|
2003
|
|
|
19 urterekin hasi nintzen. Garai
|
hartan
emakumeak ziren hartzaile nagusiak, eta orain espektroa zabalagoa da, emakumeak lan merkatuan sartu direlako. Lehen gizonezkoak bakarrik jarri ohi ziren esatari, bazirudien emakumeengana zuzentzea gizonezkoen gauza zela, edo emakumeei gizonezkoen ahotsa erakargarriago zaiela.
|
|
|
Programa gaueko 11etan egiten genuen, zuzenean, eta bi ahizpa bakarrik egon ziren prest ordu horretan lanera irratira etortzeko. Garai
|
hartan
emakumeak hain berandu kalera ateratzea ez baitzen arrunta. Emakumeak gehiago aritzen ziren programa artistikoetan, gidoiak idazten edo istorioei ahotsa jartzen.
|
|
|
Gidariak laguna agurtu eta ateak ixteko palankari eragin zion. Une
|
hartan
emakume bat agertu zen hutsetik, berrogeitaka urtekoa. Berriro zabaldu behar izan zituen gidariak ateak.
|
|
2006
|
|
|
Esparru
|
hartan
emakume txikitxo bat zegoen, begiak pantailari josita. Saka eta saka ari zitzaion teklatuari, amorratuta.
|
|
|
Pasadizoaren segidak ez du garrantzi handirik; bai, ordea, ordutik aurrera Antoniok geroz eta maizago jo zuela Edurnerengana, eta berreraikuntzak egiteko eta istorioak kontatzeko eskatzen ziola, eta elkarrekin gero eta ordu gehiago pasatzen hasi zirela komisarian. Edurnek ez zuen beti asmatzen, baina bai askotan?" ez diagu beti asmatzen", zuzenduko zion garai
|
hartan
emakumeak, hura talde lana zela aldarrikatuz, Antonioren eta bien arteko kolaborazioa alegia; baina Antoniok ondo zekien bere hutsaren hurrengoa zela kasik?. Eta asmatzen zutenean, asmatzen zuenean?
|
|
|
Baina Antonioren obsesioa handitzen joan zen heinean, gero eta jasangaitzagoa egin zen etxeko giroa Ainhoarentzat. Ez zegoen beste elkarrizketa gairik, ezta espaziorik ere etxe
|
hartan
emakumearentzat; umeak Antoniori zion atxikimendua, gainera, geroz eta handiagoa zen, eta amarekiko urruntasuna neurri berean zihoan zabaltzen, antza. Edurnerengana jo zuela jakiteak ezarri zuen itzulerarik gabeko puntua:
|
|
2007
|
|
|
Eseri eta luzez, beraiei begira irribarre egin nuen neuk ere. Gau
|
hartan
emakume haiek guztiek, ohe barruko beroak jota, kaleak bat batean emandako opari zoragarriarekin loak hartuko zuten gozo.
|
|
|
Ez zituen alferrik 68 urte. Dena den, emeki, zango fin bat luzatu zuen soinekoaren azpitik eta, diagrama
|
hartan
emakumeari zegokion bezala, oinatz gorri baten gainean pausatu zuen takoidun zapata. Gauza bera egin zuen lehenengoari atzetik segitu zion bigarren oinetakoak ere.
|
|
2009
|
|
|
Aita, ama, zenbat urterekin ezkonduko naiz?? beti pentsatu genuen Carmen izango zela lehena ezkontzeko orduan; garai
|
hartan
emakumeei etorkizunerako eskaintzen zitzaigun erronka bakarra hori izaten zen, ezkontzea, ondo ezkontzea. Horretarako hezi gintuzten, ezkondu eta umeak izateko, eta denak zaintzeko:
|
|
2010
|
|
|
04:30 OFF Egun hura gogoangarria izan zen. Berdintasunetik hurbilago dagoen herrialde
|
hartan
emakumeen aldarrikapen garaia pil pilean zegoen.
