|
2000
|
|
|
5 artikulua. Ezin daiteke inor torturatu, ezta inori zigor edo tratu txar, anker eta lotsarazlerik
|
eman
ere.
|
|
|
...enedika Leyden, Holandako hiri eder hori —non baitzaude zu, jaun André—, ez soilik arteen eta zientzien sehaska ezin inportantagoa izan delako, munduari izen handiak eman dizkiona —Joanes Leydengoa eta Rembrandt, konparazione—, baina frankoa eta liberala izan delako ere, zu bezalako jende pertsegituari eta desterratuari geriza eman izan diona, baita liburu baztertuak argitarat
|
eman
ere, Galileoren Discorsi ak lekuko!
|
|
|
—eta, hatzaz seinalatzen ninduela, segitu zuen—: Eta ez kexatu bizitzaz, zeren anitz kendu baitizu, baina
|
eman
ere anitz eman dizu. Eta gehiago emanen dizu, burua altxatzeko gai bazara...
|
|
|
Ezkontza antolatu behar izan nuen itoka, baita hura burutu ere Epaitegiko sala kasik huts batean. Txantxari baten pare jardun nuen, jira bueltaka, etxe handiagoaren bila, baita, Zabalgunean aurkitu ondoan, hortik segitu ziren urrats aldrebes guztiak
|
eman
ere: bankuekin borrokatu, ahalik eta mailegurik merkeena erdiesteko; saltzaileak lausengatu, erosketa abantailosena egin beharrez...
|
|
|
Gure ehorzketetan eman beharreko soinua. Gau batean hitza eman genioan elkarri, solemneki
|
eman
ere, bizirik segitzen zutenak horretaz arduratuko zirela. Noiz izan zen, 79an...?
|
|
|
Josuk kafea zerbitzatu zion, baita tostada ongi zamatua
|
eman
ere eskutara.
|
|
|
—Lehengoan aholku bat eman nian eta bertze bat emanen diat gaur, dohainik eta lagunez lagun
|
eman
ere. Har itzak opor batzuk.
|
|
2002
|
|
|
ez dago inolako arrazoirik zuek hirurok era horretan ikara zaitezten. Ez naiz gaizkile bat, ez hurrik
|
eman
ere! Begia txukun eta garbi itzuliko dizuet, inoiz baino distiratsuago, Ninfak non aurki ditzakedan esaten didazuen bezain azkar.
|
|
|
Eta ni begiak zabalik gelditu nintzaion, esplikazio baten bila. Baita berak
|
eman
ere:
|
|
2003
|
|
|
–Antzik
|
eman
ere ez.
|
|
|
Baina Patxik bazekien sinesmen handi batek mendiak ere mugiarazten dituela, eta bere sinesmenak mugituko zuen Azpil. Hasteko, Azpilgo boterea, hiru oinetan finkaturik zegoena –apaiza, alkatea eta maisua–, oin batetik hautsi zen, Patxik ez baitzuen don Anxelmoren kateko katebegi bat izateko asmorik, ezta hurrik
|
eman
ere!
|
|
2004
|
|
|
Euskararen heriotzak gizakiaren heriotza dakar nahitaez berezko bereizgarritasun horri dagokionez. Hau ez da ahoberokeria bat; ezta hurrik
|
eman
ere. Hain zuzen, heriotzari buruzko aipamen askotxo egiten da Euskal Herrian ondo asko dakigunez, giza bizitzaren galerak horretara garamatzalako noski.
|
|
|
Ez. Ezta hurrik
|
eman
ere. Zuzen dabil iritzi horretan Eneko Bidegain, euskararen adierazkortasuna hobetzeko egin duen lanean ohartu den legez:
|
|
|
Ez noski, berriro diot, barruko egituran sortu zaizkion gaitasun ahuleziak ukatzeko edo gutxiesteko. Ezta hurrik
|
eman
ere. Aitzitik, barruko baliabide komunikatiboen hazkunderik ezean metatu zaizkion arazo linguistikoentzat marko teoriko ulergarri bat bilatu nahi genuke, haien interpretazioak oinarri koherente bat izan dezan.
|
|
|
bai, badakit, aldaketarako tresnak izan behar genituzke indar politiko abertzaleak aitzindaritzaren suzia hartuta, baina testuinguru nazional larrutuak ez du, bestalde, ekimen ausartak mamitzeko aukera ikaragarririk ere eskaintzen. Nolanahi ere, ez da nire asmoa, ezta hurrik
|
eman
ere, abertzaletasunak alor horretan erakutsi duen zabarkeria zuritzen hastea, alderdi politikoen mirari ahalmenetan sobera ez sinesteko dei xume bat besterik ez zuen izan nahi adierazitakoak.
|
|
|
aspalditik zeukan Trebiñutik iristen zaigun ahotsak, baina beldur zen nonbait gaizki ulerturik edo sortaraziko ez ote zuen irakurleen artean. Ez dago zertan errezelotan hasi; ezta hurrik
|
eman
ere. Euskaltasunaren monopolioaz baliatzen bide garenok ez genioke muzinik txikiena ere egin behar kritika jardun duin honi:
|
|
|
Euskalgintzaren etorkizuna ez nuke ene etsipenean ainguratu nahi, ezta hurrik
|
eman
ere. Nik ez dakit kukuak nola joko digun hemendik urte batzuetara.
