|
2000
|
|
|
Jadanik gaindituak diren baina haren garaian eskuarki onartzen ziren gertakari horietan oinarriturik, gizarte mota ezberdinen eta horietako bakoitzari zegokiokeen hizkuntza tipologiaren arteko korrelazioa ezarri nahi zuen Unamunok: hortik atera zuen hordak hizkuntza silababakarrez mintzo zirela, gizarte militarrek hizkuntza eranskariak zerabiltzatela eta, azkenean, industria garaiko gizarterik aurreratuenek hizkuntza malgukariez
|
hitz
egin behar zutela. Eta horren kariaz, euskara bigarren tipokoa denez gero, logika horrekin espero izateko ondorioa ateratzen zuen:
|
|
|
Ez, ostera, autore hark erabili zituen tenore eta molde bertsuetan. Me reziaditza erabiltzen da galdera egitean eta, ihardespena emateko unean, me rezimendu az
|
hitz
egin behar, nahitaez, egoki eta zuhur jokatu ahal izateko. Nire iritziz, luke berpiztea.
|
|
2001
|
|
|
Zoko gizona izateko, makina bat aldiz
|
hitz
egin behar izan duzu, eta izaten duzu jendaurrean. Nola moldatzen zara horrelakoetan?
|
|
2002
|
|
|
(Edonola, begiratu Euskal Herrian dauden unibertsitate publiko nahiz pribatuen merkatuarekiko ajuste akritiko etengabeak egiteko joera.) Titulazio horien aukera egiterakoan alderdi demografiko akademikoak hartu behar dira kontuan eta irakasle ongi prest atuen existentzia. Honetaz oso argi
|
hitz
egin behar da: euskal unibertsitateak, zerbait izatekotan, lehenik eta behinUnibertsitatea izan behar du, ahalik eta unibertsitaterikonena Europa mailan, geure kondizio ekonomikoak eta politikoak kontuan hartuz.
|
|
|
Mendebaldeko zibilizazioa ere hedatze prozesuan dago, ezbairik gabe. Lehenik lurralde mailako hedatzea izan zen, baina gaur egun batik bat kultura mailako hedatzeaz
|
hitz
egin behar da. Azkartasun harrigarriz ari da munduko kultura guztiak asimilatu eta homogeneizatzen.
|
|
|
1. Gaur egungo egoeratik abiatuta, zibilizazio edo kulturenarteko gatazka edo" gerraz"
|
hitz
egin behar al da. Hala balitz, zer nolako funtsak eta inplikazioak lituzke halakoge rra batek?
|
|
2003
|
|
|
Horregatik, gizarteari
|
hitz
egin behar zaio euskaldundu dadin. Euskal hiztun bilaka dadin.
|
|
2004
|
|
|
Askok pentsatuko dute gaindituta dagoela jada kontu hau, jendea kontzientziatuta dagoela, ez dela gehiago
|
hitz
egin behar honi buruz, zaharkituta dagoela eztabaida hau. Atal honen hasieran agertzen diren hiru esaldiak 2004an bertan entzundakoak dira, hain zuzen.
|
|
2005
|
|
|
Hor ikusten dituzun liburu urdin horiek guztiak Leninek idatzitako berrogeita hemezortzi liburu dira. Friburgotik Deustura itzuli nintzenean, Lenini buruz
|
hitz
egin behar nuenez gero, beraren lan guztiak eskuratu behar nituela pentsatu nuen. Moskura idatzi nuen, Alderdi Komunistara, eta liburu horiek guztiak hiru mila pezetaren truke lortu nituen.
|
|
|
Jaungoikoa gutaz arduratzen dela sinesteko, Berak
|
hitz
egin behar digu. Nik Jesukristo Jaungoikoa dela sinesten dut eta horregatik esaten duena ere bai.
|
|
|
Idazlea bereziki, intelektuala oro har, behartua dago konp romiso etiko bat hartzera injustiziaren aurrean. Denok dakigunez ere, Txillardegi, puntu honetan bederen, sart re anoa da guztiz, alegia, euskaraz ikasi behar dugu eta
|
hitz
egin behar dugu herri honekiko konpromiso etiko bat daukagulako. Honela idatzi du Euskal Herria helbururen bukaeran:
|
|
|
Bidea, ekintza, desegokia bada, helburua bera ezkutatu, ilundu, desegokitu egingo du besteen begien aurrean. Jendeak ez du horrenbeste ekintzaz, bideaz
|
hitz
egin behar, helburuaz baino; eta ekintzaz hitz egiten badu, izan dadila helburura gehiago hurbiltzeko.
|
|
2006
|
|
|
Hirugarrenik, bi modalitateri buruz
|
hitz
egin beharra dago. Marokoar programan bi eratako irakaskuntza dago, A (klasetik kanpo) eta B (klase barruan).