|
|
2011
|
|
|
Izugarrizko deskubrimentua izan zen. Ez ahaztu garai
|
hartan
emakumeak eremu publikora ateratzen ari ginela, familiaren egitura aldatzen ari zen eta haurren behar emozionalak ezkutatu egin behar ziren, emakumeak errudun senti ez zitezen. Haurtzaindegira eraman behar genituen, ezin genituen besotan hartu gaizki ohitzen zirelako, negar egiten zutenean (goseagatik edo pardelak aldatzeko ez bazen) ez zitzaien kasurik egin behar...
|
|
|
Ordutik 15 urte baino gehiago igaro dira, baina oso esperientzia aberasgarria izan zen. Mintegi
|
hartan
emakume feministak sortu berriak ziren Gobernuz Kanpoko Erakundeetako emakumeekin elkartu ginen, eta feminismoa eta kooperazioa uztartzea lortu genuen. Oso eztabaida interesgarriak izan ziren.
|
|
|
Frantziako telebistan egindako elkarrizketan, gertaera
|
hartan
emakumeari ez ziola eraso egin ziurtatu du. Orduan gertatutakoak NDFko presidente kargutik dimisioa aurkeztera behartu zuen.
|
|
2012
|
|
|
Liburuaren bigarren zati horrek idazkera joriagoa du, Martinaren birramona izan zenak lehenengo pertsonan bere bizitzaren errepasoa egiten digunean psikiatrikoan zergatik eta nola sartu zuten agertuz. 40ko hamarkada da, eta garai
|
hartan
emakume bat psikiatrikoan sartzearen arrazoien atzetik joan nahi du idazleak, nik uste. Zer emakume mota sartzen zuten, eta zer arrazoiri jarraiki?
|
|
|
Orduan hala zen usadioa: lehenbailehen egiten zen bataioa (besteak beste, haurra lehenago hilko balitz bere arima galdu egingo zela sinesten baitzen), eta gehienetan etxeko edo auzoko emakumeren batek eramaten zuen haurra elizara, ama etxean gelditzen zela, indarberritu beharra zeukalako edo sineskerek hala aginduta (ezagunak dira zer nolako usteak zeuden garai
|
hartan
emakumearen araztasun edo garbitasunaren inguruan).
|
|
2013
|
|
|
Martin zutitu egin zen eta une
|
hartan
emakume bi sartu ziren, hizketan ari ziren eta zerbitzaria hurbildu baino lehen bi kafesne eskatu zizkioten. Zerbitzariak Martini begiratu eta, ondoren, baietz erantzun zien, berehala jarriko zizkiela.
|
|
|
bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama? Ezaugarri horietaz guztiez gain, abandonuaren trataera, amatasunaren denborak eta guraso bakarreko familiaren paradigma aurkeztea oso dira azpimarragarriak, eta zer esanik ez garai
|
hartan
emakume idazle batek idatziriko lana euskal kritikak goraipatu izana; izan ere, ez zen hori ohikoa tenore hartako kritika historiografikoan.
|
|
|
Konpromiso hori hartu zuten eta fin fin mantendu dute. Garai
|
hartan
emakumerik sartu ez balitz. Ez dakit zer gertatuko zen. Nik ikusten nuena zen urtetik urtera gero eta gutxiago ginela.
|
|
2014
|
|
|
Gurera ibili ginen. Sasoi
|
hartan
emakumea sukaldean egon behar zela esaten zuten. Nik ez nekien janaria prestatzen.
|
|
2015
|
|
|
Zur eta lur utzi nituen. Etxe
|
hartan
emakumeek bakarrik egiten zuten sukaldean?.
|
|
|
36 Behin, eliza santu hartan Jauna hartu berri nintzela, bildutasun handi handiak hartu ninduen, neuretik irtenarazi ninduen gainezkaldiaz. Egoera
|
hartan
emakume santu hau agertu zitzaidan adimenezko ikuskari bidez, gorputz aintzatsu gisa, eta aingeru batzuk berarekin batera. Ez etsitzeko esan zidan, eta aurrera egiteko fundazio hauetan.
