|
2018
|
|
|
Jatorri horren eragina era ezberdinean azaldu dute ikerlariek. Arbosak dio apaizak euskararik jakin gabe bete zezakeela bere lana; Iturrateren ustez, nahiz eta euskara ezaguna izan, gaztelania zen hizkuntza nagusia, eta apaiza gaztelaniaz erlazionatzen zen eliztarrekin; Barrenengoaren ustez, berriz, garrantzitsuena da artean
|
euskaraz
hitz egiten zela. Besteen iritziak bilduta, Ibisatek uste du eliztarrek apaizaren gaztelania ulertzen zutela, baina ez zela hizkuntza nagusia izango, elebidunak izango zirela gehienak (Ibisate, 2009:
|
|
|
29 -30). Kanpionen ustez, 1884an oraindik
|
euskaraz
hitz egiten zen, baina baikor samarra izan zen balioztatzean (Otsoa de Alda eta González de Zarate, 2002: 152).
|
|
|
Lezamako euskararen oso lekukotasun interesgarria daukagu Gure Izarra aldizkariko zenbaki bakarrean, 1888ko urrian argitaratua. Ez du askorik balio
|
euskaraz
hitz egiten zen edo ez jakiteko, baina kontua da euskaraz idatzita dagoela, eta orain arte ez dugula Aiarako euskaran idatzitako testu askorik ezagutu. Beraz, oso baliagarria da eskualdeko euskara ikertzeko, nahiz eta gaztelaniaren eragina oso handia den autorearen euskaran (Díaz Noci, 1990).
|
|
|
XVIII. mendean, ugaldu egin ziren eskolak Araban, eta askotan debekatuta eta zigortuta zegoen
|
euskaraz
hitz egitea. Hala ere, kontuan hartu behar dugu Probintziak eta herriek kudeatzen zituztela eskolak; gainera, onartuta zegoen gaztelaniaren posizio menderatzailea, gaztelania jakitea mesedegarria zelakoan etxetik kanpo bizimodua bilatzeko, eta testuinguru horretan, gurasoek euskaraz egiten jarraituko zuten eta seme-alabek gaztelaniaz hitz egingo zuten.
|
|
|
1806an, epai baten bidez, herrian bertan predikatzeko hizkuntza egokiena gaztelania zela agindu zen. Hala ere, urte batzuk geroago kanpotik etorritako erlijiosoek Luiaondon predikatzen jarraitzen zuten, eta herriko apaizek, Olamendi anaiek, ez zuten egoera hori onartu nahi
|
euskaraz
hitz egiten zuten bakarrak kanpokoak zirelakoan14 Haien arabera, gutxi batzuek esaten zuten ez zutela gaztelaniarik ulertzen eta gehiago ziren euskararik ez zekitenak; egoera horretan, apaizek gaztelaniaz predikatzen zuten oztopo eta kexarik gabe (Iturrate eta Uzquiano, 1979).
|
|
|
Baina euskara ez zen bat-batean desagertu. Adibidez, 1927an, baserri batean bizi ziren Manterolatarrek aitarekin edo haien artean bakarrik egiten zuten euskaraz16 Lekuonak esandakoaren arabera, 1934an, Laudion, auzo bateko baserri batzuetan
|
euskaraz
hitz egiten zen 17 (Lekuona, 1934: 328); baina Areta auzoa ia guztiz erdaldundurik zegoen ordurako (Lekuona, 1935:
|