|
2002
|
|
|
Ba dakit. Nire buru
|
hau
be...! Bai buru txarra!
|
|
|
Eta hona nundik nora, gerrateen kontra eta soldautzearen kontra agertu zan eta, Eusebio Maria objektore pioneru izan genduan! Beste zertxu
|
hau
be, azpimarra daikegu; frantsesek bazterretara zabaldu gura izan eben égalité horren birtutea badaezpadakotzat jo ebala, eta siniskera hori ez ebala iruntsi. " Bardintasuna" txortan agertu eban.
|
|
|
Bestalde, bilbotarrek ba dauke euren kantutegi arruntean honako
|
hau
be:
|
|
|
Eta benetan jakingarria dan beste esaldi
|
hau
be, hementxe jasoko dogu, hain zuzen, berba bakarra, bardina ta berbera, lerro horreetan eta nire nobela barri honen azkenaldean agertua izan dalako.
|
|
2003
|
|
|
Ha lako meza ederrik emon ete zan aurton gure Euskal Herri osoan San Iñazioren omenez? Beste
|
hau
be esan beharra dago: meza horretan batu zan dirua (2.800 dolarretik gora) neure eskuetan itxi eban Boiseko eleizeak, Bizkaiko ume behartsuendako.
|
|
|
lege zuzenen bitartez guztien laguntasuna lortu, guztionak diran eginkizun eta arduretarako. Eta ganera, beste
|
hau
be egin behar dau: guztien onaren aurka dabilzan indarretatik herria jagon.
|
|
|
Ondo zabala bigarren arlo
|
hau
be, ezta?
|
|
|
Ez da txarra zure oraingo itaun
|
hau
be. Gauzea artez ulertu daigun:
|
|
|
Luzeegia, beharbada, egindako, baina ez ete deuskuz beronek argitzen, beste ezerk baino hobeto, zure izakerea, olerti bideak, asmoak eta ekintzak? Zure poesia lana aztertzerakoan, zure ikuspegi
|
hau
be kontuan euki beharrekoa da.
|
|
|
Batzuetan, idazlan literarioen itzulpenari ekingo deutso: G. Simenon en Aspaldiko Maigret, Platon ospetsuaren Parmenides (lapurteraz) eta oraintsu oraindino Bernardo Arrizabalagaren Bizkaia barrutik(
|
hau
be itzultzailearen izenik barik argitaratu ei dabe!). Sarri askotan, gai arruntak:
|
|
|
Bigarren goresle
|
hau
be giputza dogu, goi mailako euskal irakasle ta nobelagilea, Gotzon Garate: " Erkiagaren euskera gu guztiontzat lorategi ederra da.
|
|
|
Eta eskari hori gitxi dala, beste
|
hau
be egingo neuke, amaitzeko: Zuk egindako azterlan eta hitzaldi ederrak be aldizkarietatik batu eta batean argitaratu daitezela, gure euskal kulturako gizon handiak hobeto ezagutu ahal daiguzan (Azkue aita semeak, Etxeita, Basabe, Mikel Arruza, Augustin Zubikarai, Tomas Agirre" Barrensoro" ta beste batzuk) 12 Besterik ez gaurkoz.
|
|
|
Eta nok jakin orduan handik lasterrera zer etorriko jakun? Beste
|
hau
be esan daigun: liturgia barrirako lehenengo baimenak eta aldaketak etorri ziranean, zorionez guk bageunkala Bizkaian Kerexetaren liburu hau.
|
|
|
zein baztertu? Neure gogoz, pozik be pozik sartuko nebazan (merezidu be ba dabe ta) beste euskal prosista asko, bai zaharrak, bai gaur egunekoak; baina liburu honek bere neurria behar, eta guztientzako lekurik ez! 3 Hurrengo
|
hau
be garbi itxi gura dot: hemen agertzen dirala ta, ez uste izan idazle guztiok neure gogo beteko direanik, ezta beti idazlerik onen onenak be; baina danetik emon gura izan deutsut, era guztietakoak, danon barri izan daizun, eta gero zeuretzat onenak zeuk aukeratu daizuzan.