|
|
|
20 Atseden hartu genuen gau
|
hartan
emakume santu hark harrera gozo gozoa eginik, baina niri kosta egin zitzaidan atseden hartzea; izan ere, su handia zuen lehortzeko, eta tximinian bazen ere, kalte egin zidan, biharamunean bururik jaso ezinda egoteraino; etzanda hitz egiten nien zetozenei, leiho sare batetik, errezel bat jarri baikenuen; egun hartan nahitaez negoziatzen jardun behar nuen, eta oso nekagarria egin zitzaidan....
|
|
|
Kasu horretan, talde bakoitzak eduki ohi ditu arauzko praktiken egitura orokorra (taldean orokorra) eta azpitaldeak, barne botereak antolatze aldera. Kasta sistema ezagunetan, esaterako, beheko kastek ere badute barne egituraketa eta
|
hartan
emakumeek beheko subalternoarena jokatu ohi dute. Oro har, esan liteke, diferentzia esentzialaren paradigma honetan fraktalak egiteko obsesiorik ez egon arren, bertan bizi diren taldeek errazago sortzen dituztela fraktalak.
|
|
|
Haren etxea lokalizatu eta gero, inguruan zokomiran ibiltzen nintzen ea andrea ikusten nuen. Baina garai
|
hartan
emakume bat ez zen etxetik sarri ateratzen, goizean erosketak egiteko ez bazen. Ez, bederen, ni hurbiltzen nintzen iluntzearen tartean.
|
|
|
Arrotxapeako garaiko biztanle gehienak bezala, bere senarra zena bezala, etorkin zen bera, landagunetik hirira joana, gaur hustutako Lizarrerriko herrixka batetik helduta, hain zuzen. Jada gaztea ez zenean estatu osoan RENFEko geltoki faktore lanpostua lortzen zuen lehendabiziko emakumea izana zen, erakunde
|
hartan
emakumeei ematen zitzaien lan bakarra trenbide zaindari jarduera gogorra izaten zen garaietan. Bere gaitasun propioaz gain, lan istripu batean hildako tren langileren alarguna izateak lagundu bide zion postua eskuratzen.
|
|
2016
|
|
|
DuBoisek ez zeukan kiderik ez gizon beltzen artean, ez eta gizon zurien artean ere. Aldarrikapen militante, elokuente eta printzipiodunak egiten zituenez, garaikide askoren ustez hura zen garai
|
hartan
emakumeen berdintasun politikoa sutsuen defendatzen zutenetako bat. Miresgarriak ziren DuBoisen aldarrikapenak, ez soilik oso argiak eta konbentzigarriak zirelako, baizik eta, baita ere, gizonen nagusigoaren kutsurik ez zeukatelako ia.
|
|
|
gurasoak, aitona amonak, senarra, bikotekidea, seme alabak, adiskiderik hurbilenak. Horiekin batera, egun
|
hartan
emakume haien bidea zabaltzen ahalegindu ziren gizon gutxiak, emakume haiek defenditzen ahalegindu ziren bakanak eta haien ingurua.
|
|
2017
|
|
|
Histeria femeninoa zen gaitz bat, XIX. mendera arte lau emakumetik batek sufritzen zuena. Garai
|
hartan
emakumeak sufritzen zuen errepresioaren ondorioz irudimenak sortutako buruko gaitza zela jabetu ziren, ordea. Lehen aldiz Grezian diagnostikatu zuten, eta, hain zuzen ere, histeria grezierako hyster hitzetik dator, eta umetokia esan nahi du.
|
|
|
Hamar matrikulatik zazpi dira andreek eginak egun, eta, gainera, ehuneko hori ez dela berria dio Barcenillak, berak bildutako datuen arabera, azken hogei urteotan gutxienez beti mantendu izan dela buelta horretan. Arte Ederretako fakultateko datu zaharrenak 1989koak dira, eta garai
|
hartan
emakumeen kopurua %62, 5 zen jada, gerora gorantz egin zuena eta urte askoan %70en inguruan dabilena.
