|
2002
|
|
|
Ez da berdin jokatzen Europako beste herrialde batzuetan. Izan ere, Erresuma Batuan, legionelosiak
|
ere
kalte egiten duen lekuan, ez da nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna. Sababrá doktorearen iritziz, Espainiak Europako batez bestekoa baino kasu gehiago ditu, neurri batean, gehiago diagnostikatzen delako, «eta hori egiten jarraitu behar dugu, komunikabideetan eragina izan arren».
|
|
2003
|
|
|
Leku zehatza definitu ondoren, lehenik errotuladore batekin seinalatzea komeni da, eta gero, gainean marka txiki bat egitea puntzoi eta mailu batekin. Oso kontuz ibili behar da seinale hori egitean (oso txikia, esmaltea ia altxatzen ez duena), gehiegizko indarrak
|
ere
kalte egin baitiezaioke azuleju osoari. Puntu hori izango da barautsaren punta mugi ez dadin eta zuloa nahi den tokian gera dadin gidaria.
|
|
|
Estresak, tabakoak, poluzioak eta osasungarriak ez diren elikadura ohiturek bizkortu egiten dute prozesu hori. Eguzkiak
|
ere
kalte egiten du, gorputzean erradikal askeen sintesia handitzen den neurrian. Horrek esan nahi du normalena baino azkarrago “oxidatzen” garela, eta hori da garaia baino lehen zahartzen denaren arrazoi nagusia.
|
|
|
Hautsean osasunerako arriskutsuak izan daitezkeen bost substantzia talde daudela nabarmendu dute. Alkifenolak (kosmetikoetan eta norberaren garbitasuneko produktuetan erabiltzen direnak), sistema endokrinoa aldatzeko gai direnak; ftalatozko esterrak, plastikoak eta toxikoak biguntzeko erabiltzen direnak eta ugaltze sistemarako kontraindikatuak; konposatu organoestannikoak, PVCa egonkortzen dutenak eta akarizidak direnak, nahiz eta sistema immunologikoari
|
ere
kalte egiten dioten; substantzia kimiko bromatuak, tiroideetarako kaltegarriak; Zehazki, aztertutako hauts gramo bakoitzak, batez beste, aipatutako bost talde kimikoetako miligramo bat zuen, laburbiltzen du Sara del Ríok, Espainiako kanpainaren arduradunak.
|
|
2004
|
|
|
Urdaileko arazoak pairatzen dituenari
|
ere
kalte egin diezaioke txorizoaren gantz eta espezia ugariak.
|
|
2006
|
|
|
Bestalde, Vitor Constancio Portugalgo Bankuko gobernadoreak uste du ez dagoela arrazoi berririk interesak aldatzeko, eta hazkunde horrek ondorio murriztaileak izango dituela eurogunean. Gainera, dirua asko garestitzeak higiezinen prezioak nabarmen jaistea eragin lezake Espainian, Herbehereetan, Italian eta Irlandan, orain arte gorakada handia izan baitute, eta horrek hazkunde ekonomikoari
|
ere
kalte egingo lioke. % 2,25ean Europako Banku Zentraleko (EBZ) Gobernu Kontseiluak euroguneko interes tasei %2, 25 eutsi zien gaur, aurreko hileko bileran erabaki baitzuen tasak puntu laurden bat igotzea urtebete eta bost hilabete igaro ondoren, %2ko tasekin.
|
|
|
Iruzur horien kalte nagusiak finantziazioa ematen duten erakundeak dira; izan ere, merkataritzak ordainketa eskudirutan jasotzen du “ia berehala”, eta enpresek ez dute iruzurrik detektatzen kuota bat ordaintzen ez dutenetik bi edo hiru hilabete igaro arte (lehenengoa izaten da), eta hasieran berankortasun kasu bat dirudiena ikertzen hasten dira. Asnef eko idazkari nagusiak adierazi zuen dokumentuaren benetako titularrak
|
ere
kalte egiten diola, prozesu judizial batean sartzen baita. “kasu gehienetan bere alde ebazten bada ere”, erosketa ez zuela egin eta defentsaren gastuak ordaindu behar dituela frogatzera behartzen du.