|
|
|
Baina, zorionez, azken urteotan ez da giro txarra sortu gure hizkuntza zahar honen inguruan. Ikastolak, aldizkariak, irratiak, seminarioak, abeslariak, antzerkiak, Alfabetizatze Kanpainak... itxaropenaren argi gozoa biztu deuskue gure bihotzetan, eta, bide batez,
|
hau
be bai: gure kulturearen preminarik larrienak agiri agirian jarri, euron artean, batasuna ta liburu egokiak.
|
|
|
Udako egunik beroenetan, hondartzetatik urrun, ez lorik ez atsedenik ez gara" gaztanbera" bizi!, lanari" semper" ekinik," Euskadiko gazteria berria" zareela argi ta garbi erakutsi deuskuzue urtero urtero. Eta
|
hau
be autor dagidan: erruki handi bako irakasleok hainbat gauza ikasten dogula beti zuokandik.
|
|
|
4.1 Afari barruan gagoz eta, giro honetan euskal brindisa jatort gogora;" Nik zuri, zuk niri, agur eginaz alkarri..." zuek maite nozue (argi dago hori); nik maite zaituet; zuek pozik zagoze, irakasle zahar
|
hau
be ez dago harako Atharratzeko" zitroi doratü" haren antzera," bihotza kargatürik, begiak bustirik...", pozpozik baino.
|
|
|
" Bagara, antza, zerbaiten jabe!" Ezin ukatu, ostera, geu euskaldunok nagiak eta zabarrak izan ez gareanik (baten batzuk alde batera itxi ezkero), geure hizkuntza sakon ezagutzen. Baina,
|
hau
be esan behar: izan ete dogu horretarako erarik?
|
|
|
Azkuek Erronkariko euskerea be dialektotzat eukan (R):
|
hau
be ia zeharo hilda daukagu gaur, baina barriro biztu gura dabe.
|
|
|
Geroago, Iparraldeko euskerea ikasten hasi ginanean, beste
|
hau
be kantatzen genduan, hemengo eta hango hitzak nahastuz:
|
|
|
Beronen idatziok be beteten dabe, gure ustez, berak literaturan bilatu gura izan dauena: edertasuna bilatu eta haregaz gozatuarazoteko; horretara sortu ditu irakurleak, eta bilduma
|
hau
be, batez be lehenengo partea, berebizikoa da zeregin horretarako.
|
|
|
Baita beste
|
hau
be:
|
|
|
Kantu
|
hau
be dirua batzeko egiten zenduen?
|
|
|
Gerrosteko urte hareek latzak eta garratzak ziran, eta Seminarioan euskerea aitatu be ez zan egiten. Egia osoa esateko, esan dagidan beste
|
hau
be: Arteako nire bigarren urtea amaitzear egoala, itandu eustan behin Iruretagoiena" Aita espiritualak" bere gelan:
|
|
|
Gure salbaziño egintza Alkartasun zarra (Bilbo, 1967). Itzulpena
|
hau
be, baina euskeratu barik, euskaldundu egin eban Mikelek erderazkoa. Ez eban berak poz makala hartu D. Pedrok, bere herriko parrokoak, esan eutsanean:
|
|
|
Eta hurrengo
|
hau
be autortu dagidan: mezeagaz zerikusia eukan zer baterako berba egin neban azkenengoz Mikelegaz.
|
|
|
Baina
|
hau
be autortu behar: XVIIIgarren mendearen azken aldirarte, herri jakintza hori herriak berak baino ez eban aintzat hartzen; gizon" landuak" kulturadunak" huskeritzat" eta" itsusitzat" euki eroen herri jakintza hori.
