|
2000
|
|
|
Egia esan behar badut, horrek ez zidan kilika berezirik sortzen, batez ere gaueko liskarra gogoratuta. Eta gainera,
|
ezin
jakin tipo horiek errepublikarrak ziren, edo unionista protestanteak, edo zer. Momentu batez bururatu zait eurak izan zitezkeela hitzaldiko, baina Duncanek aitortutakoaren arabera euren lanak ez zuen zerikusirik politikarekin, beraz...
|
|
|
—Dohain guztiak dauzkazu, baina hartzaren froga gainditu arte,
|
ezin
jakin... zeren eta hartzaren froga baita, hain zuzen ere, ehiztari handia tipietarik bereizten duen marra —eta, bi hatzekin bibotea kiribiltzen zuela, ohitura hori baitzuen dukeak noiz eta solastatzen baitzitzaigun, eratxiki zuen—: Nik zure adinean, hortxe hortxe, akabatu nuen lehen hartza... eta geroztik hogei bat akabatuko nituen...!
|
|
|
Argibide gehiagorik ezean,
|
ezin
jakin hori guztia ona ala txarra zen.
|
|
|
Planta hutsa zen. Ez nintzen oroitzen zenbat diru neukan lehenago eta, beraz,
|
ezin
jakin deus falta ote zen. Giltzak eta mukizapia poltsikoetara itzuli ziren eta erlojua eta gerrikoa hurrenez hurren eskumuturrera eta gerri ingurura.
|
|
2001
|
|
|
Baina ez zuen gainditu. Edo bai,
|
ezin
jakin. Eraztunak, dena den, mugaren alde honetan jarraitzen du.
|
|
2002
|
|
|
Ez diot halako egoerarik inori opa, ezta neure etsai handienari ere. Hartatik pasatu gabe
|
ezin
jakin... Bakarrik zaude, baina besteek ezin dezakete deus ere egin, hain baita handia norberaren eta besteen arteko amildegia.
|
|
2004
|
|
|
Hari eta horri galdezka pasatzen nituen orduak. Honek eta hark esandakoaz, non nengoen jabetzen joan nintzen eta gertatzen zenaren berri jakiten, baina nire pertsonari buruzko ezertxo ere
|
ezin
jakin. Beraz, ospitaletik albait arinen irten nahi nuen, ezagutuko ninduen norbait aurkitu.
|
|
|
–Eta gainerakoen gain, gorago eta barrenago, gure izaera osoa biltzen eta barrentzen duen hizkuntza, barrengo mintzabeharrari hitz iturri luzea ematen diona. Hizkuntzaren guretzako balioa, berriz, zein gurea, zein ezin utzizkoa dugun
|
ezin
jakin, gure artean bezala hildako ala bizitako ote dugun zalantzan gaudenean baizik?. 10
|
|
2005
|
|
|
Eta Boni Bon ere auziperatu zuten, programa ez eteteagatik, auzia nola bukatuko den inork ez badaki ere, isun batekin konponduko ote den, edo espetxeratu egingo ote duten bera ere, amona Kontxi bezala: jujeak erabakitzen ez duen artean,
|
ezin
jakin.
|
|
|
Telefonoa hartu eta dei zerrenda birpasatu du. Berri bakarra dago, baina norena den
|
ezin
jakin, private agertzen da eta. Telefono salatariak diotsonez, hiru bider errepikatu da dei bera.
|
|
|
Ala beste bien ondoan gelditu garagardoa edaten? Niretzako pentsatuta nuen paper berria bete nahi banuen, lagunak salbatzera joan behar nukeen, baina agian ez zuten nahiko, neskekin
|
ezin
jakin, aski ongi moldatzen ziren bakarrik...
|
|
|
Osaba Pellok aurpegia estali zuen,
|
ezin
jakin negarra patxadaz egiteko ala irria ezkutatzeko. Aitak beste purrustada bat bota eta ohera zihoala esan zuen.
|
|
2006
|
|
|
Horrek, nire ustez, balio berezia ematen dio Albert Pierrepointen bizitza eredugarriari, bere eginkizuna eta langintza herriarekiko betebehar batean oinarrituta egonik ere, ez baitzuen erakunde publiko baten babesean jartzeko eskatu, eta bokazioz betetako militantziaz egin baitzuen beti. Eta hori asko da, jakinik, gainera, ez zela langintza hura bizitzeko adina ematen duten horietakoa, ziurtasunik gabeko ofizioa zela –inoiz
|
ezin
jakin zenbat bezero izango zituen urtean–; halaz eta guztiz, horretatik bizi ezinik beste langintza osagarri batean lan egin behar izanik ere, bereari eutsi zion hainbeste urtez. Hori ez bada bokazioa!
|
|
|
Txikitako memoriak zahartzarora arte irauten omen du, umetan entzundako errekaren murmurioa bizi garen artean entzuten omen dugu. Baina
|
ezin
jakin noiz idatzi zuen egileak. Hemen ere ez dira ados jarri adituak.
|
|
|
Osaba eta ama zertaz hitz egiten geratu ziren
|
ezin
jakin nezakeen, baina bai igarri, aurpegi ilunak zituztelako eta osaba ikusi nuelako besoa amaren sorbaldetan pausatzen. Osabak galdetuko zion:
|
|
2007
|
|
|
Moilako karelean eseri ginen, urari begira, ustez. Dena beltza zegoen;
|
ezin
jakin, beraz, itsasoa han zegoen ala beste nonbait, ezin jakin itsasoa kendu ote zuten, gauez beste gauza asko kentzen dituzten bezala.
