|
2000
|
|
|
Herrialde batean,% 10ak herri proiektu batean sinesten badu, herri horrek bide eginen du. Eta une honetan egoera horretan
|
garela
uste dut.
|
|
|
Nire iritziak ez du balio handirik. Orokorki irabazten ari
|
garela
uste dut; optimista naiz. Duela hogeita hamar urte abertzaleek erraiten genituen gauzak egun sozialistek eta eskuindarrek asumitzen dituzte nolabait.
|
|
|
Euskara batua eta euskalkiak bat dira, euskara; askotan badirudi kontrako gauzez ari
|
garela
. Askotan egiten dugun estandar hori oso erdaldundua da eta hor dago arazoa.
|
|
|
Aresti, Zeruko Argiako «Gazte gara»ko artikuluak, euskalduntzearen konzientziazio kanpainak... garai horretan gure historiak hartzen duen birak egiten gaitu desberdin seguruenik beste herri askorengandik. Ozta ozta libratu
|
garela
esan liteke
|
|
|
Herri literaturaz ari
|
garela
, ezin bazterrean utzi atsotitzak. Oihenartek bildua da hau:
|
|
|
azken hogeitaka urteetan gertatu ez dena gertatu da, abertzaleok gai
|
garela
, ditugun ezberdintasunen gainetik, gutxieneko puntu amankomunetan adostasunera iristeko eta elkarlanean aritzeko. Gai gara, Eusko Legebiltzarrean Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuak elkarrekin aurrera ateratzeko, berdin Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Aldundietan eta hainbat eta hainbat udaletan.
|
|
|
Neurriz kanpokoa iruditzen zait. Nire gizonak esan zuen behin, eta askotan gorde dut hori buruan, gu bonsai bat bezalakoak
|
garela
. Behar dugu beste herri arruntek duten guztia, hori bai, txikia.
|
|
|
Harrez gero, alderdi espainolistak jarri dira gure kontra. Biolentoen lerroetara pasa
|
garela
eta euskal nazionalismoa berdin biolentzia dela diote. Dena zaku berean sartu eta euskal nazionalismoa lurperatu nahi dute.
|
|
|
Almuniari esango nioke espainol ona dela, eta ez duela Espainiaren interesen aurka doan ezer egingo. Berak ere gu nazionalistak
|
garela
dio; haiek beren nazionalismoa defenditzeko bitarteko militarrak dituztelarik. Hemengo PSOE gainera alderdi espainola da; ez du berezko nortasunik.
|
|
|
ETA desagertzen den unetik etorriko zaizkio aukera handienak Euskal Herriari: euskal abertzaleok zentzuzko gauzak elkarrekin egiten hasten garen unetik, gizarteari bere interesak hobekien defenditzen ditugunak gu
|
garela
erakusten diogun unetik...
|
|
|
Orain beraien bunkerrak blindatu dituzte, agintzeko eta ustiatzeko ahal duten guztia. Errealitate gordin honetan azpimarratu behar dugu familia bakar batzuen esku egongo
|
garela
non alderdi politikoak seme kutunenak izango diren eta bide nabar ustelkeriaren mundua zabalduko duten muga barik. Horretaz gainera ez dute izango inolako lotsarik langileak kaleratzeko; eta irabazitako aurrerakuntzak zapaltzeko.
|
|
|
ORAIN Euskal Herriaren beste modelo bat ofizialdu da, behintzat ezker abertzalean, zabalagoa, egiatiagoa, eta Nafarroakoaren buztanari lotuak zerbait egokitu zaigu arabarroi. Gaur onartzen da alor berdetik kanpo sortu garenok, amaren altzoan euskara ikasi ez dugunok, horiek ere Euskal Herriko jendea
|
garela
. Bestalde, arabar gazteek, euskara ikastolan edota euskaldun berrien familian ikasitakoek, Gipuzkoa edo Bizkaiko gazte gehienen fonetika daukate, eta hori euskararen onerako ez bada, bai behintzat euskaldunen integraziorako.
|
|
|
Gaia sikiera plazaratzea zen helburua. Gutxienez osotasun baten parte
|
garela
ikusteko. Eta garenaren eta izan genukeenaren aldea ikusteko.
|
|
|
2 Nazionalitatea arras libroa denez gero, batzuk nazionalitatez kantabroautrigoiak
|
garela
ari gara agertzen, nehondikako intenzione politiko gabetarik. Izan ere Kantabrian eta Autrigonian ditugu zuztarrak, eta ikerlariek Joaquin Gonzalez Echegaray, Jose Luis Casado Soto... kantabriarrak eta autrigoiak antzekotzat dituzte.
|
|
|
Bai, baina, Parisen ez
|
garela
aise egonen uste dugu, zeren kario baita eta diru eskas dugu Parisen berean egoiteko. Oraiko ez da erdian, baina leku ona da.
