|
2005
|
|
|
Gizakiarena da flora eta fauna basatiaren eta beronen habitataren ondarea babesteko eta zentzuz administratzeko erantzukizun berezia,
|
hainbat
faktorek bat egin dutelarik gaur egun arrisku larrian dagoen kasuetan.
|
|
2009
|
|
|
Egin kontu azken 150 urteotan petrolioari esker hazi dela dena, nekazaritza, industria, populazioa...?, eta hesteetako azken zokoraino sartu zaigu arlo guztietan hazkunde etengabea posible delako ideia moderno xelebrea. Etengabe haztearen oinarrian
|
hainbat
faktore egon dira, baina, beharbada oroz gainetik, sustantzia beltz adiktiboa egon da: energia mordoa merke eskuratzeko aukera, lehenengoz gizadiaren historian.
|
|
2023
|
|
|
Kontua da, agian, belaunaldi arteko talka hori, beti existitu dena, orain azeleratu edo bizkortu egin dela,
|
hainbat
faktore direla bide. Batetik, umeak edukitzeko adina atzeratzearen ondorioz, gure txikiekin dugun urte aldea handitu egin da ezinbestean, eta, ondorioz, norbanako baten zein bestearen kultura sozialen artean gero eta alde handiagoa dago.
|
|
|
Modu naturalean gertatzen zaigu, kontrolpean eduki nahi ditugulako, gure jabetza balira bezala ditugulako, distantziarik utzi gabe, eta beldurra ematen digulako distantzia handia hartzeak, nahiz eta prozesu naturala izan. Lehen, agian aurkakoa gertatzen zen zentzu horretan, gizarteko
|
hainbat
faktore zirela-eta distantzia hori behar baino handiagoa zen; orain, ordea, kontsultetan argi ikusten den bezala, beste muturrera joan gara, eta kontrolaren eta beldurraren kulturaren bitartez gure gazteen bizitzak kontrolatu nahi ditugu, eta aurrerago ikusiko dugun bezala, oso arriskutsua da hori.
|
|
|
Horri gehitu behar zaio suizidioa ezereztea eta suizidiorako eskubidearen ikuspegi arriskutsua zabaldu izana. ...diegun gehiegizko ahalmena edo aginte boterearen heziketatik etor daitekeen psikismoa170 izan daitekeela eta behar ez dituzten eduki eta mezu kaltegarrien kontsumo masibo eta etengabearen errepikatze eta normalizazio faktoreak uztartzetik etor daitekeela (teknologia berrien erabilera goiztiar eta desegokiagatik jasotzen da, alegia) 171; baina, esan bezala, zaila da jatorria zehazten, eta ziurrenik
|
hainbat
faktorek parte hartzen dute. Gauzak horrela, egoeraren isla ondo laburtzen du, gure ustean, Salamancako Unibertsitateko Psikologia Fakultateko dekano den Teresa Sanchez psikologoak egindako gogoetak:
|
|
|
Beraz, jolas librea behar ebolutibo biologikotzat hartzen badugu, ez da harritzekoa garuna handiagoa eta ikasteko gaitasun handiagoa duten ugaztunek gehien jolastea (uzten bazaie), hau da gure txikiak. Baina bere garapenerako funtsezkoa den jarduera hori,
|
hainbat
faktore direla-eta (gure beldurrak, espektatibak, hezkuntza formalaren egitura berriak, eskolaz kanpoko jarduerak, teknologia berriak...) larriki zauritu da azken urteetan, eta gero eta joko libre gutxiago egiten dute gaur egungo umeek (jolasa norberak zuzendutako eta kontrolpeko jardueratzat hartuta). Eta horrek ondorio lazgarriak ekarri ditu:
|
|
|
Horretan lagungarria izaten da terapia sistemikoa egitea eta konstelazio familiarra lantzea, eta belaunaldiz belaunaldi pasa den motxila hori apurtzea, gure txikiei eman baino lehen. Gaur egungo nerabeek, beraz, aipatzen ari garen
|
hainbat
faktoreren ondorioz, beren motxilez gain, gureak daramatzate soinean, gero eta zailtasun handiagoak sortzen ari garelarik nerabezaroko itsasoan igeri egiteko.
|
|
|
Adingabeei mugikorra emateko adina atzeratzeko proposamen hori liburu honetan dagoeneko aztertu eta literatura akademikoan agerian gelditu diren
|
hainbat
faktoreren ondorio da; edonola ere, aipagarrienetakoen laburpena egingo dugu orain: lege erantzukizuna eta erabiltzeko baldintzak barneratzea, adin txikikoa babestea balioak, nortasuna eta autoestimua osatzen ari den unean, haiek desitxuratzeko eta aplikazio horien eta pantailen erabilerarekin lotutako osasun mentaleko arazoak, emozionalak eta kognitiboak jasan ez ditzaten (gogoan izan zenbat eta gazteago eduki horietarako sarbidea, are eta handiagoa izango dela eragina); adin txikikoak suizidioaren goreneko unetik babestea (15 urte), 209 eta baita horri lotutako kausa nagusitik ere, ziberbullyinga; nerabearen osasun mentalerako aberasgarriak diren jardueretan inbertitutako denbora bultzatzea eta bakardade, deserrotze eta isolamendu sentimendua txikitzea; eta, azkenik, aparatu emozionalaren garapen fisiologikorako (gogoratu liburuaren bigarren atala, funtsezkoa da sinfonia neuronalaren batuta accumbensetik kortex aurrefrontalera igarotzea) denboraren premia, halako tresna indartsuaren erabilera arrazionala lortzeko gaitasunak garatu ahal izateko (ez du de facto ezartzen).
|
|
|
Erraztu aditza erabili dugu, eta ez sortu, elikadura nahasmenaren atzean ez delako, normalean, faktore bakar bat egoten, ani  tzak izan ohi dira, eta nahiz eta horietako askorekin egin dezakeen bat sare sozialen erabilera goiztiar eta desegoki batek, normalean
|
hainbat
faktore uztartzen dira: autoexigentzia, kontrolik eza, nork bere buruaren kontzeptu irreala, autoestimu baxua, estereotipoak, gurasoen motxilak eta mezuak, traumak, gatazka emozionala, elikadura emozionala, atxikimendu estiloa eta ingurunearekiko komunikazioa.
|
|
|
autoexigentzia, kontrolik eza, nork bere buruaren kontzeptu irreala, autoestimu baxua, estereotipoak, gurasoen motxilak eta mezuak, traumak, gatazka emozionala, elikadura emozionala, atxikimendu estiloa eta ingurunearekiko komunikazioa. Azken batean, anorexia edo bulimia izebergaren muturra balira bezala hartu behar ditugu, hau da, elikadura nahasmendua ondorio gisa azaleratzen da, baina
|
hainbat
faktore ditu azpian, ez da kausa, ondorioa baizik.
|