|
2000
|
|
|
Honako
|
hiru
eleberri hauetan, hortaz, gizarteko testuingurua deskribatzeari arreta berezia eskaintzen zaio.
|
|
2002
|
|
|
Bada, hamar bat urteko aldearekin argitaratu diren
|
hiru
eleberri idatzi ditu Arantxa Urretabizkaiak alegia «Zergatik Panpox» (1979), «Saturno» (1987) eta «Koaderno gorria» (1998) eta hauei begiratuz gero, epe honetan donostiarraren eleberrigintza bilakaera jakin bati atxiki zaiola ikus daiteke. Izan ere, lehen eleberrian indeterminazioa da nagusi (denboran, espazioan, ahotsetan, pertsonaietan...), baina bigarren eleberrian jada indeterminazio horiek murriztuz joan dira, eta azken eleberrirako, murriztapenak oso aipagarriak dira, determinaziorako urratsak emanez (denbora eta espazio zehaztuak, pertsonaia definituagoak, ahotsen loturak eta narrazio mailak oso ongi zehaztuak daude).
|
|
|
2000 urtean argitara eman zuen Euliak ez dira argazkietan azaltzen (Erein) eleberria da, oraingoz, Iturralderen azkena. Testu honekin eman zion amaiera Euskal Herrian kokatutako
|
hiru
eleberriek osatzen zuten trilogiari eta, aurrekoetan bezala, giro urbanoa eta hizkera zuzena dira nagusi. Eleberri interesgarri eta entretenigarria da Euliak ez dira argazkietan azaltzen, eta bertan kontatzen zaigun istorioak Julio Rekexo izeneko detektibea du protagonista.
|
|
|
Euskal eleberri esperimentalaren atal honi hasiera emateko Ramon Saizarbitoria (1944) idazlearen lehenengo
|
hiru
eleberriak iruzkinduko ditugu. Bere ibilbide profesionalarengatik I. Sustatu Saria (Eusko Jaurlaritza, 1994) lortu zuen soziologo honen eleberriek kontamolde eta poetika guztiz berritzaileak ekarri zizkion garaiko euskal eleberrigintzari.
|
|
|
Euzkadi aldizkarien sortzaileetakoa, eta kolaborazio ugari kaleratu ditu hainbat argitalpenetan (Euskaldunon Egunkaria, El País, Zeruko Argia, Jakin...). Ondoko lerro hauetan, 1969tik 1976ra argitara eman zituen
|
hiru
eleberriak izango ditugu hizpide: Egunero hasten delako (1969), 100 metro (1976) eta Ene Jesus (1976).
|
|
|
Saizarbitoriaren kasuan, idazketari buruzko hausnarketari uko egin gabe, gero eta lotsagabeago mintzo zaigun lehenengo pertsonara lerratuz joan dira bere eleberriak. Horregatik sartu ditugu lehenengo atal honetan, formari buruzko etengabeko ikerketari uko egin gabe, gizabanakoari gertukoak zaizkion gaiak, dela heriotza, dela amodioa, hastapenetako
|
hiru
eleberrietatik aldentzen den ahots subjektiboan adierazi dizkigulako.
|
|
|
Helduentzako produkzioan Garretatik erauzitakoak (Elkar, 1989) ipuin liburua nabarmenduko genuke, eta gazteentzakoen artean Ur zabaletan (Pamiela, 1994) eleberri laburra, Sorginkerien liburua (Pamiela, 1997) eta Baloika (Pamiela, 2000). Gainera, bere
|
hiru
eleberriek literatur sariak irabazi dituzte: Sasiak ere begiak baditik (Elkar, 1985) Iruñeko Udaleko idazle berrientzako lehiaketan izan zen irabazle; Ur uherrak (Pamiela, 1993) [itz.:
|
|
|
Bere lehen eleberriak, Leturiaren egunkari ezkutuak (1957), markatu zuen filosofia existentzialistak eragindako ibilbide literarioaren hasiera; eragin hori nabarmenagoa izan zen lehen
|
hiru
eleberrietan, zeinetan, J. Juaristiren arabera (1987b), hautsi egin baitzen ideologiaren eta literaturaren arteko oreka, eduki ideologikoa nagusiaraziz literarioaren kaltetan. Leturiaren egunkari ezkutuan Leturiaren eta Mirenen arteko maitasun harremanaren historia kontatzen da, eta harreman hori, eleberrian agertzen diren harreman pertsonal guztiak bezalaxe, porrot egitera kondenatuta dago hasiera hasieratik.