|
|
|
Beste jokabide bat be hartu neban, liburu horri esker: neure gogo barruko erlijino berbeta guztia euskeraz egiten hasi nintzan, eta
|
hau
be mundu barri gozoa izan zan niretzat. Holan izan zan orduan, eta harrezkero holantxe izan da nire bizitza guztian.
|
|
|
Erdalduna eta erdalzalea, ondo landutako gaztelania dotore ta aberatsa erabilten ekiana, bai berbaz eta bai idazkietan. Baina
|
hau
be esan behar da haren alde, egia da ta: gotzain honen denporan (5 urte egin zituan guztira Bizkaian,), Erromako lehenengo Bulatik hasita, eleiz agiri ofizialik gehienak erderaz eta euskeraz argitaratu ziran Bilbo eleizbarrutiko Boletinean.
|
|
|
Pierre Lafitteren Eskualdunen Loretegia, Lehen Zathia(). Antologia labur bitxi
|
hau
be euskeraz dago dana. Zoritxarrez, XVIII. mendera arteko idazleak baino ez ditu sartzen, eta ia dan danak iparraldekoak.
|
|
|
(Cfr. LV, 13 zk.). Nork eta Menéndez Pidalek beste
|
hau
be badinosku: " el castellano no es otra cosa que un romance hablado por labios vascos"," todo indica que en los siglos oscuros de la Edad Media los vascos entraron, abandonando su pasividad anterior, en un período de expansión, entregándose a la penetración de las comarcas vecinas, período que no deja de ser comparable mutatis mutandis con el que vuelve a registrarse a finales del siglo XV" (L. Mitxelena, o.c., 84 or.)
|
|
|
Hoba ez! Baina
|
hau
be esango deutsut: nire euskerazko eskutitzei gure amak erderaz erantzuten eutsen!
|
|
|
Beste hutsunea ez da txikiagoa: Bidasoaz handiko idazlerik ez dot hemen sartu, Axular haundia izan ezik(
|
hau
be, naparra zalako). Zergaitik hori?
|
|
|
Gakotxak egin gabe zegoen ohe gainean pilatzen ziren. Ez,
|
hau
be ez. Ez dakit zertarako egin dodan hainbeste trapu.
|
|
2005
|
|
|
Badau aspalditik, Jonegaz alkarbizitzan, irabazi segurua dalako sentipena, zernahi eginda be Jonek beti bere apalean distiratsu uste dauan garaikurra. Sentipen horri beste
|
hau
be gehitzen jako, harako lehia hark jotakoa beste garaikur baten atzetik ibili dabilela. Holan ba, aspaldion bere bihotzak ateraten dauan hotsa nahasmenaren eta matxinadaren hotsa da.
|
|
2007
|
|
|
herritik datorren erreka nasaia, hareatzan barrena, itsasoko eta errekako urak batzen diran lekuan bertan, hareatzan, egurrezko txabolatxu bat, txiki txikia, teilatua be egurrezkoa, bentanatxu bi eta atarian arkupetxu bat. Ondoan Rastafari izeneko barkua,
|
hau
be egurrezkoa. Atzekaldean arbolak, palmondoak eta landara ugari.
|
|
2008
|
|
|
Bizitza hartu emona dala adierazoteko balio dauan beste esaera
|
hau
be entzuten neban: Mundu honetan sardie eta eskuarie, bixek erabilten ikasi behar da.
|
|
|
Ondorengo
|
hau
be basoagaz lotua da. Pinua nagusitu ahala, urritzen joan ziran pagadiak eta harestiak gure baserri inguruetan.
|
|
|
Baita beste
|
hau
be:
|
|
|
Bestelan, beti esan izan da astoa ez dala behin estropozu egindako harrian bigarrenez jausten. Amari entzuna neutsan beste
|
hau
be. Ez dakit nongo baserriko astotxoaren kontua da.
|
|
|
Hurrengo hau Mariari pasaua ei da, Inozente egunean
|
hau
be. Lekeitioko portaletik aurrera kalerantz sartu da eta han non ikusten dauan berakatz korda eder bat kalearen erdi erdian.
