|
2005
|
|
|
2 Ez da inoiz
|
hitz
egiten hizkuntza bakar batean, edota ez dago mintzaira hutsik/ garbirik.
|
|
|
Hizkuntza aztarna bertzerik ez zen, mamua, haustura eskizofrenikoa, batasunik gabeko bakartasuna. Horrela ulertzen da hizkuntza bakar batean baino ez dela hitz egiten, eta ez dela inoiz
|
hitz
egiten hizkuntza bakar batean.
|
|
2007
|
|
|
Ondo gogoratu behar dugu batuaren asmoa hizkuntza idatzia eta jasoa zela besterik gabe. Baina hemen aipatuko ez ditugun arrazoi pragmatiko eta ideologiko batzuengatik, euskara batua
|
hitz
egiteko hizkuntzatzat eta benetako euskaratzat jo da. Ondorioz, nahasmen bat gertatu da errepertorioetan eta jendearen behar komunikatiboei ezin izan zaie erantzun.
|
|
|
Modu berean aitortzekoa da —aurrekoa zehaztuz— hirugarren atal honetan euskara ren perspektibatik kontsideratuko dugula bereziki euskal hezkuntza: hizkuntzaz
|
hitz
egitea hizkuntzez hitz egitea da, eta, gure kasuan, hizkuntz errealitateak —lehen unean bederen— normalizatzeke dagoen euskaldunon hizkuntzaren izena darama. Horrela, bada, propioki gurea bakarrik den arazo horri erreparatzea da gure nahia, eta ez" etorkinen hizkuntzek" edota" nazioarteko hizkuntzek" hezkuntzan orokorrean —eta gurean ere bai— sortutako problematika aztertzea.
|
|
2010
|
|
|
Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. aipamen hauek egiterakoan beren jarrera honako hau da: ...da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz
|
hitz
egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan beha... euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri dute euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euskarari buruz:
|
|
|
Barthes en arabera Loiolakoak lortu zuen inventar un lenguaje (1997/ 1977: 58), hizkuntza bat formulatu eta sortu, Jainkoarekin
|
hitz
egiteko hizkuntza hain zuzen. Horiek horrela, homologazio eta estrukturatze honetan, azpi azpian dagoen dimentsio bat garrantzizkoa da:
|
|
2012
|
|
|
1 Ordezkarien Batzarrek ofizialtzat hartu behar dituzte ordezkatzen dituzten lurraldeetan historian zehar
|
hitz
egindako hizkuntza edo hizkuntzak.
|
|
|
1 Gizaki orok eskubidea du justizia auzitegiak kokatuta dauden lurraldean historian zehar
|
hitz
egindako hizkuntza ahoz eta idatziz erabiltzeko. Auzitegiek lurraldeko berezko hizkuntza erabili behar dute barne jardunetan, eta estatuaren antolaketa judizialaren ondorioz prozesuak hasierako lurraldetik kanpo jarraitu behar badu, hasierako hizkuntzari eutsi zaio.
|
|
2015
|
|
|
ondare kulturala ere paisaiaren zati garrantzitsua da. Eta ezinezkoa denez ondare kulturalaz
|
hitz
egitea hizkuntza ondarea ere kontuan eduki gabe, Euskal Herriko paisaia babesteko, antolatzeko eta kudeatzeko, euskararen berezko altxor kulturala ezin da gehiago alboratu, baita paisaiaeta ingurumen politikak koordinatu behar dituen lurralde antolakuntzari dagokionean ere. • Hitz gakoak:
|
|
|
Hiztun berriek euskararen normalizazioan daukaten eta izan dezaketen garrantziaz
|
hitz
egiteko hizkuntzen didaktika eta zehazki euskararen didaktika esparru pribilegiatua da. Ez da alperrik eskola euskararen normalizaziorako tresna funtsezkoa:
|
|
|
Zenbait giro, inguru edo pertsona gaztelerarekin lotzen baditugu ere, uste baino sorpresa gehiago izaten ditugu, eta halakoetan sentitzen dugun satisfazioa benetan izaten da itzela. Euskara ez baita inguru hurbilarekin edo ziur hitz egiten dakitela dakigun horiekin bakarrik
|
hitz
egiteko hizkuntza, ulertzen duten horiekin ere euskaraz mintzatu ahal gara. Askotan natural natural, pentsatu gabe egiten ditugun gauzak izaten dira ondoriorik onenak edo gehien asebetetzen gaituztenak, bada, euskararekin ere berdin gertatzen dela esan daiteke.
|
|
|
Lurralde batean mintzaira bat baino gehiago
|
hitz
egiteak hizkuntzen aldi bereko existentziaantolatzeko beharra nahitaez dakar. Halaber, izate bateratua kudeatzeko moduak eta gizarterakodesiratzen diren errealitate linguistikoak ugariak izan daitezke.
|
|
|
Jakina, borondatea ez da nahikoa. Hain zuzen, hizkuntzaz
|
hitz
egitea hizkuntzez hitz egitea delako. Botere borroka dago harreman guztien oinarrian.
