|
2002
|
|
|
Kalitate hobereneko lehengaiak Haragi eta deribatu freskoak edo izoztuak, heltze onarekin eta mikrobio karga kontrolatuarekin Behar bezala garbitu eta desinfektatutako landareak, ahal dela, garbitzeko uretan lixiba erabiliz. Arrain freskoak edo izoztuak, arreta berezia jarriz Anisakis larbak arrain gordin edo marinatu edo eskabetxatuetan Janaria prestatu aurretik, egoera onean eta plateretan nahasita kontserbatzen dira, batez
|
ere
arrainezkoak badira, histamina metatzeko arriskua baitago. Janarien manipulazio higienikoa, eskuak erabat garbi daudela, baita arropa eta ilea ere.
|
|
|
Batez ere, adin gazteenetan izaten da barazkien gabezia; gero, berriz kontsumitzen da. Haragia beti da arrainaren gainetik, batez
|
ere
arraina erosoagoa delako erosi eta prestatzeko”. Gauza bitxia gertatzen da:
|
|
2003
|
|
|
Esne mota hau maiz kontsumitzeak organismoa aipatutako azidoez hornitzen laguntzen du, horregatik iturri dietetiko interesgarri bat izan daiteke, batez
|
ere
arrainagatiko alergia dutenentzat edo eskuarki arrain urdinik, fruitu lehorrik edo oliba landare oliorik eta hazirik gantz azido insaturatuetan aberatsak diren janariak jaten ez dutenentzat.
|
|
|
Ustiategian hazitako arrain guztietatik, erraiak atera eta aplikatu beharreko legezko arauak bete ondoren, merkaturatzeko edo giza kontsumorako eraldatzeko bakarrik erabili ahal izan ziren 1991aren aurretik jaiotako erreboiloak, ikuskaritzaren arabera gaixotasunaren sintomarik erakutsi ez zutenak. C/ 00 gaiari dagokionez, Hydro Seafood ek, Eskoziako mendebaldean kokatutako zenbait ustiategitan izokina hazten jarduten zuenak, 1998an izokinaren anemia infekziosoak (AIS) eragin zion, eta, horren ondorioz, hainbat Ministerio Aginduetan xedatutakoa bete behar izan zuen oraindik
|
ere
arrainen neurriari eta suntsipenari buruzko araudian xedatutakoaren babesean emandakoak. Bi kasuetan, merkaturatu ezin izan ziren arrainak sakrifikatu eta suntsitzearen ondoriozko galerak erreklamatzen ziren, bai eta neurri komertziala behar baino lehenago merkaturatzearen ondoriozko kalteak ere.
|
|
2004
|
|
|
Egoera bereziki larria da Valentzia, Zaragoza eta Murtziako ikastegietan, zentro horien %17, %13 eta %12k aste bi horietan bat
|
ere
arrainik eskaini ez dutelako.
|
|
|
Igaraba funtsezko pieza da elika katearen barruan; beste espezie batzuetako superpopulaziorik ez egoteko funtsezko kate maila osatzen du. Ugaztun horrek ibaiertzeko basoa behar du mugitzeko, babesteko, ugaltzeko eta elikatzeko, batez
|
ere
arrainez, anfibioez eta narrastiz.
|
|
|
Zerbitza daiteke beste plater batzuk laguntzeko, adibidez, lekaleak, arroza edo barazki menestra osasungarri baten parte izanik. Hau
|
ere
arrain batzuen lagun ona, hala nola bakailaoarena, edo tortilla original baten parte izatea. Gainera, kolifloreak elikagarriak eta jaki gozoak izan daitezke.
|
|
2005
|
|
|
garrantzitsua da aukeratuko denari erreparatzea; izan ere, hautatzen denaren arabera “tilbud” baten bidez (a menua karta) edo" dagens" (eguneko menua), kontua nabarmen alda daiteke. Batez
|
ere
arraina Danimarkako gastronomiak hainbat eratako platerak ditu elikagaiak. Hala ere, guztietan adierazgarriena arraina da, Danimarkako errezetarik ezagunenetako bat da, bakailao zatitua ziapearekin edo izokin gordina eskabetxean.
