|
2000
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar, kartzeleroengandiko jipoiak sakabanaketaren ondoren hasi zirela batik bat; talde txikitan edo bakarka geundela ikusirik, horretaz baliatu ziren basakeriak eta gehiegikeriak egiteko, eta berdin jarraitzen dute gaur
|
egun
ere. Ez soilik presook suntsitzeko, baita senide eta lagunak umiliatzeko ere.
|
|
2002
|
|
|
Aitortu ohi zion kartzelaratutakoan hasi zela gerra galtzen, eta ez sartu orduko. Oraindik, gaur
|
egun
ere, askotan iruditzen zitzaion galtzen jarraitzen zuela.
|
|
2005
|
|
|
Jada ez du aski begien aurrean ageri dena garbi margotzearekin. Hori duela lau
|
egun
ere bazeukan lortuta, oihalean harrapatuta zeukan erreka zuloa bere ñabardura guztiekin. Hala iruditu zitzaidan behinik behin.
|
|
|
Zelako marraixu garaua, doixtar komandante hura! Ni segur nintzen,
|
egun
ere segur naiz ez zutela ukitu, berean bere isurarazi zuela komandanteak fuela, jo zutela uste genezan. Eta destruktoreak, amuari helduta, noreste ipini zuen branka berehala, berak eraman gintuen Brightoneraino.
|
|
2006
|
|
|
Baina hurrengo egunetan ere bizikletan inguruko eta ez hain inguruko herrietara eta auzoetara joaten jarraitu nuen, bizikletaren eskulekuari estu atxikia. Neure egin nituen Eibar, Deba, Zarautz, Andoain, Tolosa, Beasain, Arrasate eta horien inguruetako auzo eta herri txiki eta handi, mendate eta, baso eta zelai, errepide eta bazter guztiak, gaur
|
egun
ere, Markina bezalaxe, halaxe sentitzen ditudanak, barruraino neure.
|
|
2010
|
|
|
Nire gorputz herbalak nire betiko gogo grinatsua ezkutatu besterik ez duela egiten. Izan nintzena izaten jarraitzen dudala, egunaren orduei erreparatu gabe borrokaren bide anitzetan ari zen huraxe bera naizela
|
egun
ere. Nire begietako distira itzaltzen duen gandua zaindariak engainatzeko mozorroa baino ez dela.
|
|
|
– Oliveira, ahaztu errieta egiten duten neskak: bi
|
egun
ere ez dituk aguantatzen.
|
|
|
– Gaur
|
egun
ere hamaika dira taldean oilar eta bakarrean koldar. Gizonok berezkoa duzuen jokabidea da.
|
|
2011
|
|
|
Metrailetak, txalupak, gurutzebikoak, lauburuak. Umetu baten lana iruditzen zait
|
egun
ere, dena handi, oker.
|
|
2012
|
|
|
Enfant terriblearen epatatzeko sindromeak jota. Euskal kulturaren aldeko gure ekinbideak astez aste eta baita egunez
|
egun
ere sailkatze politiko murriztaile oro gezurtatzen zuelakoan. Jelkideen kultur politikaren zigortzaile, barkaziorik gabe aztertu eta jipoitzen dugu Lakuatik iristen den proposamen eta ekimen oro.
|
|
2013
|
|
|
Begiak zulatu nizkion lagunari argazki batean, orratz batekin. Gaur
|
egun
ere, inoiz kalean topo egiten badugu, ez nau ikusten, eta neuk ere ez dut ikusten bera.
|
|
|
artazitxo zilarkarak, fonendoskopio beltza, bendak, pilula konfiteen kaxatxoa, gomazko orratzak, ezin kilikagarriago gertatu zitzaizkigun gure gorputzak aztertzen hasteko. Gure lehen sexu esperientzien parte izan zen botikin hura (beharbada horri zor zaio gaur
|
egun
ere nire fantasia erotikoetako bat, azterketa medikoa). Dendaostean jolasten ginen, biltegian, uniforme urdin eta galtzerdi zuridun neska koskorrak.
|
|
|
Latineko deklinabidean deiki edo bokatiboak Marko, maitea, eskatzen du, horregatik azalduko da hala eta ez Markus, maitea, euskarak eskatzen duen legez. Protagonistaren ikuspegi berezi moduan har daiteke, hizkuntzen gurutzaketatzat, gaur
|
egun
ere holakoak egiten ditugu, ezta. Gainera, u o bihurtzeko bidean bokatiboak zerikusia izango zuen.
