2000
|
|
PFEZ RI BEGIRA PRESTATU DEN atxikipenen taula berrian 41 sail bereizi dira, aurrekoan baino 15 sail gehiago. 2000ko urtarrilaren 1ean indarrean jarri zen taula berri honek 1998an adostutako erreforman aurreikusten zenaren tokia hartzen du, eta EAEko
|
hiru
foru ogasunak eta Jaurlaritza biltzen dituen Zergen Koordinaziorako Organoan adostu ondoren, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan onartu zen. Asteotan bideratzen ari den 1999ko errentaren aitorpenean aurreko taula azaltzen da, eta alboan aurkezten duguna, berriz, 2000 urteko errentaren aitorpenean, 2001eko udaberrian egin beharrekoan, aplikatuko da.
|
2001
|
|
1994an, gaixotasun horren jatorriaren berri izan ondoren, haragi irinak, animalia proteinen iturri, debekatu egin ziren hausnarkarien elikadurarako. Harrezkero, EAEko
|
hiru
foru aldundietako eta Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza sailek kontrolatu egin dute produktu hori ba ote zegoen, baina ez dute halakorik aurkitu. Debekua indarrean egon arren, haragi irina kontsumitzen da oraindik, Europako iparraldearen interes ekonomiko boteretsuen eraginez, batez ere.
|
|
2000 urtean 786.648 milioi pezetakoak izan ziren, eta 1999an 733.029 milioikoak. Kupoa eta hiru Ekarpen horiek batzen baldin baditugu, EAEko
|
hiru
foru aldundien arteko 2001 urteko ekarpena 1.018.909 milioi pezetakoa da; 2000 urtekoa 930.617 milioi pezetakoa; eta 1999 urtekoa 851.227 milioi pezetakoa. Lurraldeka, 2001 urtean, Bizkaia da gehien jarriko duena, ekarpen guztiaren %50, 67, ondoren Gipuzkoa (%32, 93) eta azkenik Araba (%16, 40).
|
2005
|
|
" Suponer que las Diputaciones forales de las Provincias Vascongadas pueden reunirse cuando, como y donde les parezca para tratar de los asuntos que les acomode, sin la intervencion de los Gobernadores, seria sostener el principio absurdo y, mas que absurdo, peligroso e imposible en toda buena administracion, de que puede haber un Estado dentro de otro Estado y negar al Gobierno, por consiguiente, el derecho que la constitucion y las leyes le dan de suprema vigilancia en todos los ramos de la administracion". Debekatu egin zituen
|
hiru
Foru Diputazioen arteko bilkurak, gero eta sarriago politika bateratua egiteko biltzen ziren eta.
|
|
Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikagaigintza sailak,
|
hiru
Foru Aldundiekin batera, aztertu ditu pentsuak egiteko lehengaien bilakaera eta merkatuak. Bestalde, hainbat neurri hartu ditu, lehorteak bazkalekuetan eta beraz abeltzaintzan izan duen eragin txarra arintzeko.
|
2006
|
|
Gobernuan, departamentu bakoitzak bereganatu behar du hizkuntza politikari buruzko ikuspegi propioa, eta gero, herri erakundeen artean lankidetza derrigorrez indartu behar da. HAKOBA hor dago eta lidergoa Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak du, baina hor daude Eusko Jaurlaritzako Lehendakariordetza, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, Hezkuntza Saila, Euskadiko Autonomia Erkidegoko
|
hiru
Foru Aldundiak, hiru hiriburuetako udalak eta EUDEL.
|
2007
|
|
EAE ko
|
hiru
foru gobernuetako egoera gero eta garbiagoa da. Bizkaian EAJk ez du arazorik, Gipuzkoan ere EAJk eta EAk gutxiengoan jardungo dute, batzuetan EB Aralarren sostengua bilatuz eta proiektu handietarako erraustegia... PSErena.
|
|
ADECAP arduratu zen eguna antolatzeaz eta Euskal Lurraldeetako Ehiza eta Arrantza Elkarteek, Eusko Jaurlaritzak eta
|
hiru
Foru Aldundiek hartu zuten parte egunaren antolakuntzan.
|
|
Aipatu behar da Nafarroako eta EAEko zerga sistema eta finantza harremanak oso antzekoak direla, nahiz kronologian aldeak egon. Hala ere, EAEko sistema korapilatsuagoa da
|
hiru
Foru Lurralde direlako eta Nafarroaren kasuan beste bat.
|
|
Zortzi kidek osaturiko Batzordea da. Administrazio zentralaren lau ordezkari dira eta beste lauak EAErenak,
|
hiru
Foru Aldundien izenean eta laugarrena, Eusko Jaurlaritzaren ordezkaria.
|
|
Bide hau, ahalgarria da autonomia erkidego guztientzat, aurrerago aipatua den moduan, eta EAEren kasuan, 1983ko uholdeek eragindako kalteei aurre egin ahal izateko, gainkarga bat ezarri zitzaion Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko zerga taulari (PFEZ). Baina behin behinekoa izan zen, gero zerga taula arruntetara itzuli baitziren
|
hiru
Foru Aldundiak. Hala ere, aipatu behar da Jaurlaritzaren ekimena izan zela gainkarga hori ezartzea, eta ez Biltzar Nagusiena, nahiz kudeaketa Foru Aldundien esku geratu.