|
|
|
Horiek horrela, erantzunaren testuan, fakultateko euskara politikaren xeheta sun hauek eman zizkigun Navarrok. Luze eta zabal,
|
eman
ere: –Gure Fakultateko Planak, bestalde, honako abiaburua zuen:
|
|
|
Baina harekin hitz egin nahi zuen. Ikusi egin nahi zuen gizona, haren hitz egiteko modua entzun, baita bizi zen etxeari begirada bat
|
eman
ere. Weberren aitzinean, haren etxean, agente espainiarra seguru zegoen bihozkadaren bat izanen zuela, ariman, buruan edo auskalo non zeukan sen ezkutu hark zerbait erranen ziola.
|
|
|
–Ez dakit zer erranen zizun amak –erantzun nion lehor–, baina E.A.J. ez da alderdi nazionalsozialista. Ezta hurrik
|
eman
ere.
|
|
|
–Ez dakit haurdun zauden ala ez, baina jakizu nik ez dudala zurekin ezkontzeko asmorik, ezta hurrik
|
eman
ere...! –esan nion.
|
|
2006
|
|
|
Agur esan nion. Muxu bat
|
eman
ere bai. Baina besterik ez.
|
|
2007
|
|
|
gaur heren bat, bihar bestea eta etzi azkena. Eskatutakoa eman behar izan nion, min handiz
|
eman
ere. Autoa erosoa bazen ere, bere etxean ostatu hartzeko gogoa zuen nire uso zuriak.
|
|
|
Lana utzia zuen hilabete lehenago, Azkue sendagilearen aholkuz. Arruabarrenazuazolazigorragaastigarraga abokatuak haurdunaldirako baimena eman zion, nahi zuenean itzultzeko, penaz eta damuz
|
eman
ere. Elisak, izan ere, ederki asko ikasia zuen haren abizena, erraza ez dena, noski.
|
|
2008
|
|
|
–Arrazoi zenuen, kontsul jauna, arrazoi zenuenez, esan zion markes jaunak, bere abenturaren xehetasunen berri ematen ziola lagunari, lehen bisitan
|
eman
ere?. Cantaora horrek txoratuta nauka bederen, munduko opera sopranorik onenak sekula txoratu ez nauen neurrian?
|
|
|
Arratsaldean, berriz, Doña Normarekin bildu zen markesa anderea, baita ohorezko damari agindu zehatzak
|
eman
ere:
|
|
|
eta kokaina erabiltzen zuena anestesiko bezala, praktika hartan bakarra edo bakarrenetakoa bazen ere; gainera, kokaina hartzen zuen arren? edo kokaina hartzen zuelako hain zuzen, medikuak berak, bere burua kristau suhartzat zuenak, hori ziurtatzen zuen behinik behin?, ezin argiago zituen ideiak,
|
eman
ere, ematen baitzuen hitzez hitzeko argudioa, bere jokabidearen arrazoi gisa: –Kristok sufritzen dutenen mina laztantzen du, eta Kristoren laztana da anestesia?.
|
|
|
egin ere, egin baitzuen onarpen keinu nabarmen bat, ezpain bilduak aurreratu eta burua goitik behera behin eta berriz higituta. Are gehiago, Ursula hain pozik ikusi zuenean, botila oparitu zion dentistak, baita aholku zorrotza
|
eman
ere: –Pero al día sólo trrres kopitas, eta hatz erakuslea, luzea eta nagia paseatzera ateratzen zituela, erantsi zuen?:
|
|
|
Beñardo zubira joan zitekeen, arestian egin ez zuena egiteko, baina ez zen zubira itzuli; aitzitik, langileek lantegi barrura egin zutela ohartu ahala, lehentxeago bare bat ikusi, eskuan jaso eta amorruz jaurti zuen fabrikako hormetako baten aurka? jaurti aurretik ekintzaren arrazoia ematen zuela, ahapeka
|
eman
ere: –Gogoratzen al haiz bare batek umetan eragin zian hotzikaraz, Nazario?
|
|
|
Zutik jarri eta jauzi egin nuen, coraclea ur azpian hondoratuz. Esku batez fokearen txanbergari heldu eta estaiaren eta bela sokaren artean jarri nuen hanka; eta artean halaxe helduta nengoela, arnasestuka, kolpe lehor batek goletak coracleari ekin ziola jakinarazi zidan, eta baita
|
eman
ere, ni hantxe utziaz, Hispaniolan, erretiratzeko batere aukerarik gabe.
|
|
|
Hala ere, navarrismoaren diskurtsoa ez da erabat demokratizatu, ez hurrik
|
eman
ere. Are, nik erranen nuke diskurtso horren osagairik tradizionalistenek bere horretan dirautela.
|
|
|
Hitzok ezagunak egingo zaizkio irakurle bati baino gehiagori. Ez da harritzekoa, esaldia ez baita berria, ez hurrik
|
eman
ere; aspalditik zabaldua dago, zabaldu egin dute, eta edozein hedabidetan aurki dezakegu: irratiko solasaldietan, mahai inguru politikoetan, iritzi artikuluetan.
|
|
|
Ezta hurrik
|
eman
ere! Ezta anarkistak eta libertarioak tartean daudenean ere!
|
|
|
Zubiaurretarrek beka lortu zioten Beristaini Francoren garaian. Berrehun seminaristak lortu zituzten gainontzeko beka guztiak eta bat bakarra eman zuten pinturarako, Beristaini
|
eman
ere.