|
|
|
Baina nabarmendu beharra dago XVI. eta XVII. mendeetan sorginkeriaren akusaziopean auzipetu eta exekutatu zituzten pertsonen% 80 emakumeak izan zirela. Egiaz, garai
|
hartan
emakume gehiago pertsegitu zituzten sorginkeriagatik bestelako krimenengatik baino, haur hilketa salbuespentzat hartzen badugu, betiere; adierazgarria da.
|
|
|
Bakardade heroikoa, Lou Andreas Salomerena. Gizarte
|
hartan
emakumeak bila al zezakeen Lou Andreas Salomek behar zuen bakardadea, familia haziaz bat. Bakardadearen beharrizana errespetatuko al zitzaion, berari edo guri?
|
|
2018
|
|
|
Osterantzean, ez! Irun Hondarribiko tradizionalistek, nahitara edo nahi gabe, argudioa baliatu dute esanez beren alardea ez dela Aratuzte, ez dituztela
|
hartan
emakumeak gizon jantzita ikusi nahi, eta horren aitzakian ukatzen diete bestan parte hartzeko eskubidea. Molde erasotzaile harrigarria hartu duen sexismo horrek bazterrak harrotu ditu eta laster kopletan azaldu da:
|
|
|
Gauzak horrela, ez da harritzekoa 1920an grebalariek aurkeztutako eskakizun taulako 2 puntuan honako erreklamazio hau agertzea: «reconocimiento de la libertad cristiana del obrero fuera del trabajo de taller».Eta zer esan aldi
|
hartan
emakumeak lantokietako langile moduan zuen rolaz. Produkzioak etekin oparoa izateko, soldatak murriztea zen bideragarriena, eta emakumeen eskulana zen nagusientzako irtenbidea, haiek gizonezkoek baino soldata dezentez txikiagoa kobratzen baitzuten.
|
|
2019
|
|
|
feminitatea ustiatuz, gainditu egin zuen feminitatea; gizonen artean bizi izanik, bere egin zituen ezaugarri maskulinoak; ohituren independentziak gogoaren independentzia ekarri zion: garai
|
hartan
emakume bati baimendu ahala urrun eraman zuen askatasuna Ninon de Lenclosek.
|
|
|
Montherlanten jarreraren ifrentzu peto petoa da Bretonena: Montherlantek gerra maite du,
|
hartan
emakumeengandik libratzen delako, eta Bretonek, berriz, emakumea gurtzen du, bakea ematen diolako; batek espiritua eta subjektibotasuna nahasten ditu, eta unibertso eginari uko egiten; besteak pentsatzen du espiritua objektiboki presente dagoela munduaren bihotzean; Montherlantentzat, emakumea arrisku bat da, bakardadea hausten diolako; Bretonentzat, berriz, errebelazio bat, subjektibotasunetik a... Stendhali dagokionez, ikusia dugu emakumeak ia ez duela balio mitikorik harentzat:
|
|
|
Orain sorginaren eskumuturrekoak eta idunekoak ez dira hain nabarmenak, eta eraztun gehienak gorde ditu. Aizek, bestalde, inguru
|
hartan
emakumeek janzten dituzten soinekoen moduko bat onartu du, deseroso, oihaletan atxilo sentitzen bada ere. Hango klimarako egokiagoak dira, bestalde, emakume ibiltarien jantziak baino.