|
|
|
90eko gure hamarkada luzeaz hitz egitean, ordea, narratiba nobelaren sinonimo bihurtzen dute kritikariek, kasik salbuespenik gabe. Eta egia da, hein batean behintzat, 80koa aipatu ipuin liburuek markatzen duten bezala, 90eko hamarkada
|
hiru
eleberrik ardazten dutela: Bernardo Atxagaren Gizona bere bakardadean (1991), Anjel Lertxundiren Otto Pette  (1993) eta Ramon Saizarbitoriaren Hamaika pauso (1995).
|
|
2003
|
|
|
Elaberrigintza horren eta narraziogintza osoaren, bidenabar ezaugarri gainetiko batzuk zertzelatuko ditut lehenengo. a) Autobiografismoa da euskarazko
|
hiru
elaberrien barneharietariko bat. Gorago esan dugun bezala, idazleak umetako mundua (Kurl), gazte unibertsitari Valladoliden zeneko aldia (GabAt) eta gerraostean Madrilen bizi zenekoa EuskM nobela honetakoa nobelatzen dizkigu hurrengorik hurrengo trilogia horretan, nahiz ezaugarri hau beti ere handi handika hartu behar den, literatura sortzailearen eremuko edozein gairi dagokion bezala.
|
|
|
Baina huts handi barik esan daiteke
|
hiru
elaberriotako protagonistak Patxi (Kurl), Mariño (GabAt) eta Txomin (EuskM) idazlearen bikia edo bestalderdia direla gutxi gorabehera. Sarritan narratzaile orojakileaz ere bat egiten du protagonista, beronen burutazio, gogoeta eta intentzioak azaldu nahi dituenean.
|
|
2005
|
|
|
Guztietan, pertsonaiek baino, giroak du garrantzi handiagoa, eta gaiei indar berebizikoa ematen die. Edorta Jimenezen literaturaren ezaugarriok neurri batean edo bestean iraun dute hamarkada osoan, bai bestelako ipuin bildumetan bai hamarkada honetako bere
|
hiru
eleberrietan. Gaur egun, ordea, une batez irudi izan du ibilbide hori oraingoz eten izan duela, azkenaldion argitaratutako lanak beste bide batzuetatik baitoaz, nahiz eta adierazi egin duen iraganeko historian oinarrituriko narrazio gehiago egingo zuela, hori baita Jimenezen narratibaren ezaugarrietako bat.
|
|
2007
|
|
|
– Molde berezi batez bai. Urtean berrehun orrialdeko
|
hiru
eleberri zor zizkionat argitaldariari eta kirolaria bezala naun, papereratzen ari naizen istorioak burua jaten didala, lagunekin aspertzen, nehoren ez ikusteko gutiziarik. Bakarrik niagon, baina ene munduan.
|
|
2008
|
|
|
Bada ez: poesiazkoak bakarrik zazpi ditu azkenaren aurretik, narratibakoak sei(
|
hiru
eleberri eta hiru ipuin bilduma), bai eta saiakera lan bat ere. Bariloche izeneko lehen nobela, adibidez, Herralde sariko finalista izan zen 1999an.
|
|
2009
|
|
|
Jatorriz euskaraz idatzi eta argitaratutako
|
hiru
eleberriren gaztelerazko argitalpenak aurkeztu ditu Txalaparta argitaletxeak. Laura Mintegiren Ecce Homo; Jon Maiaren Riomundo, eta Edota Jimenezen El año del Tifus lanak dira kaleratu berri diren gaztelerazko eleberriak.
