|
2000
|
|
|
Azken horien artean, 1940tik 1945era euskal milizianoen komunikabide bezala argitaratu zenGu da ri ren kasua dugu, hain zuzen. Gudari hilabetero atera zen, makinaz idatzita eta multikopien bidez. Haren helburua,
|
euskal
erresistentziaren moralari eustea ez ezik, jarraitu behar ziren lerro estrategikoak eta politikoak ere ezartzea zen. Adibidez, zenbait jelkide alemaniarzalek proposatzen zituzten kolaboratzeko edo negoziatzeko tentazioak saihestu nahi ziren.
|
|
2001
|
|
|
2 Ander Artzelus" Luzear" (Donostia, 1898 Donibane Lohitzune, 1949). " Luzear" Mitxelenaren kartzela laguna izan zen Burgosen eta, kartzelatik irtenda,
|
euskal
erresistentzian kide.
|
|
2003
|
|
|
Orain eta beti: gora Udako Euskal Unibertsitatea! »43 Antzeko iritziak zituzten Naberanek, UEU gizarte konpetitzailearen eskemak apurtzen zituen udako lorea zen, eta Kaltzadak, «UEU
|
euskal
erresistentziaren gaztelu eta biltokia». Agirreazkuenagaren iritzian, aldiz, UEUk garai bat itxi behar zuen eta unibertsitate publikoan integratzeko ahalegina egin.
|
|
2004
|
|
|
Urte bereko abuztuan, barrualdeko EAJko EBBko Jesus Solaunek, espetxetik atera berri, Pepe Mitxelenarekin hartu zuen berriro kontaktua. 1942ko amaieran,
|
euskal
erresistentziako kideen eta AEBetan zeuden iheslarien arteko harremanak egonkortu egin ziren. OSS »CIAren aurretiko agentzia» erakundearekin harremanak Earl Fuller eta James Noelen bidez gauzatu omen ziren.
|
|
|
Gainera iparramerikarrek ez bezala, hauek ez zituzten bere agenteen aktibitateen kostuak finantzatzen", esan digu Koldo San Sebastian kazetariak. Iparramerikarrek
|
euskal
erresistentzia diruz laguntzen zuten barrualdean. Txomin Letamendi euskal agentea eta bitartekaria Venezuelatik Euskadira diru fondoak zeramatzala atxilotu zuten, torturatu eta hil.
|
|
2008
|
|
|
Gaitzesle eta difamatzaile ugari izan dituen arren. Pío Baroja haien artean? Kruz apaiza,
|
euskal
erresistentziaren sinbolotzat hartu dutenak ere badira, Buenaventura Durruti militante anarkista besteak beste1115.
|
|
|
Lotsagabeak behar dute izan hori egiten duten bitartean
|
euskal
erresistentzian gabiltzan gudarioi herriari zernahi inposatzea leporatzeko. Lotsagabeak Ezker Abertzalea udaletxetatik botatzerakoan etikaz hitz egiteko(...)».
|
|
|
PSOEkoek, Felipe Gonzalez buru zutela, 1982an Espainiako Gobernura heldu, eta frankismo garaitik indarrean zegoen
|
euskal
erresistentziaren kontrako gerra zikinari ekin ziotenean, GALen zigilu berria erabiliz ekin ere, laster ikusi zuten zeintzuk ziren eraginkorrenak zeregin hartan: guardia zibilak.
|
|
2009
|
|
|
Amezagak hunkituta oroitu du nola Irujok, 60ko hamarkadaren hasieran, Venezuelara erbesteratutako beste hainbat euskal herritarrekin batera, Euskadi Irratia abian jartzeko proiektu handian bete betean inplikatu zen. Eta nola lortu zuen irrati hark
|
euskal
erresistentziaren ahotsa lau haizeetara hedatzea. Orduan ohartzen ez baziren ere, Irujo eta gainerakoak herria eraikitzen ari zirela uste du Amezagak.
|
|
|
Ekintza horien agerpen unea ez da zorizkoa. Okupazio indarren desmoralizazio une batean dator, Frantziako Barne ministroak esan bezala,
|
euskal
erresistentzia armatuaren ordezkapen gaitasuna etsigarria zaie. Horrek euren jatorriaren eta helburuaren berri ematen digu.
