|
2008
|
|
|
Azken hilabeteetan garraztu egin da III. mendekotzat jo diren
|
euskarazko
idazkunen inguruko eztabaida
|
|
|
Azken hilabeteetan indartu eta garraztu egin da Iruña Veleiako aztarnategian 2006ko ekainean agertu ziren
|
euskarazko
idazkunen inguruko eztabaida. Iruña Veleiako aztarnategiko ikertzaileen batzordeak idazkun horiek III. mendekoak izan zitezkeela adierazi zuen hasieran, eta ideia hori berretsi zuen gero, 2006ko azaroan, hainbat proba tekniko egin ondoren.
|
|
|
Horretaz gain, Almagro Gorbea irakaslearen aurkako krimen kereila baten tramiteak martxan jarri berri ditu Iruña Veleiako aztarnategiko indusketez arduratzen den enpresak (Lurmen SL), egunkari batean Iruña Veleiako
|
euskarazko
idazkunak «faltsutze baldarra» zirela adierazteagatik.
|
|
2009
|
|
|
Hemen ez omen da
|
euskarazko
idazkunik azaldu. Beste era bateko arkeologiak zenbait aurkikuntza interesgarri eman ditu ordea ingurumarian.
|
|
|
Baldeonek azaldu zuenez,
|
euskarazko
idazkunak bazirela publiko egin zenean, Gorrotxategik museora hots egin zion, Henrike Knorrekin eta Gilekin bilera bat egiteko. Bi hizkuntzalariek adostu omen zuten estutasunean jartzen ez zituen hitz batzuk jendaurrean aurkezteko.
|
|
2010
|
|
|
Txostenaren lehen partea urrian aurkeztu zuten perituek, eta abenduaren amaieran bigarrena iritsi zen diputazioaren eskura. Bigarren txosten horretan
|
euskarazko
idazkun gehienak aztertu zituzten.
|
|
|
Txostenaren lehen zatian 51 pieza aztertu zituzten. Bigarrenean, 88 Bigarren zatian zeuden
|
euskarazko
idazkun gehienak. Peritu kaligrafikoen lana frogatzat hartu ohi da epaiketetan, nahiz eta inoren nortasunari buruzko zantzuak argitzeko praktika gisa zientifikoki oso eztabaidatua den.
|
|
|
Baina Eliseo Gilek aurkezpen hura burutu zuen, eta hurrengo egunean grafitoetan
|
euskarazko
idazkunak ere bazirela zabaldu zen. Eta Iruña Veleia, azken hamarkadetako aurkikuntza arkeologiko eta zientifiko handiena ez ezik, euskararen historiaren mugarri historikoa izateko bidean jarri zuten.
|
|
|
Besteak beste Gorrotxategik azaldutako zalantzengatik, uda baino lehen Amelia Baldeónek gomendatu zion Eliseo Gili bideo kamera bat jar zezala aztarnategian, grafitoen irudiak lurretik ateratzen ari ziren unea zuzenean hartzeko. Eta aztarnategiko arduradunek kamera
|
euskarazko
idazkunak agertu omen ziren sei metro koadroko izkina horren ondoan jartzea erabaki zuten, Apellanizek ondo gogoratzen duen bezala. –Esan genuen toki horretan hainbeste gauza agertu baldin baziren, ondoan ere agertuko zirela?.
|
|
|
Eguerdia baino lehen platera altxatu zuten arkeologoek. Gero, hainbat pertsonak zaindu zuten bazkalorduan eta, arratsaldeko lehen orduan, zenbait lekuko bertan zirela,
|
euskarazko
idazkuna agertu zen,, prozesatzerakoan?. Alegia, garbitzean.
|
|
|
Filologiako doktore bergararrak, 2009ko otsailean, artikulu bat argitaratu zuen Berria egunkarian,
|
euskarazko
idazkunen gainean Joseba Lakarrak eta Joakin Gorrotxategik egindako txostenak gai hartuta. Han, Elexpuruk hainbat argudio zirriborratu zituen, idazkunetan agertutako euskal testuak posible zitezkeela aldarrikatzeko.
|
|
|
Veleiako
|
euskarazko
idazkunen artean Aita Gurea ote zegoen edo ez, Elexpuruk hipotesi bat zeukan. –
|
|
|
Joakin Gorrotxategiren aburuz, berriz, aurkitutako
|
euskarazko
idazkunek euskararen historiarekin, inolako koherentziarik, ez zutela nabarmendu zen.
|
|
|
Antolatzaileen artean Joseba Lakarra zegoen, eta, berak dioenez, kongresu hartan eztabaida zientifikoa bultzatu nahi izan zuten
|
euskarazko
idazkunei buruz. EHUko katedradunak gogoan du Henrike Knörri gonbita egin ziotela berak ikusitako idazkunen inguruko ponentzia aurkez zezan, baina toponimiari buruzko lana aurkeztuko zuela erantzun ziela.
|
|
|
–Harrituta, euskara hori ulergarria zelako?. Baina Gilek laguntza eskatu zion
|
euskarazko
idazkunak aztertzen hasteko, eta Gorrotxategik baietza eman zion. Prest zegoen talde hartan sartu eta ikerketan laguntzeko.