|
|
|
Moilako karelean eseri ginen, urari begira, ustez. Dena beltza zegoen; ezin jakin, beraz, itsasoa han zegoen ala beste nonbait,
|
ezin
jakin itsasoa kendu ote zuten, gauez beste gauza asko kentzen dituzten bezala.
|
|
|
negozio aukera bat Thailandian, turistei belaontziak alokatzea, diru erraxa, bai horixe, informazio pribilegiatua daukat. Egia ala gezurra, errealitate, puzte ala asmakizun hutsa,
|
ezin
jakin, aspaldian utzi nion hura argitzeko ahaleginak egiteari.
|
|
2008
|
|
|
Argudio ahul samarra iruditu zitzaidan niri. Baina
|
ezin
jakin superstizioso bati zerk eragingo dion, eta, nire harridurarako, George Merry asko lasaitu zen.
|
|
2009
|
|
|
Gandiagaren kasua, nik uste. Eta bestea kausi daiteke zentzua eduki ez daukala, baina batez ere galdera bera daukalako zirtzikatuta, hau zein den ere oso ongi
|
ezin
jakiteraino, zeini omen baitzion zentzuak erantzuten.
|
|
|
Hortaz, galdera horiek ez dira ilegitimoak, ilegitimoa erantzuna jakite mailan bilatzea izango da. (Halatsu,. Jainkoa ba al dago??, berak ez, baina zuk badakizulakoan, edo, zuk jakin ahal duzulakoan, galdetu izan dizu adiskide zenbaitek; akordatu gabe, galderaren izaeran bertan dagoela, jakin, giza adimenak
|
ezin
jakitea erantzuna).
|
|
|
–Izango da, bai. Ez daukadanez,
|
ezin
jakin.
|
|
|
berandu gabe ospatu zen, mojen komunitatearen eta zuzendari jaunaren adostasunarekin; baita amarenarekin ere, Maria Bibianak jakitekoa jakinarazi zionean Reginak muturra okertu zuen arren, amak ere bere iritzia baitzuen musika tresnei buruz, markesen etxean zerbitzatu ondoren pianoa eta biolina lehenesten baitzituen txistuaren aurrean; Gabinok askotan entzun izan zituen txistuaren edo dultzainaren hotsak, baita beste musika tresna askorenak ere, klasikoak eta ez hain klasikoak?, bai diskoan eta bai bertatik bertara ere, halako eran, non bai baitzekien ezen hots haien aterpean sorgin bat gordetzen zela, entzulea liluratzeko gai izan zitekeena; bazekien, halaber, kanta batzuek edo nota batzuek nabarmen hunkitzen zuten batzuetan Gabino: Luzianok, aitaren herriko umetako lagunak, egin ziòn kanaberazko xirula hura ez zuen, ez, ahaztekoa!?, musika beste hizkuntza bat zela, sentimenduak jantziz eranzten zituena, edo erantziz janzten, auskalo, musikaren lilurapean
|
ezin
jakin baitzitekeen zehatz mehatz ezer, ezjakintasun hura jakituriaren mugak hausteko modurik eraginkorrena izan zitekeen arren, aldi berean; horregatik, Maria Bibianak bisitaren berri jakinarazi zionean?. Iritsi dira!, esan zion?, Gabino, egun eguzkitsu bateko igande bateko goizerdia zen?
|
|
|
Bakarrik gosaldu nuen, etxeko bi alabetan gazteenak zerbitzatuta. Maingua,
|
ezin
jakin Josèphe ala Madeleine. Alençon oraino jaiki gabea zen eta bertze ahizpa ere ez zen inguruan ageri.
|
|
|
lehenago ez bezalako kargak zekarzkidala bizkar gainera. Nolakoak, susmoz baizik
|
ezin
jakin. Ez nintzen inoiz printze baten anaia izan.
|
|
|
Giza Eskubideen Idazkaritzako funtzionarioaren erantzuna atzeratuko zela susmatzen nuen,
|
ezin
jakin zergatik, eta Aznarezi idaztea erabaki nuen. Banekien Argentinan zegoela berriro, beti bezala kazetari, beti bezala zorrotz boteretsuekin, gupidagabe.
|
|
|
Mendebaldean naturaren aurrean jarrera pasiboago bat gailendu izan balitz hasieratik, zuhaitza ez eraitsi etekina lehenbailehen sakelaratzeko, baizik zuhaitzak mistikaz adierazi nahi ligukeenari jaramon egin sustraituago bizitze aldera,
|
ezin
jakin, natura garbiago legoke ziur aski, baina gu agian oraindik txotxoloago.