|
|
2008
|
|
|
Gibelari
|
ere
kalte egiten dio gizentasunak
|
|
|
Espainiako ibaiak oso gutxi iristen dira itsasora, eta ez dira libreki jariatzen, azpiegitura ugarik eraldatu baitituzte. Gainera, poluzioak ibaietako ekosistema horiei
|
ere
kalte egin die. Hala ere, egoera hori hobetu egin liteke hurrengo urteetan, Ingurumen Ministerioak herritarren parte hartzea izango duen programa bati esker.
|
|
|
Espainiako erakundearen arabera, milaren bat bezero ukituko lirateke, gehienak ondare handiak, familia dirutza handiak eta nazioarteko erakundeen inbertsoreak. BBVAri eta Banestori
|
ere
kalte egin diezaieke iruzur horrek. Irudia:
|
|
|
Infojokotik, jokoan eta jostailuetan espezializatutako 150 psikologok eta pedagogok osatutako taldea, opari ludiko horiek erosiko dituztenei gomendatzen zaie eskura duten dirua zentzuz eta jakinaren gainean administra dezatela. Besteak beste, gogoan izan behar da haurrek Reyesi eskatzen dioten guztia erosteak ekonomiari ez ezik, haurren heldutasunari
|
ere
kalte egiten diola.
|
|
2009
|
|
|
Gainera, izotzaren gardentasunean aldaketak egon daitezke krustazeoetan, prezipitazio erregimenean eta haizearen dinamikan gertatutako aldaketen ondorioz. Era berean, izotzaren estalduraren aldi laburrenek eta haren gardentasunaren aldaketek Baikaleko fokari
|
ere
kalte egin diezaiokete. Baikal lakuko harraparirik handiena da, eta bere espeziean ur gezaren habitata duen bakarra.
|
|
|
Parasitoen gaitasuna edo gaixotasun hilgarriak transmititzeko duten eginkizuna intsektu espezie batzuen alderdirik negatiboenetako batzuk dira. Intsektuek
|
ere
kalte egiten diete nekazaritzari eta abeltzaintzari, baina adituek uste dute irabaziak askoz handiagoak direla. Izurriteek 400 milioi euroko galerak eragiten dizkiote munduko nekazaritzari urtean.
|
|
|
Birusek galera handiak eragiten dituzte landare hazkuntzetan. Pertsonei gaixotasunak eragiteaz gain, landareei
|
ere
kalte egiten diete. Valentziako Unibertsitate Politeknikoko (IBMCP) Biologia Molekularreko eta Landareen Zelularreko Institutuko ikertzaile talde batek eta Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenak (CSIC) metodo berri bat aurkitu dute landareek potybirusaren aurrean erresistentzia handiagoa izan dezaten, eta horrek hainbat laboretan eragiten du, hala nola patatan, piperrean eta tomatean.
|
|
2010
|
|
|
Koltxoi berria somier zaharraren gainean jarrita, koltxoiari ez ezik, atsedenaldiari
|
ere
kalte egiten zaio.
|
|
|
Kasu batzuetan, hala nola hemodialisian edo edeman (likidoen atxikipena), likido asko hartzea kontraindikatuta dago, eta, beraz, medikuaren gomendioei jarraitu die egoerak okerrera egin ez dezan. Gasdun urek edo edari karbonatatuek
|
ere
kalte egiten dute arteria hipertentsioa izanez gero, burbuilek arteria presioa areagotzen baitute.
|
|
2011
|
|
|
Hormona horrek gorputzaren erritmo zirkadianoa kontrolatzen du eta hainbat gaixotasunetatik babesten du, hala nola endekapenezko alterazioetatik edo zenbait minbizi motatatik. LED bat ez da beti eraginkorragoa, haren erabilerak osasunean eta ingurumenean eragin dezake Ingurumenari
|
ere
kalte egin diezaioke: LEDen argi zuriak erradiazio kopuru handia igortzen du uhin laburreko luzeretan.
|
|
|
Gizakiak metatzen dituen kutsatzaile kimiko nagusiak merkurioa, kadmioa eta beruna dira, zenbait befinilo polikloratuez gain, Aljeria Castaño ikerlari zientifikoak eta proiektuaren arduradunak azaltzen du. Emaitzen arabera, nikotinaz osatutako kotininak
|
ere
kalte egiten dio biztanleriari. Ikerketa 2008 eta 2010 bitartean 1.900 boluntario baino gehiagori egin zaie.