|
|
|
Urtetan euskaltzain urgazlea izan ondotik, joan den abenduan ohorezko euskaltzain izendatu zuen Euskaltzaindiak.Artikulu, eleberri eta hiztegi egile1957 urteaz geroztik bere idatziak argitara eman zituen «Zeruko Argia», «Herria», «Arantzazu», «Príncipe de Viana» eta bertze aldizkaritan. Horretaz gain,
|
hiru
eleberri ere idtzi zituen: «Dirua galgarri» 1962an, «Nigarrez sortu nintzan» 1982an eta «Sorgiñak infernuko errekan» 1985ean.
|
|
2010
|
|
|
Urte asko lehenago, Euskal Filologiako hirugarren ikasturtean nengoelarik, Saizarbitoriaren eleberrigintzari buruzko tesia egitea pentsatu nuen, nahiz eta jakin corpusa oso txikia zela:
|
hiru
eleberri labur sasoi hartan. Txuma Lasagabasterri galdetu nion ea zer iruditzen zitzaion, eta nik espero nuen erantzuna eman zidan.
|
|
|
Hasieran Saizarbitoriaren narraziogintza osoari buruzko ikerketa egitea zen nire asmoa, baina lanean hasi nintzenean nahiko berehala konturatu nintzen eleberri haiek, aldez aurretik oso mamitsuak zirela nekien arren, uste baino askoz gauza gehiago zituztela beren barrunbeetan. Lehen eleberria sakonki aztertu ondoren nahiko garbi nabarmendu zitzaidan lehen etapa osatzen zuten aurreneko
|
hiru
eleberriez bakarrik egin nuela tesia, ibilbide erakargarri eta konplitua burutzen zutela ikusi nuelako, hasieran nik uste baino abentura literario biribilagoa. Bostehun foliotik gora atera ziren azkenean.
|
|
|
Egunotako une eguzkitsu askotan beragana hurbiltzeko tentazioa izan dut. Idazle beraren
|
hiru
eleberri jarraian irakurtzea zer den badakit, jakin. Nahaste borraste itzelarekin amai dezakezu.
|
|
2011
|
|
|
Siberiatik bueltan, tsarraren kontrako konspirazioak utzi eta beste tirania baten kontra hasiko da, gizakiak jostailu bihurtu dituzten Ongiaren eta Gaizkiaren, Jainkoaren eta Deabruaren kontrako lehiari helduko dio, eta ondoko zazpi urteetan
|
hiru
eleberri luze (Krimena eta zigorra, Ergela eta Deabruak) eta bi labur idatzi zituen (Jokalaria eta Betirako senarra).
|
|
2012
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi zenak omenaldi berri bat jaso zuen joan den igandean, otsailaren 19an, Donostiako Victoria Eugenia Club aretoan. Bakarrik nago Zerubiden goiburuko ekitaldi horretan, hainbat idazlek Txillardegiren lehen
|
hiru
eleberrietako Leturiaren egunkari ezkutua, Peru Leartzako eta Elsa Scheelen pasarte hautautak irakurri zituzten. Besteren artean, hauek izan ziren:
|
|
|
Beraz, ezer suntsitu gabe, gai berrien bilaketari ekingo dio berehalaxe, arreta handiz zenbakituak batetik hogeita zazpira. Jada 1934an, bere aitaren heriotzatik laster, haurtzaroko oroitzapenen artean arakatuz,
|
hiru
eleberri eta hainbat istorio laburretarako gaia aurkitu zuen, inolako ordenarik gabe idatzi zituenak eskuizkribu nahasi batean, erdi zirriborro erdi egunkari," Munstroa" izenburupean. Lau urte geroago, jadanik, animalia izugarri hura odolusturik zegoen.
|
|
2013
|
|
|
Dolores Julianok (2004) eta Marina Subiratsek (2007) azpimarratu dute elkarbizitza, sendi tradizionaletik urrunduz, beste eredu pluralagoak hartzen ari dela, eta hor ikusten dituzte emakumeen sareak edota konstelazioak. Kontua da aztertu ditugun
|
hiru
eleberriotan Urretabizkaiak ez duela familia tradizionala irudikatzen, egitura horretatik urrundu egiten dela. Eta ez da urruntzen familiatik bakarrik, emakumeen roletatik eta estereotipoetatik ere aldentzen da.