|
|
|
Bertan islatzen dira munduan eman diren, ematen ari diren eta emango diren prozesu politikoetako elementu nagusiak. Horregatik, teoriez gain, oraindik eztabaidan dauden auziei buruz ere
|
hitz
egin behar da. Auzi horiek, gehienetan, autodeterminazioaren praktikan aurrez aurre jartzen diren alde bien interesak adierazten dizkigute:
|
|
2007
|
|
|
Gero idatzi eta
|
hitz
egin behar izan genuen.
|
|
|
Direna ala egin dutena? Medioetan idazleaz
|
hitz
egin behar da ala liburuaz. Literaturaren zein irudi ematen zaigu hedabideetan?
|
|
|
Ez kezkatu ordea: ez dut neure buruaz
|
hitz
egin behar. Literaturgintzaren urteotako ibilbidea ondo samar ezagutzeak ematen didan talaiatik, gizonezkook ia inoiz aipatzen ez dugun kontu bat ekarriko dut lerrootara, atrebentzia ez bada:
|
|
2008
|
|
|
Jar dezagun" i" bokalarekin bakarrik hitz egin daitekeen eguna; jir dizigin itsisiki igini (bakoitzak egin dezala bere txalupa, pentsa dezala zein den arrantza egiteko lekurik onena, eta hauta dezala portu bakoitzeko maitea. Oroi ditzala hondoratu zirenak eta asma ditzala altxorrak eta lamiak eta korsarioak eta baltsak); jar dezagun errimatuta
|
hitz
egin behar den eguna; idatz ditzagun poemak izaretan eta lo daudenen besoetan; ea zeinek idazten duen piroporik politena zopako hizkiekin...
|
|
|
Gaztelaniarekin lotuta, ume nagusien eskolatzeaz ere
|
hitz
egin behar da. Alegia, zein hizkuntzatan eskolatu euskal hezkuntza sisteman 12 urte baino gehiagorekin sartzen diren ikasleak, kontuan hartuta ikasle horien ezaugarriak, haien nahiak eta proiektuak, eskolan egoteko geratzen zaizkien urteak...
|
|
|
Eta, ziur aski, hemen ordainez
|
hitz
egin behar dugu: zer irabazten du euskara ikasten duenak?
|
|
|
" Ez diagu idatzi behar mundua mimetizatzeko, itsasoa hondar gaztelu batera errendiarazten saiatzea bezainbateko erokeria izango zukek hori" (81 or.); edo" hau liburu bat besterik ez baita, nahiz eta eskertuko nukeen inork argituko balit non dagoen juxtuki hitzaren eta biz hitzaren arteko muga" (243 or.). b) Literatura partikular eta literatura unibertsalaren arteko harremana: idazleak literatura egiterakoan nondik
|
hitz
egin behar duen ere galdetzen diote elkarri Hitzaz Mendi elkarteko kideek, partikularrari buruz hitz egin lukeen literaturak, edota unibertsalari buruz hitz egin lukeen, eta izatekotan, zein ote bien arteko harremana. Adibidez," Eginbehar bakarra, alegia, geure esperientzia murritza per se, unibertsala izan dadin moduan burutzea eta adieraztea" (81 or.). c) Literatura eta denboraren arteko harremana:
|
|
2010
|
|
|
Ez naiz ni izango arteak nolakoa izan behar duen definituko duena; noski arte orok ez duela zertan politikari buruz
|
hitz
egin behar. Izan ere, hobe da politikaz ez aritzea horrekiko jarrera hipokrita bat izatea baino, maizegi gertatzen den zerbait, hain zuzen.
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, aurrerantzean hiri ekologiaz eta ekosistemez
|
hitz
egin beharrean izango gara, agian.J
|
|
2015
|
|
|
Baina, nola aldatu egoera hori? Gatazkaz hitz egin baino, gatazkei buruz
|
hitz
egin behar dugu. Hau da, gatazka bakoitza ezaugarritu (armatua, lan eremukoa, emakumeen kontrakoa, ekonomikoa...) eta denei izaera politikoa eman.
|
|
2017
|
|
|
Ez naiz hain optimista; bistan da, haur askok ikasten dute eliteek
|
hitz
egin behar dute, eta euskara sano eta garbi batean idatzi eta herriarentzat egin behar da hori, herriak konpreni dezan" euskara, baina hogei urte dituztelarik zer gertatzen da?... Bilboko karriketan...
|
|
|
Iruñeko karriketan... Mintzaira bat salbatzeko eliteek
|
hitz
egin behar dute, eta euskara sano eta garbi batean idatzi eta herriarentzat egin behar da hori, herriak konpreni dezan, Herria aldizkarian egiten den bezala, eta ez bertze hedabideetan baliatzen den euskaran...