|
|
2010
|
|
|
formazioz hiperrespainola, pasiboa, kontsumitzailea, telebista ikuslea, ordenaren aldekoa, negozio eta ozio planifikatutan endredatua, hipotekatua. Jende horrek ez du 1859, 1893, 1909 edo 1921eko moroen kontrako borroketan baino suhar eta ziurtasun gutxiagorekin sostengatuko
|
euskal
erresistentziaren kontrako erasoak, terrorismoaren aitzakiarekin beti. Euskal Herria" normalizatzeko" estrategia zakarrenentzat ere, erraz lortuko da populazio espainolaren adostasuna, behin baino gehiagotan euskara debekatzeko erdietsi den bezala.996
|
|
2012
|
|
|
" Uda horretan, Frantzia hartu ostean, Gibraltar eraso behar genuen". Horixe espero zuten
|
euskal
erresistentziako partaideek. Horiek eta Franco alemanen ondoan jarriko zela mundu gerra hartan.
|
|
2014
|
|
|
ETA 1959 eta 1963 artean idatzitako Harri eta Herri ren atzean. «Harria da arma bat, harria da
|
euskal
erresistentzia. Eta titulua da kontsigna telegrafiko moduko bat».
|
|
2015
|
|
|
kantu ederra idatzi zuena, mendi kaxkoren batean txaleta eraiki na hi duten guztien ereserkia; eta gure Aresti filokomunista, errebelde, etsigaitzak ere hor utzi zigun. Nire aitaren etxea? gogoangarria,
|
euskal
erresistentziaren metaforatzat har genezakeena; metafora ezkertiarra egiteko ere arketipo kontserbadorea erabili behar denean, ordea, ideologia tradizional hori zuztarreraino sarturik daukagun seinale.
|
|
|
Eskutitz bat idatzi zuen Haundixek berehala. Diru hura
|
euskal
erresistentziari lapurtutakoa omen zen; izan ere, nori emango... eta guardia zibilen baten senitartekoa izan zitekeen norbaiti, beharbada. Iritzi hura, nire ustez, okerra zen guztiz, eta zera adierazten zuen azken batean:
|
|
|
Aurrez aurre ikusi nuen, era berean, Banco de Vizcayaren eraikin izugarria, zeru harraskari, kristal gorrixkak leihotzarretan, luxuzko distiraz harro eta dotore. Eskuinean, berriz, borroka ikaragarrien lekuko, Artxanda mendia zegoen;
|
euskal
erresistentziaren azken gotorlekua.
|
|
2016
|
|
|
Esaldi horiek baino lehenago, 40ko hamarkadako
|
euskal
erresistentziaz ziharduelarik, EAJk zeukan egitura paramilitarraz mintzo zen:
|
|
2017
|
|
|
Jakin egin nahi nuen, jakin egin behar nuen. Gauza ezaguna zen, 60ko hamarkadan zehar, Euskal Herriko beste komentu askotan bezala, San Salbadorreko kaputxinoenean ere aterpea eman zitzaiela
|
euskal
erresistentzian zebiltzan hainbat gazteri. Ez zen seguru asko armarik gordeko aldarean, baina batek baino gehiagok emango zuen han gaua, guardia zibilak etxera bila azalduta, beste aldera pasatzeko modua aurkitu artean.