|
|
|
anaiaren aurkakoa. Beñardo zubira joan zitekeen, arestian egin ez zuena egiteko, baina ez zen zubira itzuli; aitzitik, langileek lantegi barrura egin zutela ohartu ahala –lehentxeago bare bat ikusi, eskuan jaso eta amorruz jaurti zuen fabrikako hormetako baten aurka... jaurti aurretik ekintzaren arrazoia ematen zuela, ahapeka
|
eman
ere: " Gogoratzen al haiz bare batek umetan eragin zian hotzikaraz, Nazario?
|
|
|
Arratsaldean, berriz, Doña Normarekin bildu zen markesa anderea, baita ohorezko damari agindu zehatzak
|
eman
ere:
|
|
|
...ri turistiko ezagun batean kokatu zena eta, frantsesez ez ezik, gazteleraz ere bazekiena... eta kokaina erabiltzen zuena anestesiko bezala, praktika hartan bakarra edo bakarrenetakoa bazen ere; gainera, kokaina hartzen zuen arren... edo kokaina hartzen zuelako hain zuzen –medikuak berak, bere burua kristau suhartzat zuenak, hori ziurtatzen zuen behinik behin–, ezin argiago zituen ideiak,
|
eman
ere, ematen baitzuen hitzez hitzeko argudioa, bere jokabidearen arrazoi gisa: " Kristok sufritzen dutenen mina laztantzen du, eta Kristoren laztana da anestesia".
|
|
|
izebak berak egindako zina, uholdeak aitona eta astoa eraman zituèn egunean! –, eta hala, hari zurrutadatxo bat eskatu eta Marchais jaunak ardoa zerbitzatu zion kopa txiki txiki batean; eta izebak kokazko ardoa probatu –hagin ingurua harri bihurtua sentitzen bazuen ere (izeba Ursulak simil hura erabili zuen behinik behin, asentesia k eragin ziòn sentipena deskribatzeko), ez zitzaion tragoxka hura hartzeko eragozgarri gertatu–, eta beste bat eskatu zuen, hainbeste gustatu zitzaion ardo berezi hura... egin ere, egin baitzuen onarpen keinu nabarmen bat, ezpain bilduak aurreratu eta burua goitik behera behin eta berriz higituta. Are gehiago, Ursula hain pozik ikusi zuenean, botila oparitu zion dentistak, baita aholku zorrotza
|
eman
ere: " Pero al día sólo trrres kopitas –eta hatz erakuslea, luzea eta nagia paseatzera ateratzen zituela, erantsi zuen–:
|
|
2009
|
|
|
filosofiaren historia bat osoa irakur daiteke (edo idatzi ere: Tennemanni atelekan baitihardu berak!), noiznahiko iritzien eta joan etorri kulturalen kronika zehatz bat bezala, eta, informazio eta anekdota guztiak ikusi arren, filosofiari berari eta filosofia zer den, ezta antzik
|
eman
ere. Hala abere batek musika joaldi bateko notak den denak edozein gizon emakumek bezain ongi edo hobeto hautematen ditu, eta antzik ez dio ematen harmoniari, musikari berari.
|
|
|
Erlijiosoa egoera puruan, zilarrean, gaur ez da inon aurkitzen ahal, agian ez da inoiz
|
eman
ere, eta seguru asko analista eskolastikoaren irrika bakarrik da hori garbi garbi eta bereiz detektatu eta definitu gura izatea. Edonon hautematen duguna da, erlijioak artea, literatura, kirolak, politika, filosofia, morala, zientzia bera, dena inbaditzen duela; edo, agian hobeki, zientziak, filosofiak, moralak, politikak, kirolak, literaturak, arteak, denak inbaditu duela erlijioa.
|
|
|
Aldiz,, gauzak, beharraren arabera, izatea eman zien hartan berean finitzen dira. Bere injustiziagatik ordaina ematen baitio batak besteari,
|
eman
ere, denborak arautuaren arauz?, dio Anaximandro Miletokoaren pasarte famatuak, sei zazpi mende lehenago ebanjelioak baino. Zentzu posibleen lekua (eta, horregatik, Jainkoena ere bai, eta haien alboan gurea) Natura zen, oraindik denak bat egiten zuenean, eta hiltzea Naturaren justiziazkoa zen.
|
|
|
antxolanera. Antxoa gazitzeaz gain, arrain xerrak ere egiten genituen, eta atunari baño maria
|
eman
ere bai. Luzeak ziren uda egunak gure ume garaian.
|
|
|
babarrun zakuren bat hautsi zitzaidalako edo kontu bat egitea ahaztu nuelako. Antxoa poto bat erori eta lurra lorrindu nuen batean, atzetik etorri eta zaplaztekoa eman zidan dendako bezeroen aurrean, amorruz
|
eman
ere. Antxoa potoari arretarik ez jartzeagatik eman zidala esan zidan berak, baina nik ederki dakit txikia nintzelako jo ninduela.
|
|
|
Txopitea jauna pazientzia galtzen hasia zen, bai, tratamenduak bezperan bete zituen bi hilabete?, baina gaixoa ez zegoen puntu berean, beharbada, ez atzera ez aurrera, bestela ez baitago ulertzerik Adak egun hartan eman zuèn aurrerapausoa, arratsalde partean
|
eman
ere, gaixoek patioan izaten zutèn ohiko paseoan; medikuak Maria Bibianari kontatua zion ordurako nola joan zitzaion goizeko kontsulta: nola berak, haizearen mintzoa entzuteko, gelako leihoak ireki zituen, eta nola Ada bere baitan bildu zen, ezohiko jarreran?
|
|
|
Ama Gabinori begira geratu zen, bospasei segundoko tartean: markesa andereak pianoaren eta biolinaren alde zuèn iritzia behar zuen Reginak buruan, baita tronpetaren aldekoa ere, baina begien aurrean zuen, halaber, bere seme kuttun hura, bere bi begi handi haiekin, zeintzuk amaren sabelak argudio ezin biribilagotzat behar baitzituen; sentimendu kontrajarrien borroka hartan, halere, begitartea eztituz joan zitzaion amari apurka apurka, baita amore
|
eman
ere jarraian:
|
|
|
Reginak bazekien, bai, burutik pasatzen ari zitzaiona ezinezkoa zela, baina, onenean ere, eszena ekibokoa zen hura, beste zerbait ere, berak buruan zeukana, adibidez? pentsatzera eraman baitzezakeen edonor; haiek ez ziren, edonola ere, neska mutilen ibilerak, ezta hurrik
|
eman
ere! Zer esango zuen arrotz mihi gaizto batek, adibide bat ipintzeagatik, neska mutilak era hartan ikusi balitu?
|
|
|
Kazetak emakume haren kasua kontatzen zuen, baita bere iritzia eta epaia
|
eman
ere?. Beste Inkisizio bat asmatu behar ote dugu, hortaz, horrelako emakumeentzat?, esaten zuen berri-emaileak ia orri osoa betetzen zuèn artikuluaren toki batean?; bukaera ere ez zen nolanahikoa:
|
|
|
–Sozialismoa, komunismoa, anarkismoa: kanpoko ideologiak dituk, arrotzak, diktadurara daramatenak, orain Errusian bezala; Errusia ez baita saldu nahi diguten Paradisuaren irudia, ezta hurrik
|
eman
ere: han jendea garbitu egiten ditek, alderdi komunistak agindu bezala ez pentsatzeagatik, Paradisua, inon izatekotan, hementxe izan baikenuen, Gabino.
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun bat iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko moduan zegoen, baita
|
eman
ere:
|
|
|
–Mediku jaunak esan dit zein den nire egoera, eta egi egia kontatuko diot berorri, nire bekatuaren berri
|
eman
ere bai, eta, buruan zebilzkiòn ideiak ordenan jartzeko edo pausa luze bat egiten zuela, gehitu zuen?: Aitak ongi esan zidan marrazketa artistikoa egiteko, baina niri marrazki txoroak gehiago gustatu, eta marrazki txoroak egiten nituen gehienetan.
|
|
|
...ta suge paperez beteta zeukan poltsa?, mojarengana joan, honek arrainontzia hartu eta Gabinoren gelarantz abiatu ziren biak; gero, atea ireki. Gabino esna zegoen, eta ate hotsa entzun orduko jiratu zuen aurpegia aterantz?, eta Maria Bibianak konfetiak eta suge paperak jaurti zituen, Gabino zoriontzen zuen bitartean?. Hamabi urte bete dituzu, eta zorionak, Gabino, bihotz bihotzez!??, baita muxu bat
|
eman
ere geroxeago, kopetaren erdian; jarraian, Gabinok arrain gorriari begiratu, eta halaxe esan zuen:
|
|
|
Testuinguru hartan, Gabinoren begietatik at zeudèn beste begi batzuek eman zezaketen Gabino gaizki jokatzen ari zelako epaia, objektibotasunaren izenean
|
eman
ere, Gabinoren errealitate subjektiboa guztiz bestelakoa zen arren; eta, halere, egia zen, halaber, Gabinoren begirada aitarenarekin topatu zenean, aitaren begiradak ez zuen Felipe Gastaminzarenarekin zerikusirik, bistan da?, aitaren gaitzespenak gaitzetsia eta astindua sentitu zela, autoestimua eta harrotasuna bat bateko beldurraren menera igarota, non geratu ote ziren aitaren laudoriozko hitzak... –Horrela segitzen baduzu, arkitekto aparta izango zara, seme!
|
|
|
esan baitzion Miryami, bankutik altxatu eta eskuekin halako keinu bat egiten zuela, zera esaten ariko balitzaio bezala: . Bakean nahi duzu, eta bakean utziko zaitut?;
|
eman
ere, eman zuen Domingok pauso bat, bankutik alde egiteko asmotan edo, eta beste bat ere emango zuen, ausaz, Miryamen ahotsak istantean geldiarazi ez balu?. Domingo!??, baita hura jirarazi ere.
|
|
|
potroak ukitzen ari zitzaion, zinez, showa lapurtzen ari ez zitzaion, bada! Eskarmentua eman behar zion mutil lotsagabe hari, lehenbailehen
|
eman
ere, argi eta garbi ikus zezan han nork agintzen zuen! Eta altxatzekotan ere egon zen berriro, keinu txiki bat ere egin zuen, eskuak mahaian bermatuta?, baina une hartan Ismaeli so egin eta haren aurpegia ikusi zuen:
|
|
|
Amaren esaldiak sekulako iraulia eragin zion Domingoren bihotzari, bestela ezin azaldu nola, etxetik irten orduko, negar zotinari eman zion: hantxe zituen, baina, Moncayo eta Palafox, egoera hartan kontsolabidea eman ziezaioketen izaki bakarrak, baita
|
eman
ere, txakurren artean banatutako fereka eta musuen truke, haien txerak eta miazkadak jaso baitzituen Domingok: gizonak baino leialagoak zarete, zinez?
|
|
|
eta ba al dakik geroztik hirekin zorretan bezala sentitu izan naizela? , eta, Teofilo Mariari erantzuteko betarik
|
eman
ere gabe, fusil kaxari halako biraketa azkar bat eraginez, betean eman zion Teofilo Mariari kokotsean (kolpea ez zen indartsua izan, baina bai Teofilo Mariak sentitzeko modukoa), baita kolpearekin batera barrez hasi ere?. Horra hor gure Primo Carnera?
