|
2001
|
|
|
Nolanahi ere, Xibe roko Makia tragedian bazenEtxahun Iru ri pastoralean inondik eta inola
|
ere
ez zegoen hunkikortasun maila handi bat. Jean Louis Davant idazlearen testuak eta Jean Fabien Lexardoi errejentaren taula joka antolaketak gogo bihotzetan sakon sentiarazten zuten BigarrenMundu Gerrak eta aleman nazien okupazioak Zuberoan utzitako oroim ena eta oinatzak zein oinazeak.
|
|
|
Neurriz kanpokoak, eta gogoa kentzeko modukoak, egia esan. Batzuetan, dudarik ez, kritikoak bidegabe joka dezake," pasa" daiteke (hau sinatzen duena
|
ere
ez dago pekatu horretatik libre, baina ikasten saiatzen da), eta kasu horietan erantzun behar da, noski (polemika osasuntsua izan daiteke), baina neurrian. Kritika txarrak jasotzea ez zaio inori gustatzen, baina jasaten ikasi behar da.
|
|
|
Nafar gizartearen zati handi batek euskara arrotz eta arriskutsutzat jotzen du, euskal kulturarekin zerikusirik duen edozer agertzen bada atzera egiten baitu. Irakaskuntza arloan datu baikorrak ageri dira, euskara barruan duten ereduen hedapena (D etaAereduak) adibidez, baina kezkagarriak diren beste batzuk ere bai, irakaskuntza pribatuanDeredu bakar bat
|
ere
ez egotea, esate baterako. Eta txikikeria bada ere, duela gutxi Nafarroako herri txiki batean, Adios izenekoan, kaleen errotulazioari buruz erabakitzeko egin den erreferenduma aipa dezakegu.
|
|
2002
|
|
|
Azkenean muinera heldu direlako: beraiek gure existentzia
|
ere
ez daude ontzat jotzeko prest, eta guk irauteko behintzat esperantzarik ez dugu galdu. Izanen al gara nahiko jakintsu eta zuhur behar den legez elkarrekin aurrera egiteko!
|
|
|
Baina, dirudienez, datozen urteotan kolokan jar daiteke orain artean lortutako apurra. Gorabehera horietan euskaldunok ezin egon gaitezke eroso, aurrerapenak izaten badira
|
ere
ez dago ziurtasunik lortutakoa egonkortuko denik. Bide horretatik ez zaie erantzuten euskararen hizkuntz komunitateak dituen goi mailako formazio beharrei eta ez dago esaterik inoiz erantzungo zaien.
|
|
|
Gure gizartearen eta inguruko gizarteen izaera arakatzea besterik ez dugu. Ikerkuntzan eta unibertsitatean bertan aritzeko, zer esanik
|
ere
ez dago.
|
|
2003
|
|
|
Kultura hitza mintzatoki eta aho mihi guztietan ageri da. Kulturari buruzko edozein diskurtso, prediku edo plangintzatan, nekeza da zer esaten duenulertzea, arrakasta handia litzateke esalea renpen tsamen duasumatzea eta inola
|
ere
ez dago argitzerikzein xederekin esana dagoen. Azken hori, igarleentzako lana litzateke diskurtsoaren aurreko eta ondoko ekintzek argituko ez balute.
|
|
|
Legea eta legeriaren potentzialitateari buruz hitz egiten delarik, hitz dotore eta luzimenduko porrostadetan aritzen dira" adituak" errealitatera iristeko jauzia eman ezinik, gauzak diren bezala ez agertzeko ahaleginean. Alegia legea dena den hori dela (eta egiten den irakurketa hori, eta egiten den ezarpen hori, eta erabili ahal duenak egiten duen erabilera hori, irakurketa hori...), eta ez izan litekeen hura baldin eta..., ondorioztatu litekeen bestea ondorioak ateratzea gure esku
|
ere
ez dagoenean etab. Dauden zirrikitu guztiez baliatu behar delako, ezin baliatu ez dauden zirrikituez.
|
|
2004
|
|
|
Kantek Ilustrazioari buruz idatzitako testua irakurtzen dute ikasleek. Baina kontua ez da Kantek Ilustrazioari buruz esan zituenek interes historikoa ote duten, inolaz
|
ere
ez baitago zalantzan Kanten filosofiak izugarrizko eragina izan duela, baizik eta kontua da ea Kanten filosofia egun oraindik esanguratsua ote den, hori baita egun Richard Rorty eta beste askok, postmodernoek oro har, zalantzan jartzen dutena.
