|
2001
|
|
|
Baina hori, Sokrate, ez al litzateke eguna definitzen saiatzea bezala, gauaren izaera zertan den jakin gabe? Posible al da
|
egun
hitza erabiltzea, gau hitza oraindikan asmatzeke bada, galdetu zidan eta erantzun baten faltan luze gabe jarraitu zuen.
|
|
2005
|
|
|
garai primitiboetan bere ahizpengandik banandua izanaren, ondoren herrixka asko eta ugarien ahotan egon izanaren eta, azkenik, geroz eta gehiago ibar menditsu bakan eta bakar batzuetara estuagotu izanaren arrastoa. Azken honek argitzen digu, hain zuzen ere, zergatik ez dagoen proportziorik euskararen berezko askotariko forma eta zeinu ugarien eta berau
|
egun
hitz egiten duten familiek erabiltzen dituzten forma eta zeinu gutxien artean. Horrela, bada, bi aldetatik da euskal hizkuntza arras interesgarria:
|
|
2008
|
|
|
Hain zuzen ere, mendikatean
|
egun
hitz egiten diren lau hizkuntza horien arteko loturak ziurtatu nahi ditu euskal akademiak, eta adierazpena bultzatu nahi du Institut d Estudis Catalans, Association Internationale d Etudes Occitanes eta Academia de l' Aragonesekin batera, jardunaldien azken egunean irakurtzeko.
|
|
2009
|
|
|
Departamenduaren aferaz gaur
|
egun
hitz egitea... Garaia pasa zen eta egoera politikoa dagoen bezala izanik....
|
|
2010
|
|
|
Luzaroan hitz egin direla gaur
|
egun
hitz egiten diren lekuan," autoktono" hitz arraroak ez du besterik esan nahi. Baina adierazgarria da Salem Chaker berak izenlagunari egiten dion oharra:
|
|
|
% 4k baino gutxiagok hitz egiten ditu. Hasi berria den mendearen amaieran, soziolinguisten pronostikoen arabera, gaur
|
egun
hitz egiten diren 5.000 edo 6.000 hizkuntzetatik litekeena da erdia desagertzea. XXII. mendera helduko diren 2.000 edo 3.000 hizkuntzetatik ehunka batzuk baizik ez dira hurrengora bizirik aterako.
|
|
2011
|
|
|
2010eko Unescoren atlasa: . Adituen arabera, munduan
|
egun
hitz egiten diren 6.700 hizkuntzetatik erdiek mende honen amaiera baino lehen galtzeko arriskua dute, haien galbidearen aurka gobernuek neurririk hartu ezean?. Iñaki Petxarroman,. Mundu bat galzorian?, Berria, Txosten horretan bertan ageri diren beste datu adierazgarri batzuk:
|
|
|
6.700eko kopurua darabil Unescok Arriskuan diren munduko hizkuntzen atlasean (2010): . Munduan
|
egun
hitz egiten diren 6.700 hizkuntzetatik erdiek mende honen amaiera baino lehen galtzeko arriskua dute?. Iñaki Petxarroman,. Mundu bat galzorian?, Berria,.
|
|
2012
|
|
|
Ondorioz, ikasleak ezagutza urria ari dira jasotzen euskal literaturaz, eta horrek eragingo du etorkizun hurbilean erreferente kulturalak galtzea. Akulturizazio horrek bete betean egiten du talka
|
egun
hitzetik hortzera darabilgun kultur aniztasunaren sustapenarekin. Izan ere, norbere ondare kulturala ezagutu eta baloratu ezean, zaila da beste inorena baloratzea.
|
|
2013
|
|
|
Sukarra areagotu egin zen. Paradoxikoki, gaur
|
egun
hitz gurutzatuengatik ospetsua den The New York Times jokoaren aurkako gurutzadaren lehen lerroan zegoen. 1924an bertan, jarduerak" garapen mentalean inolako eraginik ez" zuela zioen egunkariak.
|
|
2014
|
|
|
Protekzionismo solidarioaren gaia mahairatu behar da. Protekzionismoa gaur
|
egun
hitz lizuna da, baina zeinek praktikatzen du merkatu librea. Ha Joon Chang korearrak Kicking Away the Ladder (Eskailera kendu) liburuan dio hasieran AEBak protekzionista sutsuak zirela, baina merkatua menperatzea lortu zutenean" eskailera kendu" eta inork protekzionismoa egitea eragotzi dutela.
|
|
2016
|
|
|
Hiztegia. Zenbat jende jaikiko ote da gaur
|
egun
hitz bat begiratzera, non eta hiztegi batean. Eta halere naturala zitzaidan... are eta gehiago horrenbeste urteren ostean mahai honen gainean behar beste hiztegi edukitzeko tokia nuelako, beraien bizkarrak erakutsiz, beren urre koloreko hitzekin, kandela argitan dirdirka.
|
|
2017
|
|
|
Askotan, manipulatuta dagoen gehiegizko informazio horrek ezkutatu egiten dizkigu pertsona batek izan ditzakeen kezkak eta arazoak, muinak. Guretzat hitzak oso garrantzitsuak dira, eta emanaldian gaur
|
egun
hitzak nola erabiltzen diren hausnartuko dugu. Askatasuna, maitasuna, justizia edo herria gai potoloak dira pertsonentzat, eta gaur egun oso higatuta daude; izan ere, publizitate agentziak erabiltzen du askatasuna autokarabanak saltzeko, banku batek iraultza erabiltzen du eta ultraeskuina askatasunaren jagole moduan agertzen da.
|
|
|
Umiltasun kognitibo hori iraultzailetzat ere har daiteke, oso bestelako harremanak ezartzea ahalbidetu egin bailezake errealitatearekiko, geure buarekiko zein besteekiko, zeinetan lañotasuna, estimazioa eta harmonia egungo munduan baino ohikoagoak izan litezkeen, akaso. Antiesentzialismo horren garrantzia da, azken batean, postmodernismoari buruz gaur
|
egun
hitz egiteari zentzua ematen diona, nahiz eta eremu non terminoa sortu eta bere inguruko eztabaida gehiena garatu baitzen XX. mendearen azken bi hamarkadetan postmodernismoa ez den jada ia apenas jorratzen. Debate akademikoetarako hiltzat jo badaiteke ere, postmodernismoaren eskutik zabaldu zitzaigun mundu ikuskera antiesentzialistak bizi bizirik jarraitu du gerora ere gailendu diren eztabaiden segida osoan multikulturalismoa, globalizazioa eta abar.
|
|
|
Arabako lekukoetan ere agertzen da, Landucciren, Lazarragaren, Betolatzaren eta Albenizen izkribuetan; Gamizen bertsoetan hitz lehiakide duela. Gaur
|
egun
hitz ezaguna da Deba ibarreko iparraldean: Debabarrenean eta Antzuolan.
|
|
2018
|
|
|
Edo izena ezaguna egiten ez bazaizu, ziur baduzula paradigma aldaketaren aditzea, edo komunitate zientifikoarena. Biak Khunek sortu edo zirkulazioan jarritako kontzeptuak dira,
|
egun
hitzetik hortzera erabiltzen direnak zientziaren alor ugarietan. Biak oso garrantzitsuak eta harira datozenak.
|
|
|
Dagoeneko badiren fronte ekonomiko eta politikoarekin fronte kulturala artikulatzea izan zen bere ideia. Gramscik ‘kultura’ deitzen dion hori ez da
|
egun
hitz horrekin aipatzen ohi dutena. Hegemonia kulturalaren aldeko borrokak ez du esan nahi intelektual edo gidari ihardukitzaileek hedabide nagusietan etengabe aritzea, ezta pop musika alternatibo berria sortzea ere.
