|
2004
|
|
|
–Esan nahi eta
|
esan
ezina?: ez dakit hau euskaldun askoren mina denetz.
|
|
|
Damurik, lehengoan gaude berriro ere: handik eta hemendik ibili ondoren, berezko euskal senik gabeko hizkuntzaren patura etorri gara, euskal hiztunaren
|
esan
ezinak erdaren jarioan asetzeko.
|
|
|
Hizkuntza gaitasuna: esan nahi eta
|
esan
ezina
|
|
|
–Handia da ene mina: esan nahi eta
|
esan
ezina?. Esan nahi eta esan ezina, dio Anjel Lertxundik?, horixe da, ezer izatekotan, hiztun batek bizi lezakeen trajediarik lazgarriena.
|
|
|
esan nahi eta esan ezina?. Esan nahi eta
|
esan
ezina, dio Anjel Lertxundik?, horixe da, ezer izatekotan, hiztun batek bizi lezakeen trajediarik lazgarriena. Begira dezagun geure inguruan:
|
|
|
Hizkuntza gaitasuna: esan nahi eta
|
esan
ezina
|
|
|
Ezin da esan, esate baterako," Gurdiaren karrankak entzuten dituzunean, jakizu Euskal Herria dela gurdia, eta Intxortako gudarien aieneak direla karrankak, eta zu bueltatu arte egongo dela gurdia karrankaka". Ez, badaude gauza batzuk
|
esan
ezin direnak egoera horretan. Ez horretan ez eta beste batzuetan ere, dena aitortzera, ze barregarri geratzeak ere baditu bere mugak.
|
|
2006
|
|
|
nehoiz
|
esan
ezin diren
|
|
2009
|
|
|
da, beste ezerekin erreferentziarik gabe, konparaziorik gabe ezerekin. Barruan zegoenean bezala gero kanpoan, Améryrentzat hura posible ez denaren, pentsamenduan lekurik ez duenaren (ez zergatik ez zertarako ziorik duenaren, esplikaziorik ez duenaren), absurdoaren errealitate bilakatzea zen, zentzugabekoaren gorpuztea, hitzekin
|
esan
ezin denarena, ikusi eta ezin sinetsi denarena (ematen diren esplikazio sozio-politiko ekonomiko razional guztiek ezer ez diote egiaz funtsezkoaz), eta esperienzia hura ulertu ezinda bere buruaz beste egin du berak 1978an. Fededun haiek utzita orain:
|
|
2010
|
|
|
Baina hasieran ere uste nuen hori izango zela kimikariek hartuko zuten bidea: edo erabaki gure alde garbi, edo
|
esan
ezin zutela erabaki. Hori aurreikusita neukan.
|
|
|
Bien bitartean, sukaldera iritsi eta mahaiaren jiran eseri dira, hitzik egin gabe, Julen aurretik eta emakumea atzetik, errutinazko keinuak errepikatzen ariko balira bezala, nahiz bientzat ere egoera berri eta deserosoa izan. Aurrez aurre eserita, mahaia erdian dutela, ahorik zabaldu gabe jarraitzen du emakumeak, lepoaren eta begien mugimenduetan nabari zaion arren urduritasuna, zerbait esan nahi eta
|
esan
ezina. Zain dago Julen, artega bera ere, begiak non pausatu ez dakiela.
|
|
2011
|
|
|
Bi kadira zeuden gelan, bat zuen berarena, beste hura bestaldetik heltzear zenarena. Dama zuri, atso beltza,
|
esan
ezin izena, bazekien norbait zerbait ailegatuko zena.
|
|
|
–Dena esana, eta gainera ezin da neurtu, jakina. Tristura
|
esan
ezin den gauza neurgaitz bat da, ondo esango badut. Sentimendu bat.
|
|
2013
|
|
|
Nola azaldu behar genizun, ordea, etxea han zegoela baina inor ez zegoela han zure zain? Badaude eskutitzez
|
esan
ezin diren gauzak eta hori kategoria horretan zegoen.
|
|
|
Cy Twombly. Izen
|
esan
ezina. (. Izen esan ezina?, musika berezia duen esaldi koadroa).
|
|
|
Izen esan ezina. (. Izen
|
esan
ezina?, musika berezia duen esaldi koadroa). Artea.
|
|
|
–Ni ez naiz Garibaldi, ez naiz sekula izan, nor izan naizen
|
esan
ezin badut ere, esan zuen, eta isildu egin zen, esaldiaren mamia ulertu nahirik edo. Besteok elkarri begiratu genion harri eta zur.
