|
2000
|
|
|
Literatura plazerra bada, nik ez dut ezagutzen inor plazerrera behartuta jotzen duenik. Beste gauza bat da bideak jartzea literatura maitatzen
|
has
daitezen. Literatura derrigortzea gero literatura gorrota dezaten zigortzea da.
|
|
|
Bai, berriro norbera da. Berriro
|
has
daiteke bere buruaren bila, behiala Zerubideko parkeanhasi zen bezala, udaberri batean. Orain negua da.
|
|
|
Izena duenak izana baldin badu, izenetik
|
has
gintezke; euskaraz bakarrik, adibidez: Zuberoa jatetxea, edo euskaraz eta gaztelaniaz:
|
|
|
Hezkuntza arloari dagokionez, 1857ko lege honekin
|
has
gintezke nazionala den hezkuntza sistemaz hitz egiten; alde horretatik, orduan arteko izaera nazionalarena, gobernu eta administrazio liberala garatzeko nahiari lot zekiokeena besterik izan ez zela esango genuke. Era berean hezkuntza sistema nazionalaren eraikitze prozesua Estatu Nazioa eraikitzearenean ulertu behar dela esango genuke, azken honen ardatz nagusienetarikoa izan zen heinean.
|
|
|
–Nik ez dut uste bizitza berri bat
|
has
daitekeenik. Bizitza berri bat?
|
|
|
–Utz itzazu bakean! Joan zaitez Brasilera edo Pekinera, baina
|
has
zaitez behingoz bizitzen. Oroipenean bizi zara; hasi zeure kabuz arnasa hartzen...
|
|
|
Baina antsiaturik igartzen zaitut, jaun André, zeren, Salamancan zerbait kontatu banizun ere, orain oro jakin nahi baitzenuke —hau, hori eta hura, eta xehetasun guztiak—, kolpe batez. Ordea, noiz eta historia baten korapiloak kolpe batez laxatu nahi baititugu, aldiz, are gehiago korapilatzen dugu hura, eta
|
has
nadin, bada, haien bat banaka laxatzen, geroko luzamendutan eta gibelamendutan ibili gabe.
|
|
|
Mintza zitekeen, konparazione, sorginek jasan zituzten torturez; mintza zitekeen, halaber, Migalena eta Bokal Ziburuko apezez eta Dargibel Azkainekoaz, zeinak sutan erreak izan baitziren, De Lancreren manuz; mintza zitekeen, finean, Carranza artzapezpikuaz, zeinak erraiten baitzuen ezen elizak pobreen artean banatu behar zituela bere ondasunak; edo Martin Azpil kuetakoaz — zeina Gero osoan behin aipatzen duen, munta eskaseko aipuan— eta haren teologiaz eta Nafarroari buruz zuen ikusmolde politikoaz; edo Frantzisko Vitoriakoaz —ez al zituen, bada, Erromako elizako teologo handi hark erran, bertzeak bertze: Nunquam imperator fuit dominus totius mundi, 34 eta Papa non est dominus civilis aut temporalis totius urbis? 35 —, eta
|
has
zitekeen, halatan, bekatu mortalen lista zabaltzen, kontuan hartuz, hartarakotz, estatuen eta elizen gehiegikeriak eta bidegabekeriak, zeinak baitira, oro har, bertze bekatuak baino mortalagoak.
|
|
|
Eta ni, azkenean, haserretu egiten nintzaion, ulertzen ez nuenez gero nola na
|
has
zitezkeen zer ikusirik ez zuten bi mundu haiek —indiarrena, alde batetik; eta giristinoena, bertzetik— hain bidegabeki eta hain modu arbitrarioan.
|
|
|
Irakur ezazu, bada, liburua, eta ea plazerrez
|
has
dezakezuna bidean desplazer bihurtzen ez zaizun, nahiz eta badakidan hain liburu luzean kasik ezinezkoa dela. Eta emaidazu gero zeure ustea eta iritzia.
|
|
|
Baina, ustekabekorik izan ez dezazun, Urbiaini buruz argibideren bat eman beharrean nagokizu, zeren, Cervantes bere Kixote Mantxakoan bezala, zeina hasten baita: Oroitu nahi ez dudan Mantxako toki batean...,
|
has
bainezakeen nik ere, berdinzki, liburu hau, erranik: Oroitu nahi ez dudan Nafarroako toki batean; nik, ordea, oroitu egin nahi nuen, eta ongi oroitzen dut Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugetarik hurbil dagoen Nafarroa Garaiko toki hori:
|
|
|
—Joan hadi afarirat, sugegorria poltsikoan, eta
|
has
hadi afaltzen deus ere gertatzerat ez balihoa bezala; gero, afalburuen aitzineko platera jan ondoren, asmatu zerbait, tripak nahastu zaizkiala edo, eta hoa ene kakategirat; ondoren, afaltzerat itzuli, poltsikotik sugea atera, eta erakutsi dukearen edo kondearen emazteari, edo haien ohorezko damaren bati —emaztekiren bati beti ere—, eta erran nola narrastia kakategian ikusi eta akabatu a... Eta, esplikazioneak emaiterakoan, teatroa egin, izuturik eta heure onetik aterea bahengo bezala...
|
|
|
Baina
|
has
nadin hartzarenarekin.
|
|
|
Zer egin behar zuen orain? Zer egin behar zuen
|
has
zedin arte. Berez etorriko al zen, besterik gabe, ala berak ere aktiboki esku hartu zuen?