|
|
|
Maitasuna ere oso modu diferentean ikusten da
|
hiru
eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina bi eleberrietan oso modu diferentean ikusi da abandonu hori.
|
|
|
Euskal antropologo feministek (Díez, 1995, 2000; Imaz, 2007; Esteban 2011) bere ikerketetan berretsi dute amatasunak aldatzen ari direla Euskal Herrian. Egile beraren
|
hiru
eleberri eta ipuin bat aztertu ditugu. Eta esan genezake genero harremanak aldatzen eta birdefinitzen ari direla; izan ere, aldaketa horiek, jendartean ez ezik, literaturan, diskurtsoetan ere gertatzen ari dira.
|
|
|
Sexu berekoak dira
|
hiru
eleberriotan hiriak galbidera daramatzan pertsonaiak: hirurak emakumeak dira.
|
|
|
Ezpeldoik, bestalde, nomadismo horretan ibilbide bat eraikitzen du bazterretik erdigunera, horrela, eleberriz eleberri leku bakoitzari tokiko euskara egokitu dio, azkenik, Bilbon estandarrari lekua emateko. Lehen
|
hiru
eleberriak herrietan garatu dira, herri txikietan; lehena, Zuberoan (Bakean ützi arte) eta zubereraz mintzatu da Ezpeldoi; bigarrena, (Bizi nizano munduan) Nafarroa Beherean kokaturik dago, eta behe nafarrera erabili du Ezpeldoik; hirugarrena, Nafarroan garatzen da (Amorezko pena baño) eta nafarrerara hurbiltzen da Ezpeldoi, Jalgi hadi plazara eleberria Bilbon eta Gasteizen kokatu du, eta estan... Eta bukatzeko, Boga boga eleberrian, Baionaren hautua egiten du, bi Euskal Herriak ezkondu dituen gatazka gunea gaitzat eta espaziotzat harturik.
|
|
2014
|
|
|
Bigarrenik,
|
hiru
eleberri hauen artean bada oinarrizko ñabardura batazpimarragarria; izan ere, indarkeria kontatzeko era oso baita diferentea. Etxeberriaktratu txarren plano guztiak grabatzen legokeen kamera baten begirada objektiboadarabilkigu kontaketan, horretarako bizilagunaren ahotsaz baliatzen delarik.Bizilaguna voyeur bat da eta eleberriko narratzaile nagusia da.
|
|
|
Ahotsei dagokien eremuan, narrazioei ahots anizkoitasuna darielaaditzera eman nahi dugu. Aipagarria da
|
hiru
eleberrietan ahots polifonia horrekduen bat egite hori gorputz gaizki tratatuak kontatzeko orduan. Argi dago generoindarkeria oso ikuspegi diferenteetatik kontatu nahi izan dela hiru eleberri hauetaneta hortik letorkiguke ahots koru hau.
|
|
|
Aipagarria da hiru eleberrietan ahots polifonia horrekduen bat egite hori gorputz gaizki tratatuak kontatzeko orduan. Argi dago generoindarkeria oso ikuspegi diferenteetatik kontatu nahi izan dela
|
hiru
eleberri hauetaneta hortik letorkiguke ahots koru hau. Narratzaileak, pertsonaia nagu siak, bigarrenak, hirugarrenak, zaindari, atezain, mediku, abokatu, epaile, polizia, bizilagun, kazetari.Hitz batean, genero indarkeria begi bistan ikusten duen gremio andanaren ahotspolifonia, jendarte osoarena alegia.
|
|
|
Lehenik eta behin, esan behar da lehen
|
hiru
eleberrietan narrazio denboraberdin kudeatuta dagoela, denbora tartekatua erabili ohi da eta. Gertatutako gauzakkontatzen zaizkigu, iraganeko denboraren hautua eginez.