|
|
|
Aurrekontua osatzeko diru iturri bakarra publizitatea izanik, halako gorakada batekin aise igartzen da iragarleek datu hauei kasu egiten dietela. " Garbi dago bi gauza zeharo ezberdinak
|
garela
. SERek Madriletik egiten du ia gehiena eta gure bereizgarria berriz, gertuko irratia eta freskoa izatea da".
|
|
|
Euskarriez ari
|
garela
," Morris hiztegia" azkenean argitaratu izanak balio handia du, are gehiago aurretik zegoenaren maila kaskarra kontuan hartuta; Aulestiarena hain zuzen, oker ez banago dirulaguntza oparoa jaso zuena.
|
|
|
Gogorra da esatea baina hala da, euskara" lesser used language" edo hizkuntza ez hain erabilia izatearen errua euskaldunek dute. Aitzakia hutsa da oraindik Francoren zapalkuntzaren ondorioak nozitzen ari
|
garela
esatea, hil zenetik mende laurdena pasa da-eta! Nori bota behar zaio errua orain?
|
|
|
Hedabideetan egunero, behin eta berriro, irakur, entzun, ikus dezakegu, globalizazioaren munduan bizi
|
garela
. Halere ez daukagu nahikoa ezagupena errateko hitz horrek adierazi nahi duena.
|
|
|
Iruditzen zait beti ari
|
garela
berbetan, zelan elkartzen diren narratibaren barruan dauden generoak eta zelan sortzen diren hibrido horiek. Baina euskal literaturan oraindik, beste pausu garrantzitsu bat eman barik dago, poesia txertatzearena.
|
|
|
Euskara literarioa baliabide berriekin osatzeaz ari
|
garela
, ba al dago baliabiderik hizkuntza jergala erabiltzeko. Eta ez al du horrek arriskurik, adibidez, erdarakadak sartzeko?
|
|
|
Liburu guztietan sartzen dut erreferentziaren bat nongoak garen, zer kezka ditugun igarri dadin. Erreakzioa gehiegizkoa izan zen, baina badirudi, apurka apurka, oreka topatzen ari
|
garela
.
|
|
|
Idazle guztiak dira militante. Eta, kontuz; guk beti pentsatzen dugu geu
|
garela
militanteak. Baina beste aldean daudenak ere badira militante:
|
|
|
Jendeak jakin behar du pertsonak
|
garela
, hamazazpi eta hamasei urteko gazteak; guk ere egiten ditugula edozein gaztek egiten dituen astakeriak, larunbat gauetan edozein gazteri gustatzen zaion bestak gustatzen zaizkigula... Agian hor, gehiago sentitzen naiz gazte, bertsolari baino.
|
|
|
Politikoen erronka nagusia arazoa konpontzeko gai garen erakustea da, antza. Eta, oraindik hastapenean baino ez
|
garela
pentsatzen badugu, bada, pena da. Eguneroko zeregin politikoak gauza asko du mahai gainean ipintzeko, ekonomia dela, Europaren eredua dela, herri bezala nola jokatu...
|
|
|
Eta honen ordez zer eskaini? Ikastaro honetan, beti ere irudiaren gizartean bizi
|
garela
kontuan hartuta, gai historikoak azaltzeko irudia nola erabili jorratuko da adibide batzuen bidez. Era berean, Euskal Herrian gero eta erakunde gehiagok hartzen duenez irudi historikoa gorde eta artxibatzeko ardura, hauetako batzuen lana ezagutzeko parada ematen da; Euskadiko Filmategiaren eginbidea esaterako, Martin Ibarbia zuzendariak azalduta.
|
|
|
Orain, ikus entzunezkoen gizartean bizi
|
garela
, bide berriak urratu behar dira irudiek testuari iragana arakatzen eta argitzen lagun diezaioten. " Horren harira komikia ere helduleku aproposa izan daiteke testuetan murgiltzeko, horra hor Asterix komikia, Cesarren garaia irudikatzeaz gain, Frantziako gizartearen adierazle ere badena.
|
|
|
Helburu nagusia pertsona sexudunak
|
garela
ohartaraztea da, gure gorputza landu eta norberak dituen mugak eta oztopoei aurre eginez. Talde dinamikaren bidez banakako lanak, taldeko lanak eta ariketa praktikoak egingo dira.
|
|
|
"' Normaltzea, herri txikia
|
garela
...' gehiegi aipatzen dugu Euskal Herrian. Zer esan nahi du normaltzeak?
|
|
|
Hasi da Karlistada, argi dago sartu
|
garela
. Hemengoak garenak eta kanpotik etorri direnak zatituta gaude, eta orain dela 150 urte bezala, txuriak eta beltzak.
|
|
|
Batzuekin oraindik egon ez banaiz ere, nire lehen lana herriz herri udaletako teknikariekin hitz egitea izan zen. Udalek jabetu behar dute aro berri batean sartu
|
garela
, eta euskararen aldeko ekintzak ez daudela bakarrik Jaurlaritzaren esku. Denen ardura da.