|
|
|
Gabeziak nabarmenak dira oraindik, jakina, eta martxa hasitakoan gabezia gehiago nabarmenduko da. Baina hutsune batzuk konpontzea
|
ere
ez dago Eusko Jaurlaritzaren esku. Euskal Herria ren zati bat haren eremutik kanpo dago, eta elkarkidetzarako amua bota arren, zaila da (politikoki zaila) interlokutorea topatzea beste eremuetan.
|
|
|
Ideia horiek
|
ere
ez daude Mounierren pertsonalismoaren filosofiatik urrun. Harentzat ere jakintzaren esparru bat izan baino, gizakiaren baitan dago kultura; herria da beti kulturaren iturria, eta, ondorioz, gizakiarekin zerikusirik duen orori gertatzen zaion bezala, piztu egiten da, ez da eraikitzen ez inposatzen (Mounier 1949, 124 or.).
|
|
2005
|
|
|
Gure garaiko ikastola hartan —1965 inguruan, Elgoi barkoaz dihardut—, eserlekurik
|
ere
ez zegoen, andereño Itziarrek (andereño izan baino lehen, jostun izandakoak) Jaungoikoaren irudi eskematiko bat marrazten zigun klario nez arbelean eta gu, Xabiertxoren bidez, ilustratzen ginen. Haiek garaiak!
|
|
|
Kontseiluak 2004ko azaroan aurkeztu duen Akordio Sozio-Politikoa arestian esandakoaren antzeko zerbait izan liteke, akordio honetatik kanpo geratu diren zenbait alderdi bertara bilduko balira. Akordioa bera (Kontseiluaren web orrian bere osotasunean aurki litekeena) aberatsa da oso, hainbat arlo eta neurri kontenplatzen baitu; baina hankamotz samar geratzen da, nire ustetan, lortutako atxikimendua ikusita(" betikoak" esango luke norbaitek, eta betikoak
|
ere
ez daudela gehituko nuke nik, Jaurlaritzan kide nagusia izan den alderdi abertzalea falta baita; eta falta honek sakonean zerbaitek huts egiten duela adierazten du). Nago ez ote litzatekeen eraginkorragoa izango neurri eta exijentzia maila jaistea akordiora alderdi, sindikatu eta gizarte eragile gehiago erakartzeko.
|
|
|
U rtero bezala ikasmaila landuenetan
|
ere
ez dago ustekabekorik, betikoak nagusi baizik: Lehen Hezkuntza (%43) eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (%31, 2).
|
|
2006
|
|
|
Berrargitalpena ia bost puntu jaitsi da, eta hori ez da seinale ona, lehendik
|
ere
ez baitzegoen altuegi: %18an gelditu da orain.
|
|
|
Konplexua da, beraz, bidegurutzea, eta ez dagokie, jakina, editoreei auzi hori beren irizpide propioen arabera soilik erabakitzea, beste inolako sektoreri
|
ere
ez dagokion bezala. Izan ere, gizarte osoaren muin muineko ezaugarrien baitakoak dira kontu hauek, eta gizarte osoari dagokio, beraz, erabakitzea, eta adostasunaren bidez ahal dela.
|
|
|
Motibo ugari dira hautu horren atzean; fenomeno sozial gehienetan bezala, honetan
|
ere
ez dago faktore eragile bakarra. Beharbada faktore nagusi batzuk aurkituko ditugu, baina betiere beste faktoreekin elkarreragin harreman batean.
|
|
|
Hain zabalduta
|
ere
ez zegoen. Gerra giroak dena suntsitu zuela iruditzen zait.
|
|
2007
|
|
|
Bien bitartean, euskal Erbeste kulturala berean ari da, Mexiko, Caracas edo Buenos Airestik. Iparraldea
|
ere
ez dago geldirik, eta iristen dira, tantaka bada ere, euskararen eta euskal kulturaren azalpen berriak, aldizkariak bezala liburuak ere. Ale gutxi sartzen dira barrura, baina datozen gutxi horiek eskuz esku doaz, bereziki Ikastegi eliztarretara heltzen direnean.