|
|
2014
|
|
|
Independentziak sinatu zituzten, hori bai, Cabo Verde, Mozambike, Angolan petrolioa topatu arren. Cabo Verden bostehun mila lagun eskas bizi dira gaur
|
egun
ere, hiriguneetatik kanpoko lurretara ez da ura behar bezala heltzen, baina 30.000 soldadu bidali zituen Portugalek hara eta Ginea Bissaura, Salazarren garaian, independentzia sinatu aurretik. Mozambikeko banderan arma bat agertzen da gaur egun ere, fusila dela pentsa dezake baten batek agian, baioneta, kalashnikova da, metraileta izan zitekeen, We machine gunned the flag of Mozambique.
|
|
|
Cabo Verden bostehun mila lagun eskas bizi dira gaur egun ere, hiriguneetatik kanpoko lurretara ez da ura behar bezala heltzen, baina 30.000 soldadu bidali zituen Portugalek hara eta Ginea Bissaura, Salazarren garaian, independentzia sinatu aurretik. Mozambikeko banderan arma bat agertzen da gaur
|
egun
ere, fusila dela pentsa dezake baten batek agian, baioneta, kalashnikova da, metraileta izan zitekeen, We machine gunned the flag of Mozambique.
|
|
|
Gaur
|
egun
ere erroak ditu Milgram esperimentuak: Thomas Blass Psikologian doktorea da aditu handienetakoa.
|
|
2015
|
|
|
Aita putazale haren zurikeriarako, serorek gobernatutako ikastetxe batean sartu ninduten, zeinak Bilbo erdian egonik hiriari itzuri eginda irauten duen mende bete eta arean gehiagoz
|
egun
ere. Zerurainoko hormatzar gris haiek urrunetik ikusteak, erraldoientzat egurrezko ate bekokilun hura zeharkatzea, usain hotz hura.
|
|
2016
|
|
|
Hor dago berriro ikuspuntuaren kezka. Camillerik erantzun zuen aitortuz Montalbanok ez zuela iraungo ezta hiru
|
egun
ere, Italiako Poliziarena bezalako egitura baten barruan. “Elementu arrotz bat da, literarioki polizian txertatu dudana”.
|
|
|
– Alimalekoa da naziek atxiki eta
|
egun
ere desagertuta dauden artelanen kopurua. Eta nonbait horietako bat duk, hain zuzen, Salvatorek ikusi duena Argaraiko txaleteko sotoan.
|
|
|
Argudiatu zuen gaixorik zela Joseba neba apaiza, Angelura joan beharra zeukala hura zaintzera, baina isil gordean Parisko Antony egoitzan sartu zen, ezkongabeak eta errekurtso gutxi zuten emakumeak erditzen ziren tokian. Gaur
|
egun
ere halakoxea da Antony, batez ere Afrikatik eta Hego Amerikatik datozenak hartzen dituzte han.
|
|
2017
|
|
|
Baina egunerokotasunean sentipen bat gailentzen zen, gailentzen da gaur
|
egun
ere, egon zitezkeen bestelako militantzien aurrean, gu guztiongan, feminismoa zela/ dela nagusi. Eta hori nahikoa zen iskanbilak bideratzeko.
|
|
2018
|
|
|
Batak zein besteak euskaraz ez zekiten milaka eta milaka herritarren onespena eta atxikimendua lortu zutelako izan zuten horrenbesteko arrakasta eta eragina, erdaldunek ere bere egin zutelako kantagintza hura. Gure ustean, gaur
|
egun
ere, berez, euskaraz idatzi eta kantatzea, kontrakulturala da. Aldatu dena idazleen eta musikarien kontzientzia eta horren neurriko jarrera dira.
|
|
|
“Gaur
|
egun
ere oraindik antzezten da epaiketa fartsa hori. Herriko gertaeren urteko errepasoa egin eta su ematen zaie amaieran lastozko bi txorimalori, Zakuri eta Zilborri, Okendo plazaren erdian, Santa Ana jaietan”.
|
|
2019
|
|
|
bai plazatik kanpo, baita oholtza gainean ere. Eta horrek sortzen zidan eta gaur
|
egun
ere sortzen dit ezinegona. Eta gaur egunetik interpretatzen dut ez geundela ohituta neskak protagonista ikusten.
|
|
|
aitona amonak, amonaren bi ahizpa eta amaren neba, hiru belaunaldi batera. Etxeko zaharrengandik gaur
|
egun
ere berarentzat oso inportanteak diren balio batzuk jasotakoa dela dio: lan zaletasuna, behar duenari eskua luzatzeko ohitura, errespetua, apaltasuna eta norberaren sinesmenekiko leialtasuna.
|
|
|
Gure etxean ere, herri osoan, isiltasuna zen gerraren berri kontatzen zuena. Eta gaur
|
egun
ere, hezurrak dira gehien hitz egiten dutenak. Jendeak hezurrei buruz hitz egiten du, eta jendeari buruz hezurrek hitz egiten dute.