|
|
|
Besterik gabe, beste jardunbide bat da, eta gizartean bere lekua badu, utzi bere bidea egiten. Besteen esanak esan, gu konturatu gara guri balio digula eta gainera sortzaile bezala esperientzia aberasgarri bat ari
|
garela
sortzen, baita proiektu soziokultural bezala ere, baduela bere lekua. Elkartearen inguruan proiektu autoeratu bat sortzen ari gara euskal lurralde guztietan, bertsolaritzako agente guztien partaidetzaz, eta gizarte esperientzia bezala ere ezaugarri interesante batzuekin.
|
|
|
Behar bada topagune iraunkor. Euskal gizarteari ikustarazteko gure txokotasunean unibertsal
|
garela
. Geronek esan behar dugu ez dela ezer asko bertsolaritza, gauza xumea garela, baina zinemaldian filme amerikarrei alfonbra gorria jartzeaz gain, herri honek egin dezakeena dela bere ekarri txikien nazioartekotasuna garatu, eta gure adibide oso zehatz eta oso egingarrira etorrita, ahozko sorkuntzan munduko erreferentzia bihurtu.
|
|
|
Euskal gizarteari ikustarazteko gure txokotasunean unibertsal garela. Geronek esan behar dugu ez dela ezer asko bertsolaritza, gauza xumea
|
garela
, baina zinemaldian filme amerikarrei alfonbra gorria jartzeaz gain, herri honek egin dezakeena dela bere ekarri txikien nazioartekotasuna garatu, eta gure adibide oso zehatz eta oso egingarrira etorrita, ahozko sorkuntzan munduko erreferentzia bihurtu.
|
|
|
Batetik, askotan oso multzo garbiak egiten ditugu abertzale eta espainolisten artean... eta hori baino askoz ere harreman konplexuagoak daude, badira abertzale izanik euskaldunak ez direnak eta topikoak bazkatzen dituztenak. Esaterako, jende askok uste du euskaraz oraindik ere literatura kostunbrista egiten ari
|
garela
. Zergatik?
|
|
|
Badirelako euskaraz ez dakiten abertzale batzuk herri honen oso ikuskera kostunbrista dutenak. Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari
|
garela
. Euskaraz ez dakien nazionalista askok askotan kalte egiten dio euskal kulturari.
|
|
|
(...) Zenbatek daki euskara nafar gehienena izatetik gutienena izatera agintari espainiar eta espainiarzaleen bortxatze eta zanpatzetik etorri dela? (...) Lotsatu egin luke zenbait gaurko jauntxo agintedunak, gaur euskaldunak lau
|
garela
eta euskaragatik lan egitea eta sosa gastatzea baliogabekoa dela erraten duenean. (...) Lotsatu egin lukete, eurek eta euren moduko aitzinekoek gehiengoarena zen euskara guttiengoarena izatera ekarri, eta orain euskaldunok erdaldunen eskubideak errespetatzen ez ditugula erratera ausartzen direnean".
|
|
|
Baina oso argi izan behar dugu euskalkien aldeak ez direla berezkoak eta betikoak, bereizgarri asko eta asko" atzo goizekoak" baino ez direla. Niri, zeharo bidezkoa eta zeharo derrigorrezkoa begitantzen zait euskalkiak babestea eta baliatzea, baina, beti ere euskalkidun baino lehen euskaldun
|
garela
kontuan izanda.
|
|
|
Bigarren, komunikazioa. Eta nik uste dut hori asko arindu dela eta konturatu
|
garela
horretaz poesia hori publiko aurrean formato ezberdinetan ematen hasi garenean. Hirugarrena izango litzateke pertinentea izatea.
|
|
|
Eta laugarrena, halako balio liturgiko sakratu bat, bizitzan une gogorrenei edo pozgarrienei hitza emateko. Esango nuke jende asko gaudela gizarte honetan nagusi den liturgia katolikoa onartzen ez dugunak, baina ez
|
garela
gai izan alternatiba bat bilatzeko. Orduan bi aukera dauzkagu:
|
|
|
Kontutan hartu behar da 960.000 liberetaz hitz egiten ari
|
garela
, hots, 24 milioi pezeta. Instituzioak kopuru bera ordaintzeko asmoa agertu zuten eta hiru irratien artean berdintsu banatzeko asmoa zuten.