|
|
|
Aldaketa garrantzitsuenetako bat abertzaletasunaren izaeran gertatu zen, hain zuzen, frankismoan erresistentzia nazionalismoa gailendu baitzen. Hartara, Espainiaren kontrako
|
euskal
erresistentziari buruz teorizatu zuen euskal nazionalismoaren diskurtsoak, eta euskarak lortzen ez zuen ofizialtasuna, esaterako, zapalketaren sintoma bihurtu zen. Ondo bidean, autonomiaren mekanismoa abian ipintzeak halabeharrezko aldaketa ekarri behar zion aurreko diskurtsoari, eta horrek, jakina, eztabaida sortu zuen aurreko nazionalismo motaren bi adarretan:
|
|
2018
|
|
|
Benetan zioen, ondo jakitun GAL eta honen hilak, CESIDeko Agrupacion Operativa de Medios Especiales (AOME) en bitartez, bere zerbitzuek antolatuak zirela. " Ez naiz apezpiku bat, ezta jurista ere, eta hileta gehiegitara joan naiz gertaera hauek gaitzes7 ZEN plana deitua, Iparraldeko Gune Berezia; 1983ko otsailean eman zen ezagutzera,
|
euskal
erresistentziaren aurkako gerra plana zena. teko", erantzuten zuen Felipe Gonzalezek hautatutako gerla zikinaren praktiken buru gisa, helburuek bitartekoak justifikatzen dituztela onartuz, aldi berean, eta bihozberatasuna eskatuz bezala," gizarteak bere buruari galdetu behar dio zer prezio ordaintzeko dagoen prest terrorismoari gerla irabazteko" gehitzen bazuen ere.... Gizarteak behin betikoz gerla zikina onar zezan nahi zuen berak.
|
|
|
Alfonsok
|
euskal
erresistentzia horren oinordeko zuzentzat aurkezten du bere burua. Aldi berean, 60ko hamarkadako umea da.
|
|
|
Artikulu honetarako hautatu dugun aztergaraia bitartekoa da; izan ere, hamarkada horietan hasi zen euskal komunitate garaikidea erresistentzia egituratuak abiatzen, continuum iraultzailearen baitan (Gandara, 2015). Garai horretan, baziren egitura gehiago edo gutxiagoko
|
euskal
erresistentzia kulturala ardatz zuten guneak, jarrerak eta hautuak; erabaki indibidualak eta ekimen kolektiboak (anitzen artean, Biosca, 2009 [2007]; Guibernau, 1999; Oronoz, 2011; Torrealdai, 1999; Pablo de, et alii) 2 Bertzeak bertze, hizkuntzaren hautua bera erresistentziarako jarreraren erakusgarri zen; izan ere, Joseba Sarrionandiak erran gisa:
|
|
|
Aitzinatu dugunez," elkarreragin eremu" kontzeptua izanen dugu abiapuntu zentsuraren eta errealitate sinbolikoaren arteko harremana aztertzeko proposamenean; izan ere, kontzeptu horrek lagunduko du argitzen, hirugarren atalean,
|
euskal
erresistentzia sinboliko aktiborako gunearen zer nolakotasuna. Zentsura izateak berekin dakar indar zanpatzaile ukatzaile kamustaile (ar) en nahiz zanpatu ukatu kamustu (ar) en existentzia.
|
|
2019
|
|
|
Lau horma haien artean, bakoitzak bere ihesbideak eta asaskabideak aurkitu behar baitzituen. Ongi oroitzen zuen Txefek, alde horretatik, Errealak Real Madridi urte haietako batean irabazitako partida, preso euskaldunak neurrigabeki poztu zituena, Real Madridek erregimen diktatoriala sinbolizatzen zuelako eta Errealak
|
euskal
erresistentzia. Txeferentzat tximista bat bezala izan zen partida hura, bere bihotza erdibibitu eta futbolarekin guztiz errekontziliatu zuena.
|
|
|
Iparraldean 86an, ihesean genbiltzala, etxea eta laguntza eman zigun lagun hazpandarraren mezua. Hildakoari gorazarrea, eta
|
euskal
erresistentziaren bilakaeraren ñabardurak:
|
|
2020
|
|
|
Frankismoan guztiz debekatua zela,
|
euskal
erresistentziaren ikur nagusietakoa zen ikurrina altxatzen du aipatzen dihardugun programa honetan ere, harro harro, gainerako taldeekiko lehian garaile atera den taldeko kapitainak, baina ez du zerikusirik frankismo garaian ikurrinak zuen balio nagusiarekin, hots, erresistentziarekin.