|
|
|
Hurrengo egunean argitu zen misterioa, Arabako prentsak beste primizia bat zekarrelako: bigarren multzo horretan
|
euskarazko
idazkunak zeuden. Esaterako Iesus Ioshe ata ta Miriam ama, zuri urdin gori, urdin isar, edan ian lo, ian ta edan, iaun, geure ata zutan, jainkoa...
|
|
|
Han geratu zen ia bi urtez, 2008ko udaberrira arte. Lorena López de Lacallek kontuak eskatu zizkionean, Baldeónek azaldu zuen egia zela Gorrotxategik hots egin ziola
|
euskarazko
idazkunak publiko egin zirenean, eta Henrike Knörrekin eta Eliseo Gilekin bilera bat eskatu ziola; handik gutxira, zalantzak berretsi zizkiola; eta egia zela eskutitza eskura eman ziola. –Gorrotxategik esan zidan hor zegoela bere iritzia.
|
|
|
Lurmen enpresak bazituen bere adituak, noski, horien artean Juan Santos Yanguas EHUko Antzinateko Historiako katedraduna, baina Eliseo Gil Joakin Gorrotxategi eta Henrike Knörrekin jarri zen harremanetan
|
euskarazko
idazkunen berri emateko. Gorrotxategi Indoeuropar Hizkuntzalaritzako katedraduna da Euskal Herriko Unibertsitatean, eta bertako Antzinateko Zientzien Institutuko zuzendaria, baina, batez ere, antzinako euskararen aditurik handienetako bat da, berak ikertu dituelako euskarazko inskripziorik zaharrenak, Akitaniako hilarriak.
|
|
|
Eliseo Gilek, ordea, ez zion hari deitu Veleiako
|
euskarazko
idazkunak ikertzeko orduan, eta Gorrotxategiren ondoren, Henrike Knörri hots egin zion. Seguru asko, Araban zuen itzalagatik.
|
|
|
Fokupean, bai, argipean, lehen garaietan protagonismoa hartu eta lilura handia eragin bazuten ere, Eliseo Gilen komunikatu guztietatik aspaldian desagertuak baitziren. Garai hartan, latinezko eta
|
euskarazko
idazkunak baino ez ziren, eta testu edo aipu egiptoarrik ez zen inoiz existitu, nonbait, Iruña Veleian.
|
|
2016
|
|
|
Korapilo hori askatuta, katalogoa kaleratzeko arazorik ez printzipioz.Iruña Veleia afera«Amets bat dirudi, baina errealitatea da». Hamar urte beteko dira aurten Henrike Knor hizkuntzalariaren lilura piztu zuten Iruña Veleiako
|
euskarazko
idazkunak azaleratu zituztenetik. Eta liluratik desilusiorainoko bidea egina du jadanik aferak.
|
|
|
Bizia izan da geroztik eztabaida, eta aurtengo efemeride borobilak berriz mahai gainean jarriko du gaia ziurrenik. Kristo aurreko III. mendean idatzitako
|
euskarazko
idazkunak topatu zituztela izan zen albistea orain hamar urte, eta iraultza zen hori ordura arteko teorientzat. Eta ez hori bakarrik, aurkikuntza haiek eraldatu egiten zuten kristautasunaren zabalpenari buruz ordura arte uste zena ere.
|
|
2019
|
|
|
Bizkai eta Gipuzkoako gobernadore zibila izan zen, purga eta errepresio gogorrena izan zen unean. Hizkuntzari dagokionez, 1936ko abenduan,
|
euskarazko
idazkun publikoak ezabatzea agintzeaz gain, euskal lexiko modernoan" k"," tx" edota" b" grafemak erabiltzea debekatu zuen, gaztelania iraintzen zutelakoan. NFDko presidente izan zen artean, gobernadore zibilaren eta Barne Arazoetako ministerioaren hautagai gisa, eta probintziako karlista falangisten arteko istiluetan nahastu zen (García Sanz Marcotegui & al. 1998:
|
|
|
Nolanahi den, sarrera hitzaldia baino garrantzitsuagoa izan zen S. Altuberen eskaria. Gutun bidez, Gernikako hilarrietatik
|
euskarazko
idazkunak kentzeko erregimenaren aginduaren aurrean Euskaltzaindiak zer edo zer egin zezala eskatu zuen. N. Oleaga eta J. M. Seminario arduratuko zirela erabaki zuen batzarrak.
|
|
|
N. Oleaga eta J. M. Seminario arduratuko zirela erabaki zuen batzarrak. Hain zuzen, 1949ko urriaren 27ko ofizioz Bizkaiko gobernadore zibilak agindu zuen ken zitzatela probintziako hilarrietako
|
euskarazko
idazkunak eta horien ordez gaztelaniazkoak jartzeko. Gernika Lumoko alkateak azaroaren 2an jakinarazi zien herritarrei G. Riestraren agindua.
|
|
|
Gainera, Euskaltzaindiak J. M. Seminarioren bidez G. Riestrarekin zuen harremana iraingarria zen. Bizkaiko hilarrietatik
|
euskarazko
idazkunak ezabatzeko gobernadore zibilak emandako agindua eskandalu internazionala bilakatu zen EAJ PNVren lanari esker.
|
|
2022
|
|
|
kutxa eta xafla misteriotsu haiek milioika urte zituzten, eta arraroagoa zena: xaflak
|
euskarazko
idazkunak zituen. " Da?
|