|
|
|
kontatzeko duten ahalmena kontuan hartu, balizko erritmo bat aztertu, hori izan da erreferentzia nagusia. Euskaldunok kontalari onak
|
garela
uste dut, ahozko literaturaren eragina gertu behar du, eta gurasoek, zentzu horretan, euskara asko dakite... Hor dago erreferentzia nagusia:
|
|
|
" Garai oso irekia izan zen. Itsasoari beldurra galdu zitzaion." (Argia) Izan ere, honen hitzetan" Liburuaren bi ardatzek Erdi Aroa ez dela hain iluna eta euskaldunak ez
|
garela
itxiak adierazten dute." (Argia)
|
|
|
aldarrikatzen dutenen alderdikoa den Bizkaiko emakume batek esan zuenez, euskara ikastea zaila omen da eta gainera ez omen da hizkuntza erabilgarria(, el euskera, es difícil de aprender y de muy poca utilidad práctica?, bere hitzetan). Ez da konturatzen edo ezin da konturatu, euskaldunok Frantzia eta Espainiaren arteko muga igarotzeaz bat, anaikiro agertzen
|
garela
euskarari esker. Ni behintzat, ez naiz arrotz ez Donibane Garazin eta ez Maulen.
|
|
|
Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote dute hizkuntza, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik euskal herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak? Hitzek beraiek (euskaraz ari
|
garela
bederen: euskaldun versuseuskal herritar) erakusten digute gauza ezberdinak direla.
|
|
|
Estatu espainiarrean gehiago sakonduz eta Hego Euskal Herriko datuetan arretajarriz, guztiz bestelako parametroetan mugitzen
|
garela
ikus daiteke, izan ere Hedapen Indize hori dexente altuagoa baita gure kasuan.
|
|
|
Hauen artean, nola ez, Jaurlaritza, Legebiltzarra, Lehendakaria eta enparauak aurkitzen ditugunagusiki. Lehenetsita ageri zaizkigun bi multzo hauen bidez, instituzionalki eratu etaegituratutako komunitatean bizi
|
garela
islatzen da (beti ere kontuan harturik, ETBkEuskal Autonomia Erkidegoari ematen dion lehentasuna, jakina). Gainontzeko multzoen presentzia, pertsona bakanena eta egitura finkorik gabeko taldeena ez da inondikere aurretik aipatutakoen mailari iristen.
|
|
|
Halako batez, gure inguruko pentsalari ezagun batek kontrako argumentuen elkar bizitzara ohitzen ari garela aipatu zidan. Kontraesanean bizitzen ohitzen ari
|
garela
, alegia. Eta hori larria da, gehitu zuen?.
|
|
|
Badira pisuhandiagoko arrazoiak. Halako batez, gure inguruko pentsalari ezagun batek kontrako argumentuen elkar bizitzara ohitzen ari
|
garela
aipatu zidan. Kontraesanean bizitzen ohitzen ari garela, alegia.
|
|
|
Diru-laguntzak erakunde autonomikoetatik jasotzen ditugu, baina agente sozialgehiago murgildu behar dira; adibidez, kirolaren munduan sarturik dauden euskal enpresak. Orain dela bi urte baimendutako legea landu litzateke, euskal federazio guztiak elkarrekin lan egin lukete, Euskal KirolKontseilua sortu litzateke... eta hau guztia, estatu handi baten aurreandiharduen herri txiki bat
|
garela
kontuan harturik. Zuzenki aurrez aurre egitea ezda aholkagarria; istilu handia sortuko bagenu ere, ez baikenuke ezer lortuko.
|
|
|
Badira kanpoan gelditu diren beste psikoterapia eta jarduera motak ere. Halaere psikoterapiaz ari
|
garela
kontuan harturik (eta ez tratamendu psikologikoezsoilik) lagin egoki bat hautatu dugulakoan gaude. Interesatu eta arrotzentzatinteresgarri eta aberasgarri izango delakoan.
|
|
|
Bi adar horietatik enborra sortuz, arbola, biek duten onena aprobetxatuz, Sabinoren asmoa eta Arturoren azterketak oinarri hartuta, egitasmo sendo eta zehaztu bat lordezakegu gaur egun. Nire ustez, oraingoan, Sabinoren asmoa eta sua ametsetatik errealitatera bihurtuko baditugu, geure kultur arloa Campionek jorratutako parametroetanantolatu dugu. Horretan ari
|
garela
uste dut honezkero, baina inoiz ez da gehiegi proiektu baten egitura nagusiak berrikustea, gaurko bizitzaren bilakaeran ditugunbaliabide ugaritasunaz baliatuz eta aberastuz.
|
|
|
Kanpoko aurrerapenaren beldur handiz izan
|
garela
adierazteko, gure arbasonazionalisten adibide bat aipatu zen: Zinema tradiziozko bizimodurako kaltegarribezala hartu zutela, sortu zenean, eta erabaki zutela filmen kronikak ere ez zituztelaegin behar; bestela, morboa berpiztuz, jendea ikustera joango omen zen.
|
|
|
Pertsonarena izanik, norberaren nortasuna adierazteko moldea da. Esana da, ezagutzen duguna
|
garela
–. Gure atarramentu propioaz zuzen zuzenean edo besteengandikjasotako informazioaz dugu garen nortasuna.