|
|
|
Ez dakit nola hasi. Beharbada neure burua zuritzen
|
has
ninteke eta, esan, ezer baino lehen, Teresa bezala bakarrik bizi diren pertsonek, niretzat badutela misterio plus bat, erakargarriago egiten dituena. Eta beharbada Karmelorekin atzo hori gertatu zitzaidan.
|
|
|
Eta nahiz eta Descartesek behin eta berriro pentsamenduaren prozesuak aipatu, erlazio logikoek osatzen zituzten sistemak bailiran erabiltzen zituen, pentsamenduak berak azpitik behar dituen progresio psikologikoei —pentsamendua sortzen duten prozesu psikologikoei— jaramonik egin gabe. Pentsamenduaren jario bakoitza, segida logiko berria bailitzan behin eta berriro
|
has
zitekeela uste zuen. Neurathek ez zuen tesi hau ukatu kasu teorikoan, baina bai haatik praktikoan:
|
|
|
Hau da, antropologiaren liburu bat horrela idazten
|
has
gintezke: lurraren gainean gizakien portaera eta bizitza aztertuz gero, ikusten da, animali ekintzak —elikadura eta beste horrenbeste— izan ezik, berezko izaera dutenak ere agertzen direla eta ekintza erritualak deitu genitzakeela.
|
|
|
Hau da, antropologiaren liburu bat horrela idazten
|
has
gintezke: lurraren gainean gizakien portaera eta bizitza aztertuz gero, ikusten da, animali ekintzak —elikadura eta beste horrenbeste— izan ezik, berezko izaera dutenak ere agertzen direla eta ekintza erritualak deitu genitzakeela.
|
|
2001
|
|
|
Bizkaiko Badiaren ziklo konbinatuko gas bidezko zentral elektrikoa eta birgasifikazio planta eraikitzeko lanak laster
|
has
daitezke Zierbenan. 77.000 milioi pezetako (3.080 milioi libera) kostua izango dute eta 2003 urtearen amaierako prest egon behar du.
|
|
|
Ekialdeko herrialdeen suntsipenak Mendebaldea utzi du jaun eta jabe, eta honek ez daki zertan datzan bere garaipena eta zer egin garaipen horrekin. Batetik, ikusten du inoiz ez dela hainbeste aberastasun eta txirotasun batera egon izan eta, bestetik, ohartzen da badela jende kopuru handi bat, batez ere Hegoaldean baina Iparraldean ere bai, soberan eta enbarazu eginez dagoena, eta berriro gogaikarri gertatzen
|
has
daitekeena.
|
|
|
Nerbioi ibaiaren bi aldeak jorratzen dituen ibilbide honi hasierarik egokiena emateko leku bakar batetik
|
has
gaitezke, berari esker izugarriki hazi den Bilbotik, Euskal Herriko populagunerik handienetik alegia. Hori bai, Bilbo bere osotasunean (zati handia behintzat) ikusi nahi badugu, gure gomendioa" 0 km" a Artxanda mendian izatea da, bertatik hiriko paisaia atsegina izango baituzue.
|
|
|
Santurtziko bisitaldia erdigunetik hasi beharrean bestelako leku adierazgarri batetik
|
has
dezakegu, hots, Zierbenatik etorriz merkatal portu itzelaren aktibitatea behatzeko begiratoki aparta den Iparragirre etorbide edo pasealekutik. Honen erdian, portuaren gainean bertan, Sardinsaltzailearen pasealekua eta estatua ditugu, horrela herriko pertsonaia garrantzitsua imajina iraunkor bihurtuz.
|
|
|
Bihurgunez bihurgune ibili ostean, beste bost bat km.ra (ibilbide osoaren 54.km.), Surzai Lepora iritsiko gara. Hemen, errepidearen ondoan, kotxea aparkatu eta gure aurrean dugun malda igotzen
|
has
gaitezke, Illarritako harrespilak igaroz Okabe mendiko tontorreraino. Itzultzen garenean ezker eta beherantz abiatuko gara, Iratiko Etxolarantz.
|
|
|
Egitura lineala apurtuz, datuak behin eta berriro errepikatzen dira: istorioa 1973an edo
|
has
daiteke, Iñaki Abaituak Ortiz de Zarate ezagutzen duenean Bartzelonan, gerora, gutxienez, Enrique Casas PSOEko senadorea hiltzen duten arte luzatzen delarik: 1984ko otsailaren hogeita hiru arte, beraz.
|
|
|
Bi kasuetan ere bidezkoena abiadura murriztu, bolanteari gogor eutsi eta traiektoria piskanaka zuzenduz joatea da (bolanteari gogor eragingo bagenio, automobila zigi zagaka
|
has
liteke eta).
|
|
|
2002ko martxoaren 1etik aurrera pezeta historia izango da; beraz,
|
has
zaitez eurotan pentsatzen.
|
|
|
duten ahalmen didaktikoa aprobetxatu nahi du.Aurrerapauso garrantzitsua litzateke hori, batez ere gurea bezalako eskualdeetan, non ikasleek ez duten klasean ikasitakoa kaleko bizimoduko inongo esparrutankontrastatu eta sendotzeko aukerarik. Hori lortzeko, Euskal Telebistarako hurbilketa saio bat bultzatu dut, telebistaren programazioa ezagutu, ulermen estrategiakgaratu eta lehendabiziko erabilpen didaktikoa egiten
|
has
daitezen. Hurbilketa saiohori arrakastaz gauzatzeko, orain arteko lanketa moduak berrikusi behar izan ditut, eta ekarpen teoriko berriak aintzat hartuta, entzutezko ulermenaren lanketaintegralagoa egin.