|
|
|
Martxoaren 10ean, Osasun Publikoko ikuskatzaileek 3.000 arrain azterturik, isurketaren ondorioz horietako bat
|
ere
ez zegoela kaltetua jakin zen; geroago maiatzean 4.539 azterketa burutu zituzten berriro ere emaitza negatiboak lortuz.
|
|
|
Espazio politiko geografiko batean gehiengoa osatzen duen iritzi moldea beste batean gutxiengoa nola bihurtzen den ikusteak beldur apur bat ere ematen dio, agian, Arteta demokratari5 Ur horietan sartu baino nahiago du Artetak lanbropean utzi gai ontologikoa. Komenientzia hutsez, jakina, eta unibertsitateko irakasle bati eskatu behar zaion gutxieneko zintzotasun akademikoaren galeran, esan beharrik
|
ere
ez dagoenez.
|
|
2008
|
|
|
Era berean, gero eta garrantzi handiagoa du autoreari a posteriori eskatzen zaion lanak. Hau da, musikariak kontzertuak egin ditu jendearengana iritsi nahi badu, baina idazlea
|
ere
ez dago salbu: elkarrizketak, solasaldiak eta, oro har, bere lanaren gaineko gogoeta egin du irakurleengana iritsiko bada.
|
|
2009
|
|
|
Itxura batean AEBetako aire konpainiek ez dituzte bereizten abioietako zaborrak, eta dena batera, berdin jan hondar, paper edo plastiko, aireportuetako zabor biltegietara joaten da. Aireportu gehienetan
|
ere
ez dago zaborra bereizteko kulturarik. Sobra ere, konpainia batzuek abioian bertan gaika biltzen dituzte zaborrak, baina lurreratzen direnean dena toki berean bota behar dute.
|
|
|
Heerlengo idazleak gaizki ikusten zuen literatur lanak saritu beharra eta, okerrago oraindik, berari ematea... baina sariak jasotzera, joan, beti joan ohi zen. Horregatik, sariak mespretxatzeaz gain, sari emaileak gorrotatzeaz aparte (Firnberg edo Piffl Percevic ministroak izan arren...), bere buruarekin
|
ere
ez zegoen batere konforme eta sekulakoak eta bost botatzen zituen sari emanaldietarako antolatu ohi zituzten ekitaldietan.
|
|
|
Baizik eta, zehazki eta literalki, bere bizitza osoa eskaini diolako euskal kulturari eta beronen ikerkuntzari, ordainetan, sarri, izendatzerik
|
ere
ez dagoen hamaika jazarpen pairatu behar izan dituen arren, Euskaldunon Egunkariako zuzendaritzari egin nahi zaion auziarena izanik...
|
|
2011
|
|
|
Goiko grafikoak erakusten du bi gailur nola izan diren hamarraldian, 2005ekoa eta 2009koa. Jaitsita
|
ere
ez dago horiengandik horren aparte aurtengoa.
|
|
|
9). Baztarrikaren arabera, ordea," munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa" du euskarak EAEn (166 or.), eta" euskal hiztunen komunitateak egin nahi izan dezakeen ezer
|
ere
ez dago, Euskal Autonomia Erkidegoan, legeriak galarazten edota oztopatzen duena" (208 or.). Dena den, noiz eta 1974an hedabide frankistek eurek" nunca lengua y costumbres vascas gozaron de tan amplia libertad" aldarrikaturik(" Iglesia y Estado", editoriala, Abc,, 22 or.), are gehiago erranen dute gaur egungo Eusko Jaurlaritzako zein Nafarroako Gobernuko arduradunek....