|
|
|
Sinesmen eta lagunen atal honetan, euskaldunekin kasu. Ematen du harro sentitzen
|
garela
, gu eta gutarrak ingurukoak baino zuhurragoak izan omen garelako, baina, egia berdadero, eta funtsezkoenaren esploratzaile porrokatuak gara maizegi, etaabsolutua aurkitu nahi dugu absoluturik ez dagoen munduan.
|
|
|
Labur zurrean esateko, zeratsu diola esango genuke: euskaldunakizan
|
garela
, euskarari gagozkiola, eta gure izatea euskara dela. Gero, botere kontuaketa, Estatu auziak eta, hori gure egoerari omen dagokio.
|
|
|
Harrapakaritza sistema suntsituz gero, desintegrazioa gertatuko litzaiekeela beldur ote? Badirudi harrapakaritzarik gabebizitzen ez dakigula eta, harrapakari jarrera muin muinetan ezarria dugularik, boterearen zibilizazioari kritika egiteko gauza ez
|
garela
. Erlijioak ere, harrapakaritzako zibilizazioaren?
|
|
|
Agian. Baina, epe luzera begira, ikusiz gure inguru guztian eredukulturalak konkistaren eta harrapakaritzako zibilizazioak direla, gure kontestutikkanpo gelditzen diren eredu berriak asmatu beharrean
|
garela
uste dut.
|
|
|
–Ez da oso kotxe dotorea baina zerbitzu ederra egiten digu, esan zidan abadeak?. Badakizu gu pobreak
|
garela
...
|
|
|
3 Etenaldiak dira doinueraz ari
|
garela
kontuan hartu beharreko beste osagai batzuk. Etenaldi eta tono aldaketen bitartez, esaldiak elkarrengandik bereizi eta esaldi barneko osagarriak azpimarra eta indar daitezke.
|
|
|
Mariano Cebrián ek ere horrelaxe ikusten du irrati publikoaren programazioaren erronka. Irrati publikoak errentagarriak ez diren sektoreak baino hartzen ez baditu, bazterturik gera daiteke betiko eta zeharo subsidiarioa izateko arriskuan dago, komeni ez dena; are gutxiago, Euskal Herrian gizarte diglosikoan bizi
|
garela
kontuan izanik. Hortaz, Díaz Mancisidor ek (1994), zeharbidez bada ere, irrati publikoei esleitu zien programazio joeraren aurka (erabateko subsidiariotasunean murgiltzerainokoaren aldekoa zen), Euskal Irrati Publikoak orain arte eduki duen joera programatikoari ondo deritzot, entzuleria eskuratzeko lehian sartzea ezinbestekoa baita irrati publikoarentzat.
|
|
|
Lehenbizikoa, soinu bat edo gehiago isolaturik erabiltzeari dagokio. Bigarrena, eszenatoki, leku edo egoera baten ebokatzeari, honetarako aipatutakoak karakterizatzen dituzten soinuez baliatzen
|
garela
. Azken hauek giro bat ematen dute aditzera.
|
|
|
Aumand Colin; 132 Interesgarria da, bestalde, gai honen inguruan Dufraisse k emandako azalpenei begirada luzatzea: irakasle eskolak normale kalifikazioa izan zuten, beren zeregina irakasleentzako norme, arau, modukoak ematea izanik, irakasle eredua sortu nahi zelako hain zuzen eta ezin da ahaztu Estatuaren kontrolpean egongo litzatekeen ereduaz ari
|
garela
(Ikus DUFRAISSE, R. (1981):
|
|
|
Hain zehatzak ziren aginduek, gure ustez, oso adierazgarria zen egoeraren aurrean jartzen gaituzte; gainera, zehaztasun hori eskola pribatuei legean eskaintzen zitzaien arreta eskasarekin konparatzen badugu (bigarren mailako zentro pribatuekin gertatzen ez zen bezala), diagnosi interesgarria egiteko moduan aurkituko gara. ...ziren adierazten du (ikusi besterik ez dago, garai horretako analfabetismo tasak); bestalde, zentro pribatuak bete behar zituzten baldintza ez oso zorrotzek212 (zer esan Elizarenak baldin baziren213) derrigorrezkoa zen oinarrizko eskolaratzearen erronkari erantzuteko Estatuak zuen ahulezia (ezina esango genuke) erakusten dute eta ez dezagun ahaztu, gobernu berak ezarritako derrigorrezkotasunaz ari
|
garela
; azkenik, nahiz eta esandakoa nabarmena izan, ezin da ukatu jokamolde hark zuen penetrazio nahia erabatekoa zenik, horretarako behin eta berriro aipatu dugun administrazio egituraz baliatu zelarik.
|
|
|
Beste bostak atzetik bagenitu bezala, je, je. Honezkero pentsatuko dute istripua izan eta bertan geratu
|
garela
seko... Daudela.
|
|
|
Eta pinguinoez ari
|
garela
, zertan ari ote da Txema ni hemen nagoen bitartean. Akaso beste neskaren batekin larrua jotzen?