|
|
|
Hori dela eta, hautatu duen ikas prozesuan aurrera egitea izango dugu helburunagusia. Horretarako, alde batetik esperientzia atsegina izatea lortu dugu; eta bestetik, ikasten ari denaz baliaturik komunikatzen
|
has
daitekeela ohartarazibeharko diogu.
|
|
|
Ohar zaitezketenez, 1989 urtera arteko Atxagaren jardun literarioak badaukaantzekotasunik Joyce-renarekin. Behin funtzionalismo nazionaletik askatutakoeuskal literatura sortu ondoren. Obabako mundua eta Obabakoak obra hartukodituzte historialariek abiapuntutzat?, errealismoaren aroa
|
has
daiteke, eta horrairitsi arte eleberrigintza tradizional errealistari izurria bailitzen ihes egiten zionAtxaga bera izango da errealismo berriaren apustuari indar gehienez helduko dionidazlea, Gizona bere bakardadeanekin. Beste datu adierazgarri bat:
|
|
|
Ikerketen arabera, haurdun dauden emakumeen %50ek baino gehiagok pirosia izango dute haurdunaldian. Sintomak haurdunaldiko hirugarren hilabetetik aurrera
|
has
daitezke, baina eragin handiagoa dute hirugarren hiruhilekoan, umetokiak urdailean presio handiagoa egiten duenean. Neurri handi batean, progesteronak (emakumearen sexu hormona, zeinaren mailak handitzen baitira haurdunaldian) beheko hestegorriko esfinterraren muskulua erlaxatzen duelako eta urdailaren hustuketa moteltzen duelako gertatzen da hori.
|
|
|
Legezkoa den puntu batetik, ez dago itzulketak eurotan emateko obligaziorik, eta, beraz, gerta daiteke pezetatan aldatzea eskatzen dutenak edo dendaren bat eurorik gabe geratu eta pezetak itzuli behar izatea, baina, inplikatutako sektore guztiek eta Administrazioak hartutako konpromisoaren arabera, dena eurotan egin behar da. Itxura guztien arabera, adineko pertsonek izango dute arazo gehien kalkuluak eurotan egiteko orduan, nahiz eta beren pentsioen nomina duela bi hilabetetik jasotzen duten diru berrian, haiek ohitzen
|
has
daitezen. Badaezpada, ez dute gomendatzen euro billeteak onartzea hurrengo bi asteetan, ofizialki indarrean sartu eta poltsiko partikularretan banatu aurretik, faltsutzeak gertatzeko arrisku handia baitago.
|
|
|
Bada, iruditzen zait, dagoeneko harreman sexualak izaten
|
has
gintezkeela, elkar ondo ezagutzen dugu eta...
|
|
|
Eta Gorriak barre egin du, eta aurrera goaz, eta Gorriaren irribarrearekin ez naiz hain bbk sentitzen edo, behintzat, bakardadea posibilitatez betetzen
|
has
daitekeela sentitzen dut.
|
|
|
S (egonezinda): Ama,
|
has
gaitezen legatzarekin. Gero irekiko dugu oparia.
|
|
|
eleberri bat egitekotan omen zebilen, eta nolabait esateko, existentzialista horietakoa. Lehen baino lehen
|
has
zedila eskatu nion, eta ahalik lasterren buka zezala. Ez dut horrekin esan nahi liburu honen sorreran zer ikusirik izan dudanik.
|
|
|
antzezlana espainieraz muntatu (hiru bat hilabete) eta gero, hilabete eskasean haren euskarazko ordaina egitea (maiz samar estreinatu dira euskarazko bertsioak pase oso bakar bat egin ondoren). Neurriak jorratubeharko lirateke euskarazkoa bertsioa ez izan, eta, taldeentzat nahitaezko enbarazua izan beharrean, muntaketa bera ere euskarazko bertsiotik
|
has
dadin. Orduan bai, orduan hitz egin ahal izango da euskal antzerkiaz.
|
|
|
Esperimentalki frogaturik dago hori posible dela, baina horretarako plasmaren tenperaturak itzela izan behar du, gutxienez 100 milioi gradukoa. Te nperatura horretan fusio erreakzioak gertatzen
|
has
daitezke, baina bakar batzuk gertatzea ez da nahikoa, tenperaturaho rretara iristeko erabiliriko energia ikaragarria izan baita. Komeniga rriena da denbora unitateko fusio erreakzioenkopurua handia izatea.
|
|
|
Horren ondorioz, herritarrok hizkuntza balio sozialtzat hartzen
|
has
daitezke eta sinbolo hutsa balitz bezala erabiltzeari utzi. Honek hizkuntzaren erabileran eta irakaskuntzan aldaketak sor ditzake, bai familia giroan bai gizartean.
|
|
|
Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut. Oso motibaturik egon gabe, euskararen aldeko jarrera erakutsi duten gizarte sektoreetan pixkanaka euskarak etorkizun urria duela, jarrera nazionalista gatazkatsu batekin lotzen dela eta abar bezalako ideiak heda daitezke, eta orain arte aldekoa izan den prozesua gelditu eta atzera bihurtzen
|
has
liteke. Hori da nire ustez Nafarroan lortu nahi dena.