|
|
Jaurlaritzarentzat ere finantza eragiketa haiek burutu ditzake, baina amortizazio eta korrituen urteko ordainketak ezin izango ditu gainditu
|
hiru
Foru Aldundien ohiko sarrera gordinen% 12,5 gehi Autonomia Erkidegoaren sarrera arrunten% 25, kontutan izateke hiru Foru Aldundien ekarpenak; hau da, Autonomia Estatutuko 42 artikuluan agertzen diren sarreren% 25a, baina sarrera horietan Aldundien Ekarpen bertikala ez da kontatuko. Beraz7, hor daude Zor Publikoak bete behar dituen gutxienezko baldintzak.
|
|
Jaurlaritzarentzat ere finantza eragiketa haiek burutu ditzake, baina amortizazio eta korrituen urteko ordainketak ezin izango ditu gainditu hiru Foru Aldundien ohiko sarrera gordinen% 12,5 gehi Autonomia Erkidegoaren sarrera arrunten% 25, kontutan izateke
|
hiru
Foru Aldundien ekarpenak; hau da, Autonomia Estatutuko 42 artikuluan agertzen diren sarreren% 25a, baina sarrera horietan Aldundien Ekarpen bertikala ez da kontatuko. Beraz7, hor daude Zor Publikoak bete behar dituen gutxienezko baldintzak.
|
|
Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (PFEZ) eta Ondare Netoaren gaineko Zerga (ONZ) zerga itunduak dira eta arautegi autonomoa aplikatzeaz gain, ordainketa dagokion Foru Ogasunari egingo zaio. PFEZa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 1998ko abenduan onetsitako
|
hiru
Foru Arauek jasotzen dute. Bestalde, zerga hori Foru Aldundiek eskatuko dute subjektu pasiboa EAEko egoiliarra denean.
|
|
Banaketa hau egiteko Finantza Publikoetako Euskal Kontseilua bildu zen eta Kontseilu honek adostutako 2002ko Urriaren 4ko 6/ 2002 Ekarpen Legearen arabera banatu zituen. Honela,
|
hiru
Foru Aldundiek beraien ekarpen bertikalak. Jaurlaritzari, eta horizontalak. Foru Aldundi bakoitzak zenbateko kopurua jarri behar duen?
|
|
3 Taulak gobernu zentral eta Jaurlaritzarekiko
|
hiru
Foru Aldundien finantza betebeharrak azaltzen ditu. Bertan Kupoa eta Ekarpenak daude, baina Kupo likidoa da eta ez da argi geratzen gobernu zentralari benetan ordaintzen zaiona, Kupo gordina beste gauza baita, beronen kalkuluan ikusiko den legez.
|
|
d baldin bada
|
hiru
Foru Ogasunek edozein zeharkako zergagatik biltzen duten portzentaia erlatiboa estatu mailan, d horrek dirua biltzeko gaitasuna adieraziko digu.
|
|
Europako Batasunak Erabakia eman aurretik, 1993an, euskal ekonomia krisialdiak sakonki jota zegoela eta, bulkada bat eman behar zitzaion eta asmo horrekin Eusko Jaurlaritzak eta
|
hiru
Foru Aldundiek. Ekonomia eta enplegua berreragiteko Erakunde Akordioa, sinatu zuten.
|
|
Honela, Sozietateen gaineko Zergaren Legea abenduaren 27ko 43/ 1995 Legea da eta ondorioz, EAEko Foru Erakundeek une egokia zela kontsideratu zuten zerga horri buruzko Foru Araudiak onesteko. Eta horrela gertatu zen
|
hiru
Foru Lurraldeetan 1996ko uda partean. Hain zuzen, Araban, uztailaren 5eko 24/ 1996 Foru Araua (ABO, abuztuaren 9), Bizkaian, ekainaren 26ko 3/ 1996 Foru Araua (BBO, uztailaren 11) eta Gipuzkoan uztailaren 4ko 7/ 1996 Foru Araua (GBO, uztailaren 7); Foru Arau denak Sozietateen gaineko Zergarenak dira noski.
|
|
Bestalde, lege horretan oinarrituta, Lurralde Historikoetako Biltzar Nagusiek, Itun Ekonomikoak jasotzen dituen zerga eskumenak garatu zituzten kooperatiben Eskumen horiek direla eta, EAEko Legebiltzarrak ekainaren 24ko 4/ 1993 Euskatzat. Ondorioz, Kooperatiben Zerga Erregimenari buruzko
|
hiru
Foru Arau jarri zituzten indarrean. Horien artean lehena maiatzaren 22ko 2/ 1997 Foru Araua Kooperatiben Zerga Erregimenari buruzkoa da, hain zuzen, Gipuzkoan indarrean jarri zena.
|
|
Sozietateen gaineko Zergaren
|
hiru
Foru Lurraldeetako Foru Araudiak indarrean sartu eta gero, Errioxako Enpresarien Federazioak arau haien hogeita sei artikulu errekurritu zituen, beraien interesak urratuta geratzen zirelako. Horrek, zalantzarik gabe, egoera juridiko zalantzagarria sortzen du EAEn, zerga hau ordaindu behar dutenek ez baitakite zenbat diru sartu behar duten Foru Ogasunetan.
