|
2018
|
|
|
Hura ere hiritik kanpo kokatua zegoen, meseta gainean, San Zernin burguaren hegoaldean, bien artean lubanarro bat zegoelarik. Hiri bakarra izandako lur eremuan, beraz, eta aldaketa bizkor baten bidez,
|
hiru
hiri desberdinak egongo ziren elkarrekin batera, bakoitzak bere lur, harresi, erakunde
|
|
|
Pentsa genezake, dena den, ez zela aldaketa handirik izan trazaketan, eta, are, gertatu ziren zenbait bilakaera antzeman ditzakegu. Ezagutzen dugu, gainera, gaur egun dagoen hiria, non Erdi Aroko
|
hiru
hirien osagarri funtsezkoek irauten baitute, eta gertatutakoa esplikatzen duen dokumentazioa erabil dezakegu, beti ere zabalera eta xehetasun handiagoz zenbat eta garaia hurbilagokoagoa izan. Eskueran dagoen informaziotik abiatuz, hainbat egilek Iruñeko eskemak eta balizko oinplanoak marraztu dituzte, sorrerako garai honi buruz ezagutzen dena islatzen dutenak (4 eta 5 irudiak).
|
|
|
Iruñea osatzen zuten
|
hiru
hirietako bakoitzak norbere harresiak zituen. Lurralde berean zeuden, elkarrengandik gertu, San Domingoko sakanak sortutako inorena ez zen lurrak eta lubanarroak baino ez tartean, eta horrek guztiak esanahi berezia eman zien.
|
|
|
Erdi Aroko birfundazioaz geroztik, Nabarreriako hiriak areagotu egin zituen berau osatzen zuten atalen konplexutasuna, islatzen zuen gizartea bera ere garatzen eta anizten zen modu berean. Martinenaren planoak (8 irud.)
|
hiru
hirietako eraiki kolektibo esanguratsuak identifikatu, bereizi eta kokatzen ditu. Gazteluak, errege jauregiak, apezpikutzako multzoak osatzen zuten Nabarreriako aniztasuna, eta hain zuzen ere horrek bereizten zuen burguen aldean eta, halaber, apezpiku hiria eta erresumaren hiriburuaren nortasuna ematen zioten.
|
|
|
Nabarreriaren, burguaren eta hiriaren sortzezko desberdintasunak, nolanahi ere, gero eta urrutiago geratzen ziren denboran, eta ikusi zen lurralde bera partekatzen zuten
|
hiru
hirien arteko batasuna zela liskarrak konpontzeko bide bakarra. Iruñeko udalen ordezkariek, erregeak deiturik, 1423an lortu zuten baldintzak zehaztea.
|
|
|
Caro Barojak erantsi zuen XI. mendetik aurrerako hiri planifikazioen oinarrian atalen arteko harmoniaren ideia dagoela. Ordura arte Nabarreriaren barrutiak gorputz konplexu bakar batean hainbat atal bereganatu zituen bezala, barruti bateratuak hiri bakar batean elkartu zituen
|
hiru
hiriak.
|
|
|
XII. mendetik aurrera udaletxeak sortu ziren bertako bizitza administratiboa eta politikoa kudeatzearren. XII. mendetik aurrera, beraz,
|
hiru
hiri sortu ziren, hiru foru, hiru jurisdikzio eta hiru gobernu sistema.
|
|
|
a) Hamar zinpeko edo zinegotziek Iruñeko egitura islatzen zuten: bost Burguari zegozkion,
|
hiru
Hiriari eta bi, Nabarreriari. Agintaldia urtebetekoa zen, eta kargua uztean, beraiek izendatzen zituzten ondorengoak. b) Alkateak ere urtebeteko agintaldia zuen, baina izendapena zailxeagoa zen, hiru guneen arteko justizia eta berdintasuna zaindu nahi baitziren.
|