|
|
|
–Ondotxo dakit, anderea, esan zuen gizonak?, jendea, joko mahaian jesartzen deneko, halako gauzen arriskupean dagoela, eta, zorionez, nire egoera ez da bost txelin arazo bihurtzeko modukoa. Asko dira, zalantzarik gabe, gauza bera
|
esan
ezin dezaketenak, baina Lady Catherine De Bourghi esker, oso urrun nago gauza txikiak aintzat hartu behar horretatik.
|
|
2014
|
|
|
1215 Arrazoi hori, pentsatuta ere,
|
esan
ezin zuen egin Prusiak: 1) kontrarioari pilota errazegia ematea zelako erantzuteko:
|
|
|
Ez baitzen hura egia. Zeharka esan nahi ziola zuzenean
|
esan
ezin ziona, edota jada gehiegitan errepikatutakoa. Nire aurrean derrigortu egin nahi zuela; alabaren gogoa irabazi.
|
|
2015
|
|
|
ederra, alaia, begirada bizi ilun eta irribarre zabal zurikoa. Ez zuen euskaraz egiten, gaztelaniaz ere erdipurdi, baina keinuz eta imintzioz osatzen zuen hitzez
|
esan
ezin zuena. Aisha zer moduz galdetu genion guk sartu bezain laster, gaixo ote zegoen, eta berak ezetz:
|
|
|
–Ez
|
esan
ezin dudala nire alaba ezagutu.
|
|
|
Pello Urizar, Oskar Matute eta Martin Garitano, Gipuzkoako diputatugai nagusia, hartu zituzten Iñigo Urkulluk, Andoni Ortuzarrek, Joseba Aurrekoetxeak eta Belen Greavesek. Bildu aurkeztu ahal izateko, esan daitekeena eta
|
esan
ezin daitekeena, egiten ari zela adierazi zien Urkulluk, Matuteren arabera.
|
|
|
Irudipen bitxi bat izan zuen: Carmichael jaunak azken finean aditu egiten zituela berak
|
esan
ezin zituen gauzak. Tankera eman ezineko agurea zen, bizarrean orban hori harekin, olerki eta asmakizun haiekin, desio guztiak asetzen zizkion mundu batean barrena lasai asko nabigatzen, belardian etzanda zegoen lekutik eskua jaistea nahikoa zuelarik zer nahi, hura harrapatzeko.
|
|
|
Jaitsi, afaltzen hasi eta itxaron egin behar, beraz. Eta erregina baten antzera, mendekoak sarreran bildurik aurkitu, goitik begiratu, haien artera abiatu, haien gorazarreak isilik eskertu eta, haien debozio eta gurtzeak onartu ondoren. Paul, gihar bakar bat ere mugitu gabe, zuzenean aurrera begira egon zen, bera pasatzerakoan?, behera jaitsi zen, sarrera zeharkatu eta emeki agurtu zituen buruaz,
|
esan
ezin ziotena onartuz bezala: edertasunaren gorazarrea.
|
|
|
Baina Jose damutua putzu baten hondoan dago orain. Hondoa joa eta ai, ai eta miletan ai!,
|
esan
ezin ahalako tristeziarekin. Ez al duzu beraren negar zotina eta zinkurina entzuten?
|
|
|
Ai, ai eta miletan ai! Hamaika anaiek beraiek putzu lehorrera bota dutelako eta mutilak
|
esan
ezin ahalako tristezia duelako.
|
|
|
Galdera inozo eta funsgabea, Parisko kaleetako protestak izan zirenean, gu hori galdetzean bezalako mutikotxo bixarguria izango baitzen Periko, gazteagoa ez bazen. Hala ere, hori galdetzen genion ikasleon aurrean irabaziak zeuzkan prestijioa eta aura iraultzailea ez galtzearren, erantzun zigun, dakien guztia
|
esan
ezin duenaren moduan, bera ez zela gehiegi enteratu, baina protestak eta manifak izan zirela, bai, baita hemen ere, eta ezagutzen zituela parte hartu zuten batzuk...
|
|
|
Betidanik izan diot errespetua, sarrakioaz ez hitz egitearren, ezagutzen ez dudan nire barneko ahots ikustezinari, nire bikia bailitzan ezagutzen nauen ahots agintari eta ezetzik
|
esan
ezin diodanari. Sugeak bere harrapakina hipnotizatzen duen bezala izan nau tentelduta betidanik, berari begira, edozer egin behar nuelarik ere baimena eskatzen niola... eta nik horri, beldurra edo ikara deitu izan diot, inork ere ez daki noizdanik...