|
|
2016
|
|
|
Noiz arte, zer formatan gertatu dira hizkuntza aldaketak Euskal Herriaren inguruan bizi diren hizkuntza gutxitu batzuetan, Bretainian, Okzitanian. Antzerkia den espresiobide horretan, publikoari
|
hitz
egiteko hizkuntzaz aldatzea zer garaitan erabakitzen den?
|
|
|
Nire adinagatik izango da, beharbada, baina tradizio berri baten premia dagoela iruditzen zait, ahozkotasunaren inguruan batez ere, euskara niretzat ez baita arrazoiaren bidez
|
hitz
egiteko hizkuntza soila. Arrazoiaren bidez komunikatzeko balio du hizkuntzak, baina, aldi berean, zentzumenen bidez eta maila afektiboan ere hitz egiteko tresna da.
|
|
2017
|
|
|
Turismoa egitera zoazen bidaiaria bazara, mesedez, hartu kontuan lan bidaian dabiltzan gizagaixoak ere existitzen direla: ...tz egin hain ozen, sakelakoa isilean jarri, ez utzi zure kaskoetako musika zure belarriaren eremutik kanpo irteten, zure entzumenaren hobe beharrez ere esaten dut hori?, koma etilikoa ez tentatu abioi barruan, ez egin txalo hegazkinak lur hartzen duenean, sardina bat eta bi sardina ez kantatu, faborez, jainkoarren, isildu noizbehinka! Nahiz eta zure ama hizkuntza euskara izan eta munduan lau katuk
|
hitz
egin hizkuntza hori, jakin ezazu Reykjaviken ere egon litekeela diozuna ulertzen duenik... kontuz! Aireportuan, eta barka itxaropen guztiak haustearren, hemen ez bada gero han itxaron duzu.Hegazkinera sartzeko ilaran inor baino lehenago zutik jartzeagatik eta aurrean duzun bidaiariaren bizkarrean itsatsiriko akaina izateagatik ez dizkizute kakahueteak oparituko... elbarri, agure, itsu eta haurrei... kontuz konpartimentuan dagoen biolinarekin; 300 urte iraunbizi izanak ez du esan nahi burdinazkoa denik.Maleta txekeatzeagatik dirua kobratzen hasi zirenetik, kabinak gainezka joan ohi dira, musika tresna derrigorrean bertan eraman behar dugunon kalterako.Horren errudun hegaldi konpainiak dira, bai; Vuelingeko burua hau irakurtzen aritzeak harrituko ninduke... baina hari ere mezua:
|
|
|
Alderantziz, berriz, ez da beste horrenbeste gertatu: . Iruditzen zait Euskal Herrian gaur egun. Josu Amezaga zaigu mintzo?, euskararen ezagutza mailaren hazkundearen ondorioz, jende askorentzat euskara dakiten hizkuntza bat dela, baina nahiko instrumentala; euskaldunekin
|
hitz
egiteko hizkuntza, baina ez nortasuna ematen dien hizkuntza. [?] Hau da, euskaldunak dira euskaradunak direlako, baina ez nortasunaren aldetik? 141.
|
|
2019
|
|
|
Bai ordea, gorago esandakoez gainera, XXI. mendeko euskalgintza aktibatuak (top down bidetik diharduen esfera instituzionalak zein behetik gorako bottom up eta grass roots moldekoak29) dituen arazo zentral batzuez gogoeta bizi eta sakona eginarazten digulako. arnasguneez hitz egiteak eguneroko mintzajardun arruntaren garrantziaz galde egitea dakar ezinbestean. hiztunon eguneroko jardun arruntaren zentraltasun basikoaz jabetzera garamatzate arnasguneek. mintzoera eta idazkera jaso landu eta formal prestigiodunez bezainbat, edo gehiago, hiztun guztion etengabeko erabilera informal intimoaz arduratzera eta, horren bidez, gure izatearen barne muinetan hain itsatsirik ditugun amets beldurren eta maitasun gorrotoen sostengu dugun mintzoera lasai gozo zabalak hiztun elkarte osoaren espazio fisiko territorialean eta soziofuntzionalean duen eginkizun sakonaz azken aldian baino biziago arduratzera. Idazkera formal landu kultuaz gainera gatzpiperrez oraturiko berbakera gozoan zentratzera. arnasguneez
|
hitz
egiteak hizkuntza bizi ororen belaunez belauneko jarraipen transmisioaz arduratzea eskatzen du deblauki. transmisio gune nagusi diren etxea, lagunartea eta kale giro hurbila oso aintzakotzat hartzea. aspaldidanik (gutxienez kardaberaz eta Iturriaga bidegileen garaitik) izan dugu, aurrez aurre edo bide batez, zentraltasun basiko horren jakitea edo sentiera. azken berrogeita hamar urtean moteldu et... ikus, besteak beste, egungo gaztehizkerari (oker ez banago aldizkari honetan bertan) eskainitako saio gogoangarria.