|
|
Epaitegi Gorenak
|
hiru
Foru Arauek jasotzen dutena hainbat artikulutan banan bana irakurtzen ditu eta, txisteratik, ateratzen du artikulu horrek esaten duena, estatu laguntza?
|
|
Banaketa bertikala burutzeko EAEko eskumen komunetan gastatu den diru kopurua hartzen da zenbaki zehatzak ezagutu ondoren; horretarako oinarrizko urtea (2007) baina lehenagokoa izan behar du (2005). Gero, gastu horiek zatitzen dira
|
hiru
Foru Aldundiek Itundutako zergen bidez eskuratutako etekinekin, baina konpromisotarako esleitu den kopuruak kenduta (kupoa eta plangintza orokorretarako funtsak), eta zatiketa horren emaitza banaketa bertikalerako koefizientea da; egungo kasurako% 70,04.
|
2008
|
|
Plana gauzatu arte, EAEko kultur erakundeek ez zuten inoiz elkarrekin funtzionatu eta duela bi urte, Jaurlaritzak,
|
hiru
Foru Aldundiek, hiriburuetako udaletxeek (Donostiakoa uneon kanpo dago) eta EUDELek informazioak elkartrukatzen dituzte, bakoitzak burutuko dituen ekimen kulturalak elkarri ezagutaraziz.
|
|
> rotulazioa>" Euskal Herriko Herri Erakundeen Barne Erro tulazioa" izenarekin argitaratu zen inprimategian. Hizkuntza Politikak deituta eratu zen normalizazio batzordea, eta bertan zeuden Euskaltzaindia, UZEI, EUDEL,
|
hiru
Foru Aldundiak, Nafarroako Gobernua, Iparraldeko Euskal Kultur Elkartea eta Jaurlaritzatik IVAP, Hezkuntza Saila eta Hizkuntza Politika. UZEIk egin zuen errotuluen zerrendaren hustuketa, eta ondoren lantaldea sei hilabetez aritu zen lanean, astean behin bilduz.
|
|
> Bide> seinaleak> (1994). > Hizkuntza Politikak, Euskararen Aholku Batzordeak emandako gomendioei jarraituz, batzorde bat antolatu zuen. Partaide ziren
|
hiru
Foru Aldundiak, Nafarroako Gobernua, hiru hiriburuetako Udalak, Euskaltzaindia, UZEI, EUDEL, eta Eusko Jaurlaritzatik Garraio eta Saila, IVAP eta Hizkuntza Politika. Hau ere ez da zehazki hiztegi terminologikoa, baina terminologia asko adosten da errotuluak itzultzean.
|
|
Batzordea Hizkuntza Politikak antolatu zuen, eta ondorengo erakundeak egon ziren ordezkatuta: Nekazaritza eta Arrantza Saila, Nafarroako Gobernua, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria, IVAP,
|
hiru
Foru Aldundiak, Fraisoro Nekazaritza
|
|
> razio> hiztegia> (Funtzio> Publikoa) > (1996). > HAEE/ IVAPek antolatu zuen batzordea eta egin zuen hiztegiaren terminologia lana. Batzordean Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua,
|
hiru
Foru Aldundiak eta UZEI egon ziren.
|
|
Hiru Foru Aldundietan eta Nafarroan errentaren aitorpena egiteko zeuden inprimakiak hustu ziren UZEIn, eta inprimaki horietako testuak bateratzeko batzorde bat osatu zen, Hizkuntza Politikak antolatuta. Hor egon ziren Jaurlaritza barneko hainbat ordezkari (IVAP, Aldizkari ofizialekoa, Hizkuntza Politika),
|
hiru
Foru Aldundietakoak, Nafarroako Gobernukoa, UZEIkoa. Batzordearen proposamenei Euskaltzaindiak egindako oharrak kontuan hartuta zerrenda bat atera zen, nahiz eta ez zen inprimategiko argitalpen formala izan.
|
|
Ideiak, antza, ez. Eusko Jaurlaritzak
|
hiru
foru aldundien oniritziarekin hamar industria egitasmori 31 milioi euro ematea onartu zuen atzo. Dirua proiektu estrategikoei laguntzeko programatik aterako da.
|
2009
|
|
EAEko emaitzekin are poz handiagoa hartu dut. Emaitza hauek garrantzitsuak dira datozen udal eta foru aldundiko hauteskundeei begira denentzat, eta bereziki EAJrentzat, berak gobernatzen baitu
|
hiru
foru aldundietan".
|
|
EAEko
|
hiru
Foru Aldundiak eta Confebask patronala Luxenbugoko Auzitegiak opor fiskalak legez kanpokoak direla berretsi duen epaiaren aurka helegitea jartzea aztertzen ari dira.
|
|
Ekimen honen bitartez, Foru Arauak Lege bihurtzen dira. Beraz, EAEko
|
hiru
Foru Aldundietako arauak Lege izango dira, eta Auzitegi Konstituzionalak bakarrik izango du horiek aldatzeko eskumena.