|
|
|
" hizkuntza hila" dela esan ohi den arren, egiazki ez dago esaterik noiz" hil" zen, baina badakigu mendez mendeko aldaketen ondorioz sasoi batean latintzat jo zitekeena gerora portuges, gaztelania edo frantses bihurtu dela emeki emeki: horra aldaketa linguistikoaren erakusgarri bat.230 Latinaren kasuan badago jarraitutasuna orain bi mila urte eremu jakin batean hitz egin zenaren eta gaur
|
egun
hitz egiten denaren artean, eskala txikiagoan XVI. mendeko eta egungo euskal hizkera baten artean dagoen bezala (cf. orain Gorrochategui, Igartua & Lakarra, 2018): gaur egun" goi nafarrera" deitzen duguna eta XVI. mendean Nafarroa Garaian hitz egiten zen euskara ez dira bat eta bera, nahiz eta jarraitutasuna egon baten eta bestearen artean (begiratu Reguero 2015 eta 2017).
|
|
2019
|
|
|
Eta ea nor den horietakoren bat erabiltzetik libratzen dena. Arazoa da, ordea, gaur
|
egun
hitz betegarri horiek diskurtsoa erabat desitxuratu dutela. Zentzua galtzeraino.
|
|
|
Eta, bide batez,
|
egun
hitzekin asko egin liteke okinaren mentalitatea aldatu aldera...
|
|
|
Hori dela eta, zaila da mendekotasun askori ihes egitea. Psikologoek, gure helburuak arrakastaz betetzeko, gaur
|
egun
hitz egiten dute inplementazio teknikak: benetan erretzeari edo alkohola edateari utzi nahi badiogu (kasu askotan laguntza mediko espezializatua da mendekotasun maila handia dagoenean), tentazioa datorrenean egin beharreko ekintza pentsatuta izatea komeni da.
|
|
|
(genero eta bestelako) ezberdintasunak eratzeko bitarte gisa, bestetik? Gaur
|
egun
hitzetik hortzera darabilgun hitz bat ekarrita, esan genezake bai Begoña bai Afganistan edo Egiptoko komunitate horietako emakumeak erromantizismoa baliatzen ari direla euren burua ahalduntzeko, baina ondo ezagutzen ditugu erromantizismoaren arriskuak zein diren. Arriskuak arrisku, nago emakume horiek guztiak bereizketa horren mugak miatzen eta zabaltzen ari direla, gu guztiontzat bestelako alternatibak eta jorrabideak asmatuz.
|
|
2020
|
|
|
Edonola ere,
|
egun
hitza langaitzat dutenen artean, bertsolaria edota idazlea dela, ezin da bereizketa handiegirik egin zeren, P. Zumthor ek adierazi bezala," ahozkotasun arartekotuaren" garaian aspaldi ari baikara bizitzen eta horretan pausatu beharreko kontraesana ez da hitza= tradizioa eta idatzia= berrikuntza, adierazpenetan aurkitu daitekeen errepikapena eta desberdintasuna baizik.
|
|
|
Higiezinen burbuilak eztanda egin zuenean, ehunka sendiak euren etxebizitzetatik kaleratzen hasi zituztenean, suminduta sentitu nintzen,
|
egun
hitz hori guztiz baliogabetua egon arren. Ez nuen ulertzen zergatik hartu behar zen hain neurri gizagabe bat euren zorrak ordaindu ezinik zeuden pertsonekin.
|
|
2021
|
|
|
Txorakeriarik eta alferrikako buru kantsaziorik gabe (Segurola). Nolanahi ere, ez du ia emankortasunik gaur
|
egun
hitz berriak sortzeko.
|
|
|
Adjektibo direnean, gero eta joera handiagoa dugu eskuinean jartzeko. Batzuetan, hala ere, batez ere tradizioan edo gaur
|
egun
hitz zehatz batzuetan, izenaren ezkerrean ere ageri dira.
|
|
|
Ikerketa genetiko batean oinarriturik, The New York Times ek publikaturiko In the footsteps of the first human language(" Gizakion lehen hizkuntzaren arrastoetan") artikuluan ondokoa irakurri daiteke: " Gaur
|
egun
hitz egiten diren hizkuntzetako batzuk lehen gizakien ama hizkuntza zaharraren oihartzunak ote dira. Hizkuntzalari gehienek diote hizkuntzak azkarregi bestelakotzen direla hori posible izateko.
|
|
|
Bestalde, euren jatorrizko hizkuntzak gaur
|
egun
hitz egiten duten edo seme alabei erakusten dieten ere jakin nahi izan da. Lehenik egindako ikerketa batek agerian jarri du" familia gehienek diote [la] jatorriko hizkuntza eta gaztelania eta/ edo euskara nahasten dituztela.
|
|
|
Euren jatorrizko hizkuntzak gaur
|
egun
hitz egiten duten edo seme alabei erakusten dieten jakin nahi izan da.
|
|
|
XVIII. mendean, pedagogiari dagokionez," ortopedia" terminoa proposatu zen umeak zuzentzeko arteari erreferentzia egiteko. Alabaina, garai beretik gaurdaino" ortopedia" hitza forma anormaltasunak zuzentzeko erabiltzen hasi zenez," ortopedagogia" termino polemikoak ordezkatu zuen berehala; ez denbora luzez, ordea, gaur
|
egun
hitza zer edo zer ezkor eta kaltegarrirekin loturik baitago," zuzendu" hitzaren adiera zapaltzailearekin. Horregatik, hain zuzen," zuzendu" hitzaren lekua hartu zuen" orientatu" hitzak," pedagogia terapeutiko" edo" pedagogia sendatzaile" hitzek" ortopedagogia" hitzarena hartu zuten bezala.
|
|
2022
|
|
|
Jaiegun hauek, biok ere, tradizioz
|
egun
hitzaz lagundurik erabili izan ditugu gehiago: Urtezahar eguna, Urteberri eguna.
|
|
|
Gaur
|
egun
hitz horren oinaz darabilgun hitzik ezagunena txitxi burduntzi dugu. Oraindino ere, inauteri aurreko igandean, gaztetxoek eta, basora edo landa batera joanda egiten duten otordu txikia izen horrekin ezagutzen da.
|
|
|
Garai haietako politikariek hitza eta erretorika zituzten erabiltzen boterea eskuratzeko, erabiltzeko eta mantentzeko. Gaur
|
egun
hitzak eta pertsonaren izaerak galdu dute lehengo distira, eta garrantzi handiagoa hartu dute hedabideen eta sare sozialen zurrumurruek. Irakurri berria dut TikTok dela sare sozial erabiliena, eta, bide batez, informazio (edo desinformazio) masa handiena sortzen duena. Hor aritzen dira gure gazteak, 16 eta 24 urte artekoak baitira TikTok sareaz baliatzen direnen gehiengoa; maiz, are gazteagoak. Esan genezake TikTok horrek duela gaurko boterearen aurpegi berria?
|
|
|
Hala ere, aipatu beharra dago bestelako atzizkiak ere erabili izan direla testuinguru berean, gaur
|
egun
hitz batzuetan soilik ihartuta dauden arren: ro, to eta haien konbinazioz osatutako kiro eta roki.
|
|
2023
|
|
|
Korporazio horiek beren burua antolatzeko eredu gisa sortu ziren, kontsumitzailea zuzenean eragiten zioten erabakiak hartzean kontuan hartzen ez zen sistema baten inkongruentziei erantzuteko. Gaur
|
egun
hitz horiek biziak dirudite. Eguneroko bizitzan dena markatzen duela dirudien ziurgabetasun ekonomikoak kontsumitzaile babestu eta informatu baten beharra berpizten du; EROSKIren DNAn markaturiko esentzia hutsa, zeina 1969an sortu baitzen kontsumoko kooperatiba gisa, tokiko kontsumoko hainbat kooperatiba elkartuta.
|