|
2000
|
|
|
Agertzeko eta desagertzeko zuen ahalmena. Eider tabernara sartu zen egun
|
hartan
bertan desagertu zen Rocío; eta Txemaren neskalagunari orduak baino falta ez zitzaizkionean Irlandara abiatzeko, orduantxe azaldu zen berriro neska liluragarri hura. Horrek ere bazuen zerbait ikustekorik heriotzarekin.
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen egun
|
hartan
bertan erran zidala:
|
|
|
Baina nik gau
|
hartan
bertan trazatu nuen neure etorkizuna, eta erabaki nuen, ondorez, ezen hiru soineko erosi behar nituela, ez bi.
|
|
2002
|
|
|
Baina hartaz ere ongitxo ohartarazi ninduen Sararen errehabilitazio programako mediku psikiatrak. Egun
|
hartan
bertan deitu bainion, informazio zabalagoa eta zehatzagoa izateko. Diosalak egin ondoren, esan zidan:
|
|
|
ezetz, ez zirela zabuan biak bakarrik gehiago ibiliko, Karmelek hamabi urte bete bitartean. Eta kontu hartan txantxarik ez zegoela ikus zezaten, arratsalde
|
hartan
bertan gorde zituen aitak sokak eta eserlekua ganbaran.
|
|
|
Larunbat
|
hartan
bertan, berriro joan ginen, arratsaldez, Pantxikeren etxera. Sarak esan zion:
|
|
|
Egun
|
hartan
bertan jarri zen Sergio Malagara bidean. Biharamunean, berriz, Sergioren deiaren zain egon zen Sara.
|
|
2003
|
|
|
Gela banatan egiten zuten lo. Emaztearenean lurrin usaina suma omen zitekeen oraindik, goiz
|
hartan
bertan, pistola beltza poltsa zimurrean sartu eta etxetik atera baino lehen apaintzen aritua zen seinale. Ohe deseginaren gainean, ukitzeak ere erreparoa ematen duen prendaren bat edo beste ikus zitekeen.
|
|
2004
|
|
|
Urduri segitzen nuen, inoiz baino urduriago egia erran, baina neure baitako sentimendu nagusia irrealtasuna zen. Ezin nuen sinetsi seguruenik aste
|
hartan
bertan ate nagusiaren aitzinean hedatzen zen lorategi txiki hura zeharkatu eta, auskalo nola(" lapur baten antzera"!), etxe txukun hartara sartuko nintzenik. Errealitateaz kanpokoa zen hura.
|
|
|
Emaitzarik gabeko itxaronaldi luze hartaz nazkatzen hasita, ostiral goizean erabakia hartu nuen di da: arratsalde
|
hartan
bertan itzuli eta Weberren etxera sartuko nintzen. Ederki ohartzen nintzen burutazio hura ausarkeria hutsa izan zitekeela eta, okerragoa zena, eginbehar osoa zapuztu zezakeela.
|
|
|
Gau
|
hartan
bertan heldu zen Munichera eta, Vierjahreszeiten hotelean gela bat hartuta, zuzenean joan zen St. Michael Strassera.
|
|
|
Gortzeko moduan jotzen ari ziren. Egun
|
hartan
bertan, iluntzean, Molaren tropen posizioak zeharkatu nituen.
|
|
|
Bere ekimenak –bere bihozkadak– igande
|
hartan
bertan jaso zituen lehenbiziko emaitza pozgarriak: goiz hartan, Gochokitik atera ondoren, gazte luzea Ford kamioi batera igo zen.
|
|
|
–Gau
|
hartan
bertan lurperatu nuen aita. Basoaren erdiko muino baten tontorrean.
|
|
|
Erantzuna hausnartu bitartean, emakumearen begiek goitik behera aztertu ninduten inolako lotsarik gabe. Hotelik ez nuela aurkituko erran zidan, baina karrika
|
hartan
bertan, lau zenbaki aurrerago, gelak alokatzen zituen etxe merke eta garbi bat ba omen zegoen. Eskerrak ematen ari nintzaiola, emakumeak, xuxurla batean, bere etxean ere ostatu har nezakeela jakinarazi zidan.
|
|
|
Aurreko egun osoan, eta goiz
|
hartan
bertan, bisitarien jarioa etengabea izan zen. Hogeitaka pertsona iritsiak ziren Einsteinen beraren eta Robert Oppenheimerren deiari erantzunez.
|
|
|
Anai Jaxintok ez ninduen gehiagotan alineatu, eta gurasoek urte
|
hartan
bertan atera ninduten ikastetxetik.
|
|
|
Bizitza osoan besteek maita nintzaten bilatu bainuen, ez nik besteak maita nitzan. Arrazoi zuen, bai, eta gau
|
hartan
bertan, gelan nuèn bideozinta zaborrera bota nuen.
|
|
|
Goitik beherainoko gizona sentitzeko, ordea, proba bakarra falta zitzaidan, eta hara non neska hark eskaini zidan hartarako aukera, ezin hobea itxura batean! Gau
|
hartan
bertan deitu nion, jakina, gogotsu eta grinatsu.
|
|
|
Baina ni itsutua nengoen, eta bidean jartzen zizkidatèn oztopo guztiak, atzera eragin beharrean, kitzikagarri gertatzen zitzaizkidan, aurrera eta aurrera egiteko. Eta hain aurrera egin nuen, non berandu baino lehen ezkontzea erabaki bainuen –uda
|
hartan
bertan, oporretan–, arauzko ezkontza batek Montsek jar ziezazkidakeèn adarrak eragotziko zituelakoan... edo zailduko zituelakoan, gutxienez.