|
|
Euskaltzaindiak bost diru iturri ditu: Eusko Jaurlaritzarekin eta
|
hiru
foru aldundiekin dugun hitzarmen markoarekin Euskaltzaindiaren aurrekontu orokorra bermatzen da, eta egitasmoen zati handi esanguratsu bat; bigarren multzoan, Madriletik etortzen diren diru-laguntza orokorrak daude; hirugarrenean, proiektu zehatz batzuetarako eta proiektu orokorretarako Nafarroako Gobernuak ematen dituenak; laugarrenean, Iparraldeko Euskararen Erakunde Publikotik datozenak; eta...
|
|
Hitzarmena herri erakundeekin Euskaltzaindiak 2005eko urriaren 7an hitzarmen berria sinatu zuen Eusko Jaurlaritza eta
|
hiru
Foru Aldundiekin.
|
|
Lanak oraindik amaitzeke zeuden arren, erredakzioa Iurretan zegoen, Diez Unzueta eta Oterminek ondo dioten moduan. Kokapenaren kontuak, hori bai, tirabira handi samarrak eragin zituen bai EAJren baitan, bai alderdi horren esku zeuden
|
hiru
Foru Aldundietan zein Eusko Jaurlaritzan. Egin kontu zenbaitek (Ramon Labaien bera tartean) ETBren egoitza nagusia Donostian gura zutela, telebistak hiribururik euskaldunenean egon behar zuela argudiatuta.
|
|
400 euroko aitorpena erraza da:
|
hiru
foru aldundiek ematen duten aitorpena egiteko laguntza programetan 400 euroko kenkari osoa sartzen da, besterik adierazi ezean. Autonomia erkidego honetan, zerga arloko eskumenak dituenez, 400 euroko laguntza ez zen gauzatu Espainiako gainerako erkidegoetan bezala.
|
|
Azkenean aldaketak egiten baditu Eneko Goia Aldundiko bozeramaile jeltzaleak esan du zerga erreformarik ez dela egingo, baliteke Gipuzkoak Nafarroaren adibidea jarraitzea. Izan ere, Nafarroako Gobernuak,
|
hiru
foru aldundiek ez bezala, ez zion itsu itsuan jarraitu Espainiako Gobernuari, eta kenkaria progre siboki aplikatu zuen 2008an. Hau da, kenkari handiagoa euro artekoa gutxiago irabazten dutenei eta txikiagoa gehiago dutenei.
|
|
Neurriak ez zuen zertan eragina izan Euskal Herrian, baina
|
hiru
foru aldundiek eta Nafarroako Gobernuak ezarri egin zuten. Iru, eko gobernuak, ordea, kenkaria poliki poliki aplikatzea erabaki zuen.
|
|
Hain zuzen ere, Bizkaiko Foru Aldundiak hainbat zalantza eta eskaera plazaratu zituen. Lehenengo eta behin, iazko ekainean Juan Jose Ibarretxe buru zuen Eusko Jaurlaritzak
|
hiru
foru aldundiekin krisiari aurre egiteko hitzartutako planak bere horretan jarraitzen duen edo Lopezen gobernuak, bertan behera, utziko duen argitzeko eskatu zuen.
|
2010
|
|
PSE alderdia eta bere legebiltzar taldearen bozeramailea ahal diren oztopo guztiak jartzen ari dira, ordezkari gehien dituen legebiltzar taldea, ordezkatzen duen alderdia,
|
hiru
foru ahaldun eta EAJ PNVren ordezkaritza instituzional osoa eta Lopez lehendakaria eta PSEren Idazkari Nagusiaren arteko harreman on eta serioa ekiditeko, adierazi dute.
|
|
Jaurlaritzak adierazi du, aurten, 350 milioi bideratu dituela abalentzako eta
|
hiru
foru aldundien artean erabaki dituztela. Gainera, neurria erregulatzen duen arauak Europako Batasunaren oniritzia du.
|
|
Eusko Jaurlaritzak eta
|
hiru
Foru Aldundiek Euskaltzaindiari eskainiko dioten laguntza ekonomikoa zehaztu dute ostegun honetan. Eusko Jaurlaritzaren eta Bizkaiko, Arabako eta Gipuzkoako Aldundien arteko hitzarmenaren arabera, 2.356.777 euro jasoko ditu Euskaltzaindiak.
|
|
Industria sektorea berritzeaz gainera zerbitzu sektorearen zabalkundea gertatu da, aski era ohargarrian, azken mende laurdenean. Batez ere alor publikoan (Jaurlaritza eta
|
hiru
Foru Aldundiak, Estatuaren Ordezkaritzak, han hemengo udalak eta erakunde autonomo publikoak zein ofizialak). Hortik kanpora ere factum bat da, salbuespena baino areago, zerbitzu sektorearen zabalkundea.
