|
2002
|
|
|
Inkisizioan kargu bat lortzea errazten zuen. Hirietako oligarkiak Inkisizioan sartzearen arrazoi nagusia,
|
haien
boterearen hazkundeanzetzan. Baina, horrelako hazkunde bat lortzeko, ezaugarri multzo bat bete beharzuten:
|
|
2006
|
|
|
Baina baliteke Shakespeare handiak ere
|
haien
botereen berri eduki izana.
|
|
|
Errege erregina Katolikoek tronura igotakoan Gaztela eta Aragoin politika indartsua bultzatu zuten, haien asmoa koroaren boterea indartzea zen eta horretarako nobleziaren botere politikoa gutxitu eta
|
haien
boterera meneratu zuten, trukean botere ekonomikoa utzi zieten nobleziako kideei, Isabel eta Fernandori tronura iristen emandako laguntzarengatik (Henrike IV.aren ustezko alabaren kontra) eta haien boterea onartzeagatik (Perez, 1997).
|
|
|
Errege erregina Katolikoek tronura igotakoan Gaztela eta Aragoin politika indartsua bultzatu zuten, haien asmoa koroaren boterea indartzea zen eta horretarako nobleziaren botere politikoa gutxitu eta haien boterera meneratu zuten, trukean botere ekonomikoa utzi zieten nobleziako kideei, Isabel eta Fernandori tronura iristen emandako laguntzarengatik (Henrike IV.aren ustezko alabaren kontra) eta
|
haien
boterea onartzeagatik (Perez, 1997).
|
|
|
Koroaren esku hartzea kontzejuen barne antolaketan boterea zentralizatzeko nahi bat izanik eta, aldi berean, bere mendeko jurisdikziokoak diren esparruak hobeto kontrolatu nahian, kanpoko beste botereak baztertzeko ahalegina (nobleak, jaunak) izan zen. Azken batean hiribilduak beren jaunarenak dira, fundatu dituenarenak eta haren ondorengoenak, kasu honetan Bizkaiko jaunarenak, baina errege erreginen eskuetara iritsi ziren, Bizkaiko jaun andre titulua eskuratu orduko; ondorioz, errege jurisdikzio pekoak ziren, eta ez zuten onartu nahi nobleziako kideek
|
haien
botereko lekuan ingerentzia edo sarraldirik egiterik.
|
|
2010
|
|
|
Nola jardun inor konbentzi dezazun? Hain zuzen gehiengoan diren
|
haien
boterea murriztu behar dela esanez ari zara eta! Botere handi horretaz neurrigabe baliatzen ari direla salatzen ari zara!
|
|
|
Erromako Inperioaren zabaltzea zela-eta, merkataritza iraultza gertatu zen eta hori elikagaietan ere nabaritu zen, bi arrazoirengatik: alde batetik, sakabanatutako erromatar soldaduak elikatu behar ziren; eta bestetik, aristokraziaren sukaldaritzak leku urrunetatik ekarritako jaki berriak eskatzen zituen, banketeetan
|
haien
boterea eta aberastasuna erakusteko.
|
|
|
Gaztelania agintarion hizkuntza nazionala izanik, hein berean,
|
haien
boterearen sinbolo eta tresna aparta da, eta identitate kulturala. Gaztelania espainiar guztien hizkuntza da eta, beraz, Euskal Herriak eta euskarak desitxuratzen dute espainiar nazioaren eraikuntza.
|
|
|
Egia esan, burdinolen urre aroak sortutako jauntxo
|
haien
boterea gainbehera samar zetorrela gertatuak dituzu Trabukoren kantako ixtorioak, baina, aurre hartan eta gerora ere nonahi ageri dira Goizuetako alduntzindarrok inguruko burdinolik hoberenen jabe: Alduntzin, Uharrin, Urdiñola, Eleun, Ibero, Asura, Zumarrizta, Nekue, Zibola... eta beste askotan.
|
|
|
Nyilas ak dira: gazte horiek lehen aldikotz armak eskuetan dituzte eta
|
haien
botere berriarengatik ero batzuk bezala badabiltza. Karrikako harrabots guziei kasu egiten diet eta askotan hesian ditugun ziloak libro direnez ikustera noa.
|
|
2012
|
|
|
Ezin da esan artista hura homofoboa zenik, baina ezta sinpatia handirik zienik ere. Joera naturalenen desgobernutzat zeukan homosexualtasuna, eta
|
haien
boterea, gayena, noski, lobby baten itzal luzetzat.
|
|
2013
|
|
|
Enpresaren eredu tradizionalean, enpresaburua zen jabea eta arduraduna, nahiz eta haren boterea nahiko mugatua egon.Eredu ekonomiko kapitalistan, enpresa pertsona juridiko bat da, eta enpresaburuaren erantzukizuna mugatzen du.Globalizazioaren ondorioz, oso enpresa handiak agertzen dira. Haien jabetza hainbat akzioduni dagokie, eta
|
haien
boterea herrialde askorena baino handiagoa da. Hori dela eta, beharrezkoa da enpresaren elementu bakoitzaren jarduera eta erantzukizun maila zehaztea: Enpresa:
|
|
|
Pribatuetan, bere boterea intuitzen da. Indiako espazio publikoak gizonak eta pribatuak dira, eta
|
haien
boterea intuitu egiten da Gizarte patriarkalak irentsi egiten ditu, eta egoera ahuldu egiten da kasta baxuenetako eta descastadunetako emakumeen artean. Sistema horrek, teorian indargabetu arren, indarrean jarraitzen du praktikan.
|
|
2015
|
|
|
Semeak jaunen gerretara bidaltzen dituzte, alabak haien oheetara. Besteen izerdia, odola eta malkoak dira
|
haien
boterearen lehengaiak. Kasu honetan gauza bera da, baina jokoan dagoen boterea hain handia da, ezen pentsatze hutsak zorabioa eragiten baitu.
|
|
|
Erreginak
|
haien
boterea erabiltzen du izurria askatzeko.
|
|
2016
|
|
|
Koloreko arraza ugaldu egiten da, Egiptoko otiak nola. Ardandegia da
|
haien
botere gunea. Mehatxupean jartzen dute emakumeen, haurren eta etxearen segurtasuna, oraintxe bertan, milaka herri eta hiritan, eta gizonak ez dira ausartzen etxetik askorik urruntzen.
|
|
2017
|
|
|
Kauteren itxura eta izaera basatiak beldurra eragiten zuen herritarren artean, eta zaldi zuriaren presentziak ere egoneza sortzen zuen, urduritasuna. Baina buhame malapartatu haiek bi mundu horietako izakiekin batera bazetozen elkar hartuta, eta beharbada
|
haien
botereak ez ziren hainbesterako izango. Aurre egin beharra zegoen.
|
|
|
era guztietako botere feudalaren aurka egindako borrokekin hasi behar du ezinbestean. Borroka horiek eta euren eskaera, gurari sozial, politiko eta aurkaritza praktikaren zama aberats guztia gogoan izanda baino ezin dezakegu ulertu emakumeek feudalismoaren krisian izan zuten eginkizuna, bai eta kapitalismoa gara zedin
|
haien
boterea zergatik suntsitu behar izan zen ere; horrexegatik jazarri zaizkie sorginei hiru mendetan zehar. Borroka horren kokapen estrategikotik, argi ikus dezakegu orobat kapitalismoa ez dela, ordena zaharreko sorgunean umotzen joan ostean, indar ekonomikoak bulkatzen dituen eboluzio garapen baten emaitza.
|
|
|
Baina ezin izan zion ihes egin jazarpenari. Trentoko Kontzilioaren (1545? 1563) ostean, Kontrarreformak jarrera gogorra hartu zuen sendalarien aurka,
|
haien
boterearen eta komunitatearen kulturan zituzten erro sakonen beldurrez. Ingalaterran ere,, sorgin zintzoen?
|
|
|
Abuztuko lehenengo astean, milizia bat osatu zuten, eta hiru lanbide berri sortu; bitartean, hauteskundeak prestatu zituzten, eta ciompiek lehen aldiz parte hartu zuten haietan. Nolanahi,
|
haien
botere berriak ez zuen hilabete baino gehiago iraun, artilearen handikiek ugazaben itxiera bat antolatu baitzuten: laster ziren goseak.
|
|
|
Emakumeen aurkako borroka izan zen, beraz, sorgin ehiza; emakumeak degradatu, deabrutu eta
|
haien
botere soziala suntsitzeko ahalegin koordinatua. Aldi berean, sorginak hil zituzten tortura gela eta sute haietan sortu ziren emetasunari eta otzantasunari buruzko ideal burgesak.
|
|
|
Baina propaganda eta izu urte haiek guztiek hazia erein zuten gizonen artean, eta alienazio psikologiko sakona indartu zuten emakumeekiko. Klase elkartasuna hautsi zuen horrek, eta higatu egin zuen
|
haien
botere kolektiboa ere. Bat gatoz Marvin Harrisekin:
|
|
|
Zailtasunak zailtasun, giltzarri izan ziren emakume esklaboak prozesu horretan. Euren tinkotasunari esker, esklaboen komunitatea eta uharteko ekonomiak gararazi zituzten, nahiz eta agintariek
|
haien
boterea mugatzeko ahalegin ugari egin.
|
|
|
Europako egungo gizarteetan, EAEn barne, ez da espero emakumeek lana doan egiterik, 1930eko, 1950eko edo 1970eko hamarkadetan bezala, baina gizonek, oro har, eta gizonek gobernatutako schumpetertar erregimen posfordista eta posnazionalak, gero eta hedatuagoak? espero dute emakumeek lana doan egitea, eta horren isla dira, batetik, gizonek doako lanordu gutxi egiten dituztela etxean edo haurrak eta zaharrak zaintzen (Europa osoan), eta, bestetik,
|
haien
botere teknologia neoliberalak; hau da, azken hamarkadan egin diren politika publikoak. Honezkero argi dago pribatizazioa ez dela gertatu ongizate estatuek edo erregimenek porrot egin dutelako, baizik eta erabaki patriarkalak hartu direlako, pribatizazioen eta gabetzeen bitartez kapitala metatzeko xedez (Orozco, 2015).
|
|
|
Lehen aipatu bezala, elkarren aurkako interpretazioak daude Europar Batasunak (EB) estatu zentralaren eta eskualdeen ahalmen eta botereetan izan duen eraginaren inguruan (II. kapitulua). Batetik, batzuek uste dute EBk eskualdeak ahalmengabetu dituela
|
haien
botere legal konstituzionalari dagokionean, eta beste batzuek uste dute, berriz, eskualdeak ahaldundu egin direla, lankidetza mota ezberdinen bidez, hala nola mugaz gaindiko lankidetzaren bidez. Kontua da, komunitate bat gaur eta hemen (Europan, alegia) demokratizatzeko, botere legal konstituzionala dela garrantzitsuenetakoa, ondorio politiko eta sozio-ekonomiko ikaragarriak dituelako, botere itu... Botere iturri hori zentralizatu eta monopolizatu egin da, eta EBko politiken arauek eragina dute jada EAEko eskumenen %80an, eta politika horiek ezartzea batik bat eskualdeen esku geratzen den arren, Espainiako gobernu zentralak erabakimen guneak birzentralizatu eta pribatizatu egin dituenez, gune horietan, autonomia erkidegoen eta erabakimena irrigarria da (ikus azken atalak).
|
|
2018
|
|
|
Bakoitzak bere eremuan, hirurek lan egin dute jendeak beste aukera bat izan dezan. Lau urtean behin bozkatzera mugatu ez dadin
|
haien
boterea. Martinek Lasarte Oriako udalerria sortzen egin zuen lan, emakumeen zentroa sortu zuen 1970eko hamarkadan, eta orain pentsio justuen aldeko borrokan murgilduta dago.
|
|
|
Geroz eta informazio gehiago ditugu eskura. Hori horrela,
|
haien
boterea galtzeko beldurrez dira boteredunak. Egonkortasunik ezean dugu mundua, krisi klimatikoa hor dugu, pobreak asaldatzen hasten dira, zapaldurikoak antolatzen dabiltza... eta horren parean, kontrola gora doa.
|
|
|
Juan Perez Agirregoikoaren lanean oso presente dago beti irudien bidez erabat moldatutako pertsonon arteko harreman sozial hori, eta gure eguneroko jarreretan duen pisua ondo erakusten du. Hartzen ditu rock izarrak edo aktore famatuak eta futitzen da haien glamourraz, hartzen ditu oligarka edo politikari boteretsuak eta futitzen da
|
haien
botereaz, zahartuta, gurpildun aulkian erakusten ditu: pertsonak dira, hil hurren daude, ez dute penarik ematen.
|
|
2019
|
|
|
Guk nahi izan ala ez, talde ekonomiko handien interesek gureek baino gehiago balio dute. Baina
|
haien
boterea milaka langileen lanetik jalgi gain balioa metatzetik heldu da. Metaketa horrek bermatzen du Estatua, bere errepresio egitura eta parasitismo kuotak.
|
|
|
bezalako ohartarazpenak, edo behin erasoa gertatuta maiz egiten diren kuestionamenduak?. Zer egiten zenuen, baina, bakarrik ordu haietan bost gizonekin??? lagun artean eta familian erabat normalizatuta dauden komentarioak dira, eta, sarritan,
|
haien
botere kulpabilizatzaileaz jabetu gabe ahoskatzen dira; konturatu gabe indarkeria sexistaren inguruko iruditeria patriarkal oso bat berraktibatzen dutela. –Boto partikularra ematen duen epailea bezain arriskutsua da. Zer egiten zenuen bost tiporekin hor??
|
|
|
Boterezko bortxaketa ororen atzean, hura legitimatzen eta justifikatzen duten ideia, iruditeria eta diskurtso sozialak daude beti. Biolentzia sinbolikoa osatzen dute horiek, hain zuzen ere kanal sinbolikoetatik datorrelako
|
haien
boterea, eta ez fisikoetatik: komunikazioarekin eta aitortzarekin dute zerikusia.
|
|
|
politiketan eragiteko bozken gehiengoa lortzearen logikaren barrura mugatu behar dira klase borroka politikoak, estatuko herritarren alegiazko interes orokor edo nazionalak legitimaturik. Hala ere, langileek
|
haien
botere ekonomikoa aginte politikoari aurre egiteko baliatzen dutelarik (adibidez, greba orokor bidez), eta/ edo langileek botere politikoa baliatzen dutelarik merkatu erlazioei aurre egiteko (adibidez, jabetza eskubideak ordainetan ezer eman gabe desjabetuz), klase menperakuntza burgesaren oinarria mehatxatzen da. Honek klase borroka esplizitu bat eragin dezake.
|
|
2020
|
|
|
Lehen aipatu bezala, elkarren aurkako interpretazioak daude Europar Batasunak (EB) estatu zentralaren eta eskualdeen ahalmen eta botereetan izan duen eraginaren inguruan. Batetik, batzuek uste dute EBk eskualdeak ahalmengabetu dituela
|
haien
botere legal konstituzionalari dagokionean, eta beste batzuek uste dute, berriz, eskualdeak ahaldundu egin direla, lankidetza mota ezberdinen bidez, hala nola mugaz gaindiko lankidetzaren bidez. Kontua da, komunitate bat gaur eta hemen (Europan, alegia) demokratizatzeko, botere legal konstituzionala dela garrantzitsuenetakoa, ondorio politiko eta sozio-ekonomiko ikaragarriak dituelako, botere itu... Botere iturri hori zentralizatu eta monopolizatu egin da, eta EBko politiken arauek eragina dute jada Hego Euskal Herriko eskumenen %80an, eta politika horiek ezartzea batik bat eskualdeen esku geratzen den arren, Espainiako gobernu zentralak erabakimen guneak birzentralizatu eta pribatizatu egin dituenez, gune horietan autonomia erkidegoen eta erabakimena oso mugatua da (Goikoetxea, 2017b).
|
|
2021
|
|
|
Hain zuzen, estatuaren aurrekontuek pizten dieten irrika horregatik, alderdi fisiologiko ere deitzen zaie centrao koei. Presidentearen aurkako epaiketa politikoaren atea ireki edo ixteko giltza dute, eta horretan datza
|
haien
boterea: Dilma Rousseffekin, 2016an, erakutsi zuten edozein buruzagi dagoela kargua galtzeko arriskuan centrao ko kideek hala nahi badute.
|
|
|
Klasikoak trebeak dira biziraupenaren borrokan. Sare sozialen hizketa molde ultragaraikidean, esan genezake
|
haien
boterea haien aberastasuna, zentsu terminoetan— jarraitzaileen kopuruaren bidez neurtzen dela. Idatzi eta handik ehun, berrehun, bi mila urtera irakurle berriak erakartzen jarraitzen duten liburuak dira.
|
|
2022
|
|
|
Ukraina Iskander misilen jomuga bihurtu denean, Vladimir Putin eta haren gertukoak jomuga bilakatu dira Mendebaldeko zigor ekonomikoetan. Errusiako oligarkak,
|
haien
boterea, haien eragin ahalmena, eta haien aberastasuna, hedabideetako lerroburuetara itzuli dira.
|
|
|
Non daude, baina, gizon ohoretsu horiek? Non aurki daitezke, eta
|
haien
boterea. Eta haien dirua?
|
|
|
Hilezkorrak ezin dira errukitsuak izan. Lehen azaldu dugunez, errukia
|
haien
botere guztiak indargabetzen dituen kriptonita da. Errukiak haiek ere hilkor bihurtuko lituzke.
|
|
2023
|
|
|
Udalburua kontzientea zen egoeraz, bazekien Sasietakoek hanka sartu zutela ura murriztean, eta berak abagunea baliatu nahi zuen bere indarra handitzeko. Kolpe gogor bat eman nahi zien nekazariei, eta
|
haien
boterea birrindu kontraerasoan.
|
|
|
Hierarkia da giza arimaren hil ala biziko premia; agintariei buruzko errespetu eta dedikazio13 sentimenduek dute hierarkia osatzen; baina bi sentimendu horiek ez dira agintarien pertsonei berei zuzenduak, ezta
|
haien
botereei ere baizik eta agintariek ordezkatzen duten sinboloari; beraz, zuzendariak gizaki guzien gainean dagoen eremu baten ikurrak dira; eta eremu horren adierazpena mundu honetan gizaki ororen bere idurikoen alderako obligazioez osatua dago; egiazko hierarkiak eskatzen du zuzendariak ere aitor dezan bere ikur funtzioa dela bere agindupekoen dedikazioaren objektu zilegi bakarra; egiazko hierark...
|