|
|
|
Eta noski, Duncanek eta honezkero salaketa jarriko zuten, lapurtu egin dugula eta auskalo zenbat deabrukeria gehiago. Batek daki, agian IRAkide beldurgarri batzuk
|
garela
ere esan dute bost horiek. Holaxe azaldu dit Ralphek.
|
|
|
Pinguinoez ari
|
garela
, beraz. Txemak ezin zuen sinetsi.
|
|
|
Hogeigarren mendean aurkitzen
|
garela
adierazten diguten elementuak ezabatuz gero, agian deskubrituko genuke Erdi Aroan lokartu zirela Kilkennyko erlojuak. Itxura hori eman zidan, heltzean, autoaren barrutik ikusita, eta inpresio handiagoa bertako kaleetan egindako paseoan.
|
|
|
Bestalde, inguruko herririk politenak erakutsi dizkiot gaur Ralphi, baina uste dut ondorengo egunetan ez
|
garela
baserritik irtengo, ez baitut nahi inork ezezagun batekin ikus nazan.
|
|
|
" Izena, izana", eta uste dut ezen alor honetan ere antzeko zerbait gertatzen dela. Izan ere, huts gara eta deus ere ez gara, baina noiz eta izen bat emaiten baitiogu geure deusezari, honek katoliko, hark protestant, eta noiz eta betetzen baitugu geure hutsa hotsez, obratzen da eta mamitzen da mirakulua, zeren iduritzen baitzaigu ezen, izenaren jabe egin orduko, zerbait eta norbait
|
garela
, halako suertez, non bihurtzen baitugu izena izana. Eta nola, alde batetik, ez gauden bakarrik, eta izenak leinu bereko eta talde bereko egiten gaituen —ahaide, senide eta taldekide—, eta nola, bertzetik, gure izanaren neurria izenaren neurriko bihurtzen dugun, hala hazten eta handitzen zaigu izana —ustezko izana, beti ere—, noiz eta izenaren hotsa berretzen eta emendatzen baita fedekideen bozetan eta hotsetan.
|
|
|
—Amesgaizto bat izan duk, eta badakik nolakoak izaiten diren amesgaiztoak: lehengoan tigreak morroia akometatu zian, eta iduri hori geratu zaik gogoan; gero, badakik ezen, lotan gaudela, ez
|
garela
geure buruaren jabe, eta halatan nahasten zaizkigula iduriak nahi bezala, edo nahi ez bezala. Baina hiri ez zaik deus ere gertatu... ezta gertatuko ere!
|
|
|
Baina bertze interpretazino honetan balegoke alderik, zeren nik ez bainuke gizona munstrotzat hartuko, bere bakarrean eta bere osoan anitz moldetakoa delako eta bere aniztasunean osoa eta bakarra; aitzitik, ez al duzu uste ezen, noiz eta aniztasun horretan zati batek bertzeak irensten baititu, bihurtzen dela gizona, edo bihur daitekeela, nehoiz baino munstroago, zeren jabetzen baitzaio orduan osorik ideia bat eta behako bakar bat eta zeren, behako horretan itsuturik, hartzen baititu ondoren armak bertzeen hiltzeko, nola gertatu izan baita Europako lurrak urte luzeetan hondatu eta esteialdu izan dituzten gerla erlijionezkoetan...? Eta ez ote duzu uste, halaber, ezen, zenbatenaz zabaltzenago dugun bihotza eta adimendua, hainbatenaz gehiago uler dezakegula ezen hainbat partez eginik gaudela... eta parte batean
|
garela
ardi, bertze parte batean otso, eta gizon bakoitza bere ardiak bizi duela, nola otsoak ere bizi duen?
|
|
|
Eta aitortzen dut, bertzalde, ezen batzuetan ez dagoela gibelatzerik eta, hala rik ere, gibelat bihurtzen
|
garela
, baina orduan ere ez nuke nehoren juje izan nahi, zeren eta, nor da nor bertzeei kontu hartzeko eta juzkatzeko, tartean erabaki gordin bezain izugarri horiek daudenean, zeinetan bizia jokoan dagoen. Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen:
|
|
|
Ba al dakik ezen bere denborako greziarrek fedegabetzat izan zutela hura ere? Zeren baitirudi planetak bezala gabiltzala gu ere, biraka, iragan puntuetarik berriro iragaiten
|
garela
...
|
|
|
—San Jenarogan sinesten dugunok feriante batzuk
|
garela
erran nahi didazu ala...? —bertze sualdi batek hartu zuen napolitarra— Irain bidegabea da hori!