|
|
|
Gabardina heze zegoen oraindik, aurreko eguneko zaparrada zela-eta, janzteak ikara bat sorrarazi zion, hilik dagoen animalia baten larrua janzten ari bailitzan, lepoak eta eskumuturrek nazkatzen zuten, batez ere, halako egoeretarako beroki on bat behar zuen, ez da luxu bat, behar hutsa baizik, orduan gogoratu nahi izan zuen nola zegoen jantzirik Maria Sara doktorea igogailutik zuzendari literarioarekin atera zenean, jaka zabalarekin edo gabardinarekin, eta ez zuen lortu, nola konturatuko zen ba, ikusi bezain pronto ihesean atera bazen. Ez zen hori izan, goiz oso hartan, Maria Sara doktorea burura etorri zitzaion aldi bakarra, goiz
|
hartan
emakumeak zaindari baten modura jokatu zuen, bere pentsamenduko edozein tokitan eseririk, berari beha. Orain higitzen zen norbait zen, igogailutik hizketan irteten zen pertsona bat, gabardina edo berokiaren azpian oihal lodizko gona estua eta blusa bat zeuzkan, edo chemisier bat, izena gutxienekoa da, bi hitzak frantziarrak dira, bata bezain bestea, kolorea definigaitza da, ez, definigaitza ez, Raimundo Silvak tonu zehatza aurkitu dio, goiz zuria, naturan ez dago horrelakorik, egia esan, hain ezberdinak direnez elkarrengandik goiz berdinak, baina edozein pertsonak, hala nahi izatera, holakorik asma dezake bere erabilerarako, hori bada bere gustua, baita almuedano itsuak ere, bere ama mairuaren sabeletik itsu irten ez bazen, bederen.
|
|
|
Orduan gizonezkoek ekarri baitzuten trapua Donostiatik. Garai
|
hartan
emakumeek ez zuten tokirik traineru estropadetan. Orioko emakume arraunlariek izan duten garaipen historiko horren berri eman dute hedabide askok, baita KARKARAk ere.
|
|
2020
|
|
|
Garai
|
hartan
emakume askok eta askok bizitu zuten errealitatearen salaketa egin, eta orain artean askorik ikusi ez den gertaera haien berri ematen du. Sorgin ehizaren inguruko beste ikuspegi bat emateko helburuarekin egin da filma.
|
|
|
Baina dena oso normala eta hurbila...". Egur handi samarra eman diete Marchanteri eta Movistarri sare sozialetan, herrialde
|
hartan
emakumeek bizi duten egoera zuritzeko ahalegina delakoan. Espainiako superkopa jokatzen ari dira egunotan, herrialdearen itxura zuriketa ahalegin neurrigabean.
|
|
|
–Gizona? –ez dakit zergatik esan nuen; une
|
hartan
emakume puska harekin txoratuta ez egotea uler ez nezakeelako agian. Dena den, aguanta ezan aldean!
|
|
|
Garai
|
hartan
emakume asko hiltzen zen umea izateko orduan; etxean edukitzen zituzten, eta horregatik izango zen.
|
|
2021
|
|
|
Aurkezpenean, besteak beste, Ginzburgen estilo literarioa nabarmendu du Gimenezek; «garai
|
hartan
emakumeei zegozkien idazketa moldeak desafiatzera» ausartu zela italiarra. Ignacio Martinez de Pison idazlearen berbak gogora ekarri ditu, tesi hori argudiatze aldera:
|
|
|
Baina, era berean, «erabat sexualizaturik» agertzen dute. Gogora ekarri du garai
|
hartan
emakume asko soldatapeko lanean hasi zirela. «Gizartean indarrean zeuden genero rolen ideologia, botere harremanak, tentsioak eta kontraesanak islatu zituen zinema beltzak».
|
|
|
Garrantzitsua da hori kontatzea. Izan ere, garai
|
hartan
emakume askok ez zuten erraza etxetik ateratzea». Horrez gain, Maulen «mundu berri bat» deskubritzen zuten.
|
|
|
Orain dela bost urte jaio zen nire semea eta sehaska kanta bat egin nion bere etorkizunean pentsatuz. Garai
|
hartan
emakumeen eguneroko egoera txarra zen, besteak beste, La Manada kasua zen indarrean; eta munduan ere hainbat herrialdetako egoera ez zen batere ona. Beraz, parekotasunari buruz hitz egitea nahi nuen eta gizon eta emakumeen arteko berdintasuna aldarrikatzea.
