|
2001
|
|
|
Gaitz handi bat dago
|
ere
Zuberoan, etxalde ugari direla segidarik gabe, bertako semea edo alaba ez delakotz ezkondu edo norbaitekin juntatu. Zergaitik hau?
|
|
|
eraile gaizki zatikatu zutenen erruz. Euskaraz," norbait bestek hil" edo" norbaitek bere burua hil" ero, erho esaten zen, oraindik
|
ere
Zuberoan eho esaten den antzera. Hori galdu den lekuetan, berriz, guztiok dakigunez, hil usatzen dugu:
|
|
2005
|
|
|
Zalgize (Sauguis frantsesez), Oihenart eta Bela. XVII. mende horretan, aipatuak agertzen dira, gainera, beste bi poeta
|
ere
Zuberoan. Hauek ere legegizon.
|
|
2007
|
|
|
Hitz egite eta iritzi trukatze interesgarriak egoteaz gain —ez naiz nire kasuaz mintzo, ordea— Mendebalde elkartearen jardunaldiak bezalako antolaketek euskaldunon arteko elkar ezagutzeari laguntzen diote. Han ibili ginen zuberotarrek gure lurraldeaz zer edo zer jakitera eman bagenien —hala izan dela espero dugu behintzat— jardunaldietako entzun ikusleei, guk geuk
|
ere
Zuberoaren kontura inoiz ikasi ez genituenak jakiteko aukerarik izan genuen. Hala, Mendebalde elkarteko arduradun Kepa Altonaga adiskideak ‘Atharratzeko taldea’ deitu dion lagun multzoari buruz jakinean ezarri dizkigun argibide harrigarriak.
|
|
2009
|
|
|
kantagai nagusietako bat bihurtzea. Asko dira Iparraldearen aipamena egiten duten kantak, baina beharbada Benito Lertxundirenak dira, batez
|
ere
Zuberoa eta... eta maita herria, üken dezadan plazera tituluko diskoekin, paisaia elementuak eta asabengandiko nortasuna birsortzen eta jendarteratzen gehien lagundu dutenak.
|
|
2010
|
|
|
Hasi nintzen kanpoko elkarteetan lan egiten: Uhaitza n, eta
|
ere
Zuberoako dantzez ardüratzen den 16 herriko dantza talde juntatzen dituen Aitzindariak elkartean, bai eta ikastolan. 2002an Lauburu ikusgarria sortu ginuen Barkoxeko gazteekin.
|
|
|
Bilboaldea, Gasteiz eta Lapurdiko kostaldea. Beste mutur batean, lehenagoaipatuak izan diren eremuak leudeke non basamortutze prozesu oso larriak izandiren, batez
|
ere
Zuberoan.
|
|
2012
|
|
|
Eta bitxia da, euskaldun faltaren arazoa sekula baino agerikoago bihurtuko du aurten, auskalo noiztik lehen aldiz, maskaradako parte hartzaile guztiak euskaldunak izateak. " Ikastolak
|
ere
Zuberoako gizartearen zati garela erakusteko balioko du honek", diote XIIOtarrek. Arazoarekin batera, irtenbidea ere erakustea ez da hori?
|
|
|
Beste hau
|
ere
Zuberoan jasota dago. Beluko mezaren ostean, etxera joan orduan, belaunikatu eta bedeinkatutako ogia eta ura hartzen zituzten, baina gero denak elkartuta mahaian jarri eta urdaiazpikoaz egindako tortilla jaten zuten.
|
|
|
Lurralde desorekaz gain, biztanleriaren zahartzea areagotzen ari da.Herritarren% 19k 65 urte baino gehiago ditu, eta proportzio hori EBkoa baino 1, 5puntu handiagoa da. Biztanleriaren zahartzea (horrek eragin berezia du Iparraldean, batez
|
ere
Zuberoan,% 25,6arekin) garrantzitsua da zenbait faktorerengatik, bainahemen aipatu behar dugu kolektibo hau dela Euskal Hiriaren diseinua gehien
|
|
2013
|
|
|
Probintzi bakoitzean herri bakar bat aukeratu da, errazagoa delako herri" nagusi" batean lekukoak aurkitzea, herri txiki askotan baino. Halere, askotan, eta batez
|
ere
Zuberoan, inguruko herrietan ere lekukoak bilatu dira, garrantzitsua delako ahal bezain ongi irizpide sozialen errespetatzea. Lapurdin, Senpere aukeratu da, kostaldetik eta mugatik gertu delako.
|
|
|
Lartzabale Nafarroa Beherean dago, Zuberoatik gertu. Kolegio honetako ikasleak Nafarroa Beheretik datoz, bai eta
|
ere
Zuberoatik. Ziburu aldiz, kostaldean dago, mugatik gertu.
|
|
2016
|
|
|
Bai, lexikoan nabarmena da. Batez
|
ere
Zuberoan aztertu da, hitz zatarretan, kulturakoetan, tresnerian… Ahoskeran baliteke" u" hori Biarnotik iritsia izatea. Morfologian ere zerbait agertzen hasi da, Manu Padillak aurkitu du zerbait, eta euskal dialektologia landuago daukagunean beste ezaugarri batzuk edukiko ditugu behar bada.
|
|
|
Okzitaniako hiriburuan bere asmo literarioak Revue des voyants aldizkaria sortuz gauzatu zituen. Aldizkari horretan ateratako zenbait informaziorengatik, aldiz, Tolosatik hanka egin behar izan zuen, berriz
|
ere
Zuberoara itzuliz. 1844an duelu batean zauriturik, Lespes inprimatzaileak berekin eraman eta zaindu zuen.
|
|
|
Alberten aita, bestalde, euskal idazlea ere bazen izan, Hartxabaletaren bizitza klasikoaren egilea zen Jean Baptiste euskaltzaleen biltzarkidea alegia. Urte horietan
|
ere
Zuberoko J. Felix Larrieu() aipatu beharra dago. Paris aldeko Montfort l’Amauryn aritu zen sendagile eta Armanaka uskaraz izenburukoa argitara eman zuen.
|
|
2017
|
|
|
Predikatuaren kasuan, frantsesezko jatorrizko esaldiko artikulu zehaztugabe plurala (Pierre et Jean sont des enfants, Les chiens sont des animauxPierre eta Jean haurrak dira) itzultzean, artikulu zehaztu plurala(, Xakurrak alimaliak dira...) gehiago erabili dute datu emaileek artikulu zehaztugabe plurala baino (Pierre eta Joanes haur batzu dira, Zakurrak alimalia batzu diraPeio gezurtia da), eremu dialektal guztietan. ...ikulu zehaztu singularra(, Pintto xakurra da) erabili ohi da gehien eremu dialektal guztietan, Zuberoan izan ezik; Zuberoan artikulu zehaztugabea erabiltzen da gehiago (Peio gezurter bat duk, Pintto txakur bat dukJean artzain zen); artikulu singularra, aldiz, oso gutxi erabiltzen dute; artikulurik gabeko predikatuak erabiltzen dituzte gehien zuberotarrek(); eta artikulurik gabeko predikatuak batez
|
ere
Zuberoan erabiltzen dira.
|
|
2018
|
|
|
Orotara, 191 bertset, 130 bat aktore eta bi urteko lana eskatu duen proiektua. Horra hiru zifratan laburbildurik Hiriburun (Lapurdi) ekainaren 3an estreinatuko duten Andere serora Hiriburun pastorala.Baionako Gerezien denbora, Karmen Etxalarkoa edo Katalina de Erauso-ren haritik, hori
|
ere
Zuberoatik kanpo egina da, baina Zuberoan ikusten diren pastoralen kode eta protokoloak jarraikitzen ditu. Funtsean, Pantxika Urruti du honek ere errejenta.