|
|
2005
|
|
|
Izeko Rosa gaueko bederatzi eta erdietan joan zen Maloenatik, eta une
|
hartan
bertan gainditu zuen zoro batek pertikako munduko errekorra, Sestrieren. Berdelak hozkailuan zeuden oraindik, baina gustura aterako ziren paseatzera, izeko Martina, Mateo, Iñes eta Tomas atera ziren bezala.
|
|
|
Alamedan jende ugari zegoen dantzan; agertokian, ezagutzen ez nuen talde txepel bat. Gabonetan Muguruzatarrak egonak ziren, eta gau
|
hartan
bertan, ordu batetik aurrera, Ken 7 Baina gau hartan aski arazo nuen nik musika gozatzeko.
|
|
|
Burura zetozkidanak oroitzapen xumeak ziren, baina oso gozoak: institutuan lehenbizikoz ikusi nuenean, esate baterako, Rosasi fotokopia batzuk eskatzen; herriko jaietan Hondartxo auzoan, noriatik gertu, irribarre luze bat eskaini zidanean; institutuan, presoen sakabanaketagatik gose greba egin genuenean, hark nirearen ondoan ipini zuen eta, gau
|
hartan
bertan, baraua apurtuz, patata frijitu pakete bat jan genuen bion artean. Sekulako tripako mina izan nuen gero!
|
|
2006
|
|
|
Loperenak erakutsitako zepoa gogoratu zitzaion. Gela
|
hartan
bertan aurkitu omen zuten. Zabalik, ohearen ondoan.
|
|
|
Hobeki pentsatu zuela, eta itxaroteko erran zion, biak elkarrekin joanen zirela neska euskaldunarengana. Arratsalde
|
hartan
bertan bihurritu zion lepoa.
|
|
|
Ahoko zapore hila, Miarritzeko karrika ilun batean motor bat lapurtu bitartean. Gau
|
hartan
bertan eraman zuen motorra Larraineko mendateko bihurgunera BMWaren maletategian, eta herrira jaisten zen mendi bide baten ondoan ezkutatu. Esna irauteko hartu zituen anfetaminek bihotza leherraraziko ote zioten beldur zen, baina aurrera jarraitu behar zuen.
|
|
|
Dudak, asko neuzkan, momentu
|
hartan
bertan. Etengabe zaindu beharra baldin bazeukan, zergatik ez zuten erresidentzia batean sartzen edo etxean beraiekin edukitzen, alaba behintzat arduratzen zenez gero?
|
|
|
Egun
|
hartan
bertan ez nion deus esan inori. Biharamunean, Aloñarekin nengoela Zunbeltz txikia bainatzen, bezperako festaren kontuak hasi ginen aipatzen, ze detaile polita Txemari eta Ainararen gutuna, eta batez ere Edurnerena, eskuz egindako jantzi harekin; hortik hizpideak ekarri zuen ze pena ematen zigun haien egoerak eta ze kezka sortzen haien geroak.
|
|
|
Eraztuna jaso, afaria ordaindu, handik hur zeneukan hotelera joan... Gau
|
hartan
bertan hartu ote zenuen nirekiko komunikazioa behin betiko eteteko asmoa. Biharamunean akaso, etxera bidean?
|
|
|
Arratsalde
|
hartan
bertan ikusi zintudan berriro, hirugarrenez. Ozta ozta argituta zegoen gure betiko pub ziztrina.
|
|
|
Minokixi bere onera etorri da epelera eraman dutenean. Egurzale zaharra izoztutako lurrean hobiratu dute arrats
|
hartan
bertan.
|
|
|
Bat batean, urdailean halako korapilo bat sumatu nuen, erortzea seinale txartzat hartuta. Gau
|
hartan
bertan jakin nuen gertatutakoa.
|
|
2007
|
|
|
Elisak ez zuen gau
|
hartan
bertan dibortziorik eskatu, Arruabarrenazuazolazigorragaastigarraga jaunaren bulegoan ez zituztelako arazo horiek ukitzen. Beste batzuekin zikintzen zituzten eskuak eta garbitzen poltsikoak.
|
|
|
Egun
|
hartan
bertan erabaki zuen liburuarena. Idazle izatetik bizitzeko bere betiko ametsa betetzeko behar zuen bultzada zen, azkenean utziko zion agenda saileko artikulu txatxuak idazteari.
|
|
2008
|
|
|
Ama nagusiak ez zuen zer esanik, eta egun
|
hartan
bertan estali zituzten, arratsalde ilunabarretan, kaperako irudiak, bakoitza bere neurriko zapi more batekin, gurutzearena izan ezik.
|
|
|
Alisioetara helduak ginen, uharterantz eraman behar gintuen haizea aurkitu nahian, ez dut garbiago adierazteko baimenik?, eta harantz gindoazen, zelataria gau eta egun erne genuela. Bidaiaren azken egunean edo izan zen, gutxi gorabehera; gau
|
hartan
bertan, edo luze jota hurrengo eguneko eguerdia baino lehen, Altxor Uhartea agerian izango genuen. HHM rantz gindoazen, brisa ederra zeharka, itsasoa bare.