|
|
2020
|
|
|
Beraz, kontakizunetatik ondoriozta dezakegu txanpiñoi militantea dela, gaur
|
egun
ere, gizonen artean gailendu den eredua. Parte hartze soziopolitikoaren bi mutur ditugu, hortaz:
|
|
2021
|
|
|
Eta gizonezkoak izango gara sortzaile eta subjektu, orduan harremana desorekatua da. Gaur
|
egun
ere desorekatua da oraindik. Desorekatua da bizi garen kultura honetan bizi garelako, eman diren rolak direnak direlako, hau da, gizonezkoentzat kanpokoa, publikoa, garrantzitsua... eta emakumezkoentzat, aldiz, bigarren mailakoa, ezkutukoa, inporta ez duena.
|
|
|
Bere aburuz, akats handia da umorea beti transzendentzia handiegirik gabeko bezala katalogatzea. Kontrara, umorea beti izan da eta gaur
|
egun
ere bada helburu sozialak dituen artefaktu estetiko bat, hitz jokoen azpian kamuflatutako mezu serioen bidez entzulearen arreta bereganatzea helburu duena.
|
|
|
gaur
|
egun
ere
|
|
|
What the Body does not Remember hark (Gorputzak gogoratu ezin duena) zer esan jakin gabe utzi omen zituen garai hartako ikusleak eta kritikariak, eta gaur
|
egun
ere atzo goizean sortua balitz bezala heltzen zaigu, bere energia kontrolagaitzari esker neurri batean, baina batez ere bere izaera apurtzaile, ausart eta erabat askearengatik, inori ere ezer zor ez diona. Eduardo Torroja entseguen zuzendaria eta garai hartako dantzariak hala dio:
|
|
|
Gezurra badirudi ere, nolabaiteko polemika sortu du piezak gaur
|
egun
ere: ikusleren batek protestaka utzi du aretoa, eta txaloen artean gaitzespen oihu batzuk entzun dira, baina zorionez ikusle gehien gehienek entusiasmoz eskertu dute proposamenaren ausardia eta konpainia osoaren balentria.
|
|
|
Hala ere, hasieratik bertatik izan nuen oso argi nire testuak, nire estiloa, oso urrun ibiliko zirela ordura arte gaztelaniaz irakurriak nituen antigoaleko kritika zaharmindu haietatik. Esatera nindoan “garai haietan argitaratzen ziren” kritika haietatik, baina zoritxarrez badakit gaur
|
egun
ere publikatzen direla horrelako testu arranditsuak gaztelaniazko hedabideetan, bai antzerkian bai dantzaren arloan. Eredu horren arabera, kritikariak bere gabeziak estaltzen ditu hitz potolo ugarirekin; gustuko izaten ditu muntaia guztiz konbentzionalak eta atzerakoiak, eta hitzik gabe edo desorientazio handiz tratatzen ditu benetako lan aurrerakoiak.
|
|
|
Kaputxino bati entzun omen zizkion azken kontsolamendu hitzak. Hori kontatzen dute, behintzat, Luis Fernandezen etxean, gaur
|
egun
ere. Posible da.
|
|
|
Hor egon ziren gordeta gerra amaituta ere, diktadorea hil eta gero ere, demokrazia haizeak etorri eta joan eta etorri eta ondorengo denbora guztian ere. Hor daude gaur
|
egun
ere.
|
|
|
“Gu izan gara esklaboak, zeren eta gauza denak bekatu ziren”. Gaur
|
egun
ere irauten du errepresio horren kontzientziak: “Ez dut egingo bekatu gauza hauek esanda, ezta? ”, galdetzen dio amiñak grabatzen ari zaion ikasleari.
|
|
2022
|
|
|
Euskal Herrian euskaraz jardutea apustu politiko bat izan da eta
|
egun
ere horrela da. Azkenengo ia bi hamarkadetan asko euskaldundu da feminismoa gure herrian, hainbat emakume* feminista eta euskaldunen xaxatze lanari esker.
|
|
|
Horrela sustatu ziren emakumeen* arteko ezberdintasunak eta horrela sortu zen neskametza, edo 60ko urteetatik aurrera etxeko langileen zerbitzua. Horiek horrela, gaur
|
egun
ere, Euskal Herriko familia askotan etxeko langileak kontratatzea da zaintza lanak kanpora ateratzeko lehenesten den aukera.