|
|
|
Jaialdi itxurako hura –Primo de Riverak hilabete lehenago jo zuen estatu kolpea– berandu gabe ospatu zen, mojen komunitatearen eta zuzendari jaunaren adostasunarekin; baita amarenarekin ere, Maria Bibianak jakitekoa jakinarazi zionean Reginak muturra okertu zuen arren, amak ere bere iritzia baitzuen musika tresnei buruz, markesen etxean zerbitzatu ondoren pianoa eta biolina lehenesten baitzituen txistuaren aurrean; Gabinok askotan entzun izan zituen txistuaren edo dultzainaren hotsak, baita beste musika tresna askorenak ere –klasikoak eta ez hain klasikoak–, bai diskoan eta bai bertatik bertara ere, halako eran, non bai baitzekien ezen hots haien aterpean sorgin bat gordetzen zela, entzulea liluratzeko gai izan zitekeena; bazekien, halaber –kanta batzuek edo nota batzuek nabarmen hunkitzen zuten batzuetan Gabino: Luzianok, aitaren herriko umetako lagunak, egin ziòn kanaberazko xirula hura ez zuen, ez, ahaztekoa! –, musika beste hizkuntza bat zela, sentimenduak jantziz eranzten zituena, edo erantziz janzten, auskalo, musikaren lilurapean
|
ezin
jakin baitzitekeen zehatz mehatz ezer, ezjakintasun hura jakituriaren mugak hausteko modurik eraginkorrena izan zitekeen arren, aldi berean; horregatik, Maria Bibianak bisitaren berri jakinarazi zionean –" Iritsi dira!" esan zion–, Gabino –egun eguzkitsu bateko igande bateko goizerdia zen– poz pozik jarri zen; entzun zezakeèn musikaz aparte, baina, Gabinok beste mot... kolapsoterapia egin ziotela, alegia, ezkerreko birikan hobekuntza izpirik nabaritu ez zuelako; berri gaiztoari, haatik, berri ona jarraitu zitzaion –" Baina bestea gero eta hobeto duzu, sendatu zaizula ere esan daiteke, eta hori da garrantzitsuena" esan zion medikuak ondotik–, eta hargatik, beharbada, Gabino ez zen lur jota gelditu; aitzitik –edo Gabinok dohain hura zuelako, baldintzarik zailenetan hitz edo esaldi airosoak asmatzera bultzatzen zuena, hitzaren indarrak gaitzarena neutraliza zezakeelakoan; edo medikuaren aurrean (baita sendategiko langile zein gaixo guztien aurrean ere, ez baitzegoen dudarik ezen haiek guztiek jakingo zutela, goizago edo beranduago, gertatutakoaren berri, medikuaren beraren edo erizainen bidez), heroi bat bezala geratzeko posibilitateaz ohartzen zelako–, ezin hobeto erreakzionatu zuen, medikua bera, urduri samar zirudiena, lasaitzen ahalegintzen zela:
|
|
2010
|
|
|
Prozesuari buruzko iritzi ezberdinak baldin bazeuden ezker abertzalean, pentsatzekoa da iritzi ezberdinak egongo zirela bai Batasunaren barruan, eta bai ETAren barruan. Eta
|
ezin
jakin zer gertatuko zen, politika fikzioa egitea baita, Batasuneko buruzagitzak Loiolako zirriborroari baiezkoa eman izan balio, ETAko buruzagitza ados egon gabe.
|
|
|
Transiberianoan ibili nintzenean horrelako istorio mordoa entzun nuen eta
|
ezin
jakin zer zen egia eta zer ez. Edonola ere, zerbait bitxi eta susmagarria gertatu zitzaidan bidaia luze hartan:
|
|
|
–Ea ba! Gizonokin
|
ezin
jakin!
|
|
|
Izututa esnatu zen bat batean,
|
ezin
jakin kanpoko hotsen batek iratzarrita edo bere ametsak asaldatuta; esnatu eta gero ere aztoraturik, bere ondoan Nerea zuela ikusi zuen, ohearen gainean etzanda, etxera iritsi zenean ikusi zion arropa berberaz, gona beltza eta kolore bereko blusa, azken egunetan kendu ere gabe eraman bide zituenak. Berari begira zegoen Nerea, ezer esan gabe.
|
|
|
Jaime zihoan gidari, Citroen tiburoi bat omen zeukan orduan, erosi berria eta nonahi erakustea gustatzen zitzaiona. Deskuidoa izan ote zen, baldarkeria, beste aldeko autoaren errua,
|
ezin
jakin dezakedan gauza da eta honezkero askorik axola ez duena. Kontuak kontu, istripua izan zuten; horren ondorioz, gidariak hainbat zauri eta kolpe jasan zuen gorputz osoan, larritasun berezirik gabekoak, dena dela; aldameneko bidaiaria, berriz, bertan geratu zen zerraldo, burdin puska batek lepoa ebakita.
|
|
|
Oihana poliki hurbildu zen autora, atzeko kristal hautsitik begiratu, eta ikuskizun lazgarri batek hartu zion begia: adineko emakume bat zegoen odoletan; lehen begiratuan
|
ezin
jakin zauri larriak ala axalekoak ziren, baina besoetan haur txiki bat zeukan, eta haren kasuan argi zegoen gogor jo zuela, besotxo odolduen muturretan ez baitzen eskurik ageri, atzamar artean zeukan jostailuak zapart egin balio bezala.
|
|
2011
|
|
|
–Nik badut bertze formula bat, on eginen dizuna, beharbada: probatu arte
|
ezin
jakin?
|
|
|
Behe lainoa emeki emeki desegiten ari da sala handian lekua uzteko,
|
ezin
jakin zeri. Ezari ezarian ohartu da Jean Luku salako leihoek burdinazko barroteak dituztela.