|
|
|
* Matxinatuak ez ziren laster zortzi besterik izango, mister Trelawneyk tiroz botatako gizona, goletakoa, ilunabar
|
hartan
bertan hil baitzen, bere zauria zela eta. Baina hori, jakina, alderdi leialekoek ez zuten geroago arte jakin.
|
|
|
Bizirik iraun zuen egun osoan, arnasa hots handiz hartuz, gure etxeko bukanero zahar hark bezala odol kolpeak jo zuenean; baina bularreko hezurrak zanpatuta zeuzkan kolpearen poderioz, eta erortzean burezurra hautsia zuen. Gau
|
hartan
bertan, bada, zirkinik edo txintik gabe, bere Egilearekin elkartu zen.
|
|
|
Eguzkia orduantxe sartu berria zen Katalexuren atzean, eta lainoa oso agudo ari zenez pilatzen, iluntzen hasi zuen azkar azkar. Eta ohartu nintzen ez nuela denborarik galdu behar txalupa ilunabar
|
hartan
bertan aurkitu nahi banuen.
|
|
|
Segur aski kontu guztiak esango nizkion sendagileari, beldurrez akabatzen bainengoen kapitainak, bere aitorpenez damututa, nirekikoak egingo ote zituen. Baina gauzak bestela gertatu ziren, aita hil egin baitzen bat batean gau
|
hartan
bertan, eta horrekin gainerako guztia alde batera geratu zen. Gure atsekabe ezinbestekoak, auzokoen bisitek, hiletarako prestaketek, eta bitarte horretan ostatuan egin beharreko guztiak hain eduki ninduten lanpetuta non ez bainuen ia astirik izan kapitainaz pentsatzeko, are gutxiago haren beldurrez ibiltzeko.
|
|
|
Luzaro egon nintzen begiak bildu ezinik, eta, Jainkoa testigu, banuen zertan pentsaturik arratsalde
|
hartan
bertan hil nuen gizonarekin, nire egoera arriskuz betearekin, eta, batez ere, Silverri ikusi berria nion joko harrigarri harekin, esku batez matxinatuak bat eginda eduki nahian, eta besteaz eginahalak egiten bere aldetik bakeak egin eta bere bizi ziztrina salbatzeko. Silverrek berak patxada ederrean egin zuen lo, zurrunga galantekin; eta, hala eta guztiz, hain gaiztoa zela jakinagatik, nire bihotzak pena hartzen zion inguruan zeuzkan arrisku ilunetan pentsatzean, eta zain zeukan urkabe lotsagarrian.
|
|
|
Baina Silverrek, beste txalupatik, begi larriz gurera begiratu eta hoska hasi zen ni ote nintzen jakin nahian; eta, une
|
hartan
bertan, egin nuenaz damutzen hasi nintzen.
|
|
|
Adinekoek, aguretuek bereziki, zuzenean begiratzen zioten, eta, onespen keinu nabarmenik egiten ez bazuten ere, alaitu egiten zitzaien begirada, iraganeko irudiren batzuk, gaztetakoak beharbada, berrituko balitzaizkie bezala. Neskak berean jarraitzen zuen, ingurukoari jaramonik egin gabe, eta une
|
hartan
bertan asteroide bat ondoan erori balitzaio ere, berak bere ispilu txikiarekin gorputzeko larrua behin eta berriz miatzen jarraituko zuela pentsatu nuen, ileren baten edo pikorren baten bila.
|
|
|
GEHIAGOez genuen kointziditu. Gure bizitzak une
|
hartan
bertan elkartu ziren eta gero nork bere bidea hartu zuen. Ia ia ukitzen diren bi ibai handi balira bezala, beren bihurgune luzeetan.
|
|
|
Beka batera ere aurkeztu nuen nobelaren egitasmoa urte
|
hartan
bertan, nire hasierako esaldi distiratsu horrekin, baina atzera bota zuten. –Dos Amigos?
|
|
|
Egurrezkoa du eliza, zuriz pintatua, eta oholezko hesi baten barruan daude hilarriak. Egun haietako aurkikuntzarik handiena hilerri
|
hartan
bertan egin nuen. Ordura arte ikusi gabeko zerbait egokitu zitzaidan bertan.
|
|
|
Ama nagusiak ez zuen zer esanik, eta egun
|
hartan
bertan estali zituzten –arratsalde ilunabarretan– kaperako irudiak, bakoitza bere neurriko zapi more batekin, gurutzearena izan ezik.
|
|
2009
|
|
|
Eta gauez ibiltzen ziren gizon armatuek ontzat eman zuten gizonaren erabakia. Biak batera fusilatu zituzten, gau
|
hartan
bertan. Horrelako istorioak ohikoak dira Bizkargi inguruko herrietan (ez bakarrik hemen, Euskal Herri osoan ere bai, eta ez bakarrik Euskal Herrian?), nahiz eta oraindik ahopeka kontatzen diren.
|
|
|
Egun batean, Bardem jarraika zuelarik, harengana joan eta, Anak baino diru gehiago eskainita, agente bikoitza bihurtu zuen detektibea. Egun
|
hartan
bertan baieztatu zion Bardemek Anak Oskarren aferaren berri zuela eta neurriak hartzen ari zela.
|
|
|
Kezka batek desosegatzen zuen. Ilunabar
|
hartan
bertan joan behar zuen Atlantic City ra bigarren paketearen garraioa egitera. Catherinek hori esan zion.
|
|
|
E LIASEK gorputz osoarekin eta gustura egiten du barre nire kontura. Egun
|
hartan
bertan, maionesa izerdia darion taberna jatetxe halako baten, ongietorri bazkaria egiten dugun artean. Protokolorik gabeko ospakizuna, ogitarteko onak, izenik gabeko lekuren baten.
|
|
|
Garai batean. Hotel Internacionaleko negozioak zilarrezko kuberteria urtero aldatzeko adina ematen zuenean?, kontserjea izan zuen etxe hark. Errol Flynn en tankerako bibote arrasto dotorea zeukan gizon segaila zela gogoratu zen Arantxa, eta etxe
|
hartan
bertan, lehen solairuan, bizi izan zela. Hain justu ere, konturatu zen, hil arte Perezek hartu zuen apartamentu hartantxe.
|
|
|
Itzuli baikinen atzera, Ugarte eta biok, gau
|
hartan
bertan, kontserjearen garita zaharrera. Moilatik bueltan.
|
|
|
Susmoa berehalakoa izango zen, Perez zein etxetan bizi zen jakinda, han inguruan topatuak izan behar zutela. Lasterka begirada bat botatzera joango zen, gau
|
hartan
bertan seguruena. Ardo botilak kokatzeko Perezek egindako zuloa ikusiko zuen.
|
|
|
Eta txanponak ere, bertan lurperatu genituela. Cassano zaharraren buru-hezurra hondoratua eta ahaztua izango zen leku
|
hartan
bertan. Berak ere bere erromesaldiaren amaiera topa zezan, azkenean.
|
|
|
Pentsatze hutsarekin urduri jarri nintzen, eta eskua luzatu nuen pintxo baten bila. Goiz
|
hartan
bertan, gazteleraz idatzitako nire poemak itzultzen aritu nintzen. Enkoadernatu eta Karmeleri oparitzea pasa zitzaidan burutik.
|
|
|
Enkoadernatu eta Karmeleri oparitzea pasa zitzaidan burutik. Gau
|
hartan
bertan geratua nintzen zerbait hartzeko berarekin, Argiñanoko kafe mingots haren ondoren aurrenekoz, eta ez nuen barrua lasai. Hasperen egin nuen.
|
|
|
Bizirik ikusi zuen azken gauean, Perezek begietara begiratzeko eskatu zionean bezala. Haserre, banku
|
hartan
bertan eserita. Ez zuen orduan ere ondo enfokatu ahal izan.
|
|
|
gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar zituen Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: ...uraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun
|
hartan
bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
Kontua, baina, ez zen hartan geratu, gertatua gertatuta gero, Regina Gabinorekin bildu baitzen arratsalde
|
hartan
bertan:
|
|
|
Hasi eta osatu bitartean, galderak bide bihurria egin zuen, antza, Damasoren buruan: hasteko, Damasok garbi oroit zezakeen nola, goiz
|
hartan
bertan, ikastetxerako bidean zihoala, hartxintxar bat sartu zitzaion zapatan, baita nola atera zuen ere, zapata kendu ondoren; hurrenik, aita Pierreren hitzak zituen, Kalbario mendian gurutziltzatu zutenari buruzkoak; eta azkenik, bere goizeko esperientzia Kristorenarekin lotzen zuela, honela mintzatu zen, silogismorik logikoenaren logika berdingabean, teologo kontsumatu bat iduri:...
|
|
|
Gertuagoko informazioa ere bazuten, gainera, hainbat iturritatik jasoa? ...ean, emisore batetik bestera. Espainiakoak gehienak, entzuleari berria isilarazten ziotenak edo garrantzia kentzen, bai baitzirudien ezen Afrikan munta eskaseko altxamendu bat izan zela?, harik eta Frantziako bizpahiru kate sintonizatzea lortu zuten arte, eta haiek ezetz, Afrikan gertatua ez zela txikikeria bat, estatu kolpe baten lehen saioa baizik, errepublikanoen kontra; bestetik, Nazariok goiz
|
hartan
bertan jaso zuen, hiriburuko partidu monarkikoko arduradunak lantegira egindako dei baten bidez, informazioa?. Pistola aldamenean eramateak ez dizue kalterik egingo, badaezpada, esan zien telefonoaz bestaldeko ahotsak, eta Nazariok:
|
|
|
itzalean egoten saiatu arren probintziako enpresaririk ahaltsuenetakoa baitzen Nazario, eskuin muturreko jarrerekin lotua; argazki bat ere gordetzen zuten hiritarrek, gainera, azken bolada hartan hartua eta hiriko egunkari batek baino gehiagok argitaratua, zeinean Teofilo Maria eta integristen hautagaia besarkada estu batean josita azaltzen baitziren, aurreko hauteskundeetan; esan nahi baita jende hura, orbetarrak? ...ozein eskuliburutan irakur zitekeenez; bigarren arrazoia, berriz, zera zen, komunistek noiznahi erabil zezaketela beren alde operazio hura, nola bahisari bat eskatzeko, hala balizko preso truke bati ekiteko, gerra luzea izan baitzitekeen eta gerra luze batean ugariak izan baitzitezkeen gorabeherak; zeudèn puntuan egonda, beraz, altxor bat zuten komunistek, eta hargatik hartu zuten, beharbada, gau
|
hartan
bertan, altxorra leku seguruan ezkutatzeko erabakia, Nazario eta Teofilo Maria toki gordeago batera eramaten zituztela, haien automobila Regina eneko sarrera nagusiaren parean utzita gero, kaleko burdinesiaren ondoan; eta, handik aurrera, badirudi komunistek bala bala zabaldu zutela berri pare bat hara eta hona: ezetz, beraiek ez zutela zerikusirik bahiketa balizko harekin, balizkoa baino gehiago ere bai, kontu hartan guztian gauza garbi bakarra baitzegoen:
|
|
|
hiriko eskuinaren zentro neuralgikoak lehenbailehen paralizatzea? horregatik ekin zioten, uztaileko 19aren goiz
|
hartan
bertan, hiriko eskuin muturreko egunkari bat isilarazteari, altxamendurako deia egin zuena, mezu kriptiko baten itxurapean izan bazen ere?. Mañana hará buen tiempo?? , berandu gabe erredakzioaz eta errotatibaz jabetzen zirela, errepublikaren eta errepublikanoen aldeko beste egunkari bat egiteko; Domingok ere ekintza hartan parte hartu zuen, noski, eta are gehiago:
|
|
|
Gumersindo 1974an hil zen Iruñean, eta Marcos 1978an. Urte
|
hartan
bertan, hainbat kaputxinok beste ahalegin bat egin zuten testua argitaratzeko, eta Victor Manuel Arbeloa apaiz eta idazlearen esku utzi zuten lan hori. Arbeloak testua irakurri zuen, eta Iruñeko artzapezpikuari jakinarazi zion sakonera karga handiko idazkia zela.
|
|
|
aita eta Teofilo Maria ohi bezala joan zirela lanera, alegia, eta gauerako espero zituztela; biharamunean ere –uztailaren 19an, igandea– deitu zuen, bazkalondoan orduan ere, goiz mugitu baten ondotik; izan ere, lehenengo anabasaren ondotik, langileak eta errepublikanoen aldeko taldeak antolatzen hasi ziren, guztiek ulertu balute bezala ezen, zenbat eta bateratuago, orduan eta hobeto joango zitzaiela; helburu batzuk bazeuden, gainera, bakarrean laburbil zitezkeenak: hiriko eskuinaren zentro neuralgikoak lehenbailehen paralizatzea... horregatik ekin zioten, uztaileko 19aren goiz
|
hartan
bertan, hiriko eskuin muturreko egunkari bat isilarazteari, altxamendurako deia egin zuena, mezu kriptiko baten itxurapean izan bazen ere –" Mañana hará buen tiempo" –, berandu gabe erredakzioaz eta errotatibaz jabetzen zirela, errepublikaren eta errepublikanoen aldeko beste egunkari bat egiteko; Domingok ere ekintza hartan parte hartu zuen, noski, eta are gehiago:... harro zegoen parte hartu izanaz, halako moldez, non, gero, hiriko taldekide baten etxean beste hiru lagunekin egin zuèn bazkarian –kontserba lata batzuk, ogia eta ardoa–, pozik bezain baikor agertu baitzen... esan ere, esan baitzuen:
|
|
|
Nikolairen lekuz kanpoko ekintza ezkutatzeko edo askatu zituzten berehala bahituak; eta pentsatzekoa da Nazario eta Teofilo Mariarekin ere berdintsu jokatuko zutela, neurri haren aurkako bi arrazoi ikusi izan ez balituzte: ...ozein eskuliburutan irakur zitekeenez; bigarren arrazoia, berriz, zera zen, komunistek noiznahi erabil zezaketela beren alde operazio hura, nola bahisari bat eskatzeko, hala balizko preso truke bati ekiteko, gerra luzea izan baitzitekeen eta gerra luze batean ugariak izan baitzitezkeen gorabeherak; zeudèn puntuan egonda, beraz, altxor bat zuten komunistek, eta hargatik hartu zuten, beharbada, gau
|
hartan
bertan, altxorra leku seguruan ezkutatzeko erabakia, Nazario eta Teofilo Maria toki gordeago batera eramaten zituztela, haien automobila Regina eneko sarrera nagusiaren parean utzita gero, kaleko burdinesiaren ondoan; eta, handik aurrera, badirudi komunistek bala bala zabaldu zutela berri pare bat hara eta hona: ezetz, beraiek ez zutela zerikusirik bahiketa balizko harekin –balizkoa baino gehiago ere bai, kontu hartan guztian gauza garbi bakarra baitzegoen:
|
|
|
gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar zituen Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: ...uraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun
|
hartan
bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
azkenean piztu egin zela! ...re batetik bestera –Espainiakoak gehienak, entzuleari berria isilarazten ziotenak edo garrantzia kentzen, bai baitzirudien ezen Afrikan munta eskaseko altxamendu bat izan zela–, harik eta Frantziako bizpahiru kate sintonizatzea lortu zuten arte, eta haiek ezetz, Afrikan gertatua ez zela txikikeria bat, estatu kolpe baten lehen saioa baizik, errepublikanoen kontra; bestetik, Nazariok goiz
|
hartan
bertan jaso zuen, hiriburuko partidu monarkikoko arduradunak lantegira egindako dei baten bidez, informazioa –" Pistola aldamenean eramateak ez dizue kalterik egingo, badaezpada" esan zien telefonoaz bestaldeko ahotsak, eta Nazariok: " Ederki ohituta gaude azken bolada honetan pistola geurekin eramaten" –, ordura arte jasotakoarekin bat egiten zuena.
|
|
|
Hasi eta osatu bitartean, galderak bide bihurria egin zuen, antza, Damasoren buruan: hasteko, Damasok garbi oroit zezakeen nola, goiz
|
hartan
bertan, ikastetxerako bidean zihoala, hartxintxar bat sartu zitzaion zapatan, baita nola atera zuen ere, zapata kendu ondoren; hurrenik, aita Pierreren hitzak zituen, Kalbario mendian gurutziltzatu zutenari buruzkoak; eta azkenik, bere goizeko esperientzia Kristorenarekin lotzen zuela, honela mintzatu zen, silogismorik logikoenaren logika berdingabean, teologo kontsumatu bat iduri:...
|
|
|
Kontua, baina, ez zen hartan geratu, gertatua gertatuta gero, Regina Gabinorekin bildu baitzen arratsalde
|
hartan
bertan:
|
|
2010
|
|
|
egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, orduan, amari?; hutsak hartua ote zion garunen arteko ingurabide edo pasabideren bat ordurako, eta bekaitzak handik egin ote zuen, pasabidean barrena, buruan erabat nagusi egin arte?; nekez aurki dezaket beste esplikazio bat, hain izan zen ezordukoa eta hain desgaraikoa haren interbentzioa; eta guztiok mindu gintuen: ni hain minduta nengoen, non zerbait esan behar niola bururatu baitzitzaidan, hartarako abagunea arratsalde
|
hartan
bertan aurkitzen nuela, ama egongelako sofan bakarrik ikusi bezain laster; sofaren aurrean mahai txiki bat zegoen, gainean kristalezko ontzi bat zuena, lore sorta batekin, eta amak harixe begiratzen zion;. Eser al naiteke?, galdetu nion; ohartu nintzenean amak ontziari begira jarraitzen zuela, haren ondoan eseri nintzen; gero. Pagoagan izan genuèn porrotak batzen gintuen heinean, lubakiaren alde berean sentitzen nuen ama?, begirune handiz esan nion esatekoa:
|
|
|
Baina ama ez zen kontu hartan berehala etsitzekoa, eta urte
|
hartan
bertan aurkitu zuen pizgarria, Nafarroako Piedramillera izeneko herrian bai baitzegoen, antza, beste gurutze bat, Limpiaskoa bezalakoa, Kristo iltzatu bat zuena, gurutzetik askatzeko gai; gure ama ez zen Piedramillerara joan, baina lagunekin egoten zen, edo telefonoz deitzen zien ezer berririk ba ote zekiten; esan nahi dizudana da itxuragabeko aktibismo batean murgildu zela, sukar batek hartua be... esan zion izeba Ernestinari; izebak, ohi bezala, bere axolagabetasunarekin erantzun zion?
|
|
|
Eta Teo bat batean jasotako kargamendu harekin hain itota sentitu zen, antza, non lehenbailehen gorde behar zuela erabaki baitzuen toki seguru batean: urte
|
hartan
bertan gordeko zuen Regina enean! Teori burutik halakorik pasatu bazitzaion, ongi bete zuen bururatutakoa, 1940ko gabonetan ospatu baikenituen haien ezteiak, ez katedralean baina bai Regina enean, zeremonia intimoago batean?
|
|
|
izugarria zen, inoiz baino beroagoa? eta are gehiago berotu zen, bidente nazionalistak, arotza ere bazenak, hil
|
hartan
bertan gurutze handi bat ipini zuenean; neuregatik baino gehiago, zuregatik desiratzen nuen Ama Birjinaren ohiz kanpoko adierazpenen bat, Damaso, ea seinaleren batek bihotzean ukitu eta bihotz berritzen zintuen, baina alferrik; aldiz, aurkako adierazpenak eta seinaleak iritsi zitzaizkizun, handik egun pare batera zuk zeuk jakinarazi zenidanez, Bibiren bitartez?
|
|
|
–Galdera bat dut, aita Pierre??. Izan ere, nik garbi oroitzen nuen nola, goiz
|
hartan
bertan, ikastetxerako bidean nindoala, hartxintxar bat sartu zitzaidan zapatan, baita nola sartu ahala atera nuen ere, zapata kendu ondoren, noski, osatu ere, bide hartatik osatu baitzitzaidan buruan galderatxoa:
|
|
|
ETAren arabera, bilkura
|
hartan
bertan Gobernuaren ordezkariek ziurtatu zuten Rodriguez Zapaterok egin beharreko adierazpena, handik egun gutxira, eta, adostu bezala?
|
|
|
Prentsaurreko haren ondorioz sortutako informazioaren jarraipen zabal eta loriatsua eman zuten komunikabideek hurrengo egunetan. Baina ekainaren 8ko eguerdi
|
hartan
bertan, batek baino gehiagok ez zuen dena horren garbi ikusten. Gilen taldean hasieratik egondako hiru arkeologoak susmoak hartuta zeuden, zeramika puska horiek lurretik atera zirenean haiek aztarnategian lanean ari zirelako, eta ez zutelako inoiz grafito edo marrazki edo idazkun bakar bat ere antzeman.
|
|
|
Hainbat adituk nabarmendu zuten, nolanahi ere, Mertxe Urteagak berak dioen bezala, batzordearen amaierako bileran eta hurrengo egunetan gauzak ez zirela ondo egin. Eliseo Gili bere burua defenditzeko aukera eman behar ziotela, eta aztarnategiaren ardura arratsalde
|
hartan
bertan eskuetatik kentzea neurri gogorregia izan zela.
|
|
|
Batzordeko kideek 1.700 euro jasoko zutela erabaki zen, eta kolaboratzaile bakoitzak, berriz, 850 euro. Bilera
|
hartan
bertan, talde bakoitzak hasierako lanen berri eman zuen.
|
|
|
Batzordearen bilera
|
hartan
bertan, Madariagak bere susmoak agertu zituen Gilen taldeak aurkeztutako analitiken inguruan. Bereziki, zeramiken patinen gainean jarraipena zegoela ondorioztatzen omen zuten horiekin.
|
|
|
dio azken hiru urteotan bere bulegoa eta lantokia izan den mahai biribilaren inguruan, lankide dituen Félix López eta Agustin Otsoa Eribeko zuzendarien ondoan. . Lehen egunean Federico Verastegui kultura diputatu ohiarekin bildu nintzen, eta berak bilera
|
hartan
bertan hitz egin zidan Iruña Veleiari buruz. Esan zidanez, fundazio bat egiteko asmoa zegoen, baina Pedro González Bilbao kultura zuzendariak emango zizkidala xehetasun guztiak.
|
|
|
Hainbat zertzelada aipatu zizkidan, baina garrantzitsuena da? dio Veleiako aferari buruz daukan oharren koadernoari begira,, egun
|
hartan
bertan, nik deitu gabe, Joakin Gorrotxategi etorri zitzaidala. Veleiako aferarekin oso kezkatuta zegoela esan zidan?.
|
|
|
Harrituta geratu omen zen, eta zergatik ez zitekeen RIP izan erantzun zidan?. Bilera
|
hartan
bertan, Lurmeneko zuzendariak diputatuari iragarri zion National Geographic aldizkari amerikar sonatuaren deia jaso berri zuela, eta 40 orri agindu zizkiotela aldizkarian Iruña Veleiari buruz. Erreportaje hura sekulako bultzada izan zitekeen aztarnategirako eta Gilek defenditzen zituen teorientzako, baina López de Lacallek berehala amatatu zuen berotasuna.
|
|
|
Gau
|
hartan
bertan,
|
|
|
S.S.ko neskari begiratu zion maleten ondoan, lurrean eserita. Gogoratu zuen lur
|
hartan
bertan arrastatu izan zela bera damuak jotzean, eta are, erruduntasun narrastian bere zakila lurraren kontra igurztera ere heldu zela, orain neskaren alu txikia, apenas ilez inguratua, zegoen leku berean. Hari begira egon zen puska batean eta aldamenean eseri zitzaion.
|
|
|
Baina gero ez zen egia. Bart kafetegi
|
hartan
bertan, dantzaleku bihurtuan, Nora edonorekin joango zen unearen zain egona zen. Hura baitzen beti.
|
|
|
Erditu aurretik ez genuen inoiz ezer eduki, baina bazegoen agian noizbait zerbait baterako tarte txiki bat, niri bere proiektuen aurrean loak hartzea galarazten zidana, bera bere proiektuak nire aurrean halako komentzimenduarekin aletzera zeramana. Ondoren, katiluak hoztu eta askora, besarkada batekin agurtu ohi ginen, eta handik gutxira kafe luzeago baten promesa egiten genion elkarri, agian aste
|
hartan
bertan edo hurrengoan. Eta kafe luzeago horren oihartzuna gelditzen zen airean, horma baten kontrako larru jotze bilakatuta batzuetan, muxu urduri eta gihartsua besteetan, nahiz eta sekula ez genion elkarri deitu promesa haren sendotasuna egiaztatzeko.
|
|
|
Gertaera haren ondoren egoera areago gaiztotzen hasi zen. Gau
|
hartan
bertan, denok isilik oheratu eta ordu batzuk generamatzala lotan, katuaren garrasiek iratzarri gintuzten. Jaiki egin ginen berehala eta animalia logelen arteko hallean topatu genuen, gaua eman ohi zuen saskitik kanpo, oinazez saltoka.
|
|
|
Baina ama ez zen kontu hartan berehala etsitzekoa, eta urte
|
hartan
bertan aurkitu zuen pizgarria, Nafarroako Piedramillera izeneko herrian bai baitzegoen, antza, beste gurutze bat, Limpiaskoa bezalakoa, Kristo iltzatu bat zuena, gurutzetik askatzeko gai; gure ama ez zen Piedramillerara joan, baina lagunekin egoten zen, edo telefonoz deitzen zien ezer berririk ba ote zekiten; esan nahi dizudana da itxuragabeko aktibismo batean murgildu zela, sukar batek hartua be... " Sinesten hasia naiz ez duzula mirarietan sinesten, baina mirariak existitzen dira, Ernestina!
|
|
|
Azkenean, uste baino gutxiago izan zen; nik behintzat ez nuen inoren altxatzerik ez hegaldirik ikusi, bertaratutako batek baino gehiagok bestela baieztatu zidan arren, doña Gertrudis maistraren senarra ere tartean, honela esan ziguna: " Nik ere ikusi dut, istant batean izan bada ere, ikusi ez ikusi, lurretik metro erdira edo..."; giroa —hori bai— izugarria zen, inoiz baino beroagoa... eta are gehiago berotu zen, bidente nazionalistak, arotza ere bazenak, hil
|
hartan
bertan gurutze handi bat ipini zuenean; neuregatik baino gehiago, zuregatik desiratzen nuen Ama Birjinaren ohiz kanpoko adierazpenen bat, Damaso, ea seinaleren batek bihotzean ukitu eta bihotz berritzen zintuen, baina alferrik; aldiz, aurkako adierazpenak eta seinaleak iritsi zitzaizkizun, handik egun pare batera zuk zeuk jakinarazi zenidanez, Bibiren bitartez...
|
|
|
" Galdera bat dut, aita Pierre...". Izan ere, nik garbi oroitzen nuen nola, goiz
|
hartan
bertan, ikastetxerako bidean nindoala, hartxintxar bat sartu zitzaidan zapatan, baita nola sartu ahala atera nuen ere, zapata kendu ondoren, noski... osatu ere, bide hartatik osatu baitzitzaidan buruan galderatxoa: " Zapatan hartxintxar bat sartuz gero, kendu egiten dugu; iltze bat sartuz gero, zer esanik ez...; ergo... zergatik ez zituen Kristok ere eskuetan eta oinetan zituèn iltzeak kendu Kalbarioko hartan, Jainkoa bazen eta berea bazuen hori egiteko ahala?".
|
|
|
Eta Teo bat batean jasotako kargamendu harekin hain itota sentitu zen, antza, non lehenbailehen gorde behar zuela erabaki baitzuen toki seguru batean: urte
|
hartan
bertan gordeko zuen Regina enean! Teori burutik halakorik pasatu bazitzaion, ongi bete zuen bururatutakoa, 1940ko gabonetan ospatu baikenituen haien ezteiak, ez katedralean baina bai Regina enean, zeremonia intimoago batean... istripuak gurpil aulkira kondenatu zuenetik, Regina eneko gela zabal bat bermoldatu —aldare bat ipini zuen eta erretaula txiki bat— eta hantxe jarri baitzuen Teofilo Mariak kapera, aitak gobernuaren ekitaldi ofizial batean ezagutu zuèn gotzainari baimena eskatu eta honek baiezkoa eman ondoren.
|
|
|
Nola ote zuen gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago zuen Adaren ahotsa —behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela—, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik —seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean—, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin... egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, orduan, amari?; hutsak hartua ote zion garunen arteko ingurabide edo pasabideren bat ordurako, eta bekaitzak handik egin ote zuen, pasabidean barrena, buruan erabat nagusi egin arte?; nekez aurki dezaket beste esplikazio bat, hain izan zen ezordukoa eta hain desgaraikoa haren interbentzioa; eta guztiok mindu gintuen: ni hain minduta nengoen, non zerbait esan behar niola bururatu baitzitzaidan, hartarako abagunea arratsalde
|
hartan
bertan aurkitzen nuela, ama egongelako sofan bakarrik ikusi bezain laster; sofaren aurrean mahai txiki bat zegoen, gainean kristalezko ontzi bat zuena, lore sorta batekin, eta amak harixe begiratzen zion;" Eser al naiteke?" galdetu nion; ohartu nintzenean amak ontziari begira jarraitzen zuela, haren ondoan eseri nintzen; gero —Pagoagan izan genuèn porrotak batzen gintuen heinean, ... " Barkatu, ama, baina Adarekin gogor jokatu duzu, eta..."; ez nuen zalantzarik amak zerbait esango zidala; aldiz, ez entzuna egin zidan, nik egindako iruzkinak berarekin zerikusirik ez balu bezala; nik markatu eta mugatutako hitzen esparruan ez bazegoen, zer beste esparrutan zegoen, zer beste mundutan...?
|
|
2011
|
|
|
Hasieran ez zegoen deus ere, eta lasai hartu nuen. Baina egun
|
hartan
bertan, arratsean, heldu zen lehenengoa; ingelesezkoa, jakina: hartaraino banekien, ordea, Internetera jo gabe, eta lehenagotik ere bildumaratua nuen esan modu hura.
|
|
|
izotzean labaindu eta erori egin zela, etxetik oilotegirako bidean, kolpe latza hartuz? eta kontua da, une
|
hartan
bertan, handik zebilela Atilano, zeinak amona jaso eta berrogei bat metrora zuèn don Marianoren botikara eraman baitzuen.
|
|
|
Gau
|
hartan
bertan gure ziegako atea ireki zuten. Hango hamar lagunak artega geratu ginen izenen zain.
|
|
|
Arratsalde
|
hartan
bertan hasi ginen bigarren ahaleginarekin: dekokzioa, iragazia, enema?
|
|
|
Behatzak saltsa beroan bustitzeko asmo gardenarekin, komandoak La Giraldolera heltzen ari ziren ordu
|
hartan
bertan deitu zuten Larrinagako kartzela zuzendaritzara Jazinto.
|
|
|
Bertan sexua izan zuen lehen aldiz Lidiarekin, saio trakets eta zirraragarri batean. Bost urte geroago, auto
|
hartan
bertan jaso zuen harreman penagarri hura behin betiko amaitu zuen belarrondokoa. Hasperen egin zuen.
|