|
2000
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus ere egiten ez bazuen ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan
|
hari
beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean. Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean baitzuen bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze
|
hari
beha, erraiten baitzidan: " Nik ez zekiat salbatuko garen, baina Kris toren Pasioneak salbatuko gaitik", eta sineste hark eta konfiantza hark emaiten zioten bertze anitz jendek izaiten ez zuten libertatea, bide bati zein bertzeri ekiteko erabiltzen zuena.
|
|
|
Zeren, nola mundu fisikoan badiren aparatuak urruna hurbilarazteko, kasik gure baitaraino, arimak ere baitu bere teleskopioa, zeinak gure baitaren baitaraino sartzen baititu, denboran barrena, nehoiz ere bizi izan ditugun gertakiak eta iduriak, eta memoria da teleskopio hori. Konparazione, orain zahartu samarra nagoela eta adinean gorat noala, ezin urrunago dakusat haurtzaroa, baina haur hura ere hemen daukat, neure baitaren baitan, noiz eta memoriaren talaitik
|
hari
beha paratzen bainaiz.
|
|
|
Zeren, inguruetako bertze jauntxo gehienak ez bezala, pinturazalea baitzen Abel Huizi eta uste baino adituagoa... bere lehengusu baten eraginagatik, beharbada, zeinari Juan Huizi baitzeritzan, Irun berrin jaioa, eta zeina baitzen, ofizioz, eskultore, Aitzurengo elizako erretaula egin zuena, norat joan baitzitzaion Abel bisitan behin baino gehiagotan, hura Aitzurenerat etorri zenean —eta, introdukzione haren ondotik hats hartzen zuela, osabak erantsi zuen—: Hala, bada, etorri zuan egun batean pintore hura Ubarnerat; ekin zion, Ubarneko erretoreak manatu bezala, bere san Migel arkanjeluari, zeinaren izenpean eraikia izan baitzen Ubarneko eliza; joan zuan Pedro bere aitarekin biharamunean pintorearen koadroa ikusterat; ikusi zian pintore hura pintzelak harat honat mugitzen... eta,
|
hari
beha, guztiz liluraturik geratu zuan, halako suertez, non argi izan baitzuen Pedrok geroztik zer izanen zen, Pedrok berak aitortu zidanez. Handik aitzina, aitak pintura batzuk erosi, eta pintatzen hasi zuan Pedro bere kasa.
|
|
|
Osaba Joanikoten erretolika hartan oroitzen dut nola guztiok
|
hari
beha geunden, eta nola amak, Ubarneko damaren eta Pedro Huiziren aipuak aditu bezain fite, begiak beheititu zituen, hautu hura atsegin ez balu bezala, baina, halarik ere, isilik egon zen, bazekielako, beharbada, ezen, auzi haren alderakotzat, ez zuela deus ere egiterik, bere senarra ere guztiz bertze iritzi batekoa izan zitekeelako. Eta, baldin amak erraiten ari natzaizuna pentsatu bazuen, ez zebilen nehola ere oker, zeren eta aitak, osabak akabatu orduko, erran baitzuen:
|
|
|
Eta mahatsaren mama eztia zen, bere eztiaz eztitzen ninduena... eta hegazti handi bat zen, zerua bezain zabala eta zerua bezain urdina, denboraren zoko moko guztietan itzal egiten zuena, halako moldez, non hegazti
|
hari
beha egiten bainituen nik orduak, sentimendu bortitz haren estalpean, munduan bertzerik ez balego bezala.
|
|
|
Haren aitzinean paratu nintzen, mahaiaren bertzaldean, eta
|
hari
beha. Alferrik.
|
|
|
Eta,
|
hari
beha paratzen zelarik, sententziatu zuen:
|
|
|
Ama Birjina indiar bat zen, bere bularrak erakusten zituena, nondik esnea edoskitzen ari baitzitzaizkion bular batetik Jesus haurra eta bertzetik san Jose. Eta paratzen nintzen koadro
|
hari
beha, eta anitzetan pentsatzen nuen zer aurpegi jarriko ote zuen aita Bartolomek, eta aita Bartolome bezalako hainbat apezek eta eliz jendek, baldin koadro hari beha paratu izan balira.