|
|
|
Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa baitute, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi balu bezala ezen indiarren parekoak
|
garela
, eta Espainiako indiarrak garela, zeren eta indiarrek ez baitute arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa baitute, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi balu bezala ezen indiarren parekoak garela, eta Espainiako indiarrak
|
garela
, zeren eta indiarrek ez baitute arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Eta hala izan da ene bizitza eta halakoa da, jakin dakidan arren ezen mundu honetan ez dudala nehoiz ere libertatea guztiz eskuratzerik izanen, zeren mementuko libertatea mementuan agortzen baita, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi
|
garela
eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak emaiten dituen zuhaitzik, edo, baldin zuhaitzik bazen, fruituen hezur barren hutsak baizik ez ditugula jasotzen, zeren libertatea beti baitago uste duguna baino haratago, Finisterre baino haratago eta Finisterre guztien Finisterre baino haratago, beti lur bat haratag...
|
|
|
Erran beharrik ez dizut ezen, maila eta gradu batean, gurasoen idurikoak
|
garela
, eta hala jasotzen ditugula haienganik hainbat antzekotasun, gorputzaren bertze hainbat partetan nabarmentzen direnak, halako moldez non Urliaz erran baitezakegu ezen amaren begiak dituela; Sandiaz, aitaren beso gihartsuak dituela; eta Berendiaz, finean, amaren begiak eta aitaren beso gihartsuak dituela.
|
|
|
—Aizue, sainduen erlikiez ari
|
garela
, bazekiat ipuin polit bat, Franco Sachetti zeritzan florentziar batek skribatua. Nahi al duzue kontatzea?
|
|
|
Baina halakoak gara: badakigu ezen lohitzen eta likisten
|
garela
, noiz eta egin beharrekoa egiten ez baitugu, baina, halarik ere, noiz eta, erretorikaren bidez, bi hitz airoski lotzen ikasten baitugu, berehala lotzen gatzaizkio, hitzen ederraz eta urrearen distiraz, geure lohiaren eta geure likitsaren beztitzeari eta haren estaltzeari, eta apaintzen dugu geure satsa eta geure simaurra arrosa lurrinztatu batez. Eta, hitzen errepikatzearen errepikatzeaz, uste dugu eta sinesten dugu hondarrean ezen azala dela barrena, eta barrena azala... harik eta, halako batean, berez eta halabeharrez, gauza bakoitzak bere lekurat egiten duen arte —azalak azalerat eta mamiak mamirat—; eta ohartzen gara orduan ezen gure lohia eta gure ustela ez dela bertze alderat behatuagatik desagertzen, eta geure lohiarekin eta geure ustelarekin egin behar dugula aitzina —geure mugetarik eta geure hauskortasunetik—, eta besoak ditugula, geure muga horiei buru egiteko, zeren, geure deusezetik bertze deusez bat amoroski besarkatzen dugunean, erortzen dira mugak eta loratzen zaigu bihotzean eguzki bizi gori bat, urrerik urretsuena baino distiratsuagoa dena, nola loratu baitzitzaion Kristori Kalbario mendian, bere bakardadetik eta bere deusezetik munduaren deuseza besarkatu zuenean.
|
|
|
Banuen, halarik ere, aitzinetik, Elbirarekin bizi izan nuen esperientzia, adierazten zidana ezen lurrean bizi zitezkeen eta zerurako bidean jar gintzaketen mementurik ederrenak ere euli farfailen hegoak eta haien hegaldiak bezain hauskorrak izan zitezkeela eta noiznahi den jar gintzaketela haiek, berriro ere, lurrerako bidean, nola gertatu baitzitzaidan niri neure lehen amorio harekin; haatik, badakizu nolakoa den amorioa, jaun André: hartarik libratzen garenean, uste izaiten dugu ezen ez
|
garela
berriro eroriko, zeren, zentzua berreskuraturik, ezinezkoa iduritzen zaigun; baina, noiz eta ustekabean berriro harrapatzen baikaitu, galtzen dugu bertze behin zentzua eta, zuriezina zuritu nahian, asmatzen ditugu zentzurik gabeko zentzugabekeriarik handienak, halako moldez, non bailirudike ezen zentzua galtzeari irizten diogula zentzuzkoen. Eta hala galduko nuen berant baino lehen, tenpesta izugarri baten erdian, ezker oineko behatza, nola jakinaraziko baitizut xeheroago hemendik orri guti batzuetarat, eta hala eginen nuen aitzina, halarik ere, mutilazionearen ondoko lehen abiaduran eta apoderan itsasoaren aurka senti nezakeen gorrotoari bertze amorio suerte bat zerraiola...
|
|
|
—.. Hala ere —hats hartu nuen—, atso batez ari
|
garela
, ez dakit inora garamatzan.
|
|
|
Adinean aitzina egin ahalean korapilatsuagoak eta nahasiagoak bilakatzen
|
garela
uste dute zenbaitek. Horiek deus guti dakite, ez nerabezaroaz, ez helduaroaz.
|
|
|
Bizi
|
garela
, besterik ez.
|
|
|
Begiak ireki. Engainatuta egon
|
garela
eta, begiak irekitzen ditugu, eta leihoak zabaltzen dizkiogu izuari. Baldin etxea zaindu nahi badugu.
