|
2021
|
|
|
42.19.5k Esan dezagun bukatzeko, diskurtso markatzaile gisa aztertu dugun honek ko atzizkia
|
hartzen
ahal duela, izenlagun bihurtuz horrela: Fermuki sinesten dut entzutera noan meza dela.
|
|
|
hemen GO, han GO, non GO... Beste adberbio inesibo batzuek ere, marka jakinik gabeak izan arren, zuzenean
|
hartzen
ahal dute ko postposizioa: atzo KO, beti KO, bihar KO, egunero KO, gero KO, hor KO, noiz KO...
|
|
|
Orduan, adberbio horien morfofonologia egokitu egiten da apur bat. Bereziki, dan ik forma
|
hartzen
ahal dute: noiztik/ noizdanik, aspalditik/ aspaldidanik, gaurtik/ gaurdanik, betitik/ betidanik...
|
|
|
22.5.5b Askotan postposizio markak
|
hartzen
ahal dituzte: aldean, gertutik, urrutira...
|
|
|
Adibidez, ere partikula adberbiotzat har daiteke, eta horrek beti du itxura hori, ez du besterik hartzen, ez artikulurik ez postposiziorik. Baina euskaraz ez da hori gertatzen beste adberbio askorekin, aurreko pasartean ikusi dugun gisan, adberbioek postposizioak
|
hartzen
ahal baitituzte. Azkuek espresuki esaten zuen euskal adberbioak ez zirela hain aldaezinak:
|
|
|
Nor bere da izenordain horren genitiboa. Norbera, bere horretan, izenordaintzat
|
hartzen
ahal dugu, nahiz eta nor+ bera modura osatua egon, Andoni bera esaten dugunean bezala. Horrek esan nahi du, beste inolako elementurik gabe izen sintagma osa dezakeela:
|
|
|
Irizpidea, hortaz, hori da: predikatuan ageriz gero, determinatzaile ez zenbatzailetzat
|
hartzen
ahal dugu.
|
|
|
Axularrek ez luke horrela esango; Altube biziko balitz! Baina batzuetan bat zenbatzailea
|
hartzen
ahal dute: Altube bat biziko balitz!; Axular batek ez luke horrela esango eta abar.
|
|
|
14.1h Izenondoek beste atzizki batzuk ere
|
hartzen
ahal dituzte. Ez dituzte izenondo guztiek atzizki berak hartzen, baina handi gisako batek, esate baterako, holakoak har ditzake:
|
|
|
Bestetik, adjektiboek gradu maila
|
hartzen
ahal dute: Etxe hau beste hura baino politagoa da esaten dugu, adjektiboari gradua emanez (§ 14.10), baina izenek gradurik hartzen ez dutenez, nekez esango dugu* gazte hau beste hura baino kaputxadunagoa da, edo* zezen hori arras adarduna da.
|
|
|
karrikan, etxean, ilargian. Baina ablatiboaren marka
|
hartzen
ahal dute denbora adberbioek: gaurtik, bihartik eta abar.
|
|
|
Eta dun, (t) ar amaiera duten hitzek sortzen dituzten arazoak kendurik (§ 14.2.3), adjektibo arruntak izenaren eskuinean ageri direla esan dugu. Kontua da, ordea, izenek adjektibo bat baino gehiago ere
|
hartzen
ahal dutela. Adjektibo horietako bat gentilizioa edo dun amaierakoa bada, jakina, izenaren ezkerrean agertzen ahal da, adjektibo segida arintzeko edo, eta kalifikatzailea, berriz, eskuinean:
|
|
|
Partizipioak eta adjektiboak badituzte ezaugarri komunak. Adibidez, mugatzailea
|
hartzen
ahal dute biek: handi a/ egin a; zabal a/ zabaldu a; ilun a/ eskertu a eta abar.
|
|
|
14.5b Baina partizipioak, adjektiboak ez bezala, aditzak ere badira, eta aditz laguntzailea
|
hartzen
ahal dute: egin du, zabaldu dute, eskertu dute(* handi dute,* zabal dute,* ilun dute...).
|
|
|
Adjektiboek osagarriak
|
hartzen
ahal dituzte zenbait esapidetan: Elizari hurbil egin dute etxea; Diruz aberats zen baina osasunez behartsu; Ondoan zabal eta puntan mehar (Axular); Ez da apezetako on (Axular).
|
|
|
Postposizioak hautatzen du(" gobernatzen" du) sintagma eskuinaldetik, eta gauza bera gertatzen da postposizio askeekin ere: eskuinetik gobernatzen dute aurreko sintagma (maldan behera) eta, aldi berean, batzuetan postposizio aske horrek berorrek postposizio itsatsiak ere
|
hartzen
ahal ditu (etxe ondotik).
|
|
2023
|
|
|
Bigarren mailako izaera juridiko horren aurrean trabak agertzen ziren auzitegietan emazteen lekukotasunak onartuak zirelarik, sorginkeriaren kontrako epaiketetan adibidez, emazteen lekukotasunak onartzen baitziren. Testamen tuetan ere emazte baten idatzia onartzen zen, alargun bihurtzen zelarik emazteak bere gain
|
hartzen
ahal zituen bere haurrak. Alargunak legitimitate erreala zeukan gizartean, eta emazteak senarra salatzen bazuen, aldiz, ez zuen auzitegietan ezkontzaren desegitea lortzen.
|