|
|
2012
|
|
|
Alde batetik, euskararen erabilera eremu guztietan igo baldin bada, bereziki eremu formaletan igo da eta ez hainbeste etxeko eta lagun arteko eremu hurbilenetan; azken horiek dira euskararen etorkizunerako eremu garrantzitsuenak, gaitasun komunikatiboa ziurtatzen dutenak. Orain dela 20 urte hizkuntzen arteko banaketa soziofuntzional diglosiko moduko bat baldin bazegoen (agian garai hartan
|
ere
ez zegoen), gaur egun erabat galdu da banaketa hori. Beste alde batetik, eta datu hau benetan kezkagarria da, euskararentzat arnasgunea den laugarren gune soziolinguistikoan (elebidunak %80 baino gehiago diren gunea, alegia, euskara eguneroko hizkuntza eduki lukeen gunea; ikus, adibidez, Miquel Gros i Llados:
|
|
|
Hortaz, hedabideon informazio eredua kaltetuta ateratzen da. Azkenik, informazioa osatzeko elementu gehigarriak (soinuak, irudiak, argazkiak)
|
ere
ez daude euskarazko hedabideen esku. Tokiko albisterik argitaratzen ez duten neurrian, euskarazko hedabideon erabaki ahalmena bi aukeratara mugatuta geratu da:
|
|
|
soldatarik gabeko langileen superesplotazioa (batez ere, emakumeen produktiboa ez den lana, alegia, zaintza lana, etxeko lana edo lan erreproduktiboa), eta soldatako langileen esplotazioa (emakumeen lanean sostengatzen dena). Lehenak superesplotazioa izendatzen du plusbalioaren jabetze kapitalistarik
|
ere
ez dagoelako; emakumeen lana indarrez edo behartzeko baliabideen bidez bereganatzen da, soldata ordaindu barik (Mies, 1986: 48).
|
|
2013
|
|
|
Libian bezala, Siriakoak ez dauka konponketarik, historia aporiaz beteta dago eta oraindik askoz gehiago ikusi. Jende xehearentzat ihesa baino ez da geratzen, eta ez da erraza errefuxiatuez beteta dagoen eskualde batean, nora ihes egiterik
|
ere
ez dagoenean; baina ez du ematen bestelako irtenbiderik goiz agertuko denik: demokrazia konbentzional egonkorrak, Legearen inperioak eta halako kontuek denbora behar izaten dute ezartzeko.
|
|
|
Ezinezkoa da, eta, gainera, ez da desiragarria. Etikaren munduan
|
ere
ez dago absoluturik, eta, hortaz, absolutu bila ibiltzea lan alferra ez ezik, arrisku larria ere bada.
|
|
|
Barne egituran
|
ere
ez dago aldaketa esanguratsurik.J
|
|
2014
|
|
|
Kasu askotan, beren izaera egokitu ez duten edota ezin izan duten editorial pribatuen esku dago eduki horren jabetza eta kontrola. Gurean
|
ere
ez gaude arazo honetatik gorderik.
|
|
|
Ez dagokigu poesia tartekatzen duen zinema, ez dugulako geure tradizio poetikoan federik. Eta epika
|
ere
ez dagokigu, genero bezala, bi arrazoiengatik: aurrekontua (Interstellar filmak 165 milioi dolarreko aurrekontua izan zuen), eta baita gure iragan historikoan epika uste handiegia izan dugulako ere, beharbada.
|
|
2015
|
|
|
Biltzarrean deliberatzen eta erabakitzen ziren arazoak, baina gero ez zegoen hori bermatzeko estatu egiturarik, ez kartzelarik ez borrerorik. Kabila bururik
|
ere
ez zegoen, biltzarrak arduradun edo buruzagi bat aukeratzen zuen, kaid bat, baina txandaka aldatzen zen hau[...]. Estatu aparaturik gabeko demokrazia tribala zela esan daiteke.
|
|
|
Jakin Arantzazuko lege babesa utzi eta kasik hutsetik birsortzen nabil, tesiarekin nago eta Euskal Herritik kanpo ari naiz ikertzen. Alegia, fisikoki
|
ere
ez nago hemen. Argia ko jendeak eskatu egin zidan sartzeko.
|
|
2018
|
|
|
Esateko, kultur bizitzan, bizigarria denaren mugetatik at, eremu gorrian dabiltzala sortzaileak, jasangarria ez den prekaritate batean zintzilik. Kultur merkatuaren zenbakiez aritu gara berriki, eta prekaritate horren zenbakiez aritzea
|
ere
ez legoke gaizki; batik bat eztabaidatzeko zein leku eman nahi diogun sortzaile horri gizarteari eman nahi geniokeen forma berriaren barruan. Eta Garces irakurrita, denak du lotura, borroka konkretu bakoitzean guztia jokatzen dugula dioenean.
|
|
|
Musikan jarri dut fokua, baina beste kultur adierazpidetan
|
ere
ez dago urrun panorama. Eneko Sagardoi eta Olatz Beobide aktoreek Berria ri emandako elkarrizketan irakurri genuen ikus entzunezkoetan nola dabiltzan.