|
|
|
Egia esan, arrisku erlatiboa da, baina Espainiako kontsumitzaileak gutxi ezagutzen du, eta gero eta interes handiagoa du gastronomia berriak aurkitzeko, baita arrain gordina bere sukaldaritzaren oinarri gisa erabil dezaketenak aurkitzeko ere. Izan ere, badirudi argi dagoela kontsumitzaile batzuen elikadura ohitura berriek anisakis kasu gehiago eragin dituztela, eta hori kontrolatzea komeni dela, horretarako ezarritako araudia zorrotz kontrolatuz eta aplikatuz, eta kontsumitzaileari informazio gehiago emanez, bai agintariek bai operadoreek, batez
|
ere
arrain saltzaileek eta sukaldariek. AESAren arabera, arrainaren eraginak prebenitzeko funtsezko arauak arraina izoztea dira (gordinik edo marinatuta jan behar bada, hala nola sushia, ceviche edo ozpinetan), gutxienez 24 orduz (hobe bi edo hiru egunez, etxean izozten badira).
|
|
2006
|
|
|
Hegaluzearen edo hegaluzearen barietateak ere biltzen ditu, baita berdela edo hegaluzea ere. Atuna irensle handia da eta batez
|
ere
arrainak, krustazeoak eta zefalopodoak jaten ditu. Atun arruntaren ale gehienak Atlantikoan daude, baina atun bankuak ere badaude Itsaso Beltzean eta Mediterraneoan.
|
|
2007
|
|
|
Adibidez, animaliaren gorputzak irmotasuna galdu badu eta hatzen marka mantentzen badu sakatzean, zorroztasun mortis ebatzia adierazten du, hau da, kalitatea galtzea. Begi hondoratuak eta opakuak
|
ere
arrainaren asalduraren seinale dira, bai eta zeharkako ebakiak ere, hezurretatik erraz bereiz daitekeen kolore gorrixka edo haragi biguna dutenak, kontuan hartu beharreko beste alderdi batzuk. Arrainaren berezitasunak Arraina da gizakiaren elikaduraren proteina iturri nagusietako bat.
|
|
2008
|
|
|
FDAk 1 ppm ko maila onartzen du giza kontsumorako diren arrainetan. Maila hori batez
|
ere
arrain handienetan dago, hala nola marrazoan eta ezpata arrainean. Emakume haurdunentzat eta umeentzat, FDAk astean 350 g arrain kontsumitzen ditu gehienez, eta kopuru hori segurua dela uste dute.
|
|
|
Urte hasieran, “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) aldizkarian argitaratutako azterlan baten arabera, Antartikako errege pinguinoak ere (pinguino enperatzaileen atzetik bigarren tamainan) arriskuan daude klima aldaketaren ondorioz. Frantziako Ikerketa Zientifikoko Zentro Nazionaleko (CNRS sigla frantsesetan) ikertzaileek ikusi zuten espezie horretako harrapakinak, batez
|
ere
arrainak eta txibiak, gutxitu egin zirela itsasoaren azaleko tenperatura igotzearen ondorioz. CNRSko adituek esan zuten Antartikako pinguino erregeen populazioa, bi milioi ugaltze bikote baino gehiagotan balioetsia, %9 murriztu daitekeela itsas azaleko tenperatura igotzen duen 0,26 graduko.
|
|
2009
|
|
|
Guztiak
|
ere
arrain zurien antzekoak dira, ia ez baitute gantzik.
|
|
|
Hozten utzi, eta jaki prestatua sartu, eta hondoan utzi. Janaria aprobetxatu Eskabetxea janari hondarrak kontserbatzeko edo eraldatzeko ere erabiltzen da, batez
|
ere
arrain frijituak badira, hala nola sardinak, txitxarroak edo antxoa frijituak, egun batetik bestera soberan daudenak. Horretarako, xerratan moztutako baratxuri salteatua egin, eta, gorritzen hasten direnean, sutatik atera, ozpin, piperrauts pixka bat eta ur pixka bat edo laranja zuku pixka bat gehitu, eta berriro jarri sutan hiru minutuz, berriro irakin arte.