|
|
|
Mek eskuak airean dantzatu ditu, tximeleta ergelak bailiran, esan nahi ez dituen edo
|
esan
ezin dituen hitzen hutsa betetzeko ahaleginean.
|
|
|
Burutik kendu behar dut txapela, eskuak gurutzatu behar ditut bizkarrera, Gernikan, zuhaitz sakratuaren aurrean aititak egiten zuen bezala. Ikasi dudan keinu bakarra da, ezer
|
esan
ezin dizudanean, adierazpen guztiak alferrik agortu zaizkidanean.
|
|
2016
|
|
|
Aurpegira ez dizkidate esango
|
esan
ezin zaizkidanak, baina ez nagoenean budu panpina bihurtuko naute eta jostorratz ziztakoz josiko beren mespretxuarekin. Eta gaur bezala etortzen banaiz, adeitsu plantak eginez hurbilduko zaizkit, nortzuk eta sastada gehien eman dizkidatenak, nola eta axolagabe eta aldi berean errespetuz, eskuzabal, beste behin ere taldeko parte senti nadin.
|
|
|
Hondarraren gainean oin puntetan ibiltzen irudikatu nuen, emakume batzuek takoien nostalgia sentitzen baitute oinutsik dabiltzanean. Beharbada ikastaroan zehar
|
esan
ezin zidan zerbait jakinarazi nahiko zidan. Atsekabea adieraz zezakeen keinu bat egin zuen, goazen?
|
|
|
Emakumeak, ordea, 26 urte zituen eta senar aberats batekin ezkonduta zegoen. Elisa, zakurra lagun hartuta, Trouvilleko dunetatik ibilaldia egitera zihoanean, Gustave atzetik joaten zitzaion, tarte handi samarra utziz noski, baina dunen artean zakurra jolas egitera gerturatzen bazitzaion, besarkatu egiten zuen eta emakumeari
|
esan
ezin zizkiokeen gauzak esaten zizkion belarrira. Tarteka, Nero musukatzen zuen bitartean, negar egiten zuen zakurraren harridurarako.
|
|
2017
|
|
|
1590ean Sevillan Jose de Acosta jesuitak argitaratutako Historia natural y moral de las Indias lanean [Indietako historia naturala eta morala], bereziki aztekek egiten zituzten masa sakrifizioek espainiarren artean eragindako higuin biziaren deskribapenak daude: milaka gazte hiltzen zituzten (gerrako gatibuak edo erositako umeak eta esklaboak) 4 Hala ere, Bartolome de las Casasek kontatutako Indien suntsiketa edo konkistako beste edozein kontakizun irakurtzen dugunean, geure buruari galdetzen diogu nolatan eragin zien espainiarrei halako zirrara praktika horrek, jakinik eurek jainkoaren eta urrearen izenean, inolako kezkarik gabe,
|
esan
ezin diren basakeriak egin zituztela; Cortesen arabera, 1521ean 100.000 lagun sarraskitu zituzten Tenochtitlan konkistatzeko soilik (Cockroft 1983: 19).
|
|
|
Pentsamenduaren ezpalik mamitsuenak erdaraz komunikatu eta euskara umeekin bakarrik edo erabilita ez goaz inora. ereduak sortzen dituen erdal elebidunen esan nahiak eta
|
esan
ezinak, guk uste, Eusko Jaurlaritzaren hizkuntza politikaren porrota adierazten dute. Euskalduntasunaren atarian234 katigatuak geratzen dira euskal hiztun potentzialak, eta, dena esate aldera, ez soil soilik herri erdaldunduetan235.
|
|
|
(Botticelliren aurpegi femininoek denboragabetasun arrai xorgingarria dute: ikusle askok
|
esan
ezin ahalako melankolia sumatzen die,, air languissant et grave des femmes du maltre florentin, proustianoa).
|
|
|
Zein nahi zipozkeria, sugekeria, narraskeria nahi izatera ostera, hortxe izango nauzu. Maindire berriak aldatu aurretik zer egingo eta zaharren artean nahasten naiz, gaitza kutsatzeko legez, baina eme kutsua bilatuz, gau osoko jira-bira sukartsuaren ondorengo izara izarditu horietan nire grina
|
esan
ezin ahala eroen asegarria bilatu nahian bezala, bertan igurtziz nire esku aho sudurrak, bertan astinduz nire gorputz atalak, bertan itoaz nire antsia eta deiadarrak. Kirioak oro loturik dizkidan ezinegon urduri baten menpeko nauzu holakoetan, nire buruaren jabe ez naizela.