|
|
2020
|
|
|
Oro har, oso isolatuta, beraz. Hain urrun
|
ere
ez geunden, baina ez genuen nahi izaten bisitarik maiz izaterik; endredu handia zen etxekoentzat, eta gastua ere bai. Eta orain, urrunago daudenak, ba, pentsa!
|
|
|
Amaitzeko, autokritika pixka bat egitea gustatuko litzaidake. Ni neu
|
ere
ez nago ziur idazki honetan aipatutako arazoen erantzunaz. Batez ere, ideia horietatik taxuzko ikerketa lan bat atera ahal izateko, ikerketa esparrua mugatzeko beharra dudala ikusi dut.
|
|
|
Kultura eta komunitate jakin bateko kidetzak egiten nau herritar. Esan beharrik
|
ere
ez dago kultura hori bere baitan askotarikoa (elkartezko adierazpenak beti dira pluralak) dela. Komunitatea, Azurmendik ondo dioen bezala," solidaritate bat da" (ibid.:
|
|
|
" Txominena ez da, jakina, sozialismoa, eta berak ere badaki. Baina berak herriarentzat zoriontasuna nahi du, eta hori
|
ere
ez dago gaizki".
|
|
|
jendarte aberatsetan, diru sarrera gutxiagoko familiek hilero mila eurotik beherakoekinpaktu ekologiko txikiagoa dute, baina apenas dagoen alderik litzatekeen planeta kopuruari dagokionez (2,15 planeta, euren kontsumoaren inpaktua orokortuko balitz). Besteak beste, herri sektore horietan
|
ere
ez dagoelako mugikortasun eta elikadura jasangarririk. Kontuak garrantzi handia du:
|
|
2021
|
|
|
Gizartearekin batera ari ginen. Gure artean
|
ere
ez zegoen ezer ere debekatuta, eta geure kasa bizi ginen, nahi genuena ikasten, nahi genuen hitzaldietara joaten... Batxilergoko lehenengo azterketak hantxe prestatu nituen.
|
|
|
Amak nahi zuen nik ikastea, aitak ere bai. Ahaleginak egin zituzten, baina Mungian
|
ere
ez zegoen batxilerrik, eta hor geratu nintzen, hamalau urtera arte ikasitakoarekin.
|
|
|
familian joera politiko desberdinak zeuden edo gai gatazkatsua zen; hartara, saihestu egiten zen. Oro har, gazte horien lagun taldeetan
|
ere
ez zegoen homogeneotasun ideologikorik. Horrenbestez, politika gatazkarekin eta kontu deserosoekin identifikatzen zen sarritan, hala familian nola lagunen artean.
|
|
|
Esan beharrik
|
ere
ez dago erronka horiei guztiei heltzea beharrezkoa dela Agendak bilatzen duen mundu jasangarri eta bidezkoagorako bidean, eta, zalantzarik ez da ere, 2030erako bederatzi urte besterik geratzen ez zaizkigun honetan, helburuak lortzeko hartu beharreko neurriek" ausartak eta eraldatzaileak" behar dutela izan, Agendak berak dioen moduan. Neurri horiek eraginkorrak izan daitezen, baina, gure planeta urdinaren mugak ezagutu eta onartu beharra daukagu, muga biofisikoak, jakina.
|
|
|
Guk nahi genuen estatus bat, zeozer izan". Nahiak betetzeke segitzen du, Lourdes Iriondoren garaian
|
ere
ez gauden arren.
|
|
2022
|
|
|
Iritzi publikoak joerak edo jende talde handiak zenbat eta handiagoak, orduan eta hobetouzten dizkigu epaitzen, eta baita kondenatzen ere; laburtuz, hain da orokorra juzga daitekeena, non ezin baita bereizketarik egin, ezin da izenik esan. Erantsi beharrik
|
ere
ez dago, tabu hau bi bider aplikatzen da jende famatuaren edo goi mailako gizonen egintzak auzitan jartzen direnean. Halakoak adierazpide hanpatuekin adierazi ohi dira, ‘axaletik’ aritzea dela xehetasunak azpimarratzea eta gizabanakoak aipatzea, eta sofistikazio seinalea izaten da, berriz, orokorki aritzea; orokortasun horren arabera, katu guztiak grisak dira, eta denok gara modu berean errudunak.
|