|
|
|
Frantziako erresistentzian buru belarri ibili ziren ezkerreko militante espainiarrek makiak antolatu zituzten Francoren kontra, eta inor ez da ausartzen haien adorea eta ausardia kritikatzen, nahiz eta isilka suizida batzuk zirela leporatzen diegun. Baina hogei urte geroago
|
euskal
erresistentzia berpiztu eta ekintzaile batzuek armak hartu izana deitoratu egiten dute askok?, esan zuen eta eten bat egin zuen arnasa hartzeko. –Denok gaitzetsi behar genuke indarkeria.
|
|
|
Baina ezaguna izatea gustatu egiten zitzaion seguru asko, nik berari buruz zer iritzi izan nezakeen jakiteak beldur pixka bat ematen bazion ere. Bere libururen bat irakurria nuela esan nion, biografia generoaren zale porrokatua nintzelako eta baita ere
|
euskal
erresistentziari buruzko liburu asko nuelako etxean. Euskal erresistentziaren aipuak ez ziola graziarik egin ohartu nintzen eta zuzenketa bat egitekotan egon zela, baina nekatuta egongo zen, bidaia luze batetik zetorren beharbada.
|
|
|
–Zertaz da eleberri errealista hori??, atera zitzaidan. Berak ez zuela irakurri, baina hilabeteak zirela argitaletxeko bere adiskidea idazlearekin zuzenketak egiten ari zela eta, hark esandakoaren arabera,
|
euskal
erresistentziari buruzko kontakizunak zirela eleberriaren ardatza esan zidan. –Protagonista nagusia politikarekin obsesionaturik bizi den taxizale bat da.
|
|
|
–Emazteaz gainera neure nortasuna ere zurrupatu egin behar zidak alfer zorri honek!?. Ez nuen, noski, nire susmoen berri emateko asmorik, baina ea ondo al nengoen galdetu zidan neskak, eta ardoari tragoxka bat jo ondoren kontatu egin behar izan nion neu ere lanbidez taxizalea nintzela eta bezeroei
|
euskal
erresistentziari buruzko istorioak kontatzen nizkiela, eta argitu egin behar izan nion halaber nire emaztearen eta idazlearen artekoa, urtebete baita gutxi gorabehera elkarrekin ateratzen hasi zirela.
|
|
|
Euskal espektroaren figurazioan onarpen bat ikusi dugu: onar dezagun
|
euskal
erresistentzia agonikoak, bizi balioaren hondarra zen aldetik, ez duela zentzurik. Subsuntzio errealeko kapitalismoan ikuskizun, merkantzia, bihurtu ahal dugu eta, horrela ere, gozagarri.
|
|
2021
|
|
|
Castaingtsek aitortu duenez, ez du irizpide zehatzik ukan pertsonaiak hautatzeko: " Washingtonen, adibidez, harrigarria zen zenbat artxibo zen
|
euskal
erresistentziari buruz. Jatorri euskalduneko izen batzuk hautatu ditut; ezin nituen denak landu".
|
|
|
[...] trantsizio garaia zen erregimen frankistarentzat —gerraondoko ezegonkortasunetik behin betiko instituzionalizaziorako iraganbidea burutu zuen hark—, trantsizioaldia bizi zuen euskal gizartearen egitura sozioekonomikoak —azpigarapen industrialetik industrializazio masiborako bidea eginez—, eta, azkenik, trantsizioaldia gertatu zen
|
euskal
erresistentzia politiko kulturalaren barnean ere, —erbesteko munduaren hegemoniatik barneko gizartearen nagusitasunerako bilakabidea[...] (2007b: 146)
|
|
|
36ko gerran
|
euskal
erresistentziaren puntu nabarmenetako bat izan zen ingurune hori. Eusko Gudarosteko kapitain Kandido Sasetak diseinatu zuen, eta hilabete baino gehiagoz tropa frankistei eusteko balio izan zuen.
|
|
|
Santoñan eta Puerto Santamarian preso urte askoan egon ondoren, kaleratu eta
|
euskal
erresistentzian jarraitu zuen. Añorgako Xixili Arizmendi Etxenagusiarekin ezkondu zen, 1950 urtean, eta hiru seme alaba izan zituzten, Jose Manuel, Arantxa eta Juan Ramon.