|
|
|
Gero, kasik Ava Gadner Frank Sinatrak deitu zionean bezain alegera, begirada altxatu, eta, pantailako informazioaren bidez, jakin ahal izan dut oraingo gure abiada orduko 990 kilometrokoa dela, 9.400 metrotan gaudela eta kanpoko tenperatura zeropetik 39 gradukoa dela. Horretaz gain, Paris gainean hegaldatzen ari
|
garela
ohartarazi zaigu.
|
|
|
" Ederki, seme: ezkontza egunean, lehenik, euskaldunok eskuzabalak
|
garela
erakusteko, herri osoa gonbidatuko duzu. Bigarrenik, euskaldunak jende dotorea direla erakusteko, txapela jantzi beharrean, sonbreirua eramango duzu.
|
|
|
Ez zuen inondik ere zerikusirik hitzordura agertu den Patxi beltzaran, apain eta kalakariarekin. " Badirudi gu biok beti desorduetan ibiltzen
|
garela
, elkarren artean ordutegi alde gaindiezina dagoela", esatea pentsatu dut, baina neure golkorako gorde dut.
|
|
|
" Nire lagunak pozak txoratzen jarriko lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi biok ere elkarren gorputzen gose
|
garela
, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
|
Egia da azkenean denera ohitzen
|
garela
dioen esaera. Hasiera batean, Karmeloren deiak entzuteko irrikaz egoten nintzen, baina entzutearen poderioz edo, haren deiek gero eta axolagabeago uzten naute.
|
|
|
Eta kasik aldi berean garrasi eta biraoren bat entzun dugu, garbi baino garbiago (nik berehala antzeman diot Tomen ahotsari, eta berehala Grand Canyoneko jaitsieraz oroitu naiz, eta pistolaz, eta Rayz...). Ez dut besterik oroitzen; hori eta Rubenek inpentsan ni besarkatu, eta biok batera lurrera erori
|
garela
.
|
|
|
Goizeko laurak izan arren, atzoko gauzak gaur gertatu izan balira bezala idatzi banitu, goizean berandu samar jaiki
|
garela
esanez hasi behar nuke. Ez tapaki ez izara, elkarren alboan larrugorritan esnatu gara, Rubenek eskuin eskua nire ipurmasailetan pausatua zuela.
|
|
|
D, ailleurs, bi gauza argituko dizkizut: lehenik, Rakelen gelakideek ez dute bera net gogoko, buruiritzia egiten zaie, eta bitxitzat dute taldean ibili gura ez izatea, ez baldin bada atzoko lagunarekin geratu delako ze, antza, amesgaiztoetan lagunaren izentzat hartu duten zeurea ahoskatu ei du behin baino gehiagotan; bigarrenik, jakizu bihar Boston aldera abiatzekoak
|
garela
eta, horretara, bihar handik deituko dizut. Desolé, sentitzen dut.
|
|
|
Harrigarria bada ere, irudipena dut, urteen poderioz, elkarrentzat ezagun bilakatu garen neurri berean bilakatu
|
garela
ezezagun ere: alde batera ezagun, urte askoren egunerokotasun kasik beti batean oso ongi jakin dugulako elkarren berri; bestera, ordea, ezezagun, galdu egin dugulako hasi berritan genuen komunikatzeko grina.
|
|
|
Bigarrenik, euskaldunak jende dotorea direla erakusteko, txapela jantzi beharrean, sonbreirua eramango duzu. Hirugarrenik, euskaldunak indartsuak
|
garela
erakusteko, ezkondu eta, etxera iritsitakoan, andregaia beso bakar batean jasota sartuko zara. Laugarrenik, euskaldunok jende goxoa garela erakusteko, emaztea eztitasunez biluztu, eta ohean sartuko duzu.
|
|
|
Hirugarrenik, euskaldunak indartsuak garela erakusteko, ezkondu eta, etxera iritsitakoan, andregaia beso bakar batean jasota sartuko zara. Laugarrenik, euskaldunok jende goxoa
|
garela
erakusteko, emaztea eztitasunez biluztu, eta ohean sartuko duzu. Bosgarrenik, haren ondoan etzan, eta zazpi bider joko duzu kanpaia.
|
|
|
Orduan matxinada erabatekoa izan da eta, nekez bada nekez, azkenean erabaki hau hartu dugu: ezinbestean hotel honetan geratzen
|
garela
, baina ez Chicagon ez gainerako hirietan ez dugula halakorik onartuko. Laster, Luis eta Jordi bozeramaile izendatzearekin batera, denon izenean agentziara fax bat igortzea erabaki dugu.
|
|
|
Baina ez, Gasteizen arra  tsaldeko seiak inguru izango dira eta auskalo hura non dagoen, auskalo norekin. Espazio desberdinetan ez ezik, denbora desberdinetan ere bizi
|
garela
dirudi. Eta baleki zein beharrezkoa zaidan beraren besarkada, zein beharrezkoa eta, hala ere, zein aitorrezin.
|