|
|
|
Eta ez dakit zer izan den niretzat mingarriago: urtetan zure izena
|
esan
ezina edo amaieran amak etengabe zure izena esan izana.
|
|
|
Hogei urtez elkar ikusi gabeko bi ahizparen arteko elkarrizketa dirudi. Hogei urtez
|
esan
ezinak bat batean nola esan asmatu ezinik ari den ahizpa parearen elkarrizketa.
|
|
|
–4.000 pertsona zeuden elkarte bat baino gehiagotara joaten zirenak. Inork ez zien
|
esan
ezin zutenik egin. Hasi zirenek ahal zuten bezala eta meritu handiarekin egiten zuten lan, baina kontuak halako tamaina hartu duenez, behar da kontrol bat?.
|
|
|
zeinek lotzen gaituen
|
esan
ezin diren
|
|
2018
|
|
|
ere ezin diezaioke, agian, galderari erantzun, zeren eta zein kategoriaren bitartez ikusten dugu? Gure ohiko pertzepzio kultural serioek huts egiten duten unean, ikusten dugun gorputza ziurtasunez interpretatu ezin dugun unean, orduan da, hain zuzen, aipatu gorputza gizonarena edo emakumearena ote den segur
|
esan
ezin daitekeen unea. Kategorien arteko zalantzak berak osatzen du aipatu gorputzaren esperientzia.
|
|
|
homosexualitatea ezin liteke gehiago horrela deskribatu. Baina esan nahi bada homosexualitatea dela heterogeneotasun libidinal izendaezin baten lekua, apika galde genezake ez ote den hau benetan bere izena
|
esan
ezin duen, edo esatera ausartzen ez den amodio bat. Beste modu batez esanda:
|
|
|
zer izango ote zen jakin minez. Urtubi isilik zegoen, tentsioa esprimituz, edo agian nola
|
esan
ezin erabakiz. Eternalak izateko sortzen diren segundo horien ondoren, Alotzek esan zuen:
|
|
|
Isildu eta irentsi egin zuen Joxemigelek inkomunikazio aldia. Esateko zituenen eta
|
esan
ezinaren arteko tentsioa.
|
|
|
alde batera, eta bestera. Bi herrietako elkarteak, eskola komunitatea bera, talaia aski egokia dira ikusteko zer bilakaera izan duen banaketa horrek iragan bi hamarkada hauetan, eta ulertzen saiatzeko zein den errealitatea egun. Egoera garai batetik asko baretu bada ere, badirudi oraindik zama direla bi herrietan
|
esan
ezin direnak. Hizketa gai minbera da aldarri parekidearen harira sortutako gatazka, eta saihestera egiten da hainbatetan.
|
|
|
Hantxe bertan gelditu ginen, pinudi haren amaierak eta pago sail sarri batek marrazten zuten banalerroan, iratze berdez inguratuta. Sekula ez nukeen pentsatuko musu bakar bat horrenbeste luza zitekeenik, ez eta ezpainek hitzez
|
esan
ezin den guztia transmititzeko ahalmena izan zezaketenik ere. Une harrigarri hartan munduak mundu izateari utzi zion, eta denborak ordu, minutu eta segundoak markatzeari.
|
|
|
Amodioaz harantzago maitatu genuen hirurok. Ezintasun horrexegatik, isildu, ezkutatu, gezurrik
|
esan
ezin horrexegatik maite izan dugu hirurok berdin, geure artean oso desberdinak izanda ere.
|
|
|
Gero Oteizarekin egin zuten azkenekoa, zentsura gainditzeko. Eta noski, hori ikusi ondoren, beste era batera irakurtzen du batek manifestua, eta benetakoenak kendutako zatiak zirela pentsatzera jotzen du, horiexek zirela benetan inportanteak iruditzen zitzaizkienak,
|
esan
ezin zituztenak alegia.
|
|
2019
|
|
|
Azken orrialdeak, ordea, eman dit amaitzeko oina. Agur
|
esan
ezinaz bukatzen bainuen, eta oraindik ez dakit inoiz esan dizudan ganoraz agur.