|
|
|
Facebook agertu baino lehen, euskal gizartean bagenuen sare sozial bat; baina gureak ez diren metaforak erabiltzean, hots, gure hizkuntzan, gure kosmobisioaren bidez, gure identitate eta kulturaren bidez, eta beste batzuenak errepikatu edo, are txarrago, haiena den ikuspegia gureganatzen dugunean, gure historia, gizartea eta gizarte harremanak ukatzen ditugu. Horregatik, on line ko sare sozialez
|
hitz
egin beharra dago, aurrez aurreko sare sozialetatik bereizteko.
|
|
|
Gorputzek, ez gorpuek, hau da bizitzak, bizimoduek, bizitzeko moduek. Horregatik, eta dena eskuratu behar dugulako, bizitzaz
|
hitz
egin behar da. zerbaiten alde egitea baita.
|
|
2018
|
|
|
Kritika hori ez da masen sentimendutik (euren sufrimendu eta gozamenetatik) deskonektaturiko analisi burutsua: kritikak zuzenean
|
hitz
egin behar die pasioei.21 Hala egin ezean, ez du atxikimendurik izango. Gogora dezagun errealitatearen ulermen kritikoak ez duela ideal utopikorik eskaini behar; aldiz, jendeari azaldu behar dio zergatik ari den sufritzen, lagundu behar dio bere egoeraren kontzientzia izaten.
|
|
2019
|
|
|
Agian pentsa dezakegu emakume bertsolarien kasuan artikulazioaz baino des artikulazioaz
|
hitz
egin behar dugula. Orain arte egindako loturak des artikulatu eta desegin, oinarri berri batekin abiatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Handik hilabete batzuetara, Demokratak eta biolentoak irakurtzen hasi nintzenean, ez zitzaidan gehiegi kostatu Azurmendiren obratik nire ikergaiari jarraitutasuna emango zion haria topatzea. Gradu Amaierako Lanean halabeharrez
|
hitz
egin behar izan bainuen balioen absolututasunaren ziurtasun ezaz, baita ziurgabetasun horretatik praxi politikoa justifikatzeko zailtasunez ere.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi liburuko beste ataletan Lorenzi buruzko erreferentziarik ez dagoenik; aitzitik, 126 edo 172 orrialdeetan, adibidez, Lorenz agertzen da, aipuetan bada ere, J. Piageten garapen psikologiaz idazterakoan erabilita, hain zuzen. Izan ere, bortxari buruz aurreiritzirik gabe hitz egin ahal izateko, ikerketa etologikoez eta, zehazki, Lorenz irakasleari buruz
|
hitz
egin beharra dago, urte haietan behintzat. Egun, ildo beretik eratorritako beste ekarpenak (Eldakar, Farrell eta Wilson 2007, Turchin 2007, eta, bereziki, Wrangham 2019) baditugu, eduki.
|
|
|
Dena baita erlatiboa. Aspaldi, ETA zegoenean, biolentziaren eta biolentoen garaian, giza eskubideez
|
hitz
egin behar zen, halabeharrez. Baita legeaz ere.
|
|
|
Horiek aitzakiak ziren, biolentziaz ez hitz egiteko, giza eskubideez ez aritzeko. Orain, ordea, ETArik gabe, uneotan dagoen biolentzia bakarra estatuak preso horien eta beren senideen aurka egiten duena denean, sentipenez
|
hitz
egin behar da. Hitz egin, edo, hobe, isildu.
|
|
|
Hitz egin, edo, hobe, isildu. Lehen batzuen eskubideez eta besteen biolentziaz soilik
|
hitz
egin behar zen bezalaxe, orain haien sentipenez soilik hitz egin daiteke. Eta nork eta noiz hitz egin dezakeen Madrilgo ordezkari batek esango du, dirudienez.
|
|
2021
|
|
|
Hurrengo goizean zuzendaria nuen atean zain: gurasoak Ordezkaritzara kexaka joan zirela, eta nirekin
|
hitz
egin behar zuela. Ez nion sinistu, noski, eta esan nion:
|
|
|
Koitaduak, guraso askok borondate ona zuten, baina gutxi zekiten. Horrelakoekin aparte
|
hitz
egin behar izaten zen, beldurra kentzeko. Behin gogoratzen dut nola guraso batek esan zidan:
|
|
|
Edonola ere, iraganeko lazgarrikeria ezagutu dutenek orainaldian, ehun kilometrora, edota etxetik gertu, ozen
|
hitz
egin behar dute lazgarrikeriaren kontra. Iraganaren gatibu izan beharrean.
|