|
2007
|
|
|
Hamabost urte inguru izango nituen astronomiari buruz irakurtzen hasi nintzenean. Eta oso ondo gogoratzen dut
|
egun
batean Sobietar Batasunean egindako zientzia fikziozko film bat ikusi nuela nire lagunekin. Egun hura baino lehen, western estiloko filmak besterik ez nuen ikusten; nire film gogokoenak ziren.
|
|
|
EPINE ikerketa maiatza aldean egiten da urtero. Ikerketa horretarako,
|
egun
bat hautatzen dute adituek, eta egun horretan ospitalean ospitaleratuta dauden gaixoen historia klinikoa aztertu eta hainbat datu ateratzen dituzte. Azken finean, ikerketa horrek ospitaleko infekzio tasa zein den, infekzio horien erantzule zein mikroorganismo diren, infekzioak non lokalizatzen diren eta beste hainbat gauza jakiteko balio du.
|
|
|
Gizakiok ehunka, milaka edo milioika urtez bizi nahi badugu, beste planetak kolonizatu ditugu... Ez dakit noiz izango den, baina iritsiko da
|
egun
bat non Lurretik kanpo Lurrean baino jende gehiago biziko den... Badakit gizakiak eguzki sistema kolonizatuko duela, eta egunen batean urrunago ere iritsiko dela...
|
|
2008
|
|
|
Bermeoko Eleizalde ikastolako ikasleentzat izan da bigarren saria, eta, Bizkaiko Foru Aldundiari esker, bi eguneko egonaldia egingo dute Plentziako aterpetxean. Azkenik, Axular Lizeoko 2.D gelakoek irabazi dute hirugarren saria; haiek
|
egun
bateko txangoa egingo dute Sobronera (Araba), eta, han, kanoan eta abentura parkean ibiliko dira, Sobron Abentura taldearen eskutik. Gazteak eraman eta ekartzeaz Aizpurua Autobusak enpresa arduratuko da.
|
|
|
Ondoan, basoilarra (Tetrao urogallus), beste espezie erliktiko bat, baina Euskal Herria hotzagoa zen garaikoa. Gaur
|
egun
batez ere Eurasiako taigetan bizi da. (Argazkia:
|
|
|
Lurraren masa Ilargiarena baino askoz handiagoa denez, Lurra geldiaraztera iritsi arte denbora gehiago pasatu da, baina horretan dihardu: Lurreko
|
egun
baten iraupena laburragoa zen iraganean, hau da, Lurrak bizkorrago biratzen zuen.
|
|
|
Printzipioz ez dago lotura fisikorik gorputz baten errotazioaren eta orbita baten iraupenen artean. Orduan, zergatik dira berdinak Ilargiaren
|
egun
baten iraupena eta hil baten iraupena. Kasualitatea al da?
|
|
|
askoz lagin gehiago prozesa ditzakete, azkarrago, eta erabiltzeko errazagoak dira. Egun, ehunka lagin sekuentziatu daitezke saio batean, eta
|
egun
batean 24 bat saio egin daitezke.
|
|
|
Esperimentu batzuen emaitzak ez dituzte
|
egun
batetik bestera ikusiko; aitzitik, urte asko dituzte. Baina esperientzia hori izatea oso baliagarria da, bai Aiako Harriaren kudeatzaileentzat, bai lanak egin dituzten erakundeentzat lan egiteko modu berriak ikasteak lehiakorrago bilakatzen ditu, eta bai baso kudeaketan lan egiten duen edonorentzat.
|
|
|
Baina ez ziren
|
egun
batetik bestera hasi horrelako eraikin dotore eta lirainak eraikitzen. Arkitektura gotikoa erromanikoa eboluzionatzearen ondorioz sortu zen, arkitektura erromanikoak zuen arazo handiena konpontzea lortu zutenean, hain zuzen ere.
|
|
2009
|
|
|
Material bakoitzak inguru egoki bat behar du, hurbilketa esperimental propioa. Eta hori ez da
|
egun
batetik bestera aldatzen: denbora eta dirua behar dira (asko!).
|
|
|
Ordurako ikertzaile batzuek proposatu zuten molekula hori egin zitekeela, baina ez zuten susmatzen molekula hori berez mihiztatzeko gai zenik. Hori ulertu genuenean,
|
egun
batean idatzi genuen artikulua. Hamar egun besterik ez genuen behar izan artikulua bidaltzeko.
|
|
|
Aretxagak ez omen du egun tipikorik:
|
egun
batean Txileko Atacamako basamortuan aurkituko dugu, hango teleskopioetan TMHn erabiliko duten tresnaren bat probatzen; Europan, hurrengo, kongresuren batean parte hartzen; edo, etxean, Mexikon, TMHri buruzko dