|
2000
|
|
|
Kartzela ez zen izan eibartarrari frankismoak ezarri zion zigor bakarra, 68an Granadako Zafarraya herrian egon zen deportatuta. Han lagun izan zituen emaztea eta semea, ezarri zioten zigorra eramangarriagoa
|
gerta
zedin. Alabaina, hamalau hilabeteko alaba Eibarren utzi behar izan zuten egoera hartan umearentzat bizi baldintza onik ematen ez zelako.
|
|
|
Aurreikuspenak betez geroz, 2010ean bi mila zuberotar gutiago biziko dira sorlekuan, bortxatuak izanen baitira kanpora joatera lan bila. Horrelakorik
|
gerta
ez dadin, 600 lanpostu sortu behar dira eta lanean hasiak dira jada, Zuberoako egitura ekonomikoetako arduradunak eta hautetsiak.
|
|
|
Egia da klase politikoa eta medioak Austrian naziek lortzen zutena begira zeudenean El Ejidoren gertakizunenk adierazi dutela estatu mailan zer
|
gerta
dakiokeen edonori desberdintasun nabaria erakusten badu, azala, jatorria edota lanbidea dela. Herri horretan, gauza ba tzuen artea," a por el moro" entzun zen bere gordintasun sakonenean.
|
|
|
Enpresa elektrikoak ez daude bide horren alde, eta PPk jarraitzea nahi dute. Dirudienez, sektore horretan interesa duten enpresak biltzen dituen Foro Nuklearrak ez du sinetsi nahi PSOE gobernura iristen bada
|
gerta
daitekeena. Eta horrela, gogora ekarri dute Europan antzeko proposamenak egin izan direla, esaterako Alemaniako hauteskundeetan, eta gero ezerezean geratu direla.
|
|
|
Hala ere, aurrerapen teknologikoek, konposaketa, sortzeko gaitasuna eta azken emaitza zapuztu ditzakete gaizki erabiliz gero. Zein da zure formula hori
|
gerta
ez dadin?
|
|
|
Elementu asko identifikagarriak dira, Ernio mendia ere indentifika daiteke. Horiek guztiak izenik gabe jarri ditut iruditzen zitzaidalako istorioa edozein lekutan
|
gerta
daitekeela.
|
|
|
Fagorrek duela gutxi Maior Domo saila merkaturatu du, argindarraren instalazioaz baliatzen dena. Telefono bidez kontrolatzen dira sail honetako etxetresna elektrikoak, eta sistemak telefonoa ere erabiltzen du
|
gerta
daitezkeen arazoen berri emateko. Etxetresna domotiko hauek hondatzen direnean, matxuraren arrazoia zein den ezagutzen laguntzen digute, eta telefono dei batez abisua ematen digute.
|
|
|
Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan baitute. Nire ustez, bata bestearen laneko eremutan sartzea gero eta normalagoa izango da eta horren aurrean
|
gerta
daitekeena ondoan azaltzen diren hiru bideetakoren batetik joango da: haserretzea, konpetitzea edo aliantza estrategikoak bultzatzea.
|
|
|
Hala eta guztiz ere globalizazioaren mundu honetan krisi finantziero beldurgarrienak
|
gerta
daitezke. Horregatik Markos komandanteak garbi azpimarratu du Laugarren Guda Mundialean gaudela, Gerra Hotza igaro ondoren, hirugarrena izango zena.
|
|
|
Korsikako txanpon ofiziala libera izan, Joan Carlosen muturjearen bileteekin doanarentzat garestitxo
|
gerta
daiteke, gure gisa, etxea bizkarrean hartuta joan ezean. Korsika den eremu txikian naturak erakustaldi ikusgarria egiten du, bere soinekorik anitzen eta dotoreenak azalduz; zenbat usain, kolore, paisaia...
|
|
|
Ez nintzen hasi bertsolari batek edo bestek erakarririk. Aldiz orain, iduritzen zait
|
gerta
litekeela: sei edo zazpi urteko gazte batek ikusten badu hamaika urteko beste bat bertsoak kantatzen, bertsozalea eta bertsolaria bilaka daiteke.
|
|
|
Fotofobia, begi globoaren injekzioa, korneako nerbioen ikusmena areagotzea...
|
gerta
daiteke kontsumitzeko unean. Pupilaren erreakzioak motel daitezke, baina ikusmenaren zorroztasunean ez du eraginik.
|
|
|
Hirugarrenik, Rabanerak eta Alonsok jakin badakite euskara edo kultura guretzat diren bezain gai garrantzitsuetan PNVren politika erraz gaindi dezaketela eta horrela izaten ari da emandako dirulaguntzekin, inbertsioekin, eta abar. Gasteizen aurrekontuaren inguruan gertatutakoa barne, zeinean soilik PPri euskaraz akats potoloak sartzea
|
gerta
dakiokeen, Cuerdak beti erdera hutsez egiten baitzuen.
|
|
|
Honetaz guztiaz dihardu Felipe Juaristik idatzi eta Manu Ortegak margotutako liburuska honek. Zortzi urtetik gorako guztiei zuzenduta dago, esan nahi da, berdin
|
gerta
dakiekeela interesgarri haurrei, gurasoei eta jadanik 88 urte edo gehiago dauzkaten aiton amonei.
|
|
|
Joan den mendeko langile mugimenduko ereduak erabiltzea, etorkizuneko Europako gizarte mugimendua egituratzeko baliagarri
|
gerta
badaiteke ere, gaur egun ez litzateke oso komenigarria izango, Europako gizartearen egitura sozialak oso aldaketa sakonak izan baititu. Aldaketa garrantzitsuena, inolako zalantzarik gabe, industrian bertan eman den langile kopuruaren jaitsiera gaur egun" operadore" deitzen zaienekiko, eta kapital kulturalean aberatsago izanik, antolamendu modu berriak eta borrokarako arma berriak sortzeko eta lanbide arteko elkartasun berrietan sartzeko gai izan daitezke.
|
|
|
ETAk militarki segitzen badu zaila da euskal espainolen aurrerakada geratzea. ETA eta
|
gerta
daitekeena inkognita bat da. Balite ETA egoera honetaz jabetzea eta berau aintzakotzat hartzea.
|
|
|
Etxeko gazteenei zuzentzen zaie batik bat Aingeru Epaltza bere azken idazlan honetan, baina helduaroan sartuta gaudenontzat ere oso aproposa
|
gerta
dakiguke. Izan ere, futbolzale ez dena, futbola izango ez balitz hilko liratekeela ematen duen pertsonaz inguraturik bizi da...
|
|
|
Asisko Urmenetak eta" Zazpiak Batman" kolektiboak ARGIAren eskutik kaleratu berri duten liburuxka honek euskarazko lokuzio, esklamazio eta esamoldeak jasotzen ditu, euskaldunok modu libertigarri eta biziaz komunikatzeko dugun beharra asetzeko lagungarri
|
gerta
dakigukelakoan. Ez ditu bakarrik gure ama hizkuntzaren altxorra betitik izan direnak jasotzen, ordea, beste berri batzuek ere agertzen dira bertan, egileek asmatuak, inori baimenik eskatu gabe, alegia lotsagabe lotsagabe, hitzaurrean adierazten duten bezala.
|
|
|
(...) Gaurdanik eta ari geran lanean billatu behar dugu batasun bidea. Gure errigintzan alderdi au ahaztuko bagenu, delako batasuna gure alferkeria eta setakeria justifikatzeko mito
|
gerta
dezaiguke. Amaitzeko, Xabier Lete-ren itzez bukatuko dugu:
|
|
|
' Urtain' i begia ondatu ziolako nagusitu zan Cooper, eta ez uste bezin mendean zerabilkialako. Zorigaitz ura ez izatera, ez jakin Londres' en zer
|
gerta
zitekean. Danak aitortzen dute inglesa nekatzen gogor asia zegoala".
|
|
|
Nire ustez, onena da konturatzea eguraldiaz hitz egitea merezi duela eta nork bere sateliteak ondo kontrolatzea. Bestela, eguraldi txarrago ezina iragarri arren, eguzkitsu
|
gerta
daiteke eguna
|
|
|
Eta horrek ez dit poesiarako leihorik zabaldu, ez, ziur aski balio ez dudalako. Lan bat egitean
|
gerta
litekeen gauzarik txarrena da zuk egindakoa lehendabizi zuri txarra iruditzea da. Inoiz egin ditut ahaleginak, poema batzuk idatzi eta ni konturatu arren" ez dituk onak... baina bada ezpada ere..." nirekin oso kritiko jokatzen dakiten pertsonei pasatzen (lagun handienak askotan minik handiena ematen dizutenak baldin badira ere).
|
|
|
Hemendik aurrera, artifizialki elikatuz, bizitza luza daiteke, baina, orokorrean, biktimaren heriotza lehen sintometatik 18 bat hilabetera heltzen da, nahiz eta kasu batzuetan geroago gertatu. Gaixotasuna gizakien artean ez da eguneroko harremanetan kutsatzen eta horrelako kasu bat soilik odola edo organoak emanez
|
gerta
daiteke. Oinazeari dagokionez, sufrimendu psikologikoa fisikoa baino askoz larriagoa da.
|
|
|
Bertako hamasei gazte abertzalek epaiketa militar bati aurre egin behar zioten eta beraietako batek baino gehiagok herio epaiketa jasan zezakeen. Gauzak horrela, mundu guztia zegoen zer
|
gerta
begira Burgoseko hiriari, eta ZERUKO ARGIAk ere" Epaiketa Burgosen" nabarmentzen zuen bere lehen orrialdean, Gaztelako hiri horretan zetzan kuartel militarraren argazkia eskainiz.
|
|
|
Luis Mari Mujikak honako iritzia du errepikapen hauei dagokienez: " Orri batzuetan idazkeraren joera errepikakor eta gogoetatsuak asperrera jotzen du, baina makur hori oso errealista edo akzioz oso betea ez den edozein narraziori
|
gerta
dakioke." (Egan 50) Haatik, errepikapen hauek, askotan jazo dena irudikatzen laguntzen digute, eta errepikatzen den egoera hori ez du beti efektu bera sortarazten: izan ere, testuaren leku ezberdinetan egoteak sentsazio ezberdinak dakartza, batetik bestera dugun informazioa aldatuz baitoa:
|
|
|
Karlos Linazasoro: Zer
|
gerta
ere (1994) eta Ipuin arriskutsuak (1994)
|
|
|
Zer
|
gerta
ere liburua, ostera, luzera ezberdineko hamabost ipuinek osatzen dute. Ipuin hauek batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude:
|
|
|
Ipuin arriskutsuak bildumako ipuinak ere ederki sar zitzakeen Zer
|
gerta
ere bilduman, marko narratibo berean sar baitaitezke. Nahiz eta gazte literaturako sail batean argitaratu diren, aipaturiko bilduma honekin duen lotura dela bide erabaki dugu lantxo honetan leku txiki bat eskaintzea.
|
|
|
Zer
|
gerta
ere bildumari jarraiki, hauek ere ipuin labur eta zorrotzak dira. Hemen ere," gehientsuenetan amaierako ezustearen laztasunak ematen die ipuinoi irakurlearen barruak astindu, zartatu eta asaldatzeko indarra." (Egunkaria VII) Are gehiago, bilduma honetan ere Berardok idatziriko ipuinak eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
90eko hamarkadan idazle honen hiru ipuin bilduma eskuratu ahal izan ditugu. 1992 urtean Eldarnioak lehen bilduma argitaratu zuen, eta ondoren, 1994 urtean estuki loturik dauden Zer
|
gerta
ere eta Ipuin arriskutsuak kaleratu zituen (ikus 4.3). 1999 urtean ere ipuin labur bat argitaratu zuen ipuin askeen atalean aipatuko duguna:
|
|
|
Beraz, espazioa irudikatzeko darabilen zehaztasun eza ere denboran ikus dezakegu. Hots, ez digu gertaera noiz
|
gerta
daitekeen susmatzeko daturik eskaintzen. Denbora eta espazio unibertsalak irudikatu nahi izan dituela dirudi, desioaren sentimendu unibertsalarekin bat eginez.
|
|
|
Aizu! aldizkarian aipatu zen bezala," Gasteizko kaleetan girotuta egon arren, Euskal Herriko edozein hiritan
|
gerta
daitezkeen pasadizoak dira." (Aizu! 243).
|
|
|
Izan ere, ez baitago Gasteizekin lotura jakinik izan dezakeen egoerarik (tunoenak alde batera utziz). Egoera horiek edozein hiri unibertsitariotan
|
gerta
zitezkeen.
|
|
|
1994 Zer
|
gerta
ere, narrazioa, Alberdania.
|
|
|
Telebistan deszentralizaziorako prozesuajarraitu du, eta ATLASen bidez korrespontsaliak zabaldu ditu Galizan, Katalunian etaEAEn, bertako prentsa taldeekin asoziatuta. Halaber, telebista lokalen eremuan sartzenere saiatu da Gipuzkoako Teledonosti eta Bizkaiko Bilbovision kateen bitartez, arlohorretan etorkizunean
|
gerta
daitezkeen garapenei begira. Ikus entzunezkoetan produkzio atalean ere sartu da Emilio Aragon-en Globomedia Grupo Arbol taldean edota EliasQuerejeta ren Esicman delakoan kapitalaren parte hartzeak bereganatuz.
|
|
|
– Norbaitek ikus entzunezko komunikazio zerbitzu bat eskainiko duen sozietate baten botoen edo kapitalaren %10 baino gehiago izatekotan, egoerahorren berri eman behar dio CSAri; baita egoera horretan
|
gerta
daitekeenedozein aldaketarena ere.
|
|
|
sarritan sinonimo moduan erabili ohi diren hainbat kontzeptu (hiritartasuna, herritartasuna, naziotasuna eta nazionalitatea besteak beste) ez dira beti elkarren baliokide. Eta bereizketa erreal horiek, Leizaola-k azalduko duen moduan, gatazka iturri
|
gerta
daitezke, DNI edo Carte d, identite ren ordez ENA sortzeko erabakia kasu.
|
|
|
Argumentuekindarra galtzen omen dute, norberaren fedeak eta besteen zaratak baizik balio ezduten arrazoien zurrunbiloan. Azkenik, hori
|
gerta
ez dadin, argumentuei garrantziaematea proposatzen zuen. Argumentuak aintzat hartzea, alegia.
|
|
|
batetik, ius soli, lurrari atxikirikoa, hau da, nazionalitateaestatuaren eremuan jaio izanagatik lortzen denean; eta bestetik, ius sanguinis, filiaziozkoa, arbasoen jatorriari kontu egiten diona. Estatu guztiek irizpide bera erabiltzen ez dutenez, irizpide hauetako bakoitzaren arabera, posible
|
gerta
daiteke estatubatean baino gehiagotan nazionalitatea lortzea. Nazionalitate anitza deritzoguorduan.
|
|
|
Nazionalitate anitza deritzoguorduan. Nazionalitate anitzak arazoak sortu ditu nazionalitatearen ezarpenarenhasieratik, atxikipen sentimenduak lotura juridikoak baino garrantzi handiagoaduelakoan, herritarrei fideltasuna eta atxikimendua eskatzen baitizkio estatuak.Atxikimendua anitza izanez gero, besteren baten bermetan estatuaren interesen aurkako jokabideak eta ekintzak
|
gerta
daitezkeela-eta, nazioarteko zuzenbidea nazionalitate anitza arautzen eta, ahal den neurrian, desagerrarazten saiatu da.
|
|
|
Gure bigarren ikerketa Berry-ren ereduaren eraldaketan oinarritu da, non gurasoen jatorriaren eta etxeko hizkuntzen arteko erlazioan ainguratzen diren hiru identifikazio estrategiak
|
gerta
daitezkeen gutxiengo egoeran dagoen taldean: asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak.
|
|
|
Eta era berean ezin ditut luzatu, zubesarkatzeko eta neure samurtasuna emateko?. (Tonella, 1994, 37 or.) Alabaina,
|
gerta
daiteke pazientea horretaz kontziente ez izatea, bere premiak ukatzea etaautosufizientzia erakustea. Egoera terapeutikoak premien eta desira ez aitortuenerrealitatea onartzera eramaten du.
|
|
|
Baina talde egoerara eduki hauek guztiak ixuritzeak, partaideen zaintzapsikologikoa bermatuko duen baldintza batzuk betetzea exigitzen du. Bestela, angustia krisiak edo hunkipenezko gainezkak
|
gerta
daitezke, subjektuen arazo etasufrimendua gutxiagotu ordez, horiek areagotuz eta nortasunaren desorekakeraginez.
|
|
|
Orokorki, prozesu analitikoa, nahiz banakako nahiz taldekoa,
|
gerta
dadin, analistaren eta analizantearen arteko harremana antolatzeko finkatzen diren araueta baldintzen multzo asimetrikoari deitzen zaio enkoadrea.
|
|
|
Muga pasatzea, askotanbezala, sufrikario luzea izan zen. Motxilaren behealdean Krutwigen. Vasconia, debekatua generaman, eta Karmele Rotaetxe-ren senarrari bizarra mozteko makinanola desmontatu zioten ikusi ondoren, San Antoniori errogatibak egin genizkion liburuhura aurki ez zezaten, aurkituz gero zer
|
gerta
zekigukeen pentsatze soilaz hotzikarasentitzen baikenuen.
|
|
|
Kondaira mitikoen bildumak irakurtzean, berehala konturatzen gara, berriemaile batetik bestera, istorio, bera? doi bat desberdina dela, bertsioakbadirela; berriemaile berak istorio bera modu desberdinean kontatzea ere
|
gerta
liteke.Ohar honek pellokeria ematen du, jakina eta onartua baita gertakari bakar bat kontatzeko orduan bakoitzak bere moduan egiten duela. Baina garrantzi handiko gauza damitoen aldagarritasuna, aldaketa txikietarik handietara pasatzen baita mailaka eta, istorio beraren bertsioz bertsio ibiliz eta zubirik zubi aitzina jarraikiz, posible da edozeinmitotatik abiaturik edozein mitotara heltzea, haustura sobera bortitzik egin gabe.
|
|
|
Haraino heltzeko atzeman ahal den mekanika honako hauxe da: norberak etxekozahar bati istorio bat entzun dionean, badu joera transmisiogile hura
|
gerta
kariarenlekuko gisa ikusteko, hots, kontatua eta kontatzailea bat egiteko. Antza, naturalki etaohartu gabe pasatzen da «amamak kontatzen zuen»etik «amamak ikusi zuen»era; alegia, deus ez, baina gazteturik geratzen da istorioa eta, bidenabar, egiaztatuta.
|
|
|
Kondaira mitiko bat entzutean, gehienetan, berehala ezagutzen dugu zer tipokoaden eta zelan bururatuko den; bakar batzuetan soilik aurkitzen ditugu garrantzizkoaldaketak, baina handiak direnean,
|
gerta
liteke deusik ez ulertzea, haria galduta etahapax baten aurrean gaudela uste izatea. Eulaliren ahotik horrelako batzuk aditzekozori ona izan dut, hari esker pausatu bainion galdera neure buruari.
|
|
|
Adibide aberatsa da borroka armatuari buruzko balioen salda, baina beste hainbatgairi buruz hitz egitekotan, baliagarri
|
gerta
dakigukeena ere. Gertaera bera, antzekoegoera, ekintza bat ala bestea baloratzeko kinkan, segun eta nongo protagonistak diren, bi diskurtso politiko ezberdin sortzen baitira.
|
|
|
erdi dogma bat biurtu da tomismoa. Badakigu ezetz, ori ezin
|
gerta
ditekela; etafilosofian, Egiatik baztertu arte beñipein, nai ta ezko onarkizunik ez duela kristauak. Bañan oinbestemendetan zear, betiereko filosofia?, ta Elizaren, filosofia ofiziala?
|
|
|
Era honetara kontsideratu behar diren alofonoen aukeraketaren arazoa, gurekasuan datu basearen diseinu eta inbentariora pasatzen da. Inbentario honetan ezinahantz daiteke hizkuntzan
|
gerta
daitekeen errealizaziorik bat ere, ezta hizkuntzarenaizan ez arren maiztasunez ager daitezkeen guztiak ere; hori gertatzen da Hegoaldeanegiten den euskaran, gaztelaniarenak berezkoak diren soinu batzuekin. Horrez gain, koartikulazio efektuak xeheki aztertu behar dira eta datu basean entitate bereizgarriadaukaten elementuak (alofonoak) zeintzuk diren erabaki.
|
|
|
Azkenik, euskal administrazioaren erantzukizuna, Xabier Kintanaren hitzez, nabarmentzen da. Izan ere, Kontseiluaren eta gizabanakoen ekimena ezerezean
|
gerta
daitekeadministrazioak bermatzen eta arautzen ez badu euskararen erabilera merkataritzan.
|
|
|
– Aparatu hitzaren erabileraren azterketa luze eta kuriosoa
|
gerta
liteke hizkuntzalaritzaren esparrutik atera gabe ere... Gure fonologiazko eskoletan bertanikusi izan dugu nola erabiltzen duen Garcia Calvo-k, ahoskerari buruzkolanen hit paradeko goren postuetan behar lukeen lan horretan (Garcia Calvo, 1989).
|
|
|
Ohartaraztekoa da euskaldunak, batzuetan, sasi babesleku eta betegarri gisa exozentrizitatera etaironiara jo ohi duela. Irtenbide hori neurriz egiten ez bada (poesian behintzat), inspirazio ezaren estalkiizun
|
gerta
daiteke. Fenomeno hau nabaria da poeta eta bertsolari batzuetan.
|
|
|
Nolabait mundu oniriko batean gabiltza (eta Bousoño k berak iradokitzen duenez), hemengoegituren irakurketa teknikoa batzuetan subjektiboa
|
gerta
daiteke, eta, noiz noiz, A maila B maila bezalada interpretatua.
|
|
|
bi departamentu desberdinei egoztea, emisioen departamentuarieta maileguen departamentuari?. Erreforma hori indarrean jarri baino lehen, beti egonen da desorekarako arriskuren bat, zeren banku batek berak eskuratu ez dituengordailuak mailegatzea
|
gerta
baitaiteke: kasu horretan, bankuak monetizatu gabekoproduktu berri bat sortzen du, inflaziora eramaten duena.
|
|
|
Orain badakigu inflazioa eta deflazioa batera
|
gerta
daitezkeen desorekak direla: presente daude biak, stagflazioan'. Ekonomialariek badakite inflazioa eta langabeziaez dagozkiela bitartekari monetarioko eta finantzarioko eginkizun bikoitza era ezperfektuan beteko luketen bankuei.
|
|
|
Bestalde, Izateak nola eta zergatik duen zentzurik azaltzen dutenean, aipatutakofilosofo esentzialisten Izate pentsamenduaren ikuskera arartegabeak mintzo egiazkoaren posibilitatearen berri ematen badu, izan badenaren zentzua ezagutarazten duena, ezin azal diezaguke, aldiz, nolatan eta zergatik bihurtzen den Izatearen egia erreal, hots, nolatan eta zergatik
|
gerta
daitekeen gizakiak Izatearen esentzia erauztea, etaesentzia horrekin inolako loturarik ez duen izen multzoan gauzatzea. Izan ere, goragoesan bezala, mintzoaren errealitatea da, hain zuzen ere, azaldu beharra dagoenmirakulua.
|
|
|
Jakitunek diotenez, arreta? pasiboa
|
gerta
daiteke, zeren eta ahalgarri baita irakurtzea, gidatzea, etxeko lanak egitea etab., musika, albisteak edo publizitate mezuak entzunez. Izan ere, egunean zehar eta zenbait irratsaiotan arreta gabeko uneak gertatzen dira.
|
|
|
(, machacar la noticia gaztelaniaz) da, hau da, entzuleen buruan datuak ongi finkatzea, hedabide honetan denbora faktoreak entzulea behin eta berriz estuasun edo aztoratasun psikologikoan jartzen baitu. Hori
|
gerta
ez dadin, irratilariek gogoan eduki behar dute Paul White-k esan ohi zuena: –Esan entzuleari esango diozuna, eta berriro esan, esan diozuna?.
|
|
|
soinuak ez baitira ondo bereizten aditzeko orduan. Nahaste hori
|
gerta
ez dadin, bilioi, hitza idazten dugunean, komenigarria da, b z, bai?
|
|
|
Kodifikazioan bertan
|
gerta
daiteke zarata, beste mezuekiko konnotazioetan, testuinguruan, herri bakoitzak egiten duen hitz erabileran, mezuaren gehiegizko abiadan, kontzeptu konplexu eta zail bat azaltzeko denbora ezean, kontzeptu gehiegi izatean edo aukeraturiko soinuen kalitate txarrean.
|
|
|
1894ean eginiko ikerlan batean, Lodge k 137 metroko distantziara komunikatzea erdietsi zuen. Urte bat geroago (1895) eta Errusian Alexander Stepanovitx Popov ek hargailu bat egin zuen, eguratsean
|
gerta
daitezkeen jatorri elektromagnetikoko perturbazioak erregistratzeko gai zena. Alexander S. Popov fisikariak antena sistemak hobetzeko ahalegin handiak egin zituen eta Sovietar Batasunean irratiaren asmatzailetzat daukate.
|
|
|
Ezagunenak lore bitxiko Erythronium dens canis, nartzisoa eta baso anemona dira. Udaberri goiztiarrean izotzak maiz
|
gerta
badaitezke ere, landare hauek azkar ateratzen dituzte beren hosto eta loreak. Denbora aproposa laburra denez, hurrengo udaberrira arte sustraietan metatutako erreserbak erabiliz bizirauten dute eta gehienak urteetan bizi dira.
|
|
|
Eta honek izorratzen nau. Ez etxera bueltatzean
|
gerta
daitekeenagatik, baizik eta pentsamendu hauek ez didatelako uzten Ralphekin momentua oso osoan bizitzen. Maite dut Ralph, inoiz inor maite izan ez dudan bezala.
|
|
|
Baina arrazoia eta sentimenduak bide desberdinetatik doaz, eta hara: maite ez dudanarekin bikote bizitza ia normala egiten ari naiz,
|
gerta
daitekeenaz beldurtuta. Eta Txemaren lagunik onenarekin larrua jotzen, eta Jabiren antza duen irlandar batekin maiteminduta, eta batek daki zenbat gauza absurdu gehiago.
|
|
|
Akaso zakarregi jokatu dut zurekin: noski, oso maja zegoen garai batean ere
|
gerta
zitekeen istripua. Baina ematen du hor zorteak ere gure aurka nahi izan duela, zorteak edo dena delakoak ze... ze nik ez dakit zer pentsatu ere...
|
|
|
...ren oroitzen baitut nola aitak, okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi pertsonaren artekoa, Espainia eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark bi estatuen eta bi erresumen arteko urte luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa
|
gerta
baitzitekeen, bertzalde, bai frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
|
Beldurtu egin nintzen. Baina bururatu zitzaidan orduan zer
|
gerta
zitekeen, baldin ebaki tipi haren egiteko gai ez banintzen osabaren aitzinean hain mementu hil edo bizikoan... eta hain ahalke handia sentitu nuen, non ahalkearen beldurrak odolaren beldurra estali, eta osabarena baino ebaki luzexeagoa egin bainuen. Gero, harro erakutsi nion eskua, miaztu baino lehen.
|
|
|
" Otoitz egizue, beren gaitzetarik libra daitezen", karitatea eta urrikalmendua bertze sentimendu guztien gainetik ipintzen zituela. ...asmoren Enchiridion militis christiani liburua ere... ezta nola jo zezakeen edonoiz Barto lo mé de Ca rranza apezpikuaren Katixima rat ere, zeina baitzeukan faszikulutan argitaratu Flandriako edizione batean, teologo ezagunak Inkisizionearekin izan zuen auziaz denaz bezainbatean gutitan mintzatu izan bazitzaigun ere, gutitan eta azaletik, zeren eta kontu haietan munduko zuhurtzia guztia ere eskas
|
gerta
baitzekiokeen, ongi dakizun bezala, jaun André..
|
|
|
—Ulertzen dizut, bai. Izan ere, bizia bertzerik ez dugu eta hura hain da hauskorra, non bitarteko guztiez baliatzen baikara, sendo eta segur
|
gerta
dakigun. Baina sendotasun hori fede itsu batetik edo pentsuaren sendotasunetik baizik ezin etor daiteke.
|
|
|
—Hala bada, zernahi
|
gerta
daiteke...
|
|
|
HAUR tipia nintzelarik, jauregia zaintzen eta begiratzen geratu behar izaiten zutèn sehiak salbu, herrirat jaisten ginen igande goizetan gainerako bizilagunok, meza entzuterat, baina gero, noiz eta amaren eraginagatik aitak jauregian kapera egin baitzuen eta aita jesuita jauregirat ekartzea erdietsi —erran behar dizut, arestian aipatuaren alderakotzat, ezen, gauzak hala
|
gerta
zitezen, erabakigarria izan zela, nik uste, aitak hartu zuen deliberamendua, karitatezko obrei esleiturik zizkièn ondasunen parterik handiena Iruñako jesuiten esku uztekoa—, jauregian berean geratzen hasi ginen, aita Bartolome izaiten genuela meza emaile.
|
|
|
Eta konfesione labur haren ondoren, altxatu zen aita... eta orduan guztiz beldurtu nintzen, nihaur ere ipuin hartan sartzerat banindoa bezala... zeren, tigre bezatzaileak erran zuen arren ezen suerte hartako tigreak ez zirela gizonen aurka oldartzen, pentsatzen hasia bainintzen, giroak kutsaturik edo, bertzela ere
|
gerta
zitekeela.
|
|
|
Amak berriro galdegin zion ez joaiteko, zernahi
|
gerta
zitekeelako, eta jauregiak, harroin nagusiaren faltan, nekez izan zezakeelako etorkizunik... baina alferrik.
|
|
|
Ordea, ote zen harentzat epitafio hoberik" Oro nahi eta oro gal" baino...? Zinez
|
gerta
bailiteke gaurko jabea biharko gabea!
|
|
|
Borondate onez ari ote zen, bada, osaba, eta amorosturik zegoelako agertu ote zigun bere ezkontzeko asmoa, pentsaturik ezen aitari edo amari bihotza beratuko zitzaiola eta haien kontsentimenduarekin eraman zezakeela aitzina bere asmo hura? Zeren eta erdibide baten bila ibil baitzitekeen orduan ere osaba Joanikot, ezkontza harekin urrats bat aitzina egiteko asmoz, baina inguruko jendearekin hautsi gabe, nahiz eta bazekien ezen milatik behin
|
gerta
zitezkeela horrelako gauzak...
|
|
|
Eta, gauzak hala badira, ez al zaizu iduritzen ezen bertze bi hitz horiekin ere —galtzaile eta garaile—, antzeko zerbait
|
gerta
litekeela.... Edo jada Salamancan erran nizuna erran behar ote dizut berriro, eta oroitarazi behar ote dizut, halatan, nola akabatu zuen gure aitak, bere burua beti garailetzat izan zuenak...?
|
|
|
Vanitas vanitatum et omnia vanitas. ...ilobak dira haiek —eta denboraren menekoak, beraz, gu bezalaxe—, baita hitzik handiusteenak eta ustez handienak ere; eta nola, bertzalde, gorputz orok bere baitan duen ereinik denboraren harra, denborarekin indartzen eta bortizten dena, kementzen eta adoretzen, halako suertez, non, lehenago edo berantago, gorputza bera ere guztiz jaten duen eta itxura kanpo ederra ezabatzen, hala, berdin
|
gerta
liteke hitzekin. Zeren eta hitz bakoitzak ere bere gorputza baitu, bere baitan eta bere gerizpean har ttipi ikustezin bat aterbetzen duena, eta handituz eta handituz joan daitekeena, baldin hitzak, hanpatzearen hanpatzeaz eta erabiltzearen erabiltzeaz, higatzerat eta galtzerat egiten badu.
|
|
|
—Matematikak dioena, ordea, berez eta halabeharrez gertatzen duk, eta ezin
|
gerta
daitekek bertze modu batean, zeren eta matematikak ez dik huts egiten. Edo ez al dakik matematikak egiten duela filosofia naturala bera ere naturaz gaindiko...?
|
|
|
Eta, ezin zuenean, erran komun batekin, edo bururat zetorkion lehen hitzekin jalgitzen zen, airos baino airosago. Eta, nola Mattinek eta biok laket baikenituen apezaren ateraldiak, hala, korapiloak eta trabak berez sortzen ez zirenean, edo berak sortzen ez, guk asmatzen genituen, ikasgai astun haiek arinago
|
gerta
zekizkigun amoreakatik. Anekdota pare bat kontatuko dizut:
|
|
|
Eta gitarra hartu, begiak hertsi, eta bertze kanta bat kantatu zuen. Eta nik ere begiak hertsi nituen, eta hegaldatzerat entseiatu nintzen, baina ezin izan nuen, buruan nerabilelako zer
|
gerta
zitekeen eta zer gerta zekidakeen, baldin osaba itzarri, eta eskaileretan beheiti etortzen bazitzaidan.
|
|
|
Eta gitarra hartu, begiak hertsi, eta bertze kanta bat kantatu zuen. Eta nik ere begiak hertsi nituen, eta hegaldatzerat entseiatu nintzen, baina ezin izan nuen, buruan nerabilelako zer gerta zitekeen eta zer
|
gerta
zekidakeen, baldin osaba itzarri, eta eskaileretan beheiti etortzen bazitzaidan.
|
|
|
Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua? Zeren, egia bazen ere ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik
|
gerta
baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak berak asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli. Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren!
|
|
|
—eta, erraiten zizkidan hitzak bertze irri batez gozatzen eta eztitzen zizkidala, segitu zuen—: Lehengoan erran nizun ezen hilik nahiago zintuzkedala, bekatu mortalean baino; ordea, eritasun hau igorri dizu Jainkoak, ikasbide
|
gerta
dakizun, eta gorputzaren eritasunetik arimaren osasuna ikas dezazun...
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen bertze gerla batean sarturik gaudela Europa osoan, austriarren eta borbondarren artean, Espainiako koroa dela kausa, eta badakizu, halaber, ezen gerla bakoitza liskar eta ondiko iturri bat dela, bertan denean bertan delako, baina berdintsu eta orobatsu
|
gerta
daitekeela kanpoan denean ere, nola gertatzen ari baitzaigu nafarroi gerla honetan: batetik, Nafarroatik iragan behar izaiten dutelako, aldian behin, soldaduek, beren joan jinetan zernahi hartzen eta ebasten dutela, armadaren —gizonen zein zaldien— hornitzeko; eta, bertzetik, nafar mutil gazteekin bete nahi izaiten dituztelako goi kargu militarrek beren jende faltak eta eskasiak.
|
|
|
Eta, hala, hiru soldaduek ene errana irriz hartzen zutela eta irriz irri pitxerra husten, Urbiainerako bidea hartu zuten, eskerrak eman ondoren... eta, segidan, kaperarat joan nintzen, aldare azpian bizirik ehortzi nuen mutila gogoan, zeren, behingoz, ez aldare gainean baina aldare azpian
|
gerta
baitzitekeen egiazko sakrifizioa, baldin ehortzia hilkutxa iduriko hartarik eta bere itolarritik libratzen ez banuen.
|
|
|
Bai, egia da ezen ene zangoak eta zangoetako junturak ez daudela bidaiatzen hasteko; egia da, halaber, hortzak eta haginak erdiak eroririk eta bertze erdiak usteldurik ditudala, bianda on baten jateko, eta ez nagoela, finean, Kleopatrare kin oheratzeko, haren hezurrekin ez bada, baina zinez eta minez aitortzen dizut ezen nekez
|
gerta
dakiokeela zure gutun bat baino present eta sari hoberik uharte spiritual honetako ermitau honi... edo naufragoari erran ote nuke, jaun André?, zeren eta halaxe sentitzen bainaiz usu, zalantzen itsaso koleratuan arrazoinaren untzia galdu zuen gizona bezala, naufragioaren ondoko hondarrei heldurik.
|
|
|
Baina osabarekin bizi izan nituen egun gogoangarri haiek guztiak, nekez
|
gerta
zitezkeen, baldin osabak ziegarako bisita hura egin izan ez balit, eta baldin, bisita haren karietarat, elkargo sekeretu moduko hura sortu izan ez bagenu, bere eraikuntzan eta bere historian bi mugarri eta bi data jaingarri izan zituena.
|
|
|
" Gainerat, misterioa da gauzarik inportantena kontu hauetan, eta ez dago guztia kolpetik erakusterik..." Ordea, orduantxe piztu zitzaidan Mignoni oinetakoen kentzeko gogoa! Baina orduantxe ere bururatu zitzaidan zer
|
gerta
zitekeen, baldin oinetako bat kendu eta enea bezain oin itsusi bat edireiten banuen, hatza mutilaturik... Bai, hobe nuen gauzak bere hartan uztea, zeren eta ez al zuen, gainerat, begiak oina argitzen eta ez oinak begia...?
|
|
|
Baina, halakoetan ere, ezinezkoaren aitzinean etsitzerat jo gabe, garbi izan da ene hautua: ...ezen hori ez dela horrela izan, ezta gutiago ere, zeren, alde batetik, noiz eta hitz eta behako haiek erabili izan baititut, tentuz eta zentzuz erabili baititut —baita ahalik eta zuzentkien eta onestkien ere—, aromaren berreraikitzeko balio zezaketen neurrian, ahalik eta molderik fidelenean; eta zeren, bertzetik, gaitzagoa baitzitekeen hutsuneak bere horretan uztea, ukitu gabe, hutsuneak
|
gerta
zitezkeelako, hain zuzen ere, maskararik handienak, gertakiaren zinezko aromaren estalgarri... Edo ez al da egia, halaber, ezen Historia, eta gure egunorozko historiak, berdin faltsu daitezkeela nola alferrik erantsiarekin hala ahantziarekin, edo berariaz isilduarekin ere?
|
|
|
Ordea, orain dela guti erran dizut nola osaba Joanikotek ez zien fede handirik ez hitzari ez poesiari, bai ordea numeroari eta matematikari, eta handik heltzen ziren bien arteko diskusioneak. Adierazgarri
|
gerta
daiteke, ikuspegi horretarik, amaren urtebetetzean izan zuten disputa eta eztabaida, orain berean jakinaraziko dizudana.
|
|
|
Baina buruan nituen, halaber, bai ehundabatgarren kanoiaren iduria, aitak Amaiurri beha paratu nahi zuena baina guk Madrili beha paratu behar genuena eta mendekurako deia egiten zidana... eta bai emazteki haiek sugegorria ikusi bezain laster egin behar zituzten oihu eta keinu izugarriak ere, neure garaiti tipiaren iduri ere izan zitezkeenak. Eta nola ez bainuen, bertzalde, gibela egiterik, desiratu eta gutiziatu nuen ezen gertatu beharrekoa lehenbailehen
|
gerta
zedila, eta hala itzuli nintzen jangelarat ahalik eta zaluen eta arintkien, hatsa estu, nik are estuago egin nuena, osabaren erranetarat nengoelako eta hark teatroa egin behar nuela erran zidalako.
|
|
|
Hantxe hertsi zitzaidan, jaun André, mundu magikorat jotzen zuen leiho hura —haurtzaroko leihoa—, non gertagaitzena ere gertagarri
|
gerta
baitzitekeen...! Eta dukearen beheitikoak goitikoa eragin zidan, eta...
|
|
|
...berez heltzen zitzaizkion, lekutik mugitu gabe —hala heldu zitzaizkion, konparazione, primutasuna eta primutasunak eskaintzen zizkion bertze lehentasun guztiak, aitaren benedizionearekin—, hura zelako protagonista eta aktore nagusia, eta ni ikuslea; baina ikusle izaiteak, bertzalde, begia eta behakoa zorroztu zizkidan, zeren eta paratu behar izaiten bainuen honi eta hari beha, hemen zer
|
gerta
han zer gerta, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zer...
|
|
|
...zitzaizkion, lekutik mugitu gabe —hala heldu zitzaizkion, konparazione, primutasuna eta primutasunak eskaintzen zizkion bertze lehentasun guztiak, aitaren benedizionearekin—, hura zelako protagonista eta aktore nagusia, eta ni ikuslea; baina ikusle izaiteak, bertzalde, begia eta behakoa zorroztu zizkidan, zeren eta paratu behar izaiten bainuen honi eta hari beha, hemen zer gerta han zer
|
gerta
, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola egun ...
|
|
|
Ordea, baldin galdetu izan balidate, Italiatik etxerat itzultzean, zein izan zitekeen bizitzan
|
gerta
zekidakeen gertakirik gertagaitzena, segur nago ezen osabarekin izan nuèn haustura hura joko nuela, ez dakit gauzarik ezinezkoentzat, baina bai ezinezkoenetakotzat.
|
|
|
Bizitzan bezala, jaun André! ...Izan ere, ez al da berdintsu eta orobatsu gertatzen gizonen harremanetan ere, haien esplikatzeko eta ulertzeko aldi berean jo behar izaiten dugularik gorrotorat eta amoriorat, bekaitzerat eta eskuzabaltasunerat, harrokeriarat eta umiltasunerat, kolerarat eta otzantasunerat, eta gainerako pasione eta grinetarat, zeren eta lehen behakoak eskain diezazkigukeen esplikazione guztiak motzak eta laburrak
|
gerta
baitakizkiguke, behako hori, lehena izaiteagatik, xumea bezain xaloa izan daitekeenez gero, azalekoa, sinplea eta hutsala. Eta ez al digu horrek erakusten ezen, lehenaren ondotik, bigarren behakoa ere guztiz beharrezkoa zaigula, zeren jaidura eta pasione guztien konbinazionetik zabalago eta sakonago esplika baitezakegu sentimenduen mundua, baita kolore bakarreko sentimendu ustezkoak ere, nola liburuan barrena behin baino gehiagotan aipatu eta erakutsi izan dizudan, hainbat etsenplutan?
|
|
|
Oroit, Joanikot, ezen ene saindu patroinaren egunean hil zituztela Frantzian milaka higanot...!" Eta gogoratzen al duk haren gorrotozko behakoa? Ez harritu, bada, egunen batean Ofizio Saindukoak etortzen bazaizkit, zeren zernahi
|
gerta
baitaiteke, baldin aita jesuitak bere neurrigabeko gorrotoari leku emaiten badio —baina, konbentzimenduak zalantzen gainetik jartzen zituela, erran zuen—: Ordea, ezin eman nioan txakurra, zeren Luthero zuan ene libertatearen izena, eta ez nikek libertaterik gabe bizi nahi...
|
|
|
Eta harritzen ninduten, halaber, haien begiek... zeinak kale kantoi batetik bertzerat baitzebilzkien, saguzar kapadunen joan jinak ere galdu nahi ez balituzte bezala, zeren negozio hartan tratuak eta sal-erosiak berdin eta orobat egin baitzitezkeen ageriz nola kapapetik. Eta neska haietarik batek begietarat eta bertatik bertara so egin zidan, ahalkegabeki, eta bertze alderat behatu behar izan nuen, zeren sua edo su iduriko hura baitzuen neska hark begietan, eta su hartan suturik
|
gerta
bainintekeen...
|