|
|
Zergak Koordinatzeko Organoan, krisiari aurre egiteko zerga neurriez ariko dira Jaurlaritza eta
|
hiru
foru aldundiak
|
2011
|
|
Era guztietako auzien bueltan Madrilgo epaitegietara begira amaitzen du euskal gizarteak. Bilduren egoera zela-eta begi guztiak Espainiako Auzitegi Konstituzionalera begira zeuden egun berean kolpe gogorra jaso zuten Araba, Bizkai eta Gipuzkoako Ogasunek Auzitegi Gorenaren eskutik.Laburbilduz, 435 milioi euro itzuli dizkiote Eusko Jaurlaritzak eta
|
hiru
foru aldundiek Espainiako Gobernuari. Xehetasun juridikoetan sakondu gabe, Rover auzia dela-eta diru hori Arabako ogasunarentzat izan behar zuela finkatu zuen zerga sistema auziei buruz erabaki behar duen bitarako batzordeak.
|
|
Eusko Jaurlaritzak,
|
hiru
Foru Aldundiek eta Eudelek 2008an sinatutako Hitzarmen Markoaren barnean kokatzen da akordio hau. Bertan jasotzen dira euskal erakunde publikoek TETRA sarea erabili ahal izateko plangintza, ezarpena, lanak eta zerbitzuak.
|
|
Eusko Jaurlaritzako Osasun, Herrizaingo, Justizia, Enplegu eta Gizarte gaiak, Etxebizitza eta Hezkuntza sailak; Arartekoa, Aginte Judizialaren Kontseilu Gorena, EAEko Fiskaltza Nagusia,
|
hiru
Foru Aldundiak, EUDEL, Abokatuen Euskal Kontseilua eta Euskadiko Sendagileen Elkarte Nagusia daude Jarraipen batzordean, Emakundeko zuzendaria, Maria Silvestre, buru dutela.
|
2014
|
|
Argi dago, beraz, krisiarekin lotuta, estutu egin direla laguntzak euskalgintzarentzat., Txostenak aintzakotzat hartzen ditu Araba, Bizkai eta Gipuzkoako instituzio publiko nagusiak: 5.000 biztanletik gorako udalak, hiriburuetakoak,
|
hiru
foru aldundiak eta Eusko Jaurlaritza. Baita erakunde horren pean dauden hainbat erakunde publiko ere.
|
|
Hasteko, unibertsitatea lankidetza eragiletzat hartzeari dagokionez, aipatzekoa da Bilboko Udalak soilik identifikatzen duela unibertsitatea ezaugarri berezidun lankidetza eragiletzat. Gainerako erakundeek, edo hondar eragiletzat hartzen dute GGKEak ez diren gainerako irabazi asmorik gabeko erakundeen artean, edo ez dute aipatu ere egiten; Donostia eta Gasteizko udalak eta
|
hiru
foru aldundiak kasu.
|
2015
|
|
Ez daukagu ezer ere ezkutatzeko. Are gutxiago,
|
hiru
foru aldundiak direnean udalerrien kontrol ekonomikoaren arduradunak.
|
|
Are gehiago, 2013ko abendutik 2014ko abendura 29 milioi euro txikitu da.Hori bai, Espainiako Bankuak ez du zenbatzen diputazioen menpeko enpresa guztien zorra. Horrela, 2013an
|
hiru
foru gobernuek beraiek 2.000 milioi euroren zorra zutela dio Ekonomia Ministerioak, baina neurri horretakoa da haien errepideak kudeatzen dituzten enpresa publikoen zorra ere: Interbiak (925 milioi), Bidegi (900 milioi) eta Viasa (130 milioi). Nafarroako Gobernuak batez ere finantza merkatuetara jo du bere gastua finantzatzeko.
|
|
EAJ izan zen irabazle nagusia mendebaleko herrialdeetan:
|
hiru
foru aldundietan eta hiru hiriburuetan jeltzaleak dira diputatu nagusiak eta alkateak. Ahal Dugu Podemosen agerpen indartsua izan zen 2015eko maiatzeko beste berrikuntza esanguratsua, euskal mapa politikoa berriro aldatu duen aldagaia.
|
|
Diputaziorako hauteskundeetan karlistak eta nazionalistak eskutik helduta aurkeztu ziren Alianza Foral koalizioan eta aurrezki kutxa aliantza haren egitasmo nagusia izan zen. Nafarroako
|
hiru
foru diputaturen ekimena izan zen batez ere: Manuel Irujo Lizarrako merindadeko diputatu jeltzalea, Francisco Usechi Iruñeko diputatua eta Ignacio Baleztena Iruñeko diputatu karlista.
|
|
Manuel Irujo Lizarrako merindadeko diputatu jeltzalea, Francisco Usechi Iruñeko diputatua eta Ignacio Baleztena Iruñeko diputatu karlista. Jose Mari Esparza Txalapartako editoreak kontatu izan duenez, 3
|
hiru
foru diputatuek mandatu jakin bat jaso zuten Diputaziora heltzerakoan: " Arrazan anaia ditugun gipuzkoarrekin, bizkaitarrekin eta arabarrekin gure lotura naturalak estutu eta batez ere, gure hizkuntza, lingua navarrorum, gure errege Antso Jakintsuak deitu zuen bezala".
|
2016
|
|
Honako erakundeek osatzen dute HAKOBA: Eusko Jaurlaritza, HPS, HABE, IVAP,
|
hiru
foru aldundiak, hiru hiriburuak, EUDEL eta UEMA.