|
|
|
Ama Birjina indiar bat zen, bere bularrak erakusten zituena, nondik esnea edoskitzen ari baitzitzaizkion bular batetik Jesus haurra eta bertzetik san Jose. Eta paratzen nintzen koadro hari beha, eta anitzetan pentsatzen nuen zer aurpegi jarriko ote zuen aita Bartolomek, eta aita Bartolome bezalako hainbat apezek eta eliz jendek, baldin koadro
|
hari
beha paratu izan balira.
|
|
|
Beraz, Villagrandeko dukeak bere bisitarekin ohoratu behar gintuen, eta, handik harat, jakina, gure etxeak egun hura izan zuen ardatz. Eta guztiok ere egun
|
hari
beha jarri, eta ama izan genuen, ohi bezala, prestatze lanen eta gainerako trabailuen ardura bere gain hartu zuena. Eta nola hura baitzen, ordenazale itsuaz gain, zuhurra, ernea eta begi zolia, eta nola, ondorez, haren eskuko izaiten baitzen, jauregiko martxaz denaz bezainbatean, bat bederaren egunorozko lanen eta sailen banatzea eta esleitzea, hala izan zituen egun haietan ere xehetasunik xeheenak kontuan... baita eguraldiarekin lotuak egon zitezkeenak ere, manatzen zuelarik, hartarakotz, ezen piz zitzatela santa Barbararen ermitan hiru kandela, eta eduki zitzatela pizturik bisitarien egonaldian gau eta egun, Nikomediako birjina martiriak Urbiaingo inguru hura tormentatik, ihortzirietarik eta eguraldi gaixtotik libra zezan amoreakatik.
|
|
|
Eta eskuan nuen sugeari beha paratu zen... Eta, suge hilak liluratu balu bezala,
|
hari
beha segitu zuen denbora luzez, harik eta osabaren begiek bi inar erakutsi zizkidaten arte, malizi puntu batek piztuak eta argituak.
|
|
|
Batean keinu bat egiten zuela, bertzean bertze bat; orain makulu bat zerurat altxatzen zuela, orain bertzea, aktore ona zen aitona Nikolas, noiz eta bere historiak kontatzen baitzizkigun. Eta,
|
hari
beha jarraitzen gintzaizkiola, ez zen isiltzen:
|
|
|
" Antares-i beha duzu teleskopioa..." Eta oroitzen diat ezen, teleskopioa ukitu orduko, halako zirrara bat nabaritu nuela neure baitan, baita zirrara hura osoa eta guztizkoa egin zitzaidala ere, noiz eta begia bere lekuan ipini eta Scorpio ko izar distiratsu hura ikusi bainuen. Eta izar distiratsu
|
hari
beha nengoela ohartu ninduan ezen, Damaskora bidean jarri gabe, neure Damaskorako bidea ediren nuela, zeina baitzen, aldi berean, zientziarena... —eta, ondoan zetzan txakurrari beha, erran zuen—:
|
|
|
" Zeren, Joanes apez izaitekotan, zinezko apez izaitea nahi nuke, Jainkoak zinez eta minez deitua..." — laguntzan etorri zitzaizkidalako eta aterabide bat eskaintzen, nondik ihes egin ahal izan bainuen. Eta haren besoetarat joaiteko gogoa piztu zitzaidan... eta, irriren batek haren urruntasuna hauts zezakeelako ustean,
|
hari
beha ere egon nintzen istant batez, baina amak ez zuen irririk egin, eta marmolaren hoztasunak gibelat eragin ninduen berriro, neure tokian geratzen nintzela.
|
|
|
...rbada, Mattini gauzak berez heltzen zitzaizkion, lekutik mugitu gabe —hala heldu zitzaizkion, konparazione, primutasuna eta primutasunak eskaintzen zizkion bertze lehentasun guztiak, aitaren benedizionearekin—, hura zelako protagonista eta aktore nagusia, eta ni ikuslea; baina ikusle izaiteak, bertzalde, begia eta behakoa zorroztu zizkidan, zeren eta paratu behar izaiten bainuen honi eta
|
hari
beha, hemen zer gerta han zer gerta, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, ...
|
|
|
Eta atera zuen poltsikotik bezperan jaso zuen fosila, eta
|
hari
beha jarri zitzaion, harri puska hura zientziaren bihotza balitz bezala.
|
|
|
Eta osaba hala zegoela, eta ni
|
hari
beha nengoela, begiak malkotan, gizon emakume odol gose haiek guztiak maradikatu nituen berriro behin, bi aldiz, mila aldiz... harik eta jendartetik emazteki bat aitzinatu zen arte: osabaganat zihoan lasterka eta hatsangaka, erdi nigarrez, eta, hura ikusi nuelarik, gibeletik iltki nintzen ni ere.
|
|
|
Eta, hala, esku batekin gibelatzen ninduela eta bere baitarik urruntzen, erran zidan: " Eta orain, jaits galtzoinak, mon petit..." Eta goratu zuen hark bere soinekoa... eta ni
|
hari
beha geratu nintzen, liluraturik bezala, zangoak dar dar... galtzoinetako zinta laxatu, atorra goratu, eta galtzoinak jaisten hasten nintzen bitartean... Baina, zangoak dar dar nituelako edo atorrak galtzoinen goi partea estaltzen zidalako, ez nuen haiek jaisten lehenengoan asmatu... eta ene fortuna gaixtoa ez zen, bertzalde, hartan akabatu, zeren eta, neure bigarren entseiuan, urduritasunaren gaineko urduritasunak harturik, sartu ez zitzaidan, bada, neure haragizko lantza —edo, zinez ote zen burdinazkoa istant hartan, jaun André? — galtzoinetako zulotxo hartarik, zeinaz arestian mintzatu bainatzaizu, hura hantxe trabaturik geratzen zitzaidala, dar dar batean...!
|
|
2002
|
|
|
Hendaiako, Urruñako eta Biriatuko egarriak asetzen zituen aintzira. Ur xorta bat edanez
|
hari
beha egon ziren pixka batean.
|
|
|
joaten, jin etortzen beti ere zeharbidez; ohartu orduko, bi norabideetako labirintoan osatzen gaixotzen bere burua ikusteko, Irigarayk berak atarikoan esaten digun bezala. Bidaia horren bukaeran, haatik, bakarrik eta biluzik, barne hustua eta betea, kosmosaren erdian eta
|
hari
beha aurkitzen da bidaiaria, askatasun eta eternitate zantzuez osatua bezainbat gaixotua, patuak ezarri dizkion atsekabeengatik, baina loratu daitezkeen zeren ilusio urrinean.
|
|
2005
|
|
|
Ahopaldi nasaiak zituen laketenik; sekula kasik ez biga, datxikola, josturaz berdin. Batzutan bospasei alditaraino hatsa artetan hartuz, eta zu begia zabalik
|
hari
beha, ondarre rat aurdikitzen zuela sartu nahi zautzun pindarra; bertze batzuetan dena mami, eraskitza eraskitzari jarraikaraziz joriki, burua eztiki joaren ariaz, betetzen zautzula eta argitzen; noiztenka pilota batzu bezala hitz andana bat erainik, xingilika heien artean ibilarazirik, gogoa dilindan, bainan asmatu nahiarekin ernatua uzten zautzula, irriz. O.
|
|
|
Ostikoak huts egin zuen, murgil egin nuen eta lentan urrundu nintzen putzuaren erdian zegoen garabi flotanteraino, estatxari heldu nion. Eguberriko argiteria barregarri
|
hari
beha gelditu nintzen arnasa hartzen nuelarik gangiltzarraren posizio argi berdearen pean. Labana hortzen artean ipini nuen, largabistarekin kanoitzen baninduen ere pirata bat ikusia zela konta zezan.
|
|
|
Gauerdia jotzen hasirik elizako ezkilan, eta lehenagoztik ere, etxeko artilleriaren azantza nagusituko da, baina minutu eskas baten buruan gero eta bakanagoak eginen dira leherketak, xahartuko dira, nolabait esatearren, pindarrak eta txinpartak, eta orduan ikusi ahal izanen duzu odol tanta bat, menturaz bi, goiko ilunpetik zuregana izarniatzen, baratxe amiltzen, hondora doan urte zaharraren SOS deia, eta beharbada pentsatuko duzu, halako maleruskerietara emana bazara bederen, zeure garrasiaren irudia dela hura, bakardadea urratu nahi duen zeure malko gorria, zu, izan ere, naufrago bat zarelako. Zauri ez baina urradura
|
hari
beha, artean nabaritua ez zinen marruma gozo eta hunkigarriak bilduko zaitu, bitetan estatxa emanda dauden arrantzako kabotajeko zamako trasatlantiko guztien ulu anitz eta bateratuak, samin, zulakor, gure portua inguratzen duten mendietan durundiozko oihartzun durduzagarri eginik. Sokorriko bengalak amatatu eginen dira uretara baino lehen, eta edertasun mingots horretaz hobeki gozatzeko begiak bildu ez izanagatik iluntasunik trinkoenean geldituko zara, liluramenduzko hutsean.
|
|
|
Zer ari da mutil hau denok elkarri, zurturik, denok
|
hari
beha. Hangoak halakoak baldin baziren, ez zuen estreinakoa.
|
|
|
Eta orduan hamabiak
|
hari
beha, barrenak baretuta.
|
|
2006
|
|
|
|
hari
beha herri zaharra...
|
|
2008
|
|
|
Adiskide haietako bat bat batean gelditu omen zen eta belaunikaturik, oinetakoak erantzi eta lasterka egiteko oinetako berezi batzuk janzten hasi omen zen. Haren adiskidea, harriturik
|
hari
beha, hola mintzatu omen zitzaion: " Aizak!, zertan habil?
|
|
2010
|
|
|
Berrogeita hamabortz urte igarota, ikuspen hori gogoratzen zuen Hollensteinek: . Karrikan minutu batzuez, poliki poliki aldatzen zen kolore sorta
|
hari
beha geratu nintzen. Gero ez dut inoiz ikusi, ezta pintoreen artean ere, hain kolore bizi eta argirik.
|
|
2011
|
|
|
Laborategia komunari egindako erantsian. Argazkiak zintzilik, burdinazko tramankulu batena,
|
hari
beha geratu nintzen, horrelakoa ote zen gauez. Zer egiten nuen nik itsasoa zimurtzen ikusten?
|
|
|
Lanean ari zen mahaitik burua jasotzeke jarraitu zuen Aleksandrak. Sama mutildu
|
hari
beha ohartu nintzen ez geniola inoiz diosaleko musurik eman elkarri. Gure uztarketak haragiaren atsegina baino ez zirela izan esan banio, estali ezineko harrotasuna erakutsiko zidakeen ahoz ez bazen begiz.
|
|
2012
|
|
|
Zenbait minutuz hari begira egon nintzen, ikaraz edo, baina harrimenez gehiago. Mugimendu aspergarri
|
hari
beha egoteaz nekatuta, gelako beste gauzetara begira jarri nintzen.
|
|
2014
|
|
|
Zizpak airean gerturatu eta: jendarme baten gorpua, erdi erraustua den adaxka batetarik zintzilik, eta bi bele
|
hari
beha. Ttartt!
|
|
2016
|
|
|
Janis, Jimi, Woodstock, Ane, Cabo de Gata, Ibiza, Maroko. Mutu aritu nintzen absentziaren eta urruntasunaren inbentario
|
hari
beha, zer esan ez nekiela. «Zer darabilzu buruan?» itaundu zenidan.
|
|
|
Ez nion egiten zuen euskara entenditzen. Gelditzen nintzen
|
hari
beha asko maite nuelakotz. Kasildak, ordu hartan, bazuen bertze hitzordu bat, azokako arduradunekin.
|
|
|
Foku batzuen distira zetorren aldera gindoazen, Plaza de Españan azaldu ginen, Plaza de Españaren erdian, talo handiaren erdian, bertan zegoen samalda tapituan bidea ez dakit nola ebakita hatsanka heldu ginen denok eta non zazpi mila tonako munstroa mugitzen hasten den, dardara txipi bat, non goiti egiten duen hanbateko garabi baten lepoak astiz biltzen zituen kableek jasota... Orduan bai, orduan kendu zituzten aztaparrak nire besoetarik, utzi ninduten harri eginda gera nendin, harri eginda mirari
|
hari
beha, Baina zer arraio ari zarete...!, ni hari beha tetele, O Burro txatarrara...!, hain tetele non ez nuen Monteiro pikutara bidali bere kamerarekin, eta Monteiroren ingurutik zetozkidan flaxak ere ez, Baina zer arraio ari zarete...! Eta O Santiñok aldamenetik Atera ezak metraileta Patxi, atera ezak metraileta Patxi, eta Ez duk ikusten hegan eginen duela, Carballeirak gibeletik, Atera ezak metraileta Patxi!
|
|
|
Foku batzuen distira zetorren aldera gindoazen, Plaza de Españan azaldu ginen, Plaza de Españaren erdian, talo handiaren erdian, bertan zegoen samalda tapituan bidea ez dakit nola ebakita hatsanka heldu ginen denok eta non zazpi mila tonako munstroa mugitzen hasten den, dardara txipi bat, non goiti egiten duen hanbateko garabi baten lepoak astiz biltzen zituen kableek jasota... Orduan bai, orduan kendu zituzten aztaparrak nire besoetarik, utzi ninduten harri eginda gera nendin, harri eginda mirari hari beha, Baina zer arraio ari zarete...!, ni
|
hari
beha tetele, O Burro txatarrara...!, hain tetele non ez nuen Monteiro pikutara bidali bere kamerarekin, eta Monteiroren ingurutik zetozkidan flaxak ere ez, Baina zer arraio ari zarete...! Eta O Santiñok aldamenetik Atera ezak metraileta Patxi, atera ezak metraileta Patxi, eta Ez duk ikusten hegan eginen duela, Carballeirak gibeletik, Atera ezak metraileta Patxi!
|
|
|
Beha geratu zitzaion kaboa, begi odoltsu haiek eta bibote mehe hura haren karikatura, Viva España Arriba Franco oihukatzeko aginduko ziela uste izan zuen Kaskagorrik eta halakorik egin behar izan baino nahiago izan zuen inork eskatu ez zion karneta erakutsi ikaran zeuzkan atzamarren puntan. Begi biboteen azpitik esku bat hurreratu zen, Real Federacion Guipuzcoana de Futbol, argazkia zigilua izena abizena kluba kategoria,
|
hari
beha hitzak letraka irakurriko balitu moduan Patxi sarezainak sakela guztiak haztatzen zituela, zazpi kukusoren laztana, Beste galtzetan utzi dut nirea, amaren errua da, ez dit asteko galtzekin irteten uzten igandeetan, larri, herioan, txapelokerrei banan banan esplikatu ezinik ama galtzak igande txapelketa titularra. Barre egin zuten denek, fusila erdi arrastaka zeraman gizenkoteak usaina hartzeko irekia zeukan Sloan botilatxoaren metalezko zipotza harian sartzeko ahaleginean ari zenak ere bai, barre egin zuen, Utzi ezazu, hetsiko dut nik, zaila dago eta hondatzen bada ezin izanen dut kortxoarekin ongi gorde, isuri eginen zait Patxi berriz, eta bibote mehearen gaineko begi biek abandonatu egin zuten Kaskagorriren karneta, irriño erre bat egin zuen kaboak, bibotearen bikoizketa izan zen, Zaindu ondo zuen linimentua, duzue Donostian hartuko duzuen jipoiarekin, zoazte Bulebarrera, zoazte Bulebarrera bai, han bai egonen direla zuek noiz azalduko zain.
|
|
2017
|
|
|
Urrats batzuk eman nituen berriren berri apaindutako lur hartan. Ezin ase nintekeen mirakulu etengabe erreberritu
|
hari
beha.