|
|
|
Balirudike, hartara, hitzezko ekintza eta indarkeria kudeatu dutenaktoreen artean denbora bat jarri nahi izan dela, batez ere, indarkeriaren sorrerari etagauzatzeari modu zehatzean begiratu ahal izateko. Aktore erasotzaile hauen sorreraneta garapenean, ordea, bistako diferentzia dago
|
hiru
eleberrien denbora kontaketan. (TU) eleberrian subjektu erasotzailearen iragana eta osaketa begi bistan geratzenda. Literatur pertsonaia hori narrazioko iragan denbora batez eraikitzen zaigu etaorainean ondo ulertzen da gorputz bortitzaren bilakaera.
|
|
2015
|
|
|
kokaturiko
|
hiru
eleberriren zatiak, haien azalak eta haiei buruzko balorazioak. Ezagunak al zaizkizu?
|
|
|
1 Aurkeztutako
|
hiru
eleberrien pasarteetatik, zeinetan dago narratzaile desberdina. Zein dira beste
|
|
|
Saizarbitoriak dio gure herrian ohikoa dela ama eskizofrenogenoa. Ene Jesus, Hamaika pauso eta Martutene-ko amek hirutasun zanpatzaile bat osatzen dute; Saizarbitoriak biziki gordinki erakutsi digu
|
hiru
eleberriotan nola ito gaitzakeen iraganak amaren bidez. Gainera, Iñaki Aldekoak nabarmendu duenez," Saizarbitoriaren nobela gehienetan amak bakarrik bizi dituzte protagonistek. [...] Aitarena beti oroimena da, eta gainera heriotza orduko oroimena.
|
|
|
Lehenbiziko
|
hiru
eleberrietan ez bezala, Hamaika pauso tik aurrera Saizarbitoriak esaldi luze bihurgunetsuak idaztera joko du. (Apalategik" tortueuse" darabil, baina ez dakit nola itzuli" luze bihurgunetsu" esanahia ez ezik" memoriak torturatutako idazleari dagokion esaldi mota" ñabardura ere gorde dezan.)
|
|
|
Bai,
|
hiru
eleberri.
|
|
2016
|
|
|
Monterrosori Anastasio Somoza egokitu zitzaion eta ezetza eman zuen, epaile bezala diktadore hori hiltzeko agindua emango baitzukeen pozik, baina idazle bezala pertsonaiaren baitan sartu baitzuen, haren haurtzaroko beldur eta miserietan sakondu, eta haren basakeriak konprenitzen hasteko arriskua baitzuen. Liburu hori ez zen atera, baina
|
hiru
eleberri handi atera ziren ondoren gaiaren inguruan: Carpentierren El recurso del método, Fuentesen Terra nostra eta Roa Bastosen Yo, el supremo.
|
|
|
1 Aurkeztutako
|
hiru
eleberrien pasarteetatik, zeinetan dago narratzaile desberdina. Zein dira beste narratzaileekiko aldeak?
|
|
|
Aurrekoa eskola giroko pasadizo bat zen. Hona hemen euskal literaturaren historian baserri giroan kokaturiko
|
hiru
eleberriren zatiak, haien azalak eta haiei buruzko balorazioak. Ezagunak al zaizkizu?
|
|
|
Literatura izan da Amurizaren bertze sailik gustukoena. 80ko hamarkadan
|
hiru
eleberri argitaratu zituen, eta 2007an Joan ziren izeneko zazpi nobeleko zikloa abiatu zuen. Horietarik lau argitaratu ditu jadanik eta bosgarrena ere prest du, Zein ongi bizi zen Ulises izenekoa.
|
|
2017
|
|
|
Alvaro Colomer (Bartzelona, 1973) idazle eta kazetariari dagokionez, La calle de los suicidios (Circulo de Lectores, 2000), Mimodrama de una ciudad muerta (Siruela, 2004) eta Los bosques de Upsala (Alfaguara, 2009)
|
hiru
eleberri independentek osatutako hiriko heriotzari buruzko trilogia argitaratu du. Lehen pertsonan idatzitako hiru eleberri horiek, gizarte garaikidean heriotzaren eta norbere buruaz beste egitearen fenomenoa aztertzen dute hainbat ikuspuntutik.