|
|
|
Mendi arrotz haietan galdurik, zauriturik, mugako soldaduek jazarrita. Bere armakideak elur bisutsean sakabanaturik egonik,
|
ezin
jakin hilik ala bizirik ote zeuden. Borda txiki hartan babestuta, Heinrichek bere egoera etsigarria aztertuko zuen.
|
|
2012
|
|
|
Eta txortan ibili zen ezkonduta egon gabe? Alferrikakoak ziren kalkulu eta aieru guztiak;
|
ezin
jakin. Problema hark ez zuen ebazpen logikorik.
|
|
|
Aitak ez zuen ezer esan, baina iruditu zitzaidan atsegin zuela. Auskalo, aitarekin
|
ezin
jakin.
|
|
|
Charles, elurra izan nahiz euria, zeharbideetan barrena zamalkatzen zen. ...ahaian tortillak jaten zituen, ohe hezeetan sartzen zuen besoa, odol ateratzeen xorrostara epela aurpegian jasotzen zuen, hil korrokak entzuten zituen, konketak azterkatzen zituen, maindire zikinik franko altxatzen zuen; baina, arratsero, sua garretan aurkitzen zuen, mahaia prest, altzari arrafinak eta delikadeziaz jantziriko emaztea, xarmanta eta freskura usainduna, usain hura nondik zetorren ere
|
ezin
jakin izateraino, baldin eta haren larru-azala ez bazen bere alkandora urrindatzen zuena.
|
|
2013
|
|
|
Rasputinen begiak iltzeak bezala finkatzen zitzaizkion Katiari begietan eta indar magnetiko ekidinezin batek eraginda bezala sentitzen zuen ezin zuela bere begirada haren begietatik kendu. Horrela luze egon ziren,
|
ezin
jakin zenbat denbora, Rasputinek nahi izan zuen arte.
|
|
|
Edo beno, festaren batzuk bai. Garai haietan sarritan izaten ziren festak, eta
|
ezin
jakin ondo zeren kontura, badakizu. Ia beti, ahizpa eta biok batera ibiltzen ginen sasoi hartan.
|
|
|
–Josurentzat gehienak, baina bai aita eta amarentzat ere... Otorduetan eztabaidak izaten ziren, baina batez ere afalondoetan; hala ere, ni kanporatu egiten ninduten hala hasten zirenean, eta
|
ezin
jakin zehazki zer gertatzen zen. Gauza bakarra dakit:
|
|
|
Ez ziren elemenia bat. Bai, pauso hotsak aditzen nituen aldiro, hurbiltzen edo urruntzen ari ote ziren
|
ezin
jakiteko bezainbat. Goizalde hartan nekez ikasiko nuen Pedro Nafarroakoaren barrandariak oraino lanean ari ote zitzaizkidan.
|
|
|
Zehatz mehatz zenbat, zenbateraino armaturik, zenbat zaldi, zenbat kanoi? Hori guztia
|
ezin
jakin?
|
|
|
Agerrek ez du falta izan harekin zertaz mintzatua etxe horretan egin dituen azken asteetan. Gazteak ezagutza urria adierazi izan dio beti Parisko gertakariez, baina
|
ezin
jakin egiazko ezjakintasuna zen edo plantak egiten ari izan ez ote den. Agerrek, badaezpada ere, orokorkeriekin erantzun die beti haren galderei.
|
|
|
Kapa eta kapelu bustiak suaren ondoan utzi nituen, idor zitezen. Ate gehiago ikusi nituen, baina
|
ezin
jakin inor ote zen gibelean. Neskatoak ondoko gelaxka batera sarrarazi ninduen.
|
|
|
Ez nabil zuri errurik bota nahian, mundu honetan gauza horiek denak halabeharrez gertatzen direla badakit eta. Etxaldeak maiorazkopean behin jarri ondoan, batek
|
ezin
jakin nola bukatuko ote duten etorkizunean.
|
|
2014
|
|
|
Hala ez balitz ere, ezagutuko balu bezala aritzen da, bere bizitza esperientzia fikzioaren galbahe nobletik igaroaraziz eta, zintzotasuna? eta are biluzte emozionala hainbeste miresten omen dituen garaiotako joerei muzin eginez;
|
ezin
jakin egileak, niaren literatura, praktikatu nahi izan duen hemen, baina, zorionez, ez da, neuaren literaturan?
|
|
|
...udala nire kuota agortu, oraindik jarrai dezakedala arazoek gainezka egiten didatenean zama osoa botilari egozten eta behin ongi kargatuta nagoenean, larrua jotzen diedanei berotasun epidermiko ebasiboa galdatzen, nahiz eta atzo nik neuk paratu bi urtez bizimodu horrekin segitzea eragotziko duen murruaren lehendabiziko harria Z rekin xirrika hasi nintzen kliskadan bertan, hori une honetan oraindik
|
ezin
jakin dezakedan arren, noski. Etsian altxatzen naiz beraz, maindireetatik sukalderantz, izterren barnealdea gorrituta eta zenbait tokitan odolduta daukanaren pauso geldo eta bananduaz, eta ura suan jartzen dut, teontziaren barnean irakinarazten.
|
|
|
Dorothy Parker handiak sosegu apur bat eman nahi izan dit klub horretako kide bakarra ez naizela ziurtatuz duela hilabete ingurutik apalategian datzan poltsiko liburu bateko kontra azaletik, berak hiru martini aski omen zituen mahai azpira sartzeko, eta laugarrenak, aldiz, festa antolatzailearen izterpera lerrarazten omen zuen. Egia ote den
|
ezin
jakin, hori idatzi zuen behintzat, ziurrenik, bere ohiko zorroztasuna lagun, pour épater le bourgeois (kasu honetarako esamolde aproposagoa ezin), eta orain editore/ publizista bixkorren batek ateraldia baliatu du helburu komertzial arruntetarako15.