|
|
|
Plazara ostera horreetan jazotakoa da hurrengo
|
hau
be. Badoa Luisa radioak saltzen diran denda batera eta erosi dau azken modako bat, sei edo zazpi botoiduna.
|
|
|
Beste
|
hau
be polita da:
|
|
|
Kukuaren kontuak aitatzen dituen beste
|
hau
be gustuko genduan:
|
|
|
Beste
|
hau
be sarritan entzun geuntsan amari, berak umetan ikasitakotik:
|
|
|
Bigarren arreba nagusia, lehenengo ezkontzakoa
|
hau
be, Maria Dominga izan zan. Baserrian bertan egin ei ziran bi arreba nagusien eztegu bazkariak, lehengo ohitura zaharrean.
|
|
|
Auzoko lagun bategaz, Aixerdiko Matiasegaz, joan nintzan bietan. Hurrengo uda bietan nire anaia gaztea joan zan; auzokoaren anaieagaz
|
hau
be. Autobus luze hareetan ibilteko aukera, barriro be.
|
|
|
Hurrengoan, kanpamentuburuari adarra joteko edo, beste
|
hau
be kantetan genduan:
|
|
2009
|
|
|
Aititak ipuin politak kontetan deutsuez beti. Halakoxea dozue mozoloaren
|
hau
be. Baina ez bildurtu, e?
|
|
|
Zorro
|
hau
be ez ete dozu hartuko, ba, emon eustan.
|
|
|
Eutsiz, Praisku; hartu eizuz diruok eta eroan eiozuz Peruri. Eroan eiozuz solomo eta lukainka honeek be, eta ardao botila pare
|
hau
be bai; janariak on dagion. Ama Birjina Begoñakoa!
|
|
2011
|
|
|
Esnea ugari egoan sasoian arroz esnea, arrozkonletxie, eta antzeko postre bereziak prestetan ziran. Ohiko postrea izaten zan etxeetan beste
|
hau
be: esnea egosi, azukerea bota eta ogidun bandeja batera isurtzen eben, ogia beratzeko.
|
|
|
Kukua joan, sanpedroetan egiten ei da, Fikan aurreskua dantzan egin eta gero. Herritarrek beste ohar
|
hau
be egin deuskue: kukua kantetan gero eta gitxiago entzuten ei da.
|
|
|
Beste kontu edo pasadizu
|
hau
be entzun dogu: etxe baten, amak bularra sarri emoten eutsala umeari, seguru be, baina seina loditzen ez.
|
|
|
Goierrin gorde da beste ohitura zahar
|
hau
be: eguzkiak urten orduko goizeko inontzagaz ortozik ibiltea Goierrin uhuntza esaten deutsie.
|
|
|
neskatoek mutil laguna topetako. San Bartolomeko lekukoakandik batu dogu beste siniskera
|
hau
be: antxina Urkiolan eskaintzak egiten eutsiezala Mari Anbotokori.
|
|
|
Bateoaren ostean jatordutxo bat gertetan zan konbidaduentzat umearen jaiotetxean. Jatorduaren ohitura
|
hau
be euren belaunalditik aurrera hasi zala ohartuazo deusku lekuko batek baino gehiagok; beste batzuek, ostera, antxinakotzat daukie.
|
|
|
Hunkigarria izan da behin baino gehiagotan jazo dan
|
hau
be: gurasoren baten hileta dala eta, espetxean dagoana Elorriora etorri izatea.
|
|
|
Markinako nire azken urteetan eta Elorrioko lehenengoetan izandako esperientzia
|
hau
be sarritan dot gogoan.
|
|
|
Gau osoa egin genduan, trenez, San Petersburgotik Moskura. Ikustekoa
|
hau
be!
|
|
|
Etxe horretako emazteak, Helenek, han jaio eta beti bizi izandakoak, Algortakoak izan ebazan gurasoak eta gaztelania apur bat ekian. Senarrak, Frank Barriak (jakina, han ezina zan Malaxetxebarria esatea), han jaio eta bizi izandakoa
|
hau
be, markinarrak zituan gurasoak. Ez ekian gaztelania, baina zelako euskerea, eta ze pozik egiten eban euskeraz!