|
|
Gidak izan duen abiapuntua garrantzia berezia du Ulangarentzat: “Aurkezpen ekitaldia Euskaldunan egin zen eta bertan izan ziren Cristina Uriarte Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua, Patxi Baztarrika Hizkuntza Politikarako sailburu-ordea,
|
hiru
Foru aldundietako euskara zuzendariak, Lanbide Heziketako burua eta baita hainbat enpresari ere. Denen beharra dugu, botere publikoena eta enpresa pribatuena”.Buruntzaldean urrats bat aurrerago doaz.
|
2017
|
|
Oso denbora gutxian, hirugarren kolpea. Egun gutxiren buruan, Nafarroako
|
hiru
foru legeren adar nagusiak moztu ditu Espainiako Auzitegi Konstituzionalak. Lehenik, sendagaiak berrordaintzeko 2012ko foru legearen artikulu nagusiak baliogabetu zituen; bigarrenik, kalamu elkarteen legearekin gauza bera egin zuen.
|
|
EAEko Biltzar Nagusien ordez Euskal Legebiltzarrak zerga arauak diktatzekoahalmena izateak errazago egingo luke Nafarroako zerga sistemarekin bat egitea.Modu horretan, bi legebiltzarrak parean egongo lirateke eta ez NafarroakoLegebiltzarra
|
hiru
foru lurraldeetako batzar nagusiekin, maila diferenteetako foruerakundeak baitira eta horrek ulertze makurrak ekar litzake, beti saihestu behardirenak edozein negoziaketatan. Beraz, bi autonomia erkidegoen konfederakundeaerrazago lortuko litzateke, lau foru erakunde gehi EAEko erakunde izan ordez, pareko bi legebiltzar balira.
|
|
Ogasunaren papera, orain bezala,
|
hiru
foru aldundiek egikarituko lukete.Eginkizun hori gauzatzeko foru aldundiek egitura egokia dute eta deszentralizazioabermatuko lukete: arau berak, baina hiru administrazio publiko deszentralizatuzerga bilketa egiteko.
|
|
zerga berriak sortzea, zergen arautegi berriakedo aldaketak egitea, eta kupoa eta doikuntzak zenbatestea, baita zor publikoazarduratzea ere. Halaber, barne ogasunak koordinatzeko eta garatzeko EuskalFinantzen Batzordea eratuko litzateke; batzorde hori HEHko bi ogasun zentralenordezkariek (EAE eta Nafarroakoak),
|
hiru
foru ogasunen ordezkariek eta EUDELenordezkariek osatuko lukete. Beraz, batzorde eraginkorra izango litzateke euskal dirupublikoak bideratuko lituzkeena, hain zuzen.
|
2018
|
|
Kasuren batean, puntuazio gorena lortu da. tikako Sailburuordetza, IVAP, HABE, Elebide, Arartekoa, UPV/EHUko Euskararen eta Etengabeko Prestakuntzaren Errektoreordetza, Lanbide Heziketako Sailburuordetza, EAEko
|
hiru
foru aldundiak, EUDEL, Eusko Legebiltzarra, UEMA, OEE, Mutualia, Kontseilua eta Hizkuntza Eskubideen Behatokia. Foro tekniko horretan sortu diren aliantzei esker, zenbait proiektu abiarazi dira zenbait instituzio eta erakunderekin; esate baterako, euskara eta Osakidetzari buruzko informazio kanpainak antolatu dira UPV/EHUko osasun arloko ikasleentzat17; lankidetza hitzarmenak sinatu dira Mutualiarekin eta Bizkaiko eta Arabako foru aldundiekin;" Osasuna eta hizkuntza" ikastaroa18 antolatu da EHUren Udako Unibertsitatean; eta abar.
|
|
XII. mendetik aurrera udaletxeak sortu ziren bertako bizitza administratiboa eta politikoa kudeatzearren. XII. mendetik aurrera, beraz, hiru hiri sortu ziren,
|
hiru
foru, hiru jurisdikzio eta hiru gobernu sistema.
|
2019
|
|
Izan ere, babesle askok urratsa egin dute, eta antolatzaile lanetara pasa dira. Horrenbestez, EAEko
|
hiru
foru aldundiak, Nafarroako Gobernua, Eusko Jaurlaritza eta Euskal Hirigune Elkargoa antolamendu batzordean daude. Baita Lasarte Oriako Udala ere, Udaltopen bultzatzailea.
|
2021
|
|
Harrera duina lehentasunetan dute Eusko Jaurlaritzak eta Irungo herriko etxeak eta Erakundeen arteko Koordinazio Mahaiaren baitan kudeatzen dabiltza. Bertan daude Eusko Jaurlaritza, Euskadiko
|
hiru
Foru Aldundiak, hiru hiriburuetako, Irungo eta Hondarribiko udalak, Espainiako delegaritza, Ertzaintza, Gurutze Gorria, Cear Euskadik, SOS arrazakeria eta Munduko Medikuak GKEa. Kontingentzia plan berezi bat dute landurik, behar izanez gero 500 laguni harrera eskaintzeko azpiegiturarekin.
