|
2003
|
|
|
Bi urte geroago, eta bigarren aldiz mende batean, Estatuaren ikuskera modernoagoa zutenek garaitu egin zuten karlismoa. 1876ko uztailaren 21eko legeak, gainera,
|
euskal
probintzietako foruak deuseztatu egin zituen, oraingoan behin betiko.
|
|
|
Zaldibia, Poza eta Garibaik XVI. mendean sortu zituzten dogma apologetikoen artean aurkitzen da uste horren oinarria: Itun Zaharrak kontatzen dituen garaietan, Tubalek, Noeren bilobak, penintsulako bazter honetara ekarri zituen, aldi berean, Jainko bakarraren fedea, euskara eta" naturaren legea" (apologista horien garaia baino lehentxeago idatziz finkatu ziren
|
euskal
probintzietako foruek bermatuko luketen legea, alegia); ondoren, Kristo, Jainkoaren semea, hezur haragitu bezain pronto, lehenengo mendean bertan, Santiago apostolua etorri zen bazter honetara berri ona zabaltzera, eta euskaldunak, zer esanik ez, jada Jaun Goikoa ren fedea bazutenez gero?, gogo onez kristautu ziren laster asko. XIX. mendearen bigarren erdialderako historiografiak zeharo gaitzetsi zituen mito horiek, nahiz eta askok jarraitu duten zabaltzen XX. mendean zehar euskaldunen jatorrizko monoteismoaren (Barandiaranen euskal erlijio paleolitikoaren teoriari esker, batik bat) eta kristautze goiztiarraren ustea, tubalismoaren azalpena baztertuta bada ere.
|
|
|
Ez zen, beraz, bukaera arte behintzat, beren aldarrikapen handia izan. Erlijioa eta Errege absolutua ziren, lehenengo eta behin, salbatu behar zirenak, eta soilik Errege absolutuak bere tronua gordetzearen ondorioz,
|
euskal
probintzietako foruak, tradizio beraren zutabe garrantzizkoak baitziren. Hori bai, ikusi dugun bezala, sentimendu foruzalea erruz agertzen zen, lehenagotik ere, abesti, bertsopaper eta horrelakoetan.
|
|
|
Bestela esateko, fuerismoa Espainiako moderantismoaren euskal bertsioa izan zen, eta ederki ulertu zuten elkar. Hurrengo hamarkadak izan ziren fuerismoaren urterik emankorrenak,
|
euskal
probintzietako foruak azkenean 1876an deuseztatu ziren arte. Garbi dago behintzat Euskal Herriaren pribilegiozko egoerak zeresan handia izan zuela hemen Erregimen Zaharretik Berrira igarotzeak piztu zuen erresistentzian:
|
|
2007
|
|
|
Hitzarmena betetzeko, Gobernuak 1839ko urriaren 25eko Legea Gorteetan aurkeztu zuen eta onetsi egin zen; horren arabera, «euskal probintzien eta Nafarroaren foruak berresten ziren, monarkiaren konstituzio batasunari kalterik egin gabe». Arauaren hitzez hitzezkotasuna gorabehera, itxuraz euskal foruak zaindu nahi baitzituen, egia esan, lege horretatik aurrera,
|
euskal
probintzietako foru sistemaren gainbehera etengabea hasi zen. Euskal probintzietako foruak bereziki murriztu ziren Esparterorekin gatazkak izan ondoren, 1841eko urriaren 29ko Errege Dekretua zela bide.
|
|
2009
|
|
|
Zalantzarik gabe, lehen jarrera izan da erabiliena. Gaztelaren batasunaren defendatzaileek XVII. mendetik XIX.era arteko idazlanetan argudiatzen zutenez,
|
euskal
probintzietako foruak erregearen erregaliaren ondorio izan ziren eta, horregatik, erregearen borondatearen mende egon beharra zuten. Erdi Aroa eta orduko lurralde dispertsioa gaindituta, Gaztelako erresuma berriak batasuna izan behar zuen oinarri, arlo guztietan; lurralde arloan zein arlo juridiko politikoan.
|
|
2012
|
|
|
Aurrerantzean, foruak eta bere sistema, erregearen borondate hutsaren ondorioa zela frogatu beharra zegoen eta ez eskubide propio delakoan oinarritutakoa. Beraz, erregeak iritzia aldatzea aski izango litzateke, legitimitate osoz
|
euskal
probintzien foruak aldatzeko edota kentzeko. Eraso ideologikoaren lehendabiziko emaitza zera izan zen:
|