|
|
|
Alvaro Colomer (Bartzelona, 1973) idazle eta kazetariari dagokionez, La calle de los suicidios (Circulo de Lectores, 2000), Mimodrama de una ciudad muerta (Siruela, 2004) eta Los bosques de Upsala (Alfaguara, 2009) hiru eleberri independentek osatutako hiriko heriotzari buruzko trilogia argitaratu du. Lehen pertsonan idatzitako
|
hiru
eleberri horiek, gizarte garaikidean heriotzaren eta norbere buruaz beste egitearen fenomenoa aztertzen dute hainbat ikuspuntutik. Beste alde batetik, joan den urtarrilean, Espainiako armadak Irakeko inbasioan bizi izan zuen borrokaldietako bat izan zen' Najafeko gudua' irudikatzen duen Aunque caminen por el valle de la muerte (Literatura Random House) eleberria argitaratu zuen.
|
|
2018
|
|
|
Zenbait eleberritan jorratu dituen gai polemikoen ondorioz, gobernu txinatarrak salmentatik kendu ditu Yan Liankeren liburu batzuk, eta beste zenbaiten argitalpena debekatu. Horrenbestez, Hong Kongen, Taipein eta Singapurren argitaratu behar izan ditu bere
|
hiru
eleberri. Zentsurak eta autozentsurak literaturan izan duten eraginari buruz ere idatzi izan du Yan Liankek.
|
|
2019
|
|
|
Hamar zutabe pasa behar izan dira, hamar, zutabe hauei izena eman diena, Stefan Zweig, zutabe hauetan aipatzeko eta ziur naiz ez dela azken aldia izango. Zweig, esango nuke, ez dago aurkeztu beharrik; soilik gogorarazi euskaraz irakurri ahal dizkiogula
|
hiru
eleberri: Xake nobela (Alberdania, 1999), Emakume ezezagun baten gutuna (Igela, 2005) eta Hogeita lau ordu emakume baten bizitzan (Igela, 2007).
|
|
|
Esan bezala, Jon Kortazarrek aipatu zuen, lehen aldiz, egile donostiarraren idazlanaren bi aroen arteko bereizkuntza, lehena artekoa eta bigarrena 1995tik aurrerakoa (2003c: 10), eta bost urte beranduago, Mikel Hernandez Abaituak berretsi zuen (2008: 61). Lehen garaia 1969 eta 1976 artean garatu zen eta lehen
|
hiru
eleberriak biltzen ditu. Bigarren aldia, berriz, 1995ean hasi zen eta egun irekita dirau.
|
|
|
Bigarren aldia, berriz, 1995ean hasi zen eta egun irekita dirau. Batetik, Nouveau Roman korronteak eragindako lehenengo
|
hiru
eleberriak biltzen dituen egitasmoa legoke, eta bestetik, 19 urtez publikatu gabe egon ondoren idatzi zuen Hamaika pauso (1995) eleberriak ireki zuen errealismoaren fasea izango litzateke. Hori dela eta, atal honetan, bi korronte horien ezaugarriak eta testuingurua zehaztuko ditugu, idazlearen obra hobeki ulertzeko xedez.
|
|
|
Horregatik da aipagarri Itxaro Bordaren protagonistaren etorrera, berarekin heldu baita detektibe emakume kritiko eta postmodernoaren nortasuna duen Amaia Ezpeldoi. Gema Lasartek sakon aztertu du Itxaro Bordaren eleberrigintza poliziakoa,
|
hiru
eleberriko sorkuntzan zehar garatzen den guztiz nortasun bereziko detektibearen ibilbidea. Euskal gizartearen gatazka nagusienen agertoki bihurtzen dira Bordaren Bakean utzi arte (1994), Bizi nizano munduan (1996) eta Amorezko pena baino (2007) eleberriak.