|
|
|
55 Hau orduan
|
ezin
jakin nezakeen arren, kontrazala itxita ere arazoak izaten dituzu Incadenzarrak eta Gately eta beste guztiak ahazteko; liburua bukatu eta gutxira literatur webgune amateur batean irakurri nuen iruzkin bikain bat, eta ezin sentitu nintzen identifikatuago, hain zuzen iruzkingileak deskribatzen zuenean fenomenoa, bukatu ostean ere bere burua topatzearena eleberria artean baztertu ezinik irakurri gab...
|
|
|
Ez dut sekula ikusi halako lainezarik duen neskarik. Ez zidan musu eman nahi izan;
|
ezin
jakin zergatik. Musu eman nahi zidala pentsarazi, eta zapla!
|
|
|
Seguru asko alferrik da edozein erantzun, orain uste dugunak zerikusi gutxi izan bailezake zoritxar hori fortunatuz gero egingo genukeenarekin. Beraz,
|
ezin
jakin, eta ez badakigu hobe ezer ez esatea.
|
|
|
Eta, izan ere, apunteak hartzen ari zen Idoia, esandakoak kopiatzen; ez, kontsulta normaletan egiten zuen moduan, esanguratsuak iruditutako kontuak azpimarratzeko, dena jaso nahiko balu bezala baizik. Gizonak
|
ezin
jakin zezakeen, baina psikologoa bera nerbioak menderatu nahirik ari zen, eta, ate baten ostean ezkutatzerik ez zeukanez, idazketa konpultsibo horren atzean babesten zen.
|
|
|
Gero, ordea, haserretu egin zen bere buruarekin hori pentsatze hutsagatik. Batetik, profesionaltasun falta iruditzen zitzaion, eta berak, ezer izatekotan, profesional ona izan nahi zuen;
|
ezin
jakin eginbeharrarekiko prestutasun erakusgarri gisa egiten zuen, ala horrexek ematen ziolako zentzua eta euskarria bere bizitzari: biak, seguru asko.
|
|
|
–Deitzen ez badiok
|
ezin
jakin. Deituko zioat nik bestela.
|
|
|
[OC, IX, 161],, ce noble peuple d. Ahénes, où tous sentaient et vivaient de la vie de la nation? [OC, III, 985], Espartaren independentzia nazionala [OC, I, 10], hiri grekoen erakunde nazionalak, arima nazionala [Bertheloti gutuna 1871.02.26], etab., etab.),
|
ezin
jakin aldez aurretik, zentzu honetan, horren zentzua zein den garbi garbi, konferentzia hau baino lehenagoko eta bai geroagoko testuekin erkatuta ere.
|
|
|
Planta auxe dauka aurretik artua; eta ebanjelioen lekukotasuna gauza batzuetan onartzen dizu, eta beste batzuetan ez, «parti pris» orren arabera. Razionalista den aldetik, arentzat ez dago Jainkorik, edo beintzat ortaz
|
ezin
jakin genezake deus. Mundua bere kasa utzita dago, lege itsu batzuen menpean.
|
|
|
Baina ez zekien, ordea,
|
ezin
jakin zezakeen, Marfa Strogoff Ivan Ogareffen atzaparretan zegoela eta beharbada biziaz ordainduko zuela bere semearekin ezustean topo egitean harengana bultzatu zuen oldar ezin eutsizkoa. Ez zuen horren berri, zorionez!
|
|
|
Baina ez batak eta ez besteak
|
ezin
jakin zezakeen Mikel Strogoff, Kolivanen atzemanda, haien preso talde berean zegoela eta haiek bezala Tomskera zihoala.
|
|
|
Hori zuhurtzia hutsagatik zen: gizon zuriak urrutira hain antzekoak izaki,
|
ezin
jakin nor izan nintekeen ni. Berehalaxe sosegatu zen, eta, keinu zabal, zuri, maltzur batekin, eta bere kargari begira, bazirudien bere enpresa gorenean partaidetzat hartzen ninduela.
|
|
2015
|
|
|
Gizon indartsuak lurrean direnak jasotzen saiatzen dira, baina tiroak belarri ondoan sentitu, txistuka, eta alde egiten dute, burua makurtuta. Ezin oraindik ondo ikusi,
|
ezin
jakin nora jo. Eta lurrera botatzen bada, dena igaro arte?
|
|
|
Eta hala gertatu da: lehenengo bat bakarra izan da, baina gero ezin izan ditut banandu, ezin kontatu banan banan,
|
ezin
jakin non hasten zen malko bat eta non bukatu, gehiago baitzen erreka bat begietatik jalgitzen zena, tantaz tantako zirimiria baino.
|
|
|
–Bazekiat, baina hala ere txorakeria bat izan duk. Ari magistratuaren adiskidea duk txorimalo hori, eta
|
ezin
jakin zenbat arazo sor diezagukeen. Eskerrak bihar Euskal Herrira abiatuko garen, bestela auskalo zer etor ote zitekeen gaurkoaren ondoren.