|
|
|
German Encinak gogoan du garai hartan bere anaia Gonzalori Eskoriatzako musika bandaren ardura eskaini ziotela, eta gutxira ezkondu zela Teresa Sasiainekin. " Aipamen eta esker on berezia merezi du gure koinatak, garai
|
hartan
emakume euskaldun gutxi ezkontzen baitziren kanpoko mutilekin. Zorionez, urte mordoa eman dute elkarrekin, baina, zoritxarrez, Terek aurten utzi gaitu, Gonzalok eta Enrique Lajarin koinatuak bezala".
|
|
|
Zumalakarregi kalean behera jo zuen La Iberiara etxesail anabasan zehar 07:35eko trena hartzera, Sestaoko estaziorako bide malkartsu eta eraikinez hutsari ordu
|
hartan
emakume batentzat arriskutsu iritzita. Egunsentiak itzal bilakatzen zituen portaletatik ateratzen ziren jende bakanak.
|
|
2022
|
|
|
" Frantses kolegioan administrazio ikasketak egin nituen eta, gero, ostalaritza kooperatiban hasi nintzen lanean. Garai
|
hartan
emakume asko ari ziren lanean. Orduko Tabakaleran eta.
|
|
|
Bulegoetan jarri zuten. Garai
|
hartan
emakumeek ez zuten besterik egiten hura bezalako lantegietan. Ez dakit lana gogoko ote zuen.
|
|
|
Gazterik alargundu zen, eta halabeharrez hasi zen etxetik kanpo lanean. 1950eko hamarkadaren hastapenak ziren, gerra ondorena Euskal Herri osoan (Espainiako Gerrarena, Hegoaldean; II. Mundu Gerrarena, Ipar Euskal Herrian), eta sasoi
|
hartan
emakumeek ezin zuten edozein lanetan aritu. Aunitz ziren, gainera, ezkontzeko lana uzten zutenak, batzuetan legeak behartuta eta bertze batzuetan molde sozialen ondorioz.
|
|
|
Garai
|
hartan
emakumeentzat lan aukera ugari zegoen Gasteizen. Industrializazio bete betean zegoen hiria, eta Espainiatik immigrazio handia izan zen lantegiek behar zuten eskulana asetzeko.
|
|
|
Paulari grazia egin zion bidaiaren gunea eta helburua hura izateak, baina argi zegoen hala zela eta bestelako planik ez zeukatela benetan, ez museorik, ez bateau mouche txangorik. Horregatik, zapuztuta geratu zen Bastille inguruko jatetxe batean afaldu eta gero ditxosozko diskotekara abiatu, ilara txintxo egin eta atezainak gau
|
hartan
emakumerik ez zela onartzen esan zienean. Zapuztuta baino gehiago, sutan zegoen Paula:
|
|
2023
|
|
|
Sotok agindua bete zuen. «Garai
|
hartan
emakumeek egin behar zituzten lanak ematen zizkieten homosexualei: joskintza, garbiketa...».
|
|
|
Froga erabakigarri hori aurkitu nahi nuen, gero Martini mezu bat bidali ahal izateko, mezu pozoitsu bat: dena ikusi dut, min ematen besterik ez dakizu... hain errudun sentiaraziko zuena, non ezinezkoa egingo zitzaion egun
|
hartan
emakume harekin larrua jotzea.
|
|
|
The Secret Lives of Young Women Who Are Transforming the Arab World. 2019an, Dionne Searceyk, Timesen korrespontsala Mendebaldeko Afrikan, bere autobiografia plazaratu zuen, In Pursuit of Disobedient Women, non izenburuan berean iradoki baitzuen zinez zaila zela eskualde
|
hartan
emakume desobedienterik (uler bedi: emakume zurien ustez jokatu behar luketen eran jokatzen zuenik) aurkitzea.
|
|
|
Katalina emakume jaio zen eta garai
|
hartan
emakumeak bakarrik izan zitezkeen emazteak, lekaimeak edo putak. Emaztea izatekotan, etxekoandrea; lekaimea izatekotan, abatanderea aukeran eta, puta izatekotan, hobe erregeren begikoa, Filipe IV.aren Calderona edo Luis XlV.aren Montespan bezalakoak.
|