|
|
|
Biderkatze taulak gogoan iltzaturik, gauza seriosagoetara plegatzen ginen: gazura oretik bereizten zuen amak eta
|
has
gintezkeen gasnaren biltzen. Gaitzeko indarra behar zen zimitzaren barnean, ore mokor gotor haien kokatzeko, zapatzeko, tapalakaldi bakoitzean are gazur gehiago isurtzen zela.
|
|
|
Hasierako marmarrak buila eta algara bihurtu ziren, eta Guebokinderrek, eztabaida andeatzen ari zela ikusirik, moztu egin behar izan zuen dei honekin:
|
has
bedi neofitoen zeremonia!
|
|
|
(0 37 mm erradioko zirkuluaren zentroa da.) Erdiguneko karratutik
|
has
zaitezke.
|
|
2002
|
|
|
Baina ustelkeria ez da berez txarra. Ustelkeriari esker, bizitza berriro
|
has
daiteke. Gobernuak, boterea, erakunde zorrotzak beti irauteko osatuak diruditen arren, uste baino lehen, eta nahita nahi ez, erortzen dira.
|
|
|
Gotzon Garatek Nafarroan zehar bildu zituen Gero argitaletxearen Noski sailean plazaratu den «Nafarroako Ezkurran» agertzen diren ipuin eta pasadizoak, baina Noski sailaren helburua euskaraz literatura irakurtzen hasi nahi duten ikasleei liburu egokiak eskaintzea denez, traba eta nekerik gabe euskal literatura irakurtzen
|
has
daitezen, idazleak bere erara prestatu ditu irribarrea sortarazteko aproposak diren kontakizun hauek, euskara erraz baina bizian azalduz haien mamia. Horrez gain, liburuaren azken orrialdeetan, Gotzon Garate eta bere obra kokatu eta dakien euskara lantzeko aukera ematen zaio irakurleari.
|
|
|
Kanpoan 50 urte eman ondoren
|
has
daitezke bereizten.
|
|
|
Eta orduantxe
|
has
daiteke prebenitzen ere, kirola eginez besteak beste.
|
|
|
Kontzeptu hori edo beste edozein dela eta kobratu nahi izango balute, erreklamazio orria eskatu edo Kontsumitzailearen Informaziorako Bulegora jo daiteke, kontsumo zerbitzuek zigor espedientea
|
has
dezaten.
|
|
|
Izatekotan, lehenengo pausoa litzateke, behin behinekoa, geroago prestatuko den proiektu osotuagoaren bidean eman beharrekoa. Zeren, benetan egin beharrekoa, unibertsitate lege propioa sortzea baita, herrimodura zor zaizkigun eskuduntzak praktikara eramatea ahalbidetuko diguna.Prozesu korapilatua izango dela dakigun arren, jadanik batzuek aldarrikatzen dutenUnibertsitate Nazionalerako bidean, naziotzat Euskal Herria hartuz, noski. Euskal Autonomia Erkidegoa bera ere
|
has
daiteke unibertsitate lege hori prestatzen, bertako lurraldeko mota guztietako unibertsitateei zuzendurik, publikoeizein pribatuei?, bertako herritarren eta nazio osoaren zerbitzurako ordenamenduorokorra ezarriz. Gure ustez, premiazkoa da jadanik bide horretatik abiatzea.
|
|
|
Politika zentrorik gabe, oposizio gabe, bere ohiko kontzeptuazioa galduta geratu den honetan, etsipenera jo dezake inork, baina modernizazioaren aro berri bat ere
|
has
daiteke: modernizazio erreflexiboa (edo hobeto, modernizazio erreflexiboaren bigarren fasea).
|
|
|
Baina hizkuntzari esker, izendapen berriak ikas ditzakegu, desberdintasunak eta xehetasunak hautematen ez ditugun arren, eta horri esker ere
|
has
gaitezke hobeto eta aberatsago pertzibitzen inguratzen gaituena.
|
|
|
Betor argia! Ez dugu goritasuna erreibindikatzen, testuinguruaren arabera, ikerketak
|
has
daitezen eska genezake eta.
|
|
|
Beti behar du ordena hori. Hitz eratorria osatua dugunean
|
has
gaitezke gradua (GRA) eransten, eta honen gainean etorriko dira mugatasuna (MUG), numeroa (NUM) eta deklinabide atzizkia (k) (DEK).
|
|
|
Grafoan ikus dezakegunez, aurrizki lexikaletik
|
has
gaitezke izena osatzen, segidan izenari eransteko, edo izenetik beretik. Kasu honetan, izenaren morfotaktika interesatzen zaigunez, izenetik abiatuko gara.
|
|
|
funtzionatzen
|
has
daiteke (berehalakoa izan da erantzuna modukoetan), azpian izen
|
|
|
Gipuzkoako eta Nafarroako kardiologoek miokardioko fibrosi larria detektatzeko eta tratatzeko garatu duten prozedura batek harrera handia izan du AEBetako hainbat argitalpen medikotan, eta teknika laster aplikatzen
|
has
liteke. Haren ekarpen nagusia da miokardioko fibrosia odol analisi sinple baten bidez diagnostika daitekeela, eta hipertentsioaren aurkako zenbait sendagaik kalteak eragin ditzaketela.