|
|
|
Ai, ai eta miletan ai!, larrutik ordaindu ere. Baina ez zekiten, jakin, Josek, bien bitartean, dena ulertu ziela;
|
ezin
jakin Josek negar egitera erretiratu behar izan zuela; eta haiek ere ezin entzun anaia zutenaren negar zotina, negar zinkurina. Hainbeste urteren buruan an an?
|
|
|
Karla politika gauzetan sartuta zebilela eta horretaz asko zekiela. Sartuta ez dut uste ibiliko zenik,
|
ezin
jakin badezaket ere, baina interesatuta bai, eta enteratuta ere bai, besteok baino gehiago, norbaitek leziatua zuen seinale. Gogoan dut eztabaida bat baino gehiago izan nuela Karlarekin, anarkismoaren eta komunismoaren arteko auzi hura zela-eta, I. Internazionalean egon bagina bezala:
|
|
|
eta halakoak esanez, eta nahiko lukeela ba, familiako idazlea ezagutu. Familiako idazlea edo familiako beste idazlea,
|
ezin
jakin nola esango zuen, ez baitakit zenbateraino hartzen zuen aintzat bere idazle ofizioa ere. Nik artean ez nuen ezagutzen haren idazlanik, ezta ezagutzeko gogorik ere:
|
|
|
hortxe dago Bergmanen kasua kontrakoa frogatzeko. Suediarren ezaugarri kulturala ote den gai hauetaz zabal bezain lasai jardutea, ala Ingmarren etxeko ohitura,
|
ezin
jakin dezaket. Kontuak kontu, familiaren historiako datuekin eta pertsonaia istorioen kontalariari dagokion artearekin, eleberri harrigarri eta bikaina lortu zuen.
|
|
|
Lehenengoz sartzen ote nintzen? Seguru
|
ezin
jakin, baina baietz esango nuke. Batera eta bestera hasi nintzen, gora eta behera, txikia baina aldapatsua baita Itsasondoko hilerria.
|
|
|
Helmugara eramango ote zuten jakin gabe. Zeren helmuga, jada,
|
ezin
jakin non zegoen. Baldin eta inoiz inork jakin bazuen.
|
|
|
Maitaneren amak zer esango lukeen
|
ezin
jakin, baina ukaezina da neska hauen dohaina oihal soil batetik bere zapi, janzki eta abarrekoak sortzeko: xerrenda mehe bat, errotulagailuz marraztuta, kopetan jartzeko; antzeko beste batzuk, meheagoak baina, lepoan edo gerrian lotzeko; eta gona luze nahiz laburrak, barren aldean fleko ugari ebakita, gerritik behera janzteko.
|
|
|
–Ze luze egiten ari zaidan bidea. Gainera, kristal lausotu hauetatik ez da ezertxo ere ikusten,
|
ezin
jakin nondik pasatzen ari garen?. Eta bat batean fantasia hura.
|
|
|
(
|
ezin
jakin ez zenbat denboraz,
|
|
|
Berak
|
ezin
jakin zetorkion bizimoduaren gogorraz. Hala ere lanean gogor ikasitakoa zen, garaiko emakume gehienak bezala, eta ezkontza ez zen izan onartutako menpekotasun lotura bat besterik.
|
|
|
Oroitzen naizen bakoitzean, oraindik ere azala eta haragia ernetzen zaizkit gustuz, egindakoaren balentriagatik. Ez nuen neure burua zuritu nahi, beraz, neu bainintzen Madrilgo Burtsaren Etxea lehertarazi nuena, neu sarraskiaren errudun bakarra, baina egin, emakume batengatik egin nuen egindakoa, nahiz eta emakumeak berak honetaz guztiaz fitsik
|
ezin
jakin. Areago, komunikabideetatik jakindakoa baizik ez zuen ezagutzen gaixoak.
|
|
|
ez daki bereizten gauzen egiazko funtsa azalekotik. Ez daki, eta
|
ezin
jakin, ni bezalako gizonaren bihotzak ez daukala bere baitakoa ez den atseginik. Malgua begitandu arren, ez daki, azken finean, egiazko izaeraren egiazko erretena zenbateraino den estua eta tinkoa.
|
|
|
Baina lurra zapaldu arte
|
ezin
jakin hareazkoa dela. Hemendik txiza usaina zerion Europari; errumaniarrak, poloniarrak, marokoarrak eta senegaldarrak pilatuta zeuzkan barrakoi haren antza zeukan, bai bederen emigrantearentzat.
|
|
|
Leihatilako zirrikitutik emakume batek begiratzen zigun; mutikoak zerbait, arras ulertezina, erran zionean hebraieraz, atea poliki poliki zabaltzen joan zitzaidan. Orduan nik
|
ezin
jakin inola ere herri honek nire bizitza guztirako atea zabaltzen zidala. Gogoan dut oraindik nola, barruratu eta berehalaxe, emakume hark edateko eskaini zidan sukaldeko sutondoan.
|
|
|
Eta
|
ezin
jakin Garbizu mintzo den, ala Seneka, ala Quevedo, ala Axular, ala guztiak eta bat bera.
|
|
2016
|
|
|
ETXEAN jada denbora larregi igaro izanaren lotsak behartuta, kalera abiatu ginen biok biharamunean, goiz goizetik, lainoak oraindik hiria estaltzen zuelarik eta
|
ezin
jakin zitekeela zer nolakoa izango zen eguna.