|
|
|
Umezaroko gogorapenak, gitxi izaten diranez, huskeriak edo huskerien hurrengokoak izan arren, balio handikoak izaten ei dira. Horregaitik jarten dot ozta ozta gogoratzen dodan
|
hau
be.
|
|
|
Beste
|
hau
be esan behar historiako nire irakaskuntza zala eta. Datak, urteak eta egunak niri beti laban edo irrist egin deustenez, horreek ez eukela garrantzirik esaten neutsen, gizaldiak edo mendeak berak izan ezik.
|
|
|
Etxebarrin hasi eta laster, honako
|
hau
be jazo jatan. Ordurako adiskide eginda neukazan gazte batzuek esan eusten:
|
|
|
Eta Atxondon, Aspeko Jesus Garzia Arino, birritan goi mailakoen txapelduna eta lau bider txapeldunordea (txapeldun zala ezin izan eban hurrengo finala jokatu, egun batzuk atzeratzea eskatu eta onartu ez eutsielako), ia gure sasoikoa
|
hau
be, bere anaia Anjel lez, eta askoz gazteagoak, behin goi mailakoen txapeldun eta behin txapeldunorde izandako Iñaki Gorostiza eta bost bider txapeldunorde izandako Roberto Garzia Arino. Bigarren mailako txapelduna, urte baten, Apatako Juan Luis Irazola izan genduan.
|
|
2013
|
|
|
Bertoko gaztelaniaz be erabilten zan lehenago raZzz' hitza, Aratuste Karnabaletako mozorrotuak izentetako. Urrunago joan barik, Bilboko lehengo mendeetako Aratusteetan urteten eban pertsonaia mozorrotu bati be el rabf esaten jakon14 Juduakaz eta judu tradizinoagaz loturiko berbea
|
hau
be: rabbi, gazteleraz" rabino", esaten jakon juduen lege zaharrean irakasle, aditu edo jakintsua zanari.
|
|
|
" Hator hator", adibidez, edo" Goiko mendian edurra dago, errekaldian izotza...". Beste
|
hau
be batu dogu:
|
|
2015
|
|
|
Ez ekian ondo euskeraz, baina azkenengo urteak euskerea ikasten emon ebazan. Bigarren bat izan zan Jose Mari Mujika, etxegintzan sartuta egoana, injinerua
|
hau
be, Karmele Goñigaz ezkonduta egoana. Buru belarri sartu zirean biak, eta horreen inguruan hainbat jente:
|
|
2021
|
|
|
Hainbat abesti ezagun egokituak izan ziran. Ikuskizun
|
hau
be hainbat herritan antzeztu genduan. Nik, ekitaldi haretan, familia bateko aitaren papela egiten neban.
|
|
|
Eta hirugarren bat be badaukat, nahiz eta andra hau geroago ezagutu neban. Xabier Amuriza erreferente izan dodan moduan bertsolaritzaren inguruan sortu zan hartu emonagaitik, andrazko
|
hau
be halantxe izan zan. Plazara urten eban lehenengo andra bertsolaria (nik ezagutzen nebanetik, behintzat), bertsolari gizonezkoen artean.
|
|
|
Sei etxe bertan, hiru, bizimodu bikoak. Goratxoago, Gotxikoa, etxe bakarra eta bizimodu bikoa, eta ezkerrerago, Iruatxeta etxea,
|
hau
be bizimodu bikoa. Eta Sastrakarantza bueltan, baina mendirantzago, Martiartu auzunea, bertan etxe bi egozala.
|
|
|
Beste aldetik Aldai dago,
|
hau
be, bakar antzean, aldasgoran mendirantza eginda. Eta azkenik Barroeta auzoa, etxe multzoak osotuta.
|