|
|
|
Kolpeak ez zuen hil espero bezala, baina zauri larria utzi zion ezkerreko besoan, urteetan sendatuko ez zitzaiona. Harriturik, kolpeak huts egin zuelako, Herioak jakin minez begiratu zion
|
hari
beha zegoen gazteari. Haren aurpegian sumatu zuen ez zela beldur; begi batzuk baino ez zituen ikusi, ikatza bezain beltzak eta ilargirik gabeko gaua bezain sakonak.
|
|
2018
|
|
|
" Har zazue, hau nere gorputza da..." (Mark, 14,22). " Hau nere odola da..." (Mark, 14,24), SS guziak irriz urratuak
|
hari
beha. Heien mozkortzeko tirria bizkortu baizik ez zen.
|
|
2021
|
|
|
a) Ekialdeko euskalkietan hura erabiltzeko joera nabari da halakoetan: Karno bere errotaren barnean bere atzaparrez joka, ez nintekeen ase
|
hari
beha egotetik (J. Etxepare); Piarres Adamek niri erran istoriak, hark erran bezain ongi ezin ezarriko ditudala zure begien aitzinean (J.
|
|
|
ezkutuan
|
hari
beha egoten zarenean eguneroko bidean,
|
|
|
Zaldun hori, bada, bere kapitainak zion maitasuna zela medio, Arandako kondesa heldu zen lurralde hartan suertatu zen; eta, garai hartan hamabi urte baizik ez zituen haren alaba Florideren dohain edertasunei mira, bere baitan pentsatu zuen sekula ikusia zuen pertsonarik finena zela hura, eta, haren grazia eskuratzerik baldin bazeukan, bertze nehorengandik eskuratzen ahal zituen ondasun eta plazer guziekin baino gogobeteagorik egonen litzatekeela. Eta denbora luzez
|
hari
beha egon ondoren, neska maitatzea deliberatu zuen, arrazoiak erakusten zizkion ezintasunak gorabehera, zeren, etxe onekoa izateagatik zein zuen adinagatik, ezin baitzituen hark artean halako hitzak aditu. Beldur horiek, ordea, esperantza handi batek leuntzen zizkion, eta bere buruari agintzen zion denborak eta pazientziak amaiera zoriontsua emanen ziotela hartu lanari.
|
|
|
bi solairu armairuz beteak, zutabeak, galeriak, erlaitzak, Asia Txikiko marmol koloretsuzko estaldurak eta estatuak. Imajinatzen dut jende xumea aho zabalik geldituko zela ordura arte aristokraziaren eskumen huts izandako edertasun estetikoz eta erosotasunez blaituriko ikuskizun
|
hari
beha, oharturik, gainera, hogei mila liburuko bilduma bat zegoela edozein irakurleren eskura. Lehenbiziko enperadore hispaniarrari esker, Erroman jada ez zen beharrezkoa aberatsak limurtzea giro arranditsu batean irakurtzeko.
|
|
2022
|
|
|
Baliteke. Nik hori esplikatzen dut erranez nola Euskal Herri zatirik handiena eta eraginkorrena han den, beti
|
hari
beha egon gara, hango influentzia hartu dugu, normal den bezala. Segur.
|
|
|
eta
|
hari
beha maiz ene begiokin,
|
|
|
Izozten ari bazuen ere, pijama, txapinak eta etxeko txabusina besterik ez zeraman soinean. Minutu batez
|
hari
beha egon nintzen, familiako eroek sortzen dituzten beldur eta erruki mingarriek hartuta. Berak, ordea, lasai zirudien, teilatu jelatu batean egon ordez hondartzan balego bezala.
|
|
2023
|
|
|
" Baina huts handia da zalduna arrebaren aitzinean hainbertzetan laudatu ukana erran zuen Longarinek; eta iduri zait ezen erokeria edo krudelkeria litzatekeela iturtzain batek uraren ederra laudatzea
|
hari
beha dagoen egartiari, eta gero, hartu nahi ukan duelarik, eraitea".
|