|
|
|
Agian zaharra zelako zen dotorea, edo dotorea zen dagoeneko berria zenean. Zaharra erosi nuen, eta
|
ezin
jakin. Baina hain ondo geratzen dira eskuak sakeletan, nonchalance aire horrekin, eskuek bestela izaten dituzten nahi gabeko mugimenduak ekidinez.
|
|
|
Egia zen: Mussolini eta haren sokakoak era guztietako apokeriak eta azpikeriak pilatzen ari ziren judu italiarren kontra, esan zuen Malnatek, adibidez; aurreko uztaileko Arrazaren Manifestu parte txarreko hura, hamar «ikerlari faxista» direlakok osatua,
|
ezin
jakin zitekeen zer zen areago, lotsagarria ala barregarria. Baina hori onartuta ere, erantsi zuen?, esan al genezakeen, guk, zenbat izan ziren «judu» antifaxistak Italian, 1938 baino lehen?
|
|
|
Hiruretatik inork
|
ezin
jakin, ordea, erupzioari ekin ziola Tambora sumendiak, Indonesiako uharte batean, aurreko urteko apirilean. Izugarri bortitza izan zen erupzioa, historiako handiena.
|
|
|
Ia egunero joaten zen hara Servando, ilunabar aldera. Iristen zen, motorrean; irekitzen zuen ate nagusia (giltza bakarra izan behar zuen hark), sartzen zen etxera poltsa batzuekin(
|
ezin
jakin zer zeraman) eta, geroago, poltsak hutsik zituela irteten zen. Inon diren hipotesirik xelebreenak bururatzen zitzaizkigun, baina, zehazki, inork ere ez zekien zer egiten zuen Servandok etxe barruan zegoela.
|
|
|
Horrelakoa duk heriotza, traidore hutsa:
|
ezin
jakin bidearen zein bihurgunetan dagoen gure zain. Hi banintz, erne erne ibiliko nindukek ni; uste baino gertuago egon daitekek.
|
|
|
Amak ez zion inoiz honetaz hitz egin Alsinari, baina berak imajinatu ohi du hasieran harriturik egongo zela, apur bat artega eta lotsaturik ere bai, emaztea han ikusteaz baino gehiago gainerako gizonek pentsatuko zutenaren beldurrez, praka nasaitzat hartuko ote zuten, emazteari hola ibiltzen uzten ziola-eta. Emakumeen txokora itzul zedin gogor egin ote zion ala gogo onez utzi ote zion,
|
ezin
jakin, nolanahi ere hantxe jarraitu zuen Begoñak, eta Alsinaren fikziozko oroitzapenotan apurka apurka bereganatu egin zuen senarraren gogoa ere, Koldo liluratzeraino, ia ia bigarren aldiz maitemintzeraino, lehenengoan Begoñaren gorputz segail eta izaera atseginagatik izan bazen, bigarrengoan bere adimen azkarragatik eta buru oldozpenak hain ederki tolesten jakiteagatik.
|
|
|
Ez zen irtenbide ona, berez: Casablancan zer gertatuko zitzaien ez zegoen jakiterik; han ere frantses petainzaleak ziren agintari, eta alemanak ere indartsu ari ziren Ipar Afrika osoan;
|
ezin
jakin bertan bizitzen utziko zieten ala handik kanpora bidaliko zituzten: bidaltzez gerotan, berriz, nora?
|
|
|
ama bere alaba estu hartzen, goiz eta gau atergabe, umearen aita nor den esateko eta esateko; aita berriz mehatxuka, esateko jainkoaren izenean, bestela, bestela ez egiteko bat egingo duela-eta; gurasoen presioak eta gurasoen lotsa, alabaren lotsa bezain handia edo are handiagoa; horrelako zerbait etxean gertatuz gero nola edo hala estaltzen saiatuko ziren, alaba etxean gordetzen, edo klausuran sartzen, eta umea jaiotakoan komentu bateko kaxan edo umezurtzentzako etxe bateko atarian uzten, baina han, barkuan, denen bistan eta agerian eta beren lotsa inon ezkutatu ezinean... Ez da harritzekoa, harritzekoa ez denez, itsasaldia amaitu eta Mexikon lehorreratu zirenean, gurasoak eta alaba bereiztea,
|
ezin
jakin gurasoek alaba zapuztu eta bidali zutelako, ala alabak bere aldetik alde egitea nahiago izan zuelako.