|
|
|
Hura esan ahala, ordea, beste argi bat piztu zitzaion, aurreko esaldiaren azken puntua eten puntu bihurtu eta esaldia luzatzen zuena? baita honi guztiz beste zentzu bat
|
eman
ere: –arrazoi duzu, ama, baina ez duzu arrazoirik??
|
|
|
Hala, bada, Teofilo Maria nora ezean zegoen, ohi baino zurbilago ere bai, aurrera edo atzera egiteko zalantzak hartuta, beharbada: aurrera egiten bazuen, heroi bat bezala gera zitekeen, baina baita zerraldo ere, Domingok tiroa jota; atzera egiten bazuen, berriz, koldartzat hartuko zuten; baina aitak ere Teofilo Mariaren zalantzak irudikatu zituen, ausaz; esan nahi baita aitak orduantxe ulertu zuela irtenbide eroso bat eskaini behar ziola premuari, baita istantean
|
eman
ere:
|
|
|
Esan ere, esango zuen haiei begira zegokeèn balizko ikusle batek, are gehiago garaiko apaiz edo moralista zorrotz batek, haien adierazpenak, besarkada bero bezain luze hura, esate baterako, masailak masaila ukigune atsegin; edo besarkada desegin orduko eskuaz elkarri eman zizkiotèn zapladatxo samurrak, masailetan
|
eman
ere, irri are samurragoen artean, gehiegizkoak zirela gizonen artekoak izateko?
|
|
|
Domingoren eta anarkisten aurka egiteko modurik eraginkorrena fabrikari inoiz baino gogorrago eustea da, Francoren zerbitzuan jarriz, eta, ahotsaren tonua ostera leundurik, jarraitu zuen?: Ez uste ulertzen ez dudanik zure zaputzaldia, ni neu ere ez bainintzen zu baino gutxiago izan, Teo, eta, eskuin eskua pittin bat goratzen zuela, baita betarteari halako solemnitate bat
|
eman
ere, erantsi zuen?: Iritsi da nire sekretu bat zuri erakusteko ordua, Teo?
|
|
|
nigana ere irits dadila?; ordainean, baina, goizerdian, etxetik dendarako bidean, non baitzuen jertse pare bat entregatzeko asmoa, bostehun pezetako bat aurkitu zuen!; kasualitatez izan zen, hiriko plaza ezagun baten ertzetik zihoanean, bere poltsa eskuin eskuan eta jertseak biltzen zituèn fardela ezker besapean; Adak burua beste nonbait behar zuen, espaloian zegoèn olio orban bat zanpatu, irristatu eta, ez erortzeko, halako maniobra bat egin behar izan baitzuen, espaloitik plaza barruko eremurantz eraman zuena, metro bat, bi metro, bi metro eta erdi? plazako lorategiaren mugetaraino, non ezpel hesi bat baitzegoen, hogeita hamar bat zentimetroko garaiera zuena; Adak, senak agindutako mugimendu batean, poltsa eta fardela askatu eta ezpelaren gainetik egin zuen jauzi, baita beste lauzpabost pauso
|
eman
ere, gelditu baino lehen.
|
|
|
Ordainean, baina, senarra galbidean ikusi ez beste, barre eta barre egin zuen Reginak, baita bere iritzitxoa
|
eman
ere, barre egin ostean:
|
|
|
Heriotzara zigortuta, bortz urtez ibilia zen gortetik urrun. Berrikitan, Karlos IX.ak bere ondora deitua zuen berriz, baita erresuma osoko armadaren burutza
|
eman
ere. Papista suharrenak lazturik zeuden geroztik.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi geure bizimodua eta izaera, geure balioak, sakonagoak eta ederragoak direnik, primitiboenak? baino, ezta hurrik
|
eman
ere. Edonola ere, bizimodu desberdinak babestu lirateke, askotariko erritmoak, ahalik eta jenderik gehienak izan dezan komeni zaion tribua bilatzeko aukera.
|
|
|
Hala, bada, Teofilo Maria nora ezean zegoen, ohi baino zurbilago ere bai, aurrera edo atzera egiteko zalantzak hartuta, beharbada: aurrera egiten bazuen, heroi bat bezala gera zitekeen, baina baita zerraldo ere, Domingok tiroa jota; atzera egiten bazuen, berriz, koldartzat hartuko zuten; baina aitak ere Teofilo Mariaren zalantzak irudikatu zituen, ausaz; esan nahi baita aitak orduantxe ulertu zuela irtenbide eroso bat eskaini behar ziola premuari, baita istantean
|
eman
ere:
|
|
|
Esan ere, esango zuen haiei begira zegokeèn balizko ikusle batek, are gehiago garaiko apaiz edo moralista zorrotz batek, haien adierazpenak –besarkada bero bezain luze hura, esate baterako, masailak masaila ukigune atsegin; edo besarkada desegin orduko eskuaz elkarri eman zizkiotèn zapladatxo samurrak, masailetan
|
eman
ere, irri are samurragoen artean– gehiegizkoak zirela gizonen artekoak izateko... halako moldez, non gorputz adierazpen haiek ematen baitzieten benetako neurria, ausaz, bi mutilek elkarri esaten zizkiotèn hitzei... edo elkarri ezin esan zizkiotenei, hobeto, eliz giro hartan debekuaren eremukoak baitziren hitz haiek, azken batean; esan nahi baita gorputz adierazpen haiek beste ñabardura bat...