|
|
|
Arnasguneez
|
hitz
egiteak hizkuntza bizi ororen belaunez belauneko jarraipentransmisioaz arduratzea eskatzen du deblauki.
|
|
|
Euskararen inguruko aurreiritziak bizibizi daudela uste dute: «Euskara zaila da»; «Umeekin
|
hitz
egiteko hizkuntza da»; «Eskolako hizkuntza»; «Euskaraz hitz egitea politikoki markatua egotea da»; «Euskara ez dakitenei lehen hitza euskaraz zuzentzea errespetu falta da».
|
|
|
Gero bere epistolarioaren emaitzak" fededunei" erakusten zizkien tabernan. Xurkok ez zuen tabakorik ez ardorik gastatzen, baina ongi solastatzen zen, gizon ilusionatua zen, non jaioa zen inoiz esan gabea, lurra baitzuen herrialde, gizateriaren erredentzioa sinesmen, eta" jende garbiarekin"
|
hitz
egiteko hizkuntza esperantoa. Astia zuenean giza kaskezurrei ileak moztu eta soilduta uzten zituen, ile apaintzaile besaulki korrokoildu batean.
|
|
2020
|
|
|
Arbasoen hizkuntza?, eta, horrenbestez, gaztelaniaz gaizki egiten duten adinekoekin mintzatzeko? Ala seme alabekin, gazteekin, hots, etorkizunean euskal gizartean giltzarri izango diren pertsonekin
|
hitz
egiteko hizkuntza?, euskaraz egin nahi dutenekin hitz egiteko hizkuntza bat. Eusko Legebiltzarrean erabiltzeko bai?
|
|
|
Arbasoen hizkuntza?, eta, horrenbestez, gaztelaniaz gaizki egiten duten adinekoekin mintzatzeko? Ala seme alabekin, gazteekin, hots, etorkizunean euskal gizartean giltzarri izango diren pertsonekin hitz egiteko hizkuntza?, euskaraz egin nahi dutenekin
|
hitz
egiteko hizkuntza bat. Eusko Legebiltzarrean erabiltzeko bai?
|
|
2021
|
|
|
Eta aurreiritziak dira, alde batetik, hizkuntza batzuk besteak baino hobeak direlako oinarririk gabeko usteak, eta, bestetik, hitz egiteko modu bakarra dagoela eta, hortik kanpo, gaizki hitz egiten dugula pentsatzea. Heldu asko hizkuntza berriak ikasten ari diren une batean, ezin dugu espero hiztun berriek bertakoen gaitasuna eskuratzea, ezinezkoa delako, sinpleki esateko, eta denok dakigu, ondo
|
hitz
egiteko hizkuntza bat, gaizki hitz egin behar dela lehenbizi. Trantsizio etapa honi ekin behar diogu, non pertsona asko hizkuntza ikasten ari diren, nonahiko pertsonez osaturiko eta hizkuntzak loturiko komunitate bat sendotzeko aukera emango digun egonkortze fase batera iritsi arte.
|
|
|
18 hizkuntzarentzat posiblea izan da" eskualdeko hizkuntza" bihurtzea: arestian aipatu ditugunez gain, armenierarentzat, erromanierarentzat (ijitoen hizkuntzarentzat), karaimerarentzat, krymtxakerarentzat (desagertzear dagoen Krimeako juduen hizkuntza, turkiar familiakoa) eta rusinerarentzat (Ukrainako mendebaldean
|
hitz
egiten hizkuntza, batzuetan ukraineraren dialektotzat hartzen dena). Lege horrek, praktikan, batez ere errusieraren erabilera babesten zuen Ukrainako eremu zabal batean, eta kritika ugari jaso zituen; azkenik, 2018an atzera bota zen.
|
|
|
Pixkanaka hizkuntzak galtzen ari gara orain, baina etnia asko daude, eta bakoitzak berea dauka. Ginea Bissaun, oro har, kreoleraz hitz egiten dugu, eta beste etnietakoekin
|
hitz
egiteko hizkuntza komuna ere kreolera da. Baina etnia berekoen artean, bakoitzak berea hitz egiten du.
|
|
2023
|
|
|
Baina hizlariak bi herrien antzekotasunak aipatzeko inongo keinurik edo iruzkinik ez egiteak harritu ninduen, batez ere, hizlaria bost urtez egon zelako Euskal Herriko museo batean lanean. Testuingurua, gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Arte Ederren Fakultatea zen; beraz, diskurtso politzat hartu nuen, nahiz eta erraza den indigenei buruz
|
hitz
egitea hizkuntza hegemoniko batean. Gutxienez samiek pabiloi bat izan dute Veneziako 2022ko Bienalean Norvegiaren eskutik; euskaldunek pabiloi propioa izan gabe jarraitzen dugu, nahiz eta 1976tik, gutxienez, aldarrikatzen jardun.
|