|
|
|
ezagunaren ezagunez, ez dakigula nondik hasi ere, Alsinarentzat dena baita berri, dena ezezagun, dena jakingarri. Dena dauka ikusteko eta inor ez erakusteko, aireportuan ez baitu inor zain, inork ez daki datorrenik,
|
ezin
jakin lezake, kontinente osoan ez baitu inor ezagutzen; bat batean, hegazkinetik jaitsi, maletak jaso, eta nora joan behar duen pentsatzen hasi denean, munduko pertsonarik bakartiena, errukarriena eta babesgabeena bera dela iruditu zaio; tristurazko ozeano baten barruan ito beharrean sentitu da eta itxaroten daudenentzako besaulki batean eseri behar izan du negarrari emango ez badio, gajoak.... Tristea da gero, euskal odol eta jatorriko alaba bat, arbasoen lurrera itzuli eta berotasun pixka bat ez aurkitzea:
|
|
|
autoa bide bazterrean gelditu zen beste behin; askotan gelditu behar izaten zuten, aurrean gurdiak pilatu eta aldamenera joan nahi ez zutelako, edo kontrako norabidean soldadu tropak edo kamioiak zetozelako frontera bidean eta haiei tokia egin behar zitzaielako; harako hartan, berriz, bidaiarien behar fisiologikoetarako geratu ziren; han ondoan, soroa:
|
ezin
jakin orain zekalea, arbia, garagarra edo artoa ote zen, baina ezin esango dugu berdin denik ere: adibidez, artadi batek parada egokia ematen du bertan ezkutatzeko, arbi sailak ez bezala; eta ezkutatzeko kontu hau ez dagokio soilik halako egitekoek sortu ohi duten herabetasunari, hori baino okerragoa izaten zen, ehiza hegazkin alemanak agertuz gero, haien metrailadoreen helmuga izateko arriskua, ipurdia bistan geratzea baino hilgarriagoa, inondik ere; izan ere, horixe gertatu zen harako hartan ere, hots, automobileko lagunak (bolantean norbait utzita, badaezpada ere) beren zereginetan ari zirelarik, Sturzkampfflugzeug JU batzuk agertu zirela airean, denok ulertzeko hizkuntzan Stuka hegazkin beldurgarriak, goitik behera arin etorri eta are arinago tiratzen zutenak bere metrailadore beldurgarriekin.
|
|
|
Alsina ez da ohartu ere funtzionarioaren atzera aurrera hauetaz; seguru asko ez daki gauza handirik polizia espainolen izugarrikeriez, edo ez zaio bururatu ere egin, normala ere irudituko zitzaion agian denbora pixka batean atzeratzea, kanpoan ia ibili gabea izaki
|
ezin
jakin bazter galdu haietako berri, eta nolanahi ere seguru sentituko zen, guztiz seguru pasaporte amerikarrak eskaintzen duen babesarekin, eta ez zaio arrazoirik falta, hori eta American Express txartel ongi hornitu bat baitira munduan barrena lasai ibiltzeko gauzarik beharrenak. Dena dela, Alsinak ez du horretaz pentsatzen, beste zerbait du orain buruan, bere izenaren ildotik etorri zaion kezkabide zahar-berritua.
|
|
|
Berba gozo eta atzamar labainak zituen espainiar errepublikanoren bat? Dagoneko
|
ezin
jakin, eta aukera guztiak ziren posible, salbu eta, bere koloreari erreparatuta, Dakarreko portuko zamaketari beltz bizkar zabal eta sudur zapal bat izatea; izan zitekeen euskaldunetako bat ere, zergatik ez. Hitzezko gizontzat eduki zituelako beti?
|
|
|
Elizaren eta lege zaharren arau guztiak betez ezkondu zen Telesforo neska gazte xarmant batekin. Alsinak
|
ezin
jakin dezake baina guk bai, Maria Josefa Ganuza Lardizabal duela andregaiak izena, etxe oneko alaba, eta hori baino gehiago dena, Segurako Lardizabal jauregikoen familiakoa, betidanik Olaso dorrekoekin harreman estu eta beroan egondakoa. Horra hor, bada, emazte eta guzti bere etxean jarririk Olasoneko jaun gaztea, mendez mende bere leinukoek egin izan duten bezala; baina, aurreko mende eta gizaldietan ez bezala, horra hor Alfontso XIII. erregeak alde egin duela eta Errepublika datorrela Espainian ate joka.
|
|
|
Itxuraz, jokoak bere horretan segitu behar zuen,
|
ezin
jakin zenbat. Erabaki bat hartu behar nuen, egoera ezin baitzitekeen gehiago luza.
|
|
|
Gizonekin, halere,
|
ezin
jakin...
|
|
|
Eta, ez urrun. Baina,
|
ezin
jakin non. Ezta nola ere...
|
|
|
« [Tormesko itsumutila ren] itzulpena argitalpen elebidun batean jatorrizkoaren ondoan agertzekoa zenez, eta berak asmatutako kapitulua gaztelaniazko jatorrizkoarekin bat ez zetorrenez, Orixek euskaraz idatzitakoa gaztelaniara itzuli zuen, eta jatorrizkoa balitz bezala eman». On Kixote ren kasuan, atal bakarra itzuli zuen, eta
|
ezin
jakin, beraz, nola jokatuko zukeen zaldunaren pasarterik blasfemoenekin. Baina, edonola ere, denbora gutxira su handiago batek egin zien itzala Orixeren suei.
|
|
|
Hutsunez beteta daude bi idazleen biografiak, gainera, eta lur ona dira horregatik fantasietarako. Heriotzak bien lanak uztartu dituela da ziur dakiguna, baina
|
ezin
jakin bizitzak ere elkartu ote zituen. Eta badira, noski, hipotesi interesgarriak.
|
|
|
Arlo horretan, egia aitortu beharra dago, idazlearen borondatea ez da berme ona: asmo autopropagandista eskuzabalenaz hornituta egon arren,
|
ezin
jakin noiz eta nola iritsiko zaion, goizez edo gau ilunaren erdi erdian, zeruetatik edo infernuetatik, inspirazioa. Jazarpen estua egin diogu idazleari, eta horretarako ez da sobera egongo paparazzo eskarmentudunen erabilera, bat baino gehiagorena eta txandaka, ahal dela?.
|