|
|
|
–Orain gogoratzen naizela, boxeo borrokaldi batekin erabaki huen hik greba bat, langileen ordezkaria k.o. utziz... eta ba al dakik geroztik hirekin zorretan bezala sentitu izan naizela? –eta, Teofilo Mariari erantzuteko betarik
|
eman
ere gabe, fusil kaxari halako biraketa azkar bat eraginez, betean eman zion Teofilo Mariari kokotsean (kolpea ez zen indartsua izan, baina bai Teofilo Mariak sentitzeko modukoa), baita kolpearekin batera barrez hasi ere– Horra hor gure Primo Carnera... Edo gure Primo Carnero esan behar ote dut, kar kar kar...?
|
|
|
Amaren esaldiak sekulako iraulia eragin zion Domingoren bihotzari, bestela ezin azaldu nola, etxetik irten orduko, negar zotinari eman zion: hantxe zituen, baina, Moncayo eta Palafox, egoera hartan kontsolabidea eman ziezaioketen izaki bakarrak, baita
|
eman
ere, txakurren artean banatutako fereka eta musuen truke, haien txerak eta miazkadak jaso baitzituen Domingok: gizonak baino leialagoak zarete, zinez... gizonak baino maitagarriagoak zarete... baina ama bakarra da munduan, eta barkatuko ahal didazue zuen adierazpen hauek guztiak amagatik sentitzen dudan pena ezabatzeko lain ez badira...
|
|
|
Bere ordua zen, bai, Nazario Orberena eta haren garaipenarena, baina bere seme hura –Domingo– potroak ukitzen ari zitzaion, zinez, showa lapurtzen ari ez zitzaion, bada! Eskarmentua eman behar zion mutil lotsagabe hari, lehenbailehen
|
eman
ere, argi eta garbi ikus zezan han nork agintzen zuen! Eta altxatzekotan ere egon zen berriro –keinu txiki bat ere egin zuen, eskuak mahaian bermatuta–, baina une hartan Ismaeli so egin eta haren aurpegia ikusi zuen:
|
|
|
Ordainean, baina, senarra galbidean ikusi ez beste, barre eta barre egin zuen Reginak, baita bere iritzitxoa
|
eman
ere, barre egin ostean:
|
|
|
" Jauna, gaur udaberria hasi da, eta arren eta arren ez dizut besterik eskatzen: ...ez erortzeko, halako maniobra bat egin behar izan baitzuen, espaloitik plaza barruko eremurantz eraman zuena, metro bat, bi metro, bi metro eta erdi... plazako lorategiaren mugetaraino, non ezpel hesi bat baitzegoen, hogeita hamar bat zentimetroko garaiera zuena; Adak, senak agindutako mugimendu batean, poltsa eta fardela askatu eta ezpelaren gainetik egin zuen jauzi, baita beste lauzpabost pauso
|
eman
ere, gelditu baino lehen.
|
|
|
Txopitea jauna pazientzia galtzen hasia zen, bai –tratamenduak bezperan bete zituen bi hilabete–, baina gaixoa ez zegoen puntu berean, beharbada, ez atzera ez aurrera, bestela ez baitago ulertzerik Adak egun hartan eman zuèn aurrerapausoa, arratsalde partean
|
eman
ere, gaixoek patioan izaten zutèn ohiko paseoan; medikuak Maria Bibianari kontatua zion ordurako nola joan zitzaion goizeko kontsulta: nola berak, haizearen mintzoa entzuteko, gelako leihoak ireki zituen, eta nola Ada bere baitan bildu zen, ezohiko jarreran...
|
|
|
–Nazariok, kementsu– Domingoren eta anarkisten aurka egiteko modurik eraginkorrena fabrikari inoiz baino gogorrago eustea da, Francoren zerbitzuan jarriz –eta, ahotsaren tonua ostera leundurik, jarraitu zuen–: Ez uste ulertzen ez dudanik zure zaputzaldia, ni neu ere ez bainintzen zu baino gutxiago izan, Teo –eta, eskuin eskua pittin bat goratzen zuela, baita betarteari halako solemnitate bat
|
eman
ere, erantsi zuen–: Iritsi da nire sekretu bat zuri erakusteko ordua, Teo... zuri ere bai, Damaso:
|
|
|
Neskaren hitzak entzun bezain laster, jota eta guztiz zapuztuta geratu zen Domingo, burua zuri... haren tonto aurpegiak –bat batean itzali zitzaion begietako bizitasuna eta ezpainak erdi erori– ez zuen besterik adierazten; halako zerbait behar zuen Domingok, jarraian" Barkatu" esan baitzion Miryami, bankutik altxatu eta eskuekin halako keinu bat egiten zuela, zera esaten ariko balitzaio bezala: " Bakean nahi duzu, eta bakean utziko zaitut";
|
eman
ere, eman zuen Domingok pauso bat, bankutik alde egiteko asmotan edo... eta beste bat ere emango zuen, ausaz, Miryamen ahotsak istantean geldiarazi ez balu –" Domingo!" –, baita hura jirarazi ere.
|
|
|
–Mediku jaunak esan dit zein den nire egoera, eta egi egia kontatuko diot berorri, nire bekatuaren berri
|
eman
ere bai –eta, buruan zebilzkiòn ideiak ordenan jartzeko edo pausa luze bat egiten zuela, gehitu zuen–: Aitak ongi esan zidan marrazketa artistikoa egiteko, baina niri marrazki txoroak gehiago gustatu, eta marrazki txoroak egiten nituen gehienetan.
|
|
|
Hura esan ahala, ordea, beste argi bat piztu zitzaion, aurreko esaldiaren azken puntua eten puntu bihurtu eta esaldia luzatzen zuena... baita honi guztiz beste zentzu bat
|
eman
ere: "... arrazoi duzu, ama, baina ez duzu arrazoirik..."
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun bat iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko moduan zegoen, baita
|
eman
ere:
|
|
|
Testuinguru hartan, Gabinoren begietatik at zeudèn beste begi batzuek eman zezaketen Gabino gaizki jokatzen ari zelako epaia, objektibotasunaren izenean
|
eman
ere, Gabinoren errealitate subjektiboa guztiz bestelakoa zen arren; eta, halere, egia zen, halaber, Gabinoren begirada aitarenarekin topatu zenean –aitaren begiradak ez zuen Felipe Gastaminzarenarekin zerikusirik, bistan da–, aitaren gaitzespenak gaitzetsia eta astindua sentitu zela, autoestimua eta harrotasuna bat bateko beldurraren menera igarota –non geratu ote ziren aitaren lau... " Horrela segitzen baduzu, arkitekto aparta izango zara, seme!
|
|
|
...u2013, mojarengana joan, honek arrainontzia hartu eta Gabinoren gelarantz abiatu ziren biak; gero, atea ireki –Gabino esna zegoen, eta ate hotsa entzun orduko jiratu zuen aurpegia aterantz–, eta Maria Bibianak konfetiak eta suge paperak jaurti zituen, Gabino zoriontzen zuen bitartean –" Hamabi urte bete dituzu, eta zorionak, Gabino, bihotz bihotzez!" –, baita muxu bat
|
eman
ere geroxeago, kopetaren erdian; jarraian, Gabinok arrain gorriari begiratu, eta halaxe esan zuen:
|
|
|
Zer zebilen, izan ere, bere deabruzko seme hura alaba gaztearen gainean jarrera hartan? Reginak bazekien, bai, burutik pasatzen ari zitzaiona ezinezkoa zela, baina, onenean ere, eszena ekibokoa zen hura, beste zerbait ere –berak buruan zeukana, adibidez– pentsatzera eraman baitzezakeen edonor; haiek ez ziren, edonola ere, neska mutilen ibilerak, ezta hurrik
|
eman
ere! Zer esango zuen arrotz mihi gaizto batek, adibide bat ipintzeagatik, neska mutilak era hartan ikusi balitu?
|
|
|
Kazetak emakume haren kasua kontatzen zuen, baita bere iritzia eta epaia
|
eman
ere –" Beste Inkisizio bat asmatu behar ote dugu, hortaz, horrelako emakumeentzat?" esaten zuen berri-emaileak ia orri osoa betetzen zuèn artikuluaren toki batean–; bukaera ere ez zen nolanahikoa: " Problema ez da, ordea, Madrilgoa bakarrik, mundu osokoa da.
|
|
|
–Sozialismoa, komunismoa, anarkismoa: kanpoko ideologiak dituk, arrotzak, diktadurara daramatenak, orain Errusian bezala; Errusia ez baita saldu nahi diguten Paradisuaren irudia, ezta hurrik
|
eman
ere: han jendea garbitu egiten ditek, alderdi komunistak agindu bezala ez pentsatzeagatik, Paradisua, inon izatekotan, hementxe izan baikenuen, Gabino.
|
|
|
Ama Gabinori begira geratu zen, bospasei segundoko tartean: markesa andereak pianoaren eta biolinaren alde zuèn iritzia behar zuen Reginak buruan, baita tronpetaren aldekoa ere, baina begien aurrean zuen, halaber, bere seme kuttun hura, bere bi begi handi haiekin, zeintzuk amaren sabelak argudio ezin biribilagotzat behar baitzituen; sentimendu kontrajarrien borroka hartan, halere, begitartea eztituz joan zitzaion amari apurka apurka, baita amore
|
eman
ere jarraian:
|
|
2010
|
|
|
¿ Besteek ere guk bezela jokatuko luketela uste al dezute?? ¡ Ederki
|
eman
ere! ¿ Gaur, beraz?
|
|
|
Bere errukian, ordea, Jainkoak jakinaren gainean jarri gaitu, baita aukera ezin hobea
|
eman
ere, Egiaren alde jar gaitezen, eta nik horixe egingo dut orain, argi eta garbi esan behar baitizut ez zaitudala maite, eta are okerrago dena, ez baitakit behin ere maite izan zaitudan:
|
|
|
Gainera, uste baino aspaldiagotik naiz ateoa. Lehenengo urratsa Benjamin Maria hil eta bizpahiru egunera eman nuen, beharbada, oharkabean
|
eman
ere, izeba Ernestinak egin zigùn iruzkinaren ondotik: –Benjamin Mariaz gogoratzen zareten bakoitzean, gogora ezazue ahatetxo itsusiaren ipuina.
|
|
|
Badakit Simone Weil ez dela zure eredua, Damaso, ezta hurrik
|
eman
ere, nirea ere ez, beharbada, baina nik miretsi egiten dut haren jarrera, eta zuk?; zuri nazka ematen dizu, esadazu egia; are gehiago:
|
|
|
erantzun zenion zuk? baita, jarraian, aitak argibideak
|
eman
ere: –Damasok esan dizuna da kontuz eta neurriz ibiltzeko, Regina, gauza hauek arriskutsuak dira-eta?;. Horrela pentsatzen baduzu, Damaso, zer irakatsiko ote diezu zuk ikasleei???