|
|
|
–Osterstockekin, bota zuen?. Ez dit ba
|
esan
ezin didala ezer ordaindu, ez daukala ezertxo ere! Luze eta zabal jardun zait:
|
|
2020
|
|
|
Asko hitz egin da horroreari buruz; gehiago isildu, ordea. Minaren
|
esan
ezina, ezin esanaren mina.
|
|
2021
|
|
|
Eta ez esan beste inoren burua zuritzeko, ze ez dute merezi, eta ikusteko dago inork zuengatik antzeko mesederik egingo lukeen. Ez
|
esan
ezin garenik ondo portatu, itsusia da, arriskutsua da eta ez da egia. Esan Xabier Letek ez zuela gauza oso txukun bat egin, egingo zituen hori baino hobeak, eta batak ez du bestea ukatzen.
|
|
|
" Banana azal usteldu baten gainean geratu dira zatiak, haien amaiera tragikoaz ohartu gabe, zaborrontzian". Agian ontzia hautsi duela ez da egia edo, sinpleki, ontzia bota du, eszena konkretu horrek lagun diezaion
|
esan
ezin duena esaten.
|
|
|
Anak inoiz
|
esan
ezin izan duen tristezia handi bat dauka barruan. Ez dakit berak ba ote dakien.
|
|
|
eta ez dago ezer
|
esan
ezin denik.
|
|
2022
|
|
|
–Ai, Albert. Ingelesei
|
esan
ezin zaien gauza bakarra esan baitie Janinek: " Ingelesak izateko ez duzue futbolari planta handirik".
|
|
|
Agian hori da soldata bat izatearen desabantaila bakarra, nagusiei inoiz ezezkorik
|
esan
ezina. Aberatsen amarrua da, pobreon amorrua.
|
|
2023
|
|
|
Traiektuak ezin bateratzearen arrangura. Agur
|
esan
ezin dugunetan irekitzen dugun hankartea, zabaltzen ditugun mokorrak. Non aurkituko dute elkar, izerdian eta despedidan ez bada?
|
|
|
Hainbesteko ahanzturak dauzkagu, andre eta gizonok, ezen ezezagunak izatera iritsi diren; ezin genuen imajinatu ere ahanztera iritsiko ginenik. Gero, hizkuntza asmatzea lortu genuenean ere, infinituki triste bizi diren izakiek itsasora jotzen dute berdin berdin, hitzez
|
esan
ezin duten pena baten magnitudearen bila. Han bakarrik lortzen dutelako penari tamaina jartzea.
|
|
|
Hil egingo garela –hori esan nahi dio–, eta inor gutxik jakingo duela gure berri. Baina, horrekin batera –hau ere
|
esan
ezin diola–, edonon aurki daitekeela plazera, beti dagoelako musika eta ardoa; eta beti, halatsu, lagunak. Eta, hori horrela izanda, erraza dela batetik bestera ibiltzea ezer sakratua ez balitz lez.
|
|
|
Besteek ez daukate urrun egon beharrik, baina hala ere aparte geratu dira, medikuari bere lana egiteko espazioa uztearren, batetik, eta gorpuaren presentzia hurbilak eragiten duen sentipenagatik ere bai, begirunearen eta nahasketa hori. Medikuak ere halako zaztada bat sentitu du barrenean, bera ez da forentsea, bizidunak izan ohi dira artatzen dituen gorputzak, baina gaur hauxe tokatu zaio, kostata onartu du eskaria, kontzientziak aginduta, ezetz
|
esan
ezin zezakeelakoan, eta hementxe dago beraz, gizakiak gizakiari egin diezaiokeen minik sakonenaren lekuko, eta bere maletatxotik atera du gorpua aztertzeko tresneria; ez du bisturiz irekiko, kanpotik bakarrik egingo dio esplorazioa: ukituz, presionatuz, neurtuz...
|
|
|
Eta hortik aurrera, jakin ez ditugunak, beharbada
|
esan
ezin direnak. Errekan gora egin baitzuen Ameztoik, izokinak bezala.
|
|
|
sukartua nuen gorputza eta, bereziki, burua. Eta
|
esan
ezin ahalako sumindurak hartu ninduen Petra zuhaitz baten atzealdean gelditu zenean, zuhaitz hostogabetu baten abaroan, olha isso!, norbaiten zelatan ari balitz bezala. Horrek itxaropen apur bat piztu zidan; izan ere, hotelean bi gizon sartu ziren, biak adinean sartuxeak eta bat bereziki baldarra.
|