|
|
Bestelako datuak ere erabili ditu Lozanok bere agerraldian. Esaterako, erakutsi du Jaurlaritzako sail eta erakunde autonomiadun guztiek,
|
hiru
foru aldundiek eta hiru hiriburuek daukatela euskararen plan estrategikoa, eta EAEko udalerritako biztanleen% 90,2 daudela euskara planen eraginpean.
|
2022
|
|
2019an sinatutako akordioaren arabera, erakunde bakoitzak hedabide jakin batzuk laguntzeko ardura hartzen du: Eusko Jaurlaritzak nazio mailako hedabideak –tartean BERRIA–, aldizkari espezializatuak, tokiko telebistak, irratiak eta hedabide digitalak sustatzen ditu, eta
|
hiru
foru aldundiek, berriz, bakoitzaren lurraldean euskara hutsean argitaratzen diren herri eta eskualde mailako paperezko hedabideak.
|
|
Gainera, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak benetan duten zor publikoa are handiagoa da,
|
hiru
foru aldundiena batuz gero. Espainiako Bankuak 3.365 milioi euroko zorra adjudikatu die, 2020 amaieran baino 353 milioi gehiago, eta pandemiaren aurretik baino 655 milioi gehiago.
|
|
Gainera, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak benetan duten zor publikoa are handiagoa da,
|
hiru
foru aldundiena batuz gero. Espainiako Bankuak 3.365 milioi euroko zorra adjudikatu die, 2020 amaieran baino 353 milioi gehiago.
|
|
Gipuzkoako foru gobernua N eta A errepide osoetan ibiltzeagatik kobratzen hasiko da, urte amaieran edo 2023 hasiera aldera. Aldundiak
|
hiru
foru arau onartuak ditu bidesariak arautzeko; azkena, iazko abenduan. 2018an ezarri zuen bidesaria bi errepide horietan, baina garraiolariek hainbat helegite jarri zituzten, kobrantza sistema «diskriminatzailea» zelako.
|
|
Gipuzkoako foru gobernua N eta A errepideetan ibiltzeagatik kobratzen hasiko da, urte amaieran edo 2023aren hasiera aldera. Aldundiak
|
hiru
foru arau onartuak ditu bidesariak arautzeko. Izan ere, epaitegiek birritan indargabetu dute kobrantza sistema, diskriminatzailea izateagatik.
|
|
Deflatazioari dagokionez, aurten ere hartu dute neurri hori
|
hiru
foru ogasunek, %5, 5eko deflatazioa ezarriz pertsona fisikoen errentaren gaineko zergan. Urte hasieran, %1, 5 deflatatzea erabaki zuten, eta irailetik aurrera, %4 Eusko Jaurlaritzak 2023an indarrean mantendu nahi du neurria, hurrengo urteko PFEZaren likidazioan aplikatzeko.
|
|
Gipuzkoako Diputazioaren webgunean horrela deskribatzen dute:
|
hiru
foru aldundiek eta Jaurlaritzak batera abiatutako proiektua da, eta bere helburua lege eta teknika arloko betebehar batzuk ezartzea da. Ticket Bai indarrean jartzen denetik, jarduera ekonomiko bat egiten duten pertsona fisiko eta juridiko guztiek erabili dute argitaratzen diren beharkizun teknikoak betetzen dituen fakturazio software bat.
|
|
Bai. Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin, Emakunderekin, Uema rekin,
|
hiru
foru aldundiekin eta hiru hiriburuetako udalekin elkarlanean, EUDELek parte hartzen du HAKOBA Herri Aginteen Koordinazio Batzordean, euskal udalerrien izenean. Helburu nagusia da herri administrazioen arteko euskarazko harremanak areagotzeko proiektuak abian jartzea eta herri erakundeen artean lankidetza indartzea.
|
|
Azkenean, honela egitea erabaki dute: hiru zergetako bi Espainiak jasotzea eta zati proportzionala Araba, Bizkai eta Gipuzkoako erakundeei ematea, eta zerga bat
|
hiru
foru ogasunek biltzea.
|
|
Oñatiko Enpresagintza fakultatean aurkeztu dute gaur Eusko Jaurlaritzak,
|
hiru
foru aldundiek eta Mondragon Unibertsitateak lehen sektorearekin lotutako Gaztenek programaren bertsio berritua.
|
|
Fakturazio sistema berriaren derrigortasuna uztailean sartuko da indarrean zenbait jardueratarako, eta ezarpena jardueraz jarduera egingo da hurrengo urtebetean. Iruzur fiskala saihestea da
|
hiru
foru aldundien eta Jaurlaritzaren egitasmoaren xedea.
|
|
Sustatzaileen esanetan, First Lego League STEAM Hezkuntzaren (zientzia, teknologia, ingeniaritza, arteak eta matematikak) erreferentziazko programetako bat da EAEn, eta hori lankidetza publiko‑pribatuari esker lortu dutela diote: " Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren eta
|
hiru
Foru Aldundien laguntza instituzionala du, prestakuntza‑tailerrak eman dituzten hamahiru erakundetako profesionalen lankidetza, eta hamalau erakunderen laguntza". Mondragon Unibertsitatea, Ausolan, Eroski, Erreka, Fagor, Fagor Elektronika, Mondragon Taldea, Ulma, Arrasateko Udala eta Foru Aldundiak dira, besteak beste, laguntzaileak.