|
|
|
Adituek gogorarazten dute olio mota horrek gantz saturatuak dituela, osasun kardiobaskularrarentzat kaltegarriak direnak. Palma olioaren erabilera masiboak
|
ere
kalte egiten dio ingurumenari. WWFk salatu du baso tropikaletako eremu handiak suntsitu egin direla palmazko monolaborantzak instalatzeko.
|
|
|
Gainera, boilurra, Lactarius deliciosus edo Boletus edulis bezalako espezieek mikorriza izeneko lankidetza harremana osatzen dute bizi diren zuhaitzarekin. Hondatzen bada, basoari
|
ere
kalte egiten dio. Etxean, ahalik eta azkarren jatea da onena, propietate guztiak dastatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Nahiz eta hiru urte bete arte haurraren elikadura gurasoen kezka nagusietako bat izan, hortik aurrera, gero eta gutxiago ulertzen da, eta horrek ondorioak ditu osasunean. Tabakoak eta arropa estuak
|
ere
kalte egiten diote bihotzari Espainiako Kardiologia Elkarteak (SEC) berriki egin duen azterlan batek jakinarazi du gazteen artean arrisku faktore larriak daudela, eta horiek garaiz aurreko miokardio infartua izan dezaketela (46 urtetik beherako pertsonak). Faktore horien artean, obesitateaz gain, tabakoa eta familiaren aurrekariak daude.
|
|
|
Baina batzuetan informazio hori ez da nahikoa. Gerta daiteke janariak trans koiperik ez izatea, kolesterolarentzat kaltegarrienak baitira, baina gantz saturatu ugari izatea, eta koipe horien gehiegizko kopuruak
|
ere
kalte egiten du. Oso lagungarria da fabrikatzaile edo banatzaile batzuek etiketatzearen osagarri diren formulak erabiltzea, hala nola semaforo nutrizionala.
|
|
|
Aurten, krisi ekonomikoaren egungo esparruan, are garrantzitsuagoa da lauki hori markatzea. Izan ere, joan den urtean zergadunen %52, 2k beren zergen zati bat gizarte xedeetarako erabili zuten; Lararen arabera, %48k lauki hori hutsik utzi zuten edo Eliza Katolikoari dagokiona bakarrik markatu zuten, nahiz eta biak marka daitezkeen, aukera bakar bati
|
ere
kalterik egin gabe. Zalantzak argitzeko, erabiltzaileek informazio osoa dute kanpainaren web orrian, eta bertan azaltzen da zer den %0, 7aren esleipena, zer esan nahi duen lauki hori markatzeak, ez markatzearen ondorioak edo diru sarreren helmuga.
|
|
|
1994an, masai txakurren mukiak mila lehoi baino gehiago hil zituen Serengueti Parke Nazionalean (Tanzania). Indigenen maskoten akainek babesiosia transmititzen dute, malariaren antzeko afekzioa, lehoiei
|
ere
kalte egiten diena. Ekialdeko medikuntza pseudozientifikoa:
|
|
2013
|
|
|
Eta guk haiei bezalaxe, haiek guri
|
ere
kalte egin diezagukete gehiegi hurbiltzen bagara ongi ezagutu gabe.
|
|
|
Koloneko minbizia izateko arriskua areagotzen duten haragi prozesatuak (hestebeteak, saltxitxak eta, oro har, urdaitegiak) saihestea. Berriki egindako azterlan batek dioenez, «gantz gutxiko» bertsioek
|
ere
kalte egin diezaiokete osasunari epe luzera. Saihestu edari azukredunak.
|
|
2015
|
|
|
Beste aukera bat funts mistoak kontratatzea da, gehienetan errenta finko eta aldakorraren artean banatuta baitaude. Baina kontu handiz ibili behar da haiekin, bonuen bilakaerari
|
ere
kalte egin baitiezaiokete, lehenengo aktibo finantzarioarekin duten lotura dela eta. 4 aholkua:
|
|
2016
|
|
|
Horrek ondorio garrantzitsuak izan ditzake, ez bakarrik hiperaktibitatearekin (TDAH) arreta faltako arazoak dituzten haurrengan, baizik eta, oro har, kontzentratzeko gaitasuna zailtzen du. Ondorioz, errendimendu akademikoak
|
ere
kalte egingo lioke.