|
|
|
Nazio zapalkuntza, hizkuntza zapalkuntza ez dago arraza gatazkarekin parekatzerik, bi ardatz dira, zeharo ezberdinak, besteak beste, euskaldunoi hiritartasuna aitortzen zaigulako (besterik da guretzat hiritartasun hori zapaltzaile izatea). ...atea 1980ko eta 1990eko hamarkadetan zehar terrorismoaren diskurtsoa eta legea egituratu zela (mendetan zehar garaturiko zibilizatua vs barbaroa logika oinarri zuena, Joxe Azurmendik azterturikoa), eta euskaldun onak vs euskaldun terroristak/ euskaldun zibilizatu vs euskaldun basatiak logika sortu zuela, sistemaren kontrako edozein errebeldia ekintza terrorismotzat hartuz, euskaldunon kasuan (gaur
|
egun
ere indarrean dagoena). Biolentzia horien genealogia egitea erresistentzien genealogia egitea ere bada, are ikusezinagoa dena euskal emakume* disidenteen erresistentzien kasuan.
|
|
|
Nekazaritza sektorean emakumeen lan egoera erregulatzen duen lehen erkidegoa bilakatu zen Euskal Autonomia Erkidegoa. Eta,
|
egun
ere, ez Nafarroan ez Ipar Euskal Herrian ez da antzeko figurarik existitzen.
|
|
|
Besteekiko, eta, are, gizonekiko harremanean existitu dira, haien apendize edo eranskin. Sinesgaitza suerta daiteke irakurlea nondik ari denaren arabera, baina gaur
|
egun
ere ematen da emakumeak beraien inguruko gizonekiko harremanean irakurtzea. Jarraian oraindik orain, 2021ean, jasotako bi adierazpen:
|
|
|
6 Eta sektorean diharduten emakume nekazarientzat ere, oro har, titular izan arren ez da kontu erraza: denbora falta, genero rolak, kanpo eta barne oztopoak… Ez dira gutxi beren ordez gizon/ seme/ aita/ neba joaten direneko kasuak; eta, iraganean are gehiago baina
|
egun
ere gertatzen da, espazio horietara bertaratzea erabakitzen duten emakumeek bidesari pertsonala ordaindu behar izaten dutela sarritan.
|
|
2023
|
|
|
[1] Termino bitarretan ari naiz, legeak gizonak eta emakumeak soilik errekonozitzen zituelako. Gaur
|
egun
ere, identitate ez bitarrek ez dute existentzia juridikorik.
|
|
|
Hizkuntzaren faktoreaz gain, orokorrean, atzerritik datozen antzerki obrek prestigio gehiago daukate: antzinako istorioa da, baina uste dut gaur
|
egun
ere mantentzen den irizpide bat dela. Esaerak dioen moduan, “inor ez da profeta bere herrian”.
|
|
|
“Hil ala bizi”. Askotan erabiltzen zuen orduan esamolde hori, eta gaur
|
egun
ere ez du inondik ere baztertua. Hil ala biziko egoeran omen dago planeta, hil ala bizikoa omen da AGKren agintea, hil ala bizikoa AGK k erakutsitako bidetik joatea, hil ala bizikoa AGK k agindutako lana egitea, eta bereziki hil ala bizikoak, amaren ustez, AGK k Marten duen lantaldearen lana eta, lan horren barruan, berea.
|
|
|
Halaxe segitzen dugu gaur
|
egun
ere, erremediorik aurkitu gabe, eta, jakina denez, munduko gizonezkoon erdia baino gehiago gaude kutsatuta, eta ez dago, epe laburrean behintzat, pandemia geldiarazteko edo sendabiderik aurkitzeko itxaropenik, hain da kutsakorra eta sendaezina birusa. Hala diote behintzat zientzialariek.
|
|
|
Ez dago ezer. Hiltzea da, lehen bezala gaur
|
egun
ere, “derrigorrezko gauza bakarra”, zuk beti esaten zenidan bezala.
|
|
|
Hala ere, gure erreferente nagusiak espainolak ziren, Iparraldekoen erreferenteak frantses kulturarenak ziren bezala. Gaur
|
egun
ere, zaila da kultura hegemonikoek duten ikusgarritasuna saihestea. Gaztelera ere ez nukeen ikasiko telebistagatik ez balitz!
|
|
|
Kultura espainiarraren zantzuek eta zentzuek gure iruditegia eraldatzen zuten. Eta, tamalez, gaur
|
egun
ere hala gertatzen da.
|
|
|
1977 urtean sortutako Euskal Antzerki Taldeen Biltzarra (EATB), beren emanaldi guztiak soilik euskaraz eskaintzea erabaki zuten taldeek osatu zuten. Garai hartan euskara hutsean ari ziren antzerki taldeen ibilbideak gaur
|
egun
ere oihartzun egiten du. Batzuk aipatzearren:
|