|
|
|
Nik ez dakit xehetasun haiek jasotzeko moduan zeunden, Damaso, baina nik galdera egin ahala, zuk zeure aurpegi hura jarri zenuen, ezusteak moldatua, bai, baina ez adimenaren ezerezean, galdera hura aspalditik espero izan bazenu bezala, zeure buruari aurretik mila aldiz egin zeniolako, baita erantzun bat
|
eman
ere; zure aurpegiera hura, argitik ilunetik bezainbat zuena eta hitzaren bidea ireki zizuna: –Nik, ordea, ez dut ezkontzeko asmorik?.
|
|
|
joan ez ginen, bada, aita eta biok zuzenean Tasiorengana azalpen bila, Teoren istripuaren berri jakin bezain laster! Baita hark bere azalpena
|
eman
ere, zalantzarako tarte guztiak itxiz: –Nik agindu bat eman diot, eta Teofilo Maria ahalik eta azkarren betetzen saiatu da.
|
|
|
pneumonia; gaitz hark beste mundura eramandakoak ez ziren gutxi, baina amak eutsi egin zion, bizpahiru egunetan hilzorian egon zen arren?
|
eman
ere, eman baitzioten azken igurtzia, egun haietako batean; amak sukar handia zuen, eta, eldarnioaren erdian, gauza bitxi asko esan zituen;. Horra Ama Birjina?!, esaten zuen batzuetan, begiak zabaldu eta gorako norabidean ipintzen zituela;. Iruzurtia, iruzurtia!?
|
|
|
baina zer besterik da konkistako teologo eskolastikoek landu zutèn metodoa, silogismoz edo sasisilogismoz josia, sinestera eraman zituena ezen indioek arima zutela eta beltzek ez, adar-jotze hutsa baizik? Surrealismoa aro guztietako kontua baita. El Boscoren koadroetan dugu froga?, XX. menderaino itxaron behar izan bazuen ere, formulazio intelektual bat eman ziezaioten, Brétonek eta bere koadrilak
|
eman
ere?
|
|
|
–Ezta hurrik
|
eman
ere! Gauza bat esango dizut, eta hau horrela da.
|
|
|
–Ezta hurrik
|
eman
ere, esan zuen besteak, kidearen lasaitasun eta irmotasuna imitatuz.
|
|
|
¿ Besteek ere guk bezela jokatuko luketela uste al dezute?... ¡ Ederki
|
eman
ere! ¿ Gaur, beraz?
|
|
|
Badakit Simone Weil ez dela zure eredua, Damaso, ezta hurrik
|
eman
ere... nirea ere ez, beharbada, baina nik miretsi egiten dut haren jarrera, eta zuk...; zuri nazka ematen dizu, esadazu egia; are gehiago: ergeltzat ere hartuko duzu... mistikoak ergeltzat hartu izan dituzu-eta, betiren beti:
|
|
|
Geroztik, surrealismoa jolasteko modu bat da niretzat, ganberrokeria hutsa ere bai aldika... baina zer besterik da konkistako teologo eskolastikoek landu zutèn metodoa, silogismoz edo sasisilogismoz josia, sinestera eraman zituena ezen indioek arima zutela eta beltzek ez, adar-jotze hutsa baizik? Surrealismoa aro guztietako kontua baita —El Boscoren koadroetan dugu froga—, XX. menderaino itxaron behar izan bazuen ere, formulazio intelektual bat eman ziezaioten, Brétonek eta bere koadrilak
|
eman
ere...
|
|
|
" Ama Birjinari diodan fedeari gaixotasuna deitzen diozu, Damaso? Horixe bai ez nuela espero seme batengandik!";" Nik ez dizut hori esan, ama..." erantzun zenion zuk... baita, jarraian, aitak argibideak
|
eman
ere: " Damasok esan dizuna da kontuz eta neurriz ibiltzeko, Regina, gauza hauek arriskutsuak dira-eta";" Horrela pentsatzen baduzu, Damaso, zer irakatsiko ote diezu zuk ikasleei...?" esan zizun amak, berean tinko; orduan, baina, aita zure alde atera zen sutsu:
|
|
|
Bere errukian, ordea, Jainkoak jakinaren gainean jarri gaitu, baita aukera ezin hobea
|
eman
ere, Egiaren alde jar gaitezen, eta nik horixe egingo dut orain... argi eta garbi esan behar baitizut ez zaitudala maite, eta are okerrago dena, ez baitakit behin ere maite izan zaitudan: ez dakit zu maite izan zaitudan edo zure sosak, zu edo zure jauregia, Jainkoak barkatuko ahal dit!
|
|
|
Nik ez dakit xehetasun haiek jasotzeko moduan zeunden, Damaso, baina nik galdera egin ahala, zuk zeure aurpegi hura jarri zenuen, ezusteak moldatua, bai, baina ez adimenaren ezerezean, galdera hura aspalditik espero izan bazenu bezala, zeure buruari aurretik mila aldiz egin zeniolako, baita erantzun bat
|
eman
ere; zure aurpegiera hura, argitik ilunetik bezainbat zuena eta hitzaren bidea ireki zizuna: ‘Nik, ordea, ez dut ezkontzeko asmorik’ Eta orduan, bat batean gainetik zama izugarri bat kendu izan balidate bezala —harremanen zulo beltzak ohi dira gai tabuak—, barru barrutik erantzun nizun:
|