|
2007
|
|
|
Daniel Golemanek" emoziozko adimenaren" 3 teoria bultzatu du. Haren arabera, pertsonengan aldaketa eragitea
|
hainbat
faktoreren baitan dago. Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...).
|
|
2008
|
|
|
Historian zehar ikusi ahal izan da hizkuntza taldeak zabaldu eta murriztu egiten direla, eta haien
|
bizindarra
hainbat faktore historikorekin eta egoera faktorerekin lotuta dagoela (Calvet, 1999; Crystal, 2000). Giles, Bourhis eta Taylorrek (1977)" bizindar etnolinguistiko" terminoa sortu zuten, eta eraikuntza teoriko bat garatu zuten.
|
|
|
Eta euskal hedabideek zein euskaldun mota elikatzen dituzten aztertzen badugu, antzeman daiteke hedabide bakoitzak euskaldun mota ezberdinak elikatzeko joera bereiziak dituztela. Kontsumitzaileen ezaugarriak
|
hainbat
faktoreren arabera aztertzen baditugu, argi ikus ditzakegu ezberdintasunak.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza komunitatea konpaktatzeko estrategiak, planak eta ideiak sortu eta gauzatu dira, euskaldunak elkartu eta harremansareak trinkotzeko helburuarekin. Emaitzak, jakina, askotarikoak izan dira,
|
hainbat
faktorek eraginda.
|
|
2012
|
|
|
Beraz, hemen badira
|
hainbat
faktore kontuan edukitzeko. horiek guztiek ikuspegi zabalago bat izatera behartzen gaituzte, globalizazioak, kanpoko inputek, gizarte ereduak... daukaten eragina kontuan izatera, hain zuzen ere. kontziente izan behar dugu adin tarte horretan zailtasunak bereziki zailak direla (zilegi bazaigu horrela esatea); gure esku ez dauden faktoreak sartzen direlako tartean.
|
|
|
Kale erabilera da sintomatako bat, baina gehiago ere badaudela esan daiteke; inkesta soziolinguistikoak eman dizkigu beste pista batzuk, esaterako, eta euskaltzaleon kezka orokorragoa dela ikusten da: urtetako garapen positiboa gelditu egin zen aspaldi, aurreko hamarkadatan
|
hainbat
faktorek izandako aurrerapausuak eten egin ziren duela zenbait urte eta geldialdi batean gaude geroztik. Baina Kale Erabilera Neurketaren Batzorde Teknikoak gehiago ere esan digu ondorioen aurkezpenean:
|
|
|
Urtetako garapen positiboa gelditu egin zen aspaldi, aurreko hamarkadatan
|
hainbat
faktorek izandako aurrerapausuak eten egin ziren duela zenbait urte eta geldialdi batean gaude geroztik.
|
|
2013
|
|
|
Besteak beste, adostasun sozial eta politiko horrek oso kontuan hartu dituelako zeintzuk diren euskara indarberritzeko gutxieneko baldintzak, eta zeintzuk bakoitzaren egitekoak. Izan ere, jakina baita hizkuntzen bilakaera eta bizi indarraren nondik norakoa ez direla gertakari naturalak,
|
hainbat
faktoreren eraginpean daudenak baizik. Faktore horietako askotan esku har daiteke, eta esku hartu behar da, kontuan hartuz auzia ez dela euskarak biziraungo duen edo ez, baizik eta sasoitsu irauteko eta garatzeko behar besteko neurrian erabilia izango den edo ez.
|
|
|
Gure ikerketarekin Azpeitiko gazteen hizkuntza ohiturak zein diren eta beren idatzizko ekoizpenean (bereziki eskolatik kanpokoan) kodeak zein neurritan nahasten dituzten ikusi nahi izan dugu. Bigarrenez, hizkuntza bat edo bestea aukeratzeko garaian
|
hainbat
faktorek eragiten dute. Ikerketa honekin, guk aukeratu dugun testuinguruko gazteei gaztelaniara jotzeko zein faktorek eragiten dieten aztertu nahi izan dugu.
|
|
2014
|
|
|
Norbanakoek beren talde linguistikoko kide izatearen zer balorazio egiten duten ulertzeko, gizarte identitatearen teoria bizindar etnolinguistikoaren teoriarekin ahokatu daiteke. Giles, Bourhis eta Taylor (1977) izan ziren bigarren teoria hori azaltzen lehenak, eta, haien ustez, hizkuntza baten kemena eta
|
bizindarra
hainbat faktore sozioestrukturalen araberakoak dira, faktore horien mende egon baitaiteke hiztunentzat haien hizkuntzak duen garrantzia. Faktore horiek hiru dira:
|
|
|
Argi izatea komeni da, ikuspegi antropologiko batetik are gehiago, hegemonikoa den hori ere
|
hainbat
faktore sozio-politikok egin dutela hala. Beraz hegemonikoa den oro eraikia dela.
|
|
2015
|
|
|
— Euskararen egoeran eragiten duten
|
hainbat
faktoreri buruz hitz egiten hastea.
|
|
2016
|
|
|
Sortu duten Extended GIDS, e GIDS edo BAEN zabal (aurrerantzean BZ) horrek sailkapen xeheagoaz hornitu du, batetik, Fishman-en 1991ko formulazioa. Bestetik, berriz, UNESCOren aditu taldeak prestaturiko modeloaren
|
hainbat
faktore aintzakotzat hartuz taula bakarrera itzuli dute neurgailua306 Hona beren formulazio konkretua, berriro ere Arienne M Dwyer en ildotik jasotako sintesia euskaraz emanik307:
|
|
2017
|
|
|
Ez litzateke ona izango. Euskararen bilakaeran
|
hainbat
faktorek eragingo dute eta guztiguztiak zaindu eta aztertu behar dira. Hala ere, zenbait ideia azpimarratuz bukatu nahi genuke saiotxo hau.
|
|
|
Hala ere, okerra litzateke pentsatzea aldaketa horiek orduan eta gaur egunera arte" hizkuntza nagusiagoen prestigioagatik" soilik gertatu direla. Lexikoa mailegatzerako orduan bereziki, beste
|
hainbat
faktore hartu behar dira kontuan, besteak beste: ezaugarri ezberdinak dituen beste ingurugiro batean bizitzea, jarduera berriak burutzea, edo lehengo jarduera berak badira ere, testuinguru zeharo ezberdin batean egin beharra eta baita kultur ondare berria berenganatzea ere.
|
|
|
" Euskarazko hedabideen kontsumoa Tolosaldean" da Garikoitz Goikoetxea kazetariak egindako lanaren izenburua, HAUSNARTUko 3 Saria jaso duena, Hitzaurre gisa – Belen Uranga hain zuzen. kontuan izanda eskualde horrek duela euskal hedabideen eskaintza oparoenetakoa, ikertzaileak aztertu du zein den eskaintza eta kontsumaren arteko aldea. alegia, helburua da euskarazko hedabideen kontsumoaren argazki ahalik eta osatuena egitea, arreta berezia jarriz gazteenean. helburu horrekin aztertu dira, besteak beste, paperezko hedabideen kontsumoa, irratien audientzia, telebistakate desberdinetako kontsumoa eta komunikabideen internetaren erabilera. zenbakia osatzeko hausnartu sarietara aurkezturiko bi lan argitartu dira monografiko honetan. lehenengoa da Eneko Oiartzabalek egindako" Hizkuntza erabilera neurtzeko ikuspegi berri bat" hondarribian eginiko euskararen erabilerari buruzko ikerketa kuantitatiboa. ikertzaileak neurtu nahi izan du zein den zehazki, hondarribiko 16 urte edo gehiagoko euskaldunen hizkuntza erabilera osoa, ahozkoa zein idatzizkoa. horretarako, denbora banaketa mugatuaren arabera neurtu du erabilera, eta hainbat aldagairekin datuak gurutzatu (sexua, adina, lehen hizkuntza). horrela, lan zientifiko bati dagozkion urratsak jarraitu ditu (ikerketa objektua definitu, helburuak finkatu, marko teorikoa eraiki, hipotesiak egin, eta abar), finean emaitzak eta ondorioak ateratzeko. nola den ere, lana interesgarria da, ondorio horiek eskaintzeaz gain, baduelako metodo berritzailetik ere, eta, akaso, erabilgarri izan daitekeelako beste eremu batzuetan ere. hori da beraz, emaitza zehatzez gain benetan interesgarri agertzen dena. zenbakiari amaiera emateko Leticia Garciak, Nekane Arratibelek eta Asier Irizarek egindako" Euskararen ezagutza eta erabilera binomioa: ..., kale neurketaren metodoa erabiliz, galdetegi soziodemografikoa eta eztabaida saioa eginez bildu dituzte ikerketa datuak, aurreideia hori kontrastean jartzeko. horrela, datu errealak biltzeaz gain, ikasleen ohituretan sakontzeko aukera izan dute, eta baita ikasleen identitatea zein den ulertzeko ere. azkenik, identifikatu ahal izan dituzte ezagutzaren eta erabileraren arteko tartean eragina duten
|
hainbat
faktore ere. irakurlearen esku geratzen dira artikulu guztiak, beraz, interesgarriak izango direlakoan.•
|
|
|
9.4 Beste zenbait aldagai azkenik, oinarrizko
|
hainbat
faktore hartu eta horiek euskararen erabilera orokorrean izan dezaketen eragina aztertuko da, hala nola sexua, adina, Zenbat denboraz bizi ote gara euskaraz? – Eneko Oiartzabal Gerriko
|
|
|
" Es que nire ustez, euskaraz bizi gara? Bai, baino gazteleraz ere" (H3) gainera, ikasleek hizkuntza hautatzerakoan
|
hainbat
faktoreren eragina aipatu dute. ama hizkuntzak duen pisua azaldu da, besteak beste:
|
|
2018
|
|
|
Zailago egiten zaie, ordea, horren arrazoiak azaltzea, eta gauza berari gertatzen zaigu guri. Batetik, esku artean azterketa nahikorik ez dugulako, eta, bestetik, gizarte prozesu guztietan gertatzen den bezala,
|
hainbat
faktorek eragiten dutelako. Aurrera begira oinarri batzuk jartzeko asmoz, aztertu daitezkeen zenbait alderdi mahai gainean jarriko ditugu gure ikerketetan eta Euskal Herrian zein gure testuingurutik kanpo egin diren beste hainbatetan oinarrituta.
|
|
|
Euskararen sustapena ahalbidetu eta bizkortu ditzaketen politika publikoak garatzeko orduan testuinguruak, abiapuntuak, eskumenek, legezko egoerak eta beste
|
hainbat
faktorek duten eragina saihetsezina den arren, baditu behingoz euskarak bere aurrerabidearekin konprometitutako erakundeak lurralde guztietan. Eta lurralde horietako administrazioek badute, behingoz eta aurrenekoz, elkarrekin jardutea ahalbidetzen dien marko bat:
|
|
|
Modernitatearen azken aldaeran (dei diezaiogun postmodernitate, dei diezaiogun hipermodernitate), ordea, GIZAKIA gizakia (k) bihurtzen da. Batetik, utopia kolektiboak amildu dira,
|
hainbat
faktore direla tarteko, baina, haien arteko bat da utopia horien saiakera mamituak hertsatzaile gertatu zaizkiola emantzipazio kolektiboan ez ezik, askatze indibiduala ere bere egin duen subjektibitate berriari. Utopia kolektiboen amilduraren heina aztertzeko egungo imajinario kolektibo globala zizelkatzen duten narratiba nagusiei erreparatzea besterik ez dago adibidez, entretenimendu jardun bainoago ariketa intelektual gisa irensten ditugun telesaileiohartzeko distopia beltzek ordezkatu dituztela garai bateko sen utopikoak, eta, harekin batera, baita mundu berri horren eragile izango zen gizaki berri perfektuaren (ia jainkozko) ametsa ere.
|
|
|
Udalerri euskaldunek betetzen dituzte arnasgune izateko baldintza soziolinguistikoak, hau da, badute hiztun masa nahikoa inguru horietan euskaraz bizitzeko. Dena den,
|
hainbat
faktore soziologiko tarteko, herri guztiek ez diete berdin erantzuten izaera horri. Gainera, arnasguneak, oro har, hauskorrak dira oso, txikiak direlako eta edozer aldaketak eragiten dielako nortasunean.
|
|
|
Azaldu berri dugun euskaratze prozesu honetan
|
hainbat
faktore hartu ditugu kontuan. Genitiboaren kasuan, zenbaitetan ez da erraza izaten lekuzko genitiboa ala edutezko genitiboa erabili behar den erabakitzea.
|
|
|
Alabaina, kontuan hartu behar da Bikaineko ebaluazioetan zerbitzuhizkuntzaren bermeari buruz jasotzen den informazioa langileek aitortutakoan oinarritzen dela batez ere, eta ez dela behaketa sistematiko edo neurketarako beste metodologiarik erabiltzen. Ebaluatzaileek zerbitzu hizkuntzan eragingo duten
|
hainbat
faktore aztertuko dituzte ebaluaziorako, hala nola, langileen euskararen ezagutza maila edota hizkuntzaren kudeaketarako erakundeak dituen protokoloak, baina era horretan egindako ebaluazioak ezin du ziurtatu erakundea gai izango dela zerbitzu hizkuntza %100ean bermatzeko.
|
|
|
Neurketa tresna inbariantea denean, taldeen artean puntuazioan egon litezkeen aldeak ez dira taldeen artean dauden
|
hainbat
faktorek eragindakoak, lehen hizkuntzak edo jatorriak, esaterako. Inbariantza izatea, beraz, ezinbestekoa da alborapenik ez izateko.
|
|
2019
|
|
|
Xede dugun biztanlerian eraginkorra izango den politika demografikoa zehaztea ez da erraza.
|
hainbat
faktore kontuan hartu behar dira, kontrako efekturik ez sortzeko. Luze litzateke hemen gutxieneko azalpena
|
|
|
Azken batean arazoa da adierazleek helburuen betetze mailaren berri ematen digutela, baina ez, inola ere, ekintzen eraginkortasunaren tamaina. ezin dute. Izan ere, planaren arrakasta edo porrotaren neurria, praktikan, helburu finalisten araberakoa da. eta bien bitartean gauzatzen diren jarduera eta ekimenak (hau da, plan erreala) testuinguru global batean hezurmamitzen dira, non hainbat eta
|
hainbat
faktore estrinseko dauden azken ebaluazio" sumatiboa" baldintzatzen dutenak, zeharka edo zuzenean.
|
|
2020
|
|
|
• Digitalizazioa eta konbergentzia etenik ez duen prozesuan sartuta daude. Koronabirusaren krisiak azkartu egin zituen
|
hainbat
faktore, baina asko lehendik zetozen eta etorkizunean ere itzala izango dutenen artean kokatuko dira. Horrela, berrikuntza teknologikoekin batera, informatika, telekomunikazio eta komunikabideen industriak batzera jo dute eta mundu mailako agertoki berria marraztuz doaz.
|
|
|
Parte hartzaileen hautaketa egiteko,
|
hainbat
faktore hartu dira kontuan. Alde batetik, beren interes taldearen ezagutza sakona duten pertsonak izatea, GU ren hizkuntza plangintzaren inguruko ezagutza izatea, eta bestetik, Gasteizko aniztasun linguistikoan nahiz ideologia politikan topa daitezkeen kolektiboen norbanako adierazgarriak izatea.
|
|
|
Hizlarien arteko ezagutza mailak, izenak berak dioen moduan, komunikazio egintzan parte hartzen duten hizlarien arteko aurre ezagutza zehazten du. Ezagutza hau baldintzatzen duten
|
hainbat
faktore daude, besteak beste, hizlariek aurretik izandako esperientzia komunikatiboak, ezagutza partekatua...
|
|
2022
|
|
|
Azkenik, eta egungo impasse egoerarekin lotuz, hona ikerketaren oinarria den premisa nagusia: euskara eta kultura banatzeak azken hamarkadetan testuingururik gabeko euskara bat lantzea ekarri du eta honek azalduko luke gure iritziz hein batean, eta esan bezala, beste
|
hainbat
faktorerekin batera, egungo euskara erabilera datuon zergatia.
|
|
|
Pazientea erdigunean kokatu ahala, pazienteak, pertsonak, gizartean bizi den izaki den aldetik,
|
hainbat
faktore barnean biltzen dituela konturatu gara. Faktore horien artean dago, zalantzarik gabe, hizkuntza.
|
|
|
Honekin guztiarekin ikerketako parte hartzaileek euskara ia ez dutela erabiltzen Lizarrako beraien egunerokoan ikusi dugu, bai, aldiz, unibertsitatean. Hala, mudak gauzatzeko lagungarriak diren
|
hainbat
faktore eta estrategia aurkitu ditugu, baita mudak oztopatzen dituzten faktoreak ere, aipagarriena unibertsitatea delarik. • Hitz gakoak:
|