|
|
|
Saizarbitoriaren eleberrigintzaren ezaugarri fikzionalez ziharduten azterlanek eman zioten hasiera euskal kritika garaikideari. Haren lehen bi liburuen hitzaurreen idazle izaniko Ibon Sarasolaren Txillardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza (1975) saiolana dugu abiapuntu, bere lehen
|
hiru
eleberrien ezaugarri modernoak baliotan ezartzeko bidean. Ondotik etorri ziren euskal kritika garaikidearen esparruan kanon akademikoaren eratzaile boteretsu izandako Jesus Mari Lasagabasterren ikerlanak, donostiarrari aitortzen ziolarik euskal eleberrigintzaren berrikuntza tematiko eta formalaren buruzagitza (1981, 1989, 1991), eta narratologiaren metodologia kritikoaren bitartez, Egunero hasten delako (1969a) 100 metro (1974) eta Ene Jesus (1976) eleberrien azterketen bidez frogatzen zuelarik.
|
|
|
Nouveau Roman korrontea ezagutarazi eta korronte honen ezaugarriak bere bihurtuko dituena. Ezaugarri horiek batez ere, esan bezala, bere eleberrigintzako lehenengo faseko
|
hiru
eleberrietan ikus daitezke, Hernandez Abaituak eginiko zehaztasunak kontuan harturik, baina korronte literario honen beste ezaugarri bat, abenturaren kontaketa sinpleari uko egin eta kontaketaren abentura lehenestea alegia, bere eleberrigintza osoan aurki dezakegu eta aurrerago ikusiko dugu Bihotz bi. Gerrako kronikak eleberrian ezaugarri horiek nola adierazten diren.
|
|
|
Hiriaren eta literaturaren arteko harremana ezinbestekoa da gaur egungo literatura garaikideaulertzeko. Ikerketa honek euskal eleberrigintzako hirien lehen irudikapenak eta horien testuinguruaaztertzea du helburu, horretarako Saizarbitoriaren lehen
|
hiru
eleberriak baliatuta. XX. mendean zehareuskal literaturak eta hiriak izan duten harremanari behatuko zaio, baita literatura kanoniko nagusienezaugarri urbanoak jarraitzen dituzten hiriari buruzko zenbait teoria literario berrikusi ere.
|
|
|
Lehen esan bezala, ikerketa honek euskal eleberrigintzako hirien lehen irudikapenak eta horientestuingurua aztertzea du helburu, horretarako Saizarbitoriaren lehen
|
hiru
eleberriak baliatuta.Muinari heltzeko, ikerlana hiru urratsetan bereizten da. Lehenbizikoan, XX. mendean zehareuskal literaturan hiriarekiko egon diren jarrerak aztertzen dira, eta hiriari buruzko literaturateoria nagusiak Euskal Herriko testuingurura egokitzeko saiakera egiten da.
|
|
|
Bigarrenean, 60kohamarkadako testuinguru zehatza aztertzen da, eta lan honetarako Saizarbitoria eta bere lehenetapako obrak zergatik aukeratu diren arrazoitu. Azken urratsean,
|
hiru
eleberri horien azterketaegiten da, eta horietan hiriak duen papera ikertu.
|
|
|
Saizarbitoriaren eleberrigintzaren lehen etapak
|
hiru
eleberri berritzaile behatzeko aukera eman digu.Nahiz eta desberdintasun ebidenteak dituzten, hiruretan nabari da eszenatoki urbano bat aurkeztekointentzio argia, haren bidez mundu modernoaren problematika azaleratu asmoz. Hiru eleberrietanproposatutako hiri espazioak desberdinak badira ere, horien azterketa oso baliagarria da idazleak hirianola bizi duen ohartzeko.
|
|
|
Eraberean, irudikapenek ez dute bat egiten nazioarteko literatura nagusietan gailendu diren hiri etametropoli handien ezaugarriekin, baina ez dio erantzuten ere nazio txiki baten literaturi suposatu zaiongutxiagotasun traumari. Hiri ertainak dira
|
hiru
eleberrietako espazioak, hiri ezaguterrez eta zenbaitetanguztiz errealistak, Donostiaren errepresentazioarekin gertatzen den bezala. Halaber, hiri ertainak izanarren, hiri konplexuak dira, euren problematika propioak dituztenak:
|
|
2020
|
|
|
Engoitik zehaztu izan dugu Etxamendiren narratibaren zabalkundearen nolakotasuna:
|
hiru
eleberri liburukitan badauzka ere, 304 haren obraren gehiengoa Maiatz aldizkari literarioaren bitartez hedatua izan da.