|
|
|
Pablo Picasso ere prest azaldu zen kolaboratzeko, nahiz eta azkenean ez zuen lanik eman. Egitasmoaren neurri artistikoaz gainera, Frankismoaren aurkako
|
euskal
erresistentziak garai hartan zeukan onespenaren neurria ere ematen du izen zerrenda esanguratsu horrek. Patxi Apalategi, Jose Mari Larramendi eta Martin Etxeberria arduratu ziren bilketa lan haietaz.
|
|
|
Ondoren, erbestean zelarik,
|
euskal
erresistentzia nazionalarekin elkarlanean aritu zen, dela Jagiko edo EAJko adiskide batzuekin, dela ETArekin ere. Vasconia estudio dialectico de una nacionalidad liburua publikatu zuen 1963an, zeinagatik Frantziak betirako lurralde debekua ezarri zion.
|
|
|
1976ko apirilaren 12an Guardia Zibilak auto bat metrailatu zuen Zarautz ondoan eta Felipe Suarez Delgado hil. Pertsona horrek ez zuen zer ikusirik
|
euskal
erresistentziarekin.
|
|
|
Espainiako Gobernuak gure ekintzei eman dien erantzuna Jesus Maria Zubikarai eta Yolanda Gonzalezek jasandako atentatuak izan dira, eta Saenz de Santamaria dibisioko jenerala izendatu dute Hego Euskal Herrian Gobernuaren ordezkari berezia,
|
euskal
erresistentziaren aurkako gerra bideratzeko ahalmen ekonomiko eta bitarteko guztiekin.
|
|
|
Hogeita hamar bat atentatu, 40 bat zauritu, eta 23 pertsona hil, gehienak Ipar Euskal Herrian. Biktimen artean, batzuek ez zuten zer ikusirik
|
euskal
erresistentzia armatuarekin, ez eta euskal arazoekin ere.
|
|
|
" Egiatzat jo behar da
|
euskal
erresistentziak duela urte batzuk baino gaitzespen handiagoa biltzen duela gaur egun. Zenbait lagunek adierazi digute haur hilak edo zaurituak dituzten ekintzei, harrera txarra egiten diela iritzi publikoak, baita gure aldeko gutxiengoaren sektoreak ere, lehenago ere nolabaiteko ulermena eta elkartasuna erakusten zituenak. Haurren heriotza bortitza gaitzestea jende erreakzio normala da, eta etsaiak aprobetxatu egiten du; beraz, oso kontutan hartu beharreko zerbait dela uste dut". 116
|
|
|
" Ekintza honekin Euskal Herriko zapalkuntza bermatzen duten etsaien ordezkari gorenetako bati eraso egin zaio eta Estatu espainiarrak bizi duen krisi politiko eta instituzionala agerian utzi da. PSOEk, ustelkerian eta gerra zikinean ito ondoren, huts egin du
|
euskal
erresistentzia txikitzeko lanean, eta PPk, Estatuaren norabidean erreleboa hartzeko irrikaz dagoenak, upel bereko ardo mindua edanarazi nahi digu.
|
|
2022
|
|
|
Hogei urteko espetxealdia, alajaina. Zenbat milaka kartzela urte bete behar ote dituzte, bada, oraindik,
|
euskal
erresistentzia armatuko kideek. Ez al da nahikoa, arranopola?
|
|
|
Honez gain,
|
euskal
erresistentzian parte hartutako baztandarrak oroituko dituzte larunbatean 12:00etan, Elizondoko Pedro Axular karrikan eginen den eskultura inaugurazioarekin. Bertan Bittori Etxeberria, Esteban Etxeberria, Agustin Ariztia, Felicitas Ariztia eta Timoteo Plaza omenduko dituzte, guztiak Alava Sareko kideak izan zirenak.
|
|
|
Hildakoei gorazarre egitean komeni da
|
euskal
erresistentziaren bilakaeraren gaineko ñabardurak egitea, pentsu dut.
|
|
2023
|
|
|
Euskadi Ta Askatasuna. Azken urteetan iraultza armatua indarra hartzen joan zen erregimen frankistaren kontrako
|
euskal
erresistentzian.
|