|
|
Euskadiko Landa Ostatuen barruan
|
hiru
foru aldundi nahiz ogasun daude, eta beraz, konplikatua izan da Nekaturrentzat hori kudeatzea, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ezarpen datak desberdinak direla aintzat hartuta –Gipuzkoan azaroaren 1ean ezarriko da, Araban abenduaren 1ean eta Bizkaian 2024ko urtarrilean– Ezkurdiak, Aldalurren moduan, egutegia jarri du jomugan: " Batek baino gehiagok lan egiteko zituzten orain arteko ohiturak aldatzea eragingo du sistema honek, eta pasatu ditugun bi urte konplikaturen ondoren, oso segidan etorri da ezarpena.
|
|
Salbuetsita dagoen kolektiboari dagokionez," berri ona" dela aipatu du Ezkurdiak, eta
|
hiru
foru aldundiei hasieratik eskatu dieten eskaera izan dela ere gaineratu du. " Badauzkagu Internet konexioa ere ez duten kide batzuk Nekaturren barruan, eta zentzu horretan, Ticket Bai sistemarekin lan egiteak zailtasunak eragin dizkie hainbat eta hainbat pertsonari".
|
2023
|
|
Zerga hori arautzen duten foru arauen proiektuaren aurrekoak gaur onartu dituzte
|
hiru
foru gobernuek, eta asmoa da urtea bukatu aurretik onartua izatea.
|
|
Gaur, Eusko Jaurlaritzak uko egin dio sindikatuekin biltzeari datorren astelehenean LHK Lan Harremanen Kontseiluan, eta, beraz, ezezkoarekin erantzun die ELA, LAB, CCOO, Steilas, Satse eta ESK sindikatuen eskariari. Jaurlaritzaz gain, sindikatuek langile publikoen ardura duten erakunde guztiak dituzte deituta bilera horretara, hala nola Eudel,
|
hiru
foru aldundiak eta Estatuko EAEko ordezkariak.
|
|
Zaintza horren barruan sartzen da finantza jardueran laguntzeko beharra eta toki erakundeei informazioa emateko beharra. Horregatik,
|
hiru
Foru Aldundiek toki erakundeek erabilgarri dituzten datu eta informazioak eskuragarri izango dituzte.
|
|
Hori bai, lurralde historikoek toki erakundeen baliabide iturriak zehazten dituztenean ondaretik datozen diru sarrerak aipatzen dituzte. Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak foru arauen 3 artikuluan bertan adierazten dute ondarearen kudeaketaren bitartez diru sarrerak lortzeko aukera eta diru sarrera horien erabilera ere mugatu egiten dute(
|
hiru
foru arauen 5 artikuluan).
|
|
Foru aldundiek bi eginbehar dituzte toki erakundeen finantza jardueraren inguruan: alde batetik, orain arte esandako guztiarekin bat eginez, finantza jardueraren kontrola emango dute finantza zaintzaren bitartez; baina horrez gain, Lurralde historikoetako
|
hiru
foru arauek xedapen berdinak jasotzen dituzte eta ondorioz.
|
|
Ñabardura horiek kontuan izanik eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toki ogasunei buruzko foru arau ezberdinak azterturik, badirudi hiru lurralde historikoek TOLTBk egiten duen arauketatik aldentzen direla. Lurralde historikoen arauketa TOLTBren arauketatik aldentzen da, baina
|
hiru
foru arauen artean ere ezberdintasunak daude.
|
|
Argudio horretan
|
hiru
foru arauak indargabetu ziren, baina Bizkaiko Foru Aldundiak Bizkaiko Batzar Nagusien aurrean toki erakundeen aurrekontu jardueraren inguruko foru arau proiektu berria aurkeztu zuen eta Eusko Jaurlaritzak Euskadiko Ebazpen Batzordearen aurrean eskumen arazoa aurkeztu zuen. Eskumen arazo horren gainean Ebazpen Batzordeak martxoaren 17ko 2/ 2003 Ebazpena eman zuen609 Ebazpen horretako aurrekarietan arazoaren bi ikuspegiak ondo laburtzen dira.
|
|
Arauketa hori ENDEMAÑO Arosteguiren esanetan: " Toki ogasunak arautzen dituzten
|
hiru
foru arauek oso antzeko edukia dute, eta, aldi berean, Toki Ogasunei buruzko Legearen Testu Bateginean ere antzeko edukia dute, toki zergei eta aurrekontu araubideari buruzko erregulazioa horretatik kanpo uzten badugu; izan ere, alderdi horietako bakoitza lurralde historikoetako foru arauetan arautzen da" 296 Tokiko finantza jarduerari buruzko arau ezberdinak egon arren, guztiek ikuspuntu ha... Lan honetan ezberdintasunak aipatzen direnean arau konkretuak markatzen duen ezberdintasuna adieraziko dut, baina amankomunak diren xedapenak komentatzerakoan ez da ezer adieraziko.
|
|
Jarraian
|
hiru
foru arauek udal baliabide ezberdinen inguruko arauak zehazten dituzte. Udala izango da baliabide gehien dituen toki erakundea eta udalez gainezko eta azpiko toki erakundeek horietatik batzuk izango dituzte.
|