|
2003
|
|
|
el pueblo español es el mà ¡ s católico del mundo" (in Garmendia, 1975: 49). Bere diskurtso luze luzean nahiko astia izan zuen, dena den, Gorteetako liberalek defendatzen zituzten askatasun eta giza eskubide oinarrizkoak zein faltsuak ziren agertu ondoren,
|
euskal
foruek bermatutako sistema patriarkal zoragarriak ziurtatzen zituen" benetako giza eskubideak" goraipatzeko: " El pueblo vascongado es sincera y profundamente católico:
|
|
|
Benetako defentsa foralista erasoaldi intelektual mardul bati erantzunez hasi zen. XVIII. mende bukaeratik monarkiak kanpaina bat bultzatu zuen
|
euskal
foruen justifikazio historiko  juridiko tradizionala indargabetzeko: foruak ez dira euskaldunek Erdi Aroan Gaztelako Erregearekin hitzartutako legeak, Erregeak emandako pribilegioak baizik; eta haren borondatearen esku dago, beraz, aldatzea.
|
|
2009
|
|
|
Bada, batez ere, Euskal Herriaren historiaz. " Gudariek ez zuten borrokatu espainol Errepublikaren alde, Euskadiren independentziaren alde baizik.// Nafarroa erresumaren garaian euskaldunok herri independiente bat izan gara.// Euskal Herria ez gara inoiz ere menderatuak izan, eta frogatzat hor duzu euskara, Europan gelditzen den hizkuntza preindoeuropeo bakarra.// Gerra karlistak ez ziren Espainiako tronoaren pretendientearen alde izan,
|
euskal
foruak defendatzeko baizik.// Foruak herriaren egiazko eskubideak ziren, eta eskubide horiek erregek zin egin behar izaten zituen".
|
|
|
Hori dela eta, berezko erresumaren mendeko iragan politikoa mitifikatzen duten elementu sinboliko asko ditugu, nahiz eta
|
euskal
foruak (Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba) tradiziozkoak izan, Espainiako koroekin behin eta berriz egindako itunen ondorio, egia esan, askoz paktismo gehiago aurkitzen dugu euskal politikaren historian katalanean baino [58], paktismoa Vicenç Vivesen moduan ulerturik?. Gaztelak XIII. mendearen hasieran konkistatu zituen egungo Euskal Autonomia Erkidegoa osatzen duten hiru euskal probintziak.
|
|
2012
|
|
|
eta
|
euskal
foruak: Ipar Euskal Herriko foru
|
|
|
Abertzaletasun biak oinarri juridikoan islatuta zeuden: batetik,
|
euskal
Foru Konstituzioaren ondorioz euskal abertzaletasuna; eta bestetik, Espainiar Konstituzioaren ondorioz, espainiar abertzaletasuna.
|
|
|
1852an Bravo Murilloren aurka erabili zen argumentu berbera errepikatu zen berriz. Bestalde, lege tramitazioa aurrera zihoala, azken ahalegin gisa, A. Truebak idatzitako manifestu moduko testu bat
|
euskal
Foru Aldundiek onartu eta Madrileko Legebiltzarrera bidali zuten: Manifestu horretan, foru administrazioaren defentsa sutsua egiten zen.
|
|
|
Bi ikuspegi desberdin eta kontrajarriak nabarmendu ziren, etorkizunean Espainian, Konstituzio politikoa izan behar zuenaren bi kontzeptu eta ikuspegi: batzuentzat, Espainia zen nazio bakarra, besterik gabe; beste batzuek, aldiz, erresuma konposatuaren ikuspegia zuten eta horren baitan,
|
euskal
foru herrialdeek zati berezi moduan txertatzen ziren. Batzordean erabaki ziren bi txosten horiek Diario de las sesiones de Cortes delakoan argitaratu ziren.
|
|
|
Eraso ideologikoaren lehendabiziko emaitza zera izan zen: 1796an, Espainiako Gortean
|
euskal
Foruen antolakundearen oinarri juridikoak aztertzeko batzorde berezia antolatu zen. Ondoren, 1802an, Espainiako historiarako errege akademiak Diccionario Geográfico Histórico izeneko ikerketa lana, hego Euskal Herrira mugatuz, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako hiztegiak argitaratu zituen.
|
|
|
1808 urtean, Espainiako errege familia Baionarantz abiatu zen Napoleon enperadorearen aginduari jarraituz. Fernando vii Gasteizetik igaro zenean, euskal Aldundietako ordezkariak hartu zituen eta hauen iritzian ez zuen muga igaro behar; horrezaz gainera, erregeak
|
euskal
foruak defendatuko zituela zin egin zuen.
|
|
|
Hala ere, 1860an eta 1869an Espainiako armadaren zerbitzurako boluntarioen talde militarrak antolatu eta finantzatu zituzten azken kritika publikoa saihesteko eta bestalde ekarpen ekonomikoa bideratzeko Espainiako zor publikoa ere, modu zuzenean ez baina, erosi zuen. Eztabaidak eztabaida, 1860ko hamarkadan foruzaletasun liberalaren politika eta
|
euskal
foru administrazio publikoaren antolaketa gero eta zabalagoa zen. Azken batean, euskal Aldundiek, euskal lurraldean Estatu liberalaren irudipena eta lanbidea bere hartu zuten.
|
|
|
Eta horrela iraun zuen. Dena dela, lege orokorrek murriztu egiten zuten
|
euskal
foru administrazioaren esparrua. Baina lege orokorretan, salbuespena Euskal Herria izanik, batzuetan behintzat azaldu zen.
|
|
|
Gerra amaitu ahala, foruen aurkako adierazpenak emendatuz joan ziren. A. Cánovas del Castillok Espainiako gobernuaren gidaritza hartu zuenean,
|
euskal
foru erakundetzearen kontra gero eta iritzi ozenagoak entzuten hasi zen. Karlistek sorturiko gerraren amaiera gero eta hurbilago sentitzen zenean, liberalen armadaren garaipenez, gerraren garaipenaren harira, foruen aurkako adierazpenak gehitu egin ziren.
|
|
2020
|
|
|
Anakronismoak, sinesgarritasuna eta fantasia lagun, noski. Libretoan Arc eko Juana eta Don Karlos garaikideak zirenez, Juanak zergatik ez zituen
|
euskal
foruak defendatuko. Don Karlosek, aldiz, zergatik ez zuen gurutze baten aurrean zin egingo ingelesak botako zituela Espainiatik?
|