|
|
2019
|
|
|
Gune horrek ez du ordea Ipar Euskal Herriko lehen sektorearen errealitatea islatzen: 2013ko emaitzei segiz, ELB Lapurdi eta Nafarroa Beherean lehen indarra izanda
|
ere
Zuberoako emaitzak ezin jakin, Biarnoari loturik izaki, departamenduko emaitzek finkatzen dute aulki banaketak, hots, FDSEAk ditu betidanik giderrak atxikitzen. Are gehiago, bozka sistema erdi proportzionalarengatik, ELB zein Coordination Rurale ez dira terrenoan duten pisuaren arabera ordezkaturik.
|
|
|
Norekin? " Zuberoan gertatzen diren Hegoaldeko euskaldunekin hitz egitean, adibidez... eta behin baino gehiagotan gertatu da hauek ez zirela ohartuta
|
ere
Zuberoan euskalki berezia dugula, uste zutelarik nire euskara estandar hori bera mintzatzen genuela hemen!... Zuberotarrez soilik mintzo zirenekin topatzen zirelarik, euren harridura ez zen gutxikoa..".
|
|
2021
|
|
|
Horieri pentsatuz eta oroimen gisa izen hori hartua izan da. Oroit da
|
ere
Zuberoan ozenki kantatzen zutelarik, pixka bat alegera," hi buhame hiz!" entzuten zela. Horrez gain" buha" eta" mina" hitz jokoa egin nahian, buhatzea kanpoko minak, kantuak ahalbidetzen du, kanporatzeko manera hoberenetatik izanez, terapia mota izaiten ahal da.
|
|
|
joan da (neutroa) → joan duk/ n edo joan duzu/ xu. Ekialdean bakarrik erabiltzen da, batez
|
ere
Zuberoa inguruan. Baina erabileraren nondik norakoak nahiko nahasiak dira3, zernahi gisaz.
|
|
2022
|
|
|
Beste euskal herrialdetako euskaldun guztientzat arauzko direnak guretzat ere erregela izan zitezen, besterik ez. Ezen, ikastoletan, gau eskoletan, he dabideetan, itzulpengintzan edo plazaratu beharreko edozein idazlanetan jarduten dugun Zuberoako euskaldun alfabetizatuentzat zinez mingarria zen ikustea Euskaltzaindiak zubererarekiko eta, batez
|
ere
Zuberoako herrien idazke raren kontuarekiko zeraman jokabidea.
|
|
|
izena ere Sabino Arana Goirik asmatua da XIX. mende bukaeran. Gure arbaso hurbilek, munduko lehen gerlaraino(), kantonamendua zuten beren egiazko patria edo matria, zuberotarrek gehienetik
|
ere
Zuberoa, anitzek oraino" Uskal Herria" deitzen duten lurralde txikia Beraz ez dugu historia nazionalista bat idatzi behar, baina historia nazional bat, ez baita ber gauza.
|
|
2023
|
|
|
Trepeta guziak bildu, gelaraturikori eskerrak eman, bortzekoak eta musuak eta ostatura abiatu dira pausaldi ederra hartzekotz. Bihar erabakiko dute nora jo, behin atseden harturik, baina segur aski Nafarroa Beherean barna jarraikiko dute, aitzinago berriz
|
ere
Zuberoara jotzeko.
|
|
|
Gibelera
|
ere
Zuberoara jotzekotz dira bidaideak, ipar ekialderantz joan behar dute: hego mendebalari ateratzeko galdatu eta Amikuzeko Arrueta Sarrikota herrira eramanen ditu Zuberoara bidean.
|
|
|
Aitzinagoxe, hegorantz eginik, Donapaleu Salbaterra errepide gurutzatu eta berriz ere beheitiago, Donapaleutik datorren bertze errepidea kausiturik, ezkerretarantz egin eta Domintxainen sartu dira. Berriz
|
ere
Zuberoan. Oi, Xiberua!
|