|
|
|
Denbora hori igaro ondoren, prestaketa guztia birringailutik edo puregailutik pasatzen da. Ligazentu mota hori kremak egiteko erabiltzen da, batez
|
ere
arraina eta itsaskia prestatzeko. Arto irina bezala erabiltzen den arroz irina ere aurki dezakegu.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik guztiagatik, arrantza produktuetan anisakidoak detektatzeko eta identifikatzeko erabiltzeak aurrerapen handia ekarriko du elikagai horien segurtasunean. Larbak Anisakido larbak itsas espezie ugarirekin lotu dira, batez
|
ere
arrainekin (zapatagilea, legatza eta merlenka, abadira, hegaluzea, txitxarroa edo sardina), zefalopodoekin (txibia eta txokoa) eta krustazeo batzuekin. Animalia horien guztien erraietan eta muskuluan gertatzen da parasitazioa.
|
|
|
Faktore askoren mende daude, hala nola eremu geografikoa, uraren tenperatura edo ostatu mota. Anisakiasia infekzio gastrointestinal bat da, eta bertan dauden larba biziak irensteak eragiten du, batez
|
ere
arrainetan (zefalopodoak edo krustazeoak ere bai), parasitatu gordinean, gutxi kozinatuta edo kentzen ez dituzten tratamenduetan: marinatua, ozpina, eskabetxea, gatzuna edo keztatu hotza.
|
|
|
Gainera, animaliak zerealez elikatzen dira eta, ondorioz, “gure dietako omega 6 kantitatea handitu egin da”. Omega 3 azidoen ekarpena ere murriztu egin da batez
|
ere
arrain urdinetik, itsaskietatik, hazi olioetatik eta barazki hostoetako landareetatik, eta horrek, omega 6 gehiago hartzeak, osasunari eragiten dio. Ikertzaileak azaldu duenez, animalia ereduetan frogatu da omega 6 gehiago kontsumitzeak minbizia, arazo kardiobaskularrak, neurodegeneratiboak eta hanturazkoak izateko arriskua areagotzen duela.
|
|
2011
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Kataluniako Agentziak (ACSA), gai horri buruzko informazio buletin berri batean, substantzia horien ekintza gorabideko arriskutzat jotzen du. Sistema endokrinoari lotutako giza gaixotasunen hazkundean eta animalia basatien populazioetan batez
|
ere
arrainetan eta laborategiko animalietan atzemandako ondorio kaltegarrietan oinarritzen da alarma hori.
|
|
|
Emaitzak “atarikoak” dira, baina, nolanahi ere, adierazten dute merkurioa “iraunkorra” dela, eta bi modutan eragiten diola gizakiari: hortzetako amalgamen bidez eta merkurio organikoaren bidez. Merkurioa giza gorputzera iristen da, batez
|
ere
arraina janez, hori baita merkurio iturri nagusia. Gainera, esan du merkurio dosi handiek fetuari eragin diezaioketela buru garapenean, eta nerbio alterazioak eragin ditzaketela.
|
|
|
Tratamendu termikoak anisakis larbak desaktibatzeko metodo tradizionala dira, 60 °C tik gorako tenperaturan segundo batzuk baino gehiago irauten ez dutenak. Tenperatura hori larbetara iristeko, batez
|
ere
arrain pieza handietan, 10 bat minutuz edukitzea gomendatzen da. Bestela, parasitoa inaktibatzeko prozedurarik eraginkorrena da zero azpiko 20 gradu 24 orduan edo gehiago izoztea potentzia txikiko izozkailuetan.
|
|
|
Ogitarteko hotzak egiteko patogenoetako bat Staphylococcus aureus da, haragi ondu egosiekin zerikusia duena, hala nola urdaiazpikoarekin, ogitartekoak eta platerak hotzetan kontsumitzeko prestatzeko erabiltzen baitira. Ogitartekoarekin lot daitekeen beste patogeno bat histamina da, batez
|
ere
arrainarekin eta elikagaiak giro tenperaturan kontserbatzearekin lotua. Gaztetan edo hestebeteetan ere hautematen da.
|
|
|
Koipe horietan sartzen dira azido asko linolenikoa (á LNA) eta kate luzeko beste batzuk, dokosahexanoikoa (DHA) eta eikosapentanoikoa (EPA). Lehenengoa hazi olioetan eta hausnarkarien muskuluetan dago; EPA eta DHA, berriz, batez
|
ere
arrainetan eta, kantitate txikitan, landare olioetan. Elikagaien industriak eta komunitate zientifikoak zeregin nabarmena dute testuinguru horretan.
|
|
|
Espezieek beren elikatze eremuak nola aukeratzen dituzten jakitea funtsezkoa da arriskuan dauden espezieak kontserbatzeko programen barruan habitata maneiatzeko ekintzak planifikatzeko. Zikoina beltza distantzia luzeko espezie migratzailea da, eta batez
|
ere
arrainak, anfibioak, narrastiak eta ornogabe handiak jaten ditu. Iberiar populazioa banaketa eremuaren mendebaldeko muturrean dago, 405 bikoterekin.
|
|
2013
|
|
|
Hau
|
ere
arrain zuria da, gantz eta kaloria gutxi ematen dituena, proteina ugari eta hainbat bitamina eta mineral.
|
|
|
Zapoa
|
ere
arrain zuria da, eta balio biologiko handia duten proteinak ematen ditu.
