dute beraien arteko lehia, indarra edo abilezia erabiliz. nesken identitatea, Genero identitatearen hizkuntza jokoa.
|
|
|
Jaime Altuna Ram� rez – Genero identitatearen hizkuntza jokoa. ...ian egin diren beste ikerketa batzuetan garbi deskribatu da (eusko Jaurlaritza 2013, 2016 eta 2017, Soziolinguistika klusterra, 2013). pasai donibane eta lezoko gazteek ere adin tarte honetan gaztelania gehiago erabiltzeko joera argia erakutsi eta deskribatu dute. lagunartean erdara nagusitzen den euskara eta gaztelania nahasten den hizkuntza praktika ohikoa bihurtzen da, kode aldaketa gazte hauen
|
hitz
egiteko modu normala bihurtuz:
|
|
2018
|
|
|
Horrek guztiak, hizkuntza praktiketan eragina du. Gorputz dinamika ezberdindu horiek derrigor baldintzatzen dutelako
|
hitz
egiteko moduak. Behaketetan hainbat ezberdintasun topatu ditugu eta adierazgarrienetako bat da mutilen artean elkarrizketa luzeak nekez entzuten direla.
|
|
|
Ezarritako genero rolaren arabera bakoitzari
|
hitz
egiteko modu bat dagokio, eta mutilen solasaldietan esaldi labur eta amaitu gabeak erabiltzen dituzte, mugimenduan dagoen gorputzak garrantzia du komunikazioan, etenak, isiluneak, komunikazio monosilabikoa... Elkarrizketa motzez edo esamolde laburrez osatutako hizkera berezi honek badu eragina hizkuntza aukeraketan.
|
|
|
Ezarritako genero rolaren arabera bakoitzari
|
hitz
egiteko modu bat dagokio, eta mutilen solasaldietan esaldi labur eta amaitu gabeak erabiltzen dituzte, mugimenduan dagoen gorputzak garrantzia du komunikazioan, etenak, isiluneak, komunikazio monosilabikoa. zenarekiko transgresorea den hizkera erabiltzeko (irainak, hitz" itsusiak"...) mutilak legitimatuak sentitzen dira. Nesken artean, aldiz, lotsa agertzen da, hizkera hori ez erabiltzeko nolabaiteko gizarte presioa nabaritzen dutelako.
|
|
2021
|
|
|
Zalantzarik gabe, era honetako estrategiak erabil genitzake, baina horretarako albo batera utzi behar ditugu aurreiritzi linguistikoak, jada esan dugun bezala hizkuntzen heriotzaren zio nagusietako bat direnak. Eta aurreiritziak dira, alde batetik, hizkuntza batzuk besteak baino hobeak direlako oinarririk gabeko usteak, eta, bestetik,
|
hitz
egiteko modu bakarra dagoela eta, hortik kanpo, gaizki hitz egiten dugula pentsatzea. Heldu asko hizkuntza berriak ikasten ari diren une batean, ezin dugu espero hiztun berriek bertakoen gaitasuna eskuratzea, ezinezkoa delako, sinpleki esateko, eta denok dakigu, ondo hitz egiteko hizkuntza bat, gaizki hitz egin behar dela lehenbizi.
|
|
|
Aurreiritzi linguistiko esanguratsuenean artean daude, hala nola, honako bi hauek: a)" hizkuntza batzuk besteak baino hobeak dira" eta b)"
|
hitz
egiteko modu egoki bakarra dago" (Moreno Cabrera, 2009). Bi aurreiritzi hauek, bistan dena, gizarteko hizkuntza hierarkia antolatu dezakete (ibid.).
|