|
|
2018
|
|
|
Baina argaldu nahi badugu, eta horretarako, azukredun produktu bat (azukrearekin) edulkoratzaile bat (kaloria gutxiagokoa) duen beste batekin ordezten badugu, jakin behar da substantzia horiek ez direla oso erabilgarriak argaltzeko, ezta kaltegarriak ere. Berriki egindako ikerketa baten arabera, hesteetako osasunari
|
ere
kalte egin diezaiokete. Hurrengo lerroetan kontatuko dugu.
|
|
2019
|
|
|
7 Konjuntibitisa Kloroa, besteak beste, udako konjuntibitisaren kausetako bat da; normalean, azkura, harea, malkoa eta fotofobia eragiten ditu. Baina kloroa ez da erruduna soilik, beste kutsatzaile batzuek
|
ere
kalte egin diezaiekete begiei. Hala, beste pertsona batzuen listua edo izerdia kaltegarriak dira, eta kremen eta lurrinen osagaiak narrita ditzakete.
|
|
|
Las PM10 están formadas por polvo, cenizas, hollín, polen… Las PM2, 5, presentes en las emisiones de los vehículos diésel, son más tóxicas y están compuestas por metales pesados y compuestos orgánicos. Horri gehitu behar zaio ozono geruza (poluzioaren beste efektu bat) murriztu egiten dela, begiari
|
ere
kalte egiten baitio, eguzki erradiazioa handiagoa baita eta kalte gehiago eragiten baititu. Nola eragiten dio poluzioak begiari?
|
|
2021
|
|
|
Eta ez dira onak. Baina gehiegi atseden hartzeak
|
ere
kalte egiten dio. Soberan lo egiteak eragin negatiboa izan dezake gogo aldartean, areagotu egiten du diabetea, obesitatea eta gaixotasun koronarioak garatzeko arriskua eta aldatu egiten du kontzentrazioa.
|
|
|
Gaixotasun neurologikoek, hala nola alboko esklerosi amiotrofikoak (ELA) edo esklerosi anizkoitzak, nerbio sistema zentralari eta/ edo periferikoari eragiten diote, eta, ohikoak ez diren arren, ezgaitasun handia eragiten diote biztanleriari. Beste ezaugarri bat da muskuluen narriadura orokorra eragiten dutela, patologiaren bilakaeraren arabera pixkanaka agertzen dena eta gaixoen eguneroko jarduerari kalte larria egiten diona, arnas sistemari
|
ere
kalte egiten diona. Zergatik eta zertan?
|
|
2023
|
|
|
Ingurumen inpaktua Palma olioari ospea kentzen dioten arrazoi nutrizionalez gain, badira beste arrazoi batzuk, ingurumenekoak, produktu mota hori oso leku onean uzten ez dutenak. Hainbat ingurumen erakunderen arabera, palma olioaren erabilera masiboak
|
ere
kalte egiten dio ingurumenari; izan ere, baso tropikalen eremu handiak suntsitzen dira, Malaysia eta Indonesia bezalako herrialdeetako monolaborantzak instalatzeko, munduko ekoizpenaren %85 hartzen baitute. Ondorioak kaltegarriak dira bertako florarentzat eta faunarentzat; izan ere, errinozeronte, elefante edo tigre bezalako animaliak arriskuan daude beren habitat naturalak hondatzen direlako.
|
|
|
Kolazko freskagarriek, kakao disolbagarriak, txokolateak edo gazteenen artean arrakasta duten edari energetikoek, azukrea eta kafeina dute. Substantzia estimulatzaile horrek energia gehiago dugula sentiarazten digu, baina loaren kalitateari
|
ere
kalte egiten dio, edo tentsioa handitzen du, besteak beste. Horregatik guztiagatik, komeni da bai helduok, bai haurrek eta bai nerabeek produktu horiek ez gehiegi erabiltzea.
|