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) astean behin ezarri ditu elikagaietan onartzen diren merkurio jasangarriak. Kontsumitzailea metilmerkurioaren eta merkurio ez organikoaren osasunerako efektuetatik babestu nahi dute, elikagaietako merkurio forma nagusiak, batez
|
ere
arrainetan eta itsasoko beste produktu batzuetan. Merkurio ez organikoari dagokionez, 4 mikrogramoko/ kg ko gorputz pisua jarri da; metil merkurioaren kasuan, berriz, 1,3 mikrogramo/ kg gorputz pisu proposatu dira.
|
|
2017
|
|
|
Omega 3 eta omega 6 gantz azidoak erabakigarriak dira garun garapenean, eta, horren ondorioz, ikusmen ahalmen hobea edo txikiagoa baldintzatu dezakete haurraren bizitzan. Beraz, azido dokosahexanooikoaren (DHA) maila optimo batzuk, batez
|
ere
arrain urdinean egoten dena, memoria hobeto garatuta, ulertzean eta irakurriaren abiaduran dago lotuta. Aitzitik, mantenugai hori ez da nahikoa haurren arreta eta hiperaktibotasunaren agerpenarekin.
|
|
2019
|
|
|
Merkurioa non kontzentratzen den Irudia: louis papaspyrou Merkurioa ohiko itsas animalietan egoten da, hala nola itsaskia, olagarroa, krustazeoak eta arraina, baina batez
|
ere
arrain urdinetan. Merkurio gehiago.
|
|
2020
|
|
|
Era berean, zerealak ere landare zuntzezko beste iturri bat dira; gomendagarria da zereal osoak aukeratzea, hala nola sarrazenoa edo oloa, eta ez zereal finduak, gari irina esaterako. bitaminari dagokionez, batez
|
ere
arrain urdina, hala nola sardinak, ezpata arraina edo krispeta. Gantz saturatuak saihesten ditu eta haragi gutxiago kontsumitzen du Neurri handiagoan kontsumitu behar diren elikagaien zerrendan, koipe ase asko dutenak daude, prozesatutako haragia (hestebeteak, esaterako) eta produktu ultraprozesatuak barne.
|
|
2021
|
|
|
Zein? Funtsezko gantz azidoek, batez
|
ere
arrain urdinean daudenek (izokina, atuna, sardinak…), larruazaleko hesia leheneratzen dute eta hanturaren kontrako eragina dute. Bitaminak?
|
|
2022
|
|
|
Omega 3 eta arrainaren ezaugarriak dituen haragia Elikagaien industriari aplikatutako nanoteknologiaren dianetako bat omega gantz azidoak dira. Haien balio kardiobabeslea ukaezina da, baina batez
|
ere
arrain urdinetan oinarritzen da, hala nola atunean edo sardinetan. Herritar askok arrain gutxi kontsumitzen dute, eta urdinek, berriz, askoz gutxiago zapore bizia dutelako.
|
|
2023
|
|
|
Bakarrik igeri egiten badute arrainontziaren hondoan eta ez badira espazio osoan mugitzen, zerbait ez da ondo ibiltzen uraren tenperaturarekin. Igerian egindako hegalak
|
ere
arraina gaixorik dagoela adierazten du.
|
|
|
A bitaminarik ez izatea da haurren itsutasunaren arrazoi nagusia. Gainera, azterketak erakusten duenez, 38 milioi pertsonak ez dute omega gantz azido esentzialik (DHA eta EPA), batez
|
ere
arrainean eta itsaskian, eta, itsasoan modu iraunkorrean arrantzatzen bada, eguneroko premiak aseta eduki ditzakete, heriotza kardiobaskularrak eta garun hodietako istripuak murrizten lagunduz. Imagen:
|