|
|
|
304 Gaur egun, Gilentegiko Gilen
|
hiru
eleberrietatik salgai dagoen bakarra da. (Elkar) Azken elurra eta Aurora agorturik daude.
|
|
|
Guztien artean, azken honetan 1982az gero, modurik iraunkorrenean. Eñaut Etxamendiren
|
hiru
eleberri liburu gisa plazaratu ziren, 17 hiruretan argitaletxe ezberdin batek: Azken elurra (1974), Aurora (1985) eta Gilentegiko Gilen (1987).
|
|
2021
|
|
|
Katixa Agirreren Amek ez dute zoragarria nobela bat idazterakoan egin behar diren hautuei buruzko eleberri bat da, sorkuntzari eta kreazioari buruzko eleberri bat, beraz, amatasunaren eta haren inguruko errelatoen inguruko hausnarketaren baitan bildua. Begira ze
|
hiru
eleberri hain desberdin. Baina hirurak, idazlea protagonista duten kontakizunak izateaz gain, ariketa literarioari buruzko kontakizunak dira, maila desberdinetan bada ere.
|
|
2022
|
|
|
Franklin obra laudatu baina laburreko idazlea da. Poachers (Ehiztariak) narrazio bildumaz gain,
|
hiru
eleberri argitaratu ditu, Hell at the Breech (Infernua galtzadan), Smonk eta Crooked Letter, Crooked Letter, eta baita beste bat ere, The Tilted World (Mundu okertua), Beth Ann Fennelly emaztearekin lau eskutara idatzia.
|
|
|
Xabier Mendiguren editoreak oroitu duenez, hamabost urte dira aurten Agirrek bere lehen lana, hau da, Sua falta zaigu ipuin bilduma argitara eman zuela, eta haren ibilbidea laudatu du. Azken
|
hiru
eleberriekin egindako lana goraipatu du bereziki. «Esango nuke hiru nobelak direla onak, baina, batez ere, hirurak direla oso diferenteak teknikaz, eta gaiez ere bai».
|
|
|
Xabier Mendiguren editoreak oroitu duenez, hamabost urte dira aurten Agirrek bere lehen lana, hau da, Sua falta zaigu ipuin bilduma argitara eman zuela, eta haren ibilbidea laudatu du. Azken
|
hiru
eleberriekin egindako lana goraipatu du bereziki. «Esango nuke hiru nobelak direla onak, baina, batez ere, hirurak direla oso diferenteak teknikaz, eta gaiez ere bai».
|
|
|
Malika deitu zen andre hura da, bada, Zure argitan bizitzea lanaren protagonista, eta harena da, halaber, ahots narratiboa. Patxi Zubizarretak euskaratu du, aurrez egilearen beste
|
hiru
eleberrirekin egin moduan, eta Alberdaniak kaleratu du, aurreko hiru lan horiek bezala —Salbazioko armada (2007), Malenkonia arabiar bat (2009) eta Erregearen eguna (2011) — «Aspaldiko lagun bat dugu Abdela Taia», esan du, abegikor, Jorge Gimenez Bech argitaletxeko arduradunak. Lan berrian idazlearen ohiko «zorroztasuna» sumatu arren, nabarmendu du horrek ez diola «enpatia» galarazten, eta azpimarratu nobela berrian «ariketa intimoago bat» egin duela Taiak.
|
|
|
Zortzi testu joan behar izan dira, zortzi, liburu honi izena eman dion autorea, Stefan Zweig, aipatzeko, eta ziur naiz ez dela azken aldia izango?. Zweig, esango nuke, ez dago aurkeztu beharrik; soilik gogorarazi euskaraz irakurri ahal dizkiogula
|
hiru
eleberri: Xake nobela (Alberdania, 1999), Emakume ezezagun baten gutuna (Igela, 2005) eta Hogeita lau ordu emakume baten bizitzan (Igela, 2007).
|