|
|
|
Peptido horren azterketa biokimikoa metodo ez inbaditzailea da miokardioko fibrosiaren diagnostikoan; izan ere, orain arte, biopsia «endomiokardikoa» izan da fibrosiak eragindako kaltea neurtzeko funtsezko tresna. IP peptidoaren analisiak ez dira ohikoak Espainian edo Latinoamerikan, baina Estatu Batuetan laster
|
has
daitezke ezartzen, fibrosia izateko arriskua duten gaixoak kontrolatzeko arau gisa. Ramon Querejetaren iritziz, hori bezain garrantzitsua da zenbait sendagaik Losartanak, adibidez tentsio arteriala murrizteaz gain, miokardioan fibrosiak eragindako kalteak konpontzen dituztela egiaztatzea.
|
|
|
Nahitaez adierazi behar da lana amaitzeko aurreikusitako data. Erabiltzaileak edo baimendutako pertsonak adostasuna bere sinaduraren bidez ematen duenean bakarrik
|
has
daiteke konpontzen lantegia. Hortik aurrera, matxurak edo ezkutuko akatsak sortzen badira, tailerrak 48 orduko epea izango du bezeroari jakinarazteko, zenbatekoa adierazita.
|
|
|
Horrela, giro beroegi eta lehorregiak akaroak agertzea saihestuko da. Neguan, fresko mantendu behar da, 7 gradu zentigradutan, eta otsailaren amaieran tenperatura 13 gradura igo behar da, landarea garatzen
|
has
dadin. Udaberria hurbildu eta tenperaturak igo ahala, inguruko hezetasuna handitu da, aleak hazi eta loratu daitezen.
|
|
|
Cazorlako ugatz hauskorrak gatibu hazteko proiektuak hiru urte ditu, azken sarraskijalea Jiengo mendilerrotik desagertu ondoren. Lehen oilaskoa otsailean jaio zen, eta adituek uste dute 2004an aleak askatzen
|
has
daitekeela. Bere izen generikoa, gypaetus, Buitre arranoa da, baina sabel herrunbrotsuko harrapari hori ezagunagoa da, hezurrak harrien kontra jipoitzeko eta tuetanoa ateratzeko edo, besterik gabe, irensteko duen ohituragatik.
|
|
|
«Onddoak larruazalaren keratinarekin elikatzen dira, eta oso azkar ugaltzen dira, lau asterik behin larruazalak sortzen dituen beste zati batzuk bilatuz», azaldu du Jesús De Vega doktoreak, gaixotasunean aditua den doktoreak. Zauri txikia Oinetako hatzen artean zauri txiki batekin
|
has
daitekeena hanka osora zabaldu daiteke, «kasu horiek oso zailak diren arren», esan du Luis Medinak, prebentzio kanpainaz arduratzen den Luis Medinak dioenez «»Onddoak oinetan?» prebentzio kanpainaz arduratzen da. Nola gozatu oin osasuntsu batzuez».
|
|
|
Gu eta gure ingurunea prestatu ondoren, ekin lanari. Aire zorrotada 5 bat cm-ra aplikatuko dugu. gainazaletik, mugituz, puntu bat gehiegi berotu ez dadin eta hura erretzen
|
has
dadin. Aire beroa eman eta berehala ikusiko dugu pintura bigundu eta burbuilatu egiten dela, metalezko espatula batekin harraskatu eta azala ez mellatzeko.
|
|
|
Instalazioek «Noeren kutxa txikia» dute, oiloak, usoak, zakurrak, ahateak eta «katalana katalana», desagertzeko zorian dagoen espezie autoktonoa. Baserriari esker, gazteak baserriko lanetan
|
has
daitezke, eta funtzio terapeutiko bat ere betetzen dute. «Animaliekin dugun tratuari esker, sexualitatea, familia uztea, tratu txarrak edo mutil baten hoztasuna bezalako gaiak landu ditzakegu», azaldu du espezialistak.
|
|
|
Bi alderdi horiek, B2 eta B6 bitaminekin balizko aberasteko, garagardoak osasunari kalte handiak eragin diezazkioke, minbizi mota jakin batzuei aurrea hartzeko eta hesteetako florako bakterioen kontzentrazioa handitzeko. Gaur egun esperimentazio fasean dagoen produktua Europan merkaturatzen
|
has
daiteke datorren urtetik aurrera.
|
|
|
Nikotinaren aurkako txertoa, orain esperimentazio fasean dagoena, hiru urtetik bost urtera bitarteko epean
|
has
liteke merkaturatzen, Stockholmeko Carolinska Institutuko Torgni Svensson zientzialari suediarraren arabera. Institutu horrek hainbat herrialdetan tabakismoaren aurkako medikamentu bat lortzeko egiten diren lanak koordinatzen ditu.
|
|
|
Adreiluak libre utzi den piramidearen hutsunean jarri, morteroz itsatsi eta 24 orduz lehortzen utzi. Denbora hori igarota, adreilu guztiak kentzen
|
has
gaitezke (goitik), ateburuak gainean geratzen diren piezen pisuari eutsiko baitio. Lan egiteko modu egokiak eskatzen du hotz hotz batekin haiek lotzen dituen mortero juntura kentzea, baina inoiz ez jotzea zuzenean mazoarekin.
|
|
|
Kasu larria zen, eta, esku hartzerik gabe, umea jaio ondoren hiltzeko aukerak ia% 100 ziren. Gurasoek hirugarren aukera hautatu zuten, fetuaren terapia, eta “baloi” bat sartu zuten, umekiaren trakea itxi behar zuena jaio arte; orduan, garaiz atera litzateke, jaioberria bere kabuz arnasa hartzen
|
has
dadin. Lau aldiz saiatu zen mundu osoan endoskopia egiteko teknika hori erabiltzen, Lovainako Unibertsitateko Jan Deprest mediku belgikarraren eskutik.
|
|
|
Era berean, denbora ematen ari gara lehen pintura geruza lehortzeko (ia ordu erdi behar du), bigarrena aplikatu arte. Irudietako arropak lantzen
|
has
gaitezke. Zati horri bi pintura geruza emango dizkiogu beti.
|
|
|
Baina garrantzitsua da, halaber, etxe barruan eta ohiko lore sortetan ez ezik, bakoitzak lore konponketa erraz edo konplexuak ere egin ditzakeela, eta horiek, zalantzarik gabe, arreta zentro bikaina izango direla. Gai horretan aditua ez bada, konponketa txikiak, koketoak, egiten
|
has
daiteke, eta gustu ona da ezarri behar dena. Gainera, batzuetan, sinpletasuna konposizio handien gainetik jartzen da, eta etxe bakoitzeko zenbait txokori dotoretasun zorrotza ematen die.
|
|
|
Izan ere, zaintzaile gizajo horiek hain ziren galduak, non edonoiz oihuka
|
has
zitezkeen bezala edonork oihu eginez gero, umil umilki obeditzen zuten. Bitartean, ordura arte isilik zirauen Peio sukaldeko zakarrontzian sartu zen.
|
|
|
Hots, zakurra beldurraren beldurrez, bere burua babesteko, haginka
|
has
liteke.
|
|
|
Izan ere, Sara bere ahizpa Karmelerekin bizi zen, eta Karmeleren etxeko ardurak zituen –sukaldea, erosketak eta garbiketa–, Karmelek Zarauzko ikastolarako joan etorria egiten zuen bitartean. Bi ahizpen arteko tratua izan zen hura, bestalde, Granadako psikiatrikoan tratatu zuen mediku psikiatraren aholkuari jarraiki, haren iritziz ongi baino hobeki etorriko baitzitzaion Sarari halako egitekoren bat, bizitzan bere erantzukizunak hartzen
|
has
zedin. Eta, zalantzaren bat geratzen bazitzaien, besterik ez zien esan errehabilitazio programako mediku psikiatrak ere, neurri harekiko erabateko adostasuna agertzen ziela.
|
|
|
Kontua larriago izango da, gainera, jendea euskararen kontrako jarrerak hartzen hasten baldin bada. Eta
|
has
daiteke, batzuek zapalketaren sinbolotzat har dezaketen bezain laster.
|
|
|
Eta bereizketa hori dela-eta, berak egiten duen proposamen orokorra honela labur daiteke:
|
has
gaitezen azpitik, noiz, non eta zertako erabiltzen dugun hizkuntza eta hori egon dadila ahalik eta lotuen herrialdeko hizkerarekin. Erabilera zenbat eta zabalagoa, orduan eta batu nazionalagoa.
|
|
|
Beste kontu bat litzateke aztertzea zeintzuk diren eleberrigintza horren ildo nagusiak, eta unibertsitate kritikariek  maite ohi duten taxonomia lanetan
|
has
gintezke, errealismo sinbolikoaz edo nobela beltzaz edo dena delakoaz hitz egiten: nik ez dut halakorik egingo.
|
|
|
Demagun une batez EHUtik hainbat irakasle pasatzen direla (ia erdia kontratatuak dira, ez funtzionarioak). Gainera, balizko unibertsitate hori irakasle harrobia dugun jakintza arloetatik
|
has
liteke: letrak, gizarte zientziak...
|
|
|
Islamaren lurralde esparrua munduko hainbat eremutan hazten ari da, bereziki Afrika Beltzean, eta ez dirudi inon ere atzera egiten
|
has
daitekeenik.
|
|
|
10 bola daude abakoaren lerro batean. Sekuentzia abako handi bat daukan kartoia erabiliz
|
has
daiteke{ fitxategiaren bukaeran): ikasleek bola kopuru zehatz baten inguratzen ikasten dute.
|
|
|
� Sekuentzia Zenbakien tau/ a Kanikarrek eta Dedek bezala Gokoarekin
|
has
daiteke (ikus fitxategiaren bukaeran). Zenbakiak 69tik 79ra bereziki berrikusten dira (ikus 100 orrialdeko A oharra).
|
|
|
+ ikurra ez da bakarrik bi 7rentzat, adibidez, 5 erhi altxatzen ditu esku eskuinean eta 2 esku ezkerrean. lkasleek galdatua den zenbakiren batuketan erabiltzen. zenbakia idazten dute. Jarduera hau alderantzizko ariketa honekin
|
has
daiteke: irakasleak zenbaki Bestalde, zeroa sartzen da hemen:
|
|
|
taula zutabeka irakurtzen dela erran nahi du. Hamar, hogei, hogeita hamar, etab. serietik
|
has
daiteke; ahoz� katzen den bigarren zenbakia lehenaren arabera� koa dutenen seriak: zazpi, hamazazpi, hogeita zazpi, etab., eta azkenik hain erregularrak ez direnak, hala nola:
|
|
2003
|
|
|
Diagnostiko goiztiarrak abantaila handiak ekartzen ditu arazo honetan inplikatuak dauden sektoreentzat: horrela, gaixoa oraindik ez badago jubilatua, bere lan egoera planifika dezake; familiartekoak ere, berandu baino lehen eman dizkioten zainketak eta ardurak planifikatzen
|
has
daitezke; eta gaur egungo botikek gaitzaren aurrerapena moteldu egiten dutenez, interesatzen dena da gaixoari botika horiek ahalik eta lehenbailehen ematea. Puntu horiek guztiak kontuan hartuta, erraz uler daitekeen bezala, zenbat eta goizago diagnostikatu gaitza, orduan eta lehenago jarriko dira martxan ekintza prebentibo eta zuzentzaileak.
|
|
|
Zertarako? Gaur berton
|
has
liteke garai berria. Nire esku dago, aise eskura nezake.
|
|
|
Lurra zer den ulertzea:
|
has
gaitezen lanean
|
|
|
Joan zaigun pertsonaren heriotza aurretiaz aurreikus baldin badaiteke,
|
has
gaitezen gestioak garaiz egiten.
|
|
|
Heriotza gertatu eta gero, arduradun medikoek gorpua emaitzarako egokia dela erabakitzen badute, automatikoki hartu beharreko erabakiak hartzen dituzte organo baliagarriak ateratzeko eta garraiatzeko protokoloa
|
has
dadin; jakina, hori tartean senideen berariazko ezezkoa gertatzen ez bada egin daiteke.
|
|
|
ekin diezaiogun gaurdanik eta geure kontraesanak onartuta, praxi zehatzetara inoiz jaitsi ez eta, maximalismoen ezkutuan babestuta, lantzean behinbotatako aldarri perfektuekin lasai geratu beharrean. Has gaitezen, beraz, lanean, eta
|
has
gaitezen koherente eta aldi berean seduktore izaten, lilura bultzatzen, proiektu erakargarriak taxutzen; saia gaitezen, azken batean, eraiki gura dugun horigaurdanik eraikitzen eta eder bihurtzen, kontua biharko utzi beharrean.
|
|
|
immigrazio poltsa gero eta handiagoak, natura baliabideen agortzea, ekoizpen ereduen krisia (aheria, dioxinadun oilaskoak, behi eroak, txerri kutsatuak...), ondasunen banaketagero eta desorekatuagoa eta abar. Itzalgune horiek paradigma aldaketa behar dute.Hala ere, gu geu ere
|
has
gaitezen lanean, badaezpada ere. Eta lanean hasteak hauxeesan gura du, besteak beste:
|
|
|
Eta, horrexegatik hain zuzen ere, baliokolektiboen aldaketa sakona izan du oinarri. Epe luzearen ikuspegitik, hurbiltasuna sortzearen bidetik jo litzakeen arren, epe laburragoan ezsakoneko eraldakuntza ekonomikoak ezta biztanleriaren mugikortasun absolutuarimurrizketarik ekarriko ez dioten neurriak ere aplikatzen
|
has
daitezke: pertsonenmugikortasun motorizatuaren nolabaiteko moderazioaren bidez, merkantzienmugikortasunari dagokionez historikoki izandako hazkunde joerari eutsiz, garraiobideetan ingurumenari kalte txikiagoa egiten dioten moduen alderako transferentziabultzatuz eta, halaber, garraiobideen erabilera arduratsuagoa (abiaduraren, okupazioaren eta garraio sareen kudeaketan).
|
|
|
Egin ditzagun, beraz, ikastoletako haurrak kultur hizkuntzarako gai. Eta
|
has
gaitezen horri begira gure literatura egiten. batek irakurriko dituen liburu sakon eta harrigarriak egitea baino hobe dugu arlotexeagoak egitea.
|
|
|
Nekazaritzan, zenbait errotatiboren arabera, esaten zen “jogurt pasteurizatua ez zela jogurta”, eta “engainu bat dela bi produktuei balio bera ematea”, kasu honetan gertatzen den bezala, “iritsi berriak” bere esne bakterio espezifikoen bideragarritasuna galdu duenean, tratamendu termikoaren ondorioz. Markaren jabeak lehen sektorearen aurka iragartzen dituen erreakzioak, edo beste aldetik, “beste” fabrikatzaileek beren produktuei eskatzen dieten boikota, “indarkeria ekonomikoaren” espirala handitzea besterik ez litzateke izango; espiral hori, beste batzuetan gertatu den bezala, kontsumitzailearen defentsaren babesean
|
has
daiteke, agian beste interes batzuk jokoan daudenean, jogurten merkatuaren bolumenetik ondorioztatzen den bezala. 652.000 tona inguru, eta horien pastela beste esneki marka ezagun batek (%50, 40), banaketa markek (%22, 50) eta merkatu bolumen txikiagoko beste batzuek banatzen dute, sektorearen datuen arabera.
|
|
|
Gainera, Ferreirak gozagarri hori duten edarien etiketetan giza osasunerako izan ditzakeen arriskuei buruzko oharrak sartzea proposatzen du. Neurri horiek guztiak gehienez ere 12 hilabetean
|
has
daitezke aplikatzen.
|
|
|
Bai, AEB. oniritzia ematen du, hilabete honen erdialdean
|
has
litezke funtzionatzen
|
|
|
“Egoerak presazko konponbidea behar du”, esan zuen Roshal ek, datu ofizialen arabera, haurrak Bagdadeko biztanleen %40 direla azpimarratzean, bost milioi biztanlekoak. Funtsezko eragiketa hori egiteko, AEBen oniritzia behar da lehenik, eta, ondoren, gehienez ere 10 eguneko epean antola daiteke, hau da, korridoreak apirilaren erdialdean
|
has
litezke funtzionatzen, Errusiako medikuak adierazi zuenez. Roshalek, lehenik eta behin, Basoratik itsasoz eta Bagdadetik ondoko herrialdeetara (Iran, Jordania edo Libano) haurrak ebakuatzea proposatzen du, eta handik beste estatu batzuetara eramatea, tratamendu medikoa emateko.
|
|
|
Bere garaian moketa jarri zuena bera izan bazen, hura finkatzeko erabili zuen sistemaz oroituko da, eta horrek, zalantzarik gabe, moketa kentzea errazagoa eta azkarragoa izaten lagunduko du. Moketa modu librean jarriko balitz, nahikoa izango da gainean jartzen diren altzari guztiak kentzea, moqueta eusten duten zokaloak altxatzea eta, azkenik, moketa piezak kentzen
|
has
gaitezke. Bere garaian estaldura hau jartzeko erabili zen sistema bi aldeko zinta itsasgarria izan bazen, lanak denbora eta ahalegin handiagoa eskatuko du.
|
|
|
Maldonadoren aburuz, horrek esan nahi du ingelesezko akademietan gertatutakoa ez dela kasualitatearen edo kudeaketa ekonomiko txarraren ondorio, baizik eta, ustez, maula delitua izan daitekeela, “ia iruzur diseinu bat” izan duena. Horri dagokionez, esan zuen Andaluziako Juntak Sevillako Fiskaltzari eman diola horren berri, ikerketa penal bat
|
has
dezan, delituren bat gertatu ahal izan bada ere. “Batzordeak prozesuan duen zeregina kontsumitzaileen interes orokorren alde egitea da, arrazoi dutelako”, gehitu zuen.
|
|
|
“Estatuek arau berriak prestatu eta beren legedia berrikusi behar dute, emakumeak erabateko eskubide berdintasuna izan dezan lurraren eta beste ondasun batzuen jabetzan, bai eta etxebizitza egokia izateko eskubidean ere, bereziki oinordetza eskubideen bidez”, adierazi du hartutako ebazpenak. Era berean, emakumeari “kredituak, teknologia egokiak eta merkatuetarako eta informaziorako sarbidea izateko gizakiak dituen eskubide berak” emateko beharrezkoak diren administrazio erreformak
|
has
daitezen bultzatzen du. Testuak, gainera, salatzen du herrialde askotan indarrean dauden lege eta ohitura batzuek mugatu egiten dutela emakumeei kredituak ematea, eta zenbait arauk (sozialak edo legalak) eragotzi egiten dutela emakumeek munduko leku batzuetan lurrak, propietateak eta etxebizitzak jarauntsi edo eskuratu ahal izatea, eta hori “emakumearen giza eskubideen urraketa da”.
|
|
|
Behar den estaldura kopurua kalkulatzeko metodo erraz bat da urmaelaren luzera eta zabalera gehi sakoneraren bikoitza gehitzea. Erositako materialarekin, dela xaflak, dela goma butilikoa,
|
has
daiteke eguzkitan uzten, malgutasun handiagoa izan dezan. Bien bitartean, metro erdiko gutxieneko sakoneraraino zulatzen hasi behar da, eta ertzetan malda txiki bat utzi, ez erortzeko.
|
|
|
Proiektua uztailaren amaieran aurkeztu zen, Kataluniako Parlamentuak martxoan onartutako ebazpenaren ondorioz, Generalitateari eskatzen baitzion drogaren ondorio terapeutikoei buruzko entsegu klinikoak bultzatzeko. Une honetan, xehetasunak amaitzen dira, eta iraileko bigarren hamabostaldirako beharrezko dokumentuak Espainiako Medikamentu Agentzian aurkeztu ahal izango direla aurreikusten da, onartu ondoren saiakuntzak
|
has
daitezen, Generalitateko Osasun Baliabideen Zuzendaritza Nagusiak berretsi duen bezala. Nolanahi ere, 1937an debekatu zuten arte, kalamua nahitaezko osagaia zen AEBko hogeita hamar prestakin farmazeutikotan baino gehiagotan.
|
|
|
Azterketa baten arabera, bizkarreko lesioak ohean min pixka batekin
|
has
daitezke.
|
|
|
Egunak igaro ahala, intzidentzia murriztu egin da, 30 pertsona baino gehiago izan gabe, infekzio egoera akutuan. Agerraldiaren jatorria ez da oraindik ofizialdu, baina zirkulu batzuetan esan izan da Southamptongo portuan (Erresuma Batua) bidaiari kutsatu bat ontziratu ondoren
|
has
zitekeela. Hala ere, infekzioaren eta inplikatutako agentearen ezaugarriak direla eta, lehenengo arrazoia, seguruenik, elikadurakoa izango da, eta kutsaduraren orokortzea kutsadura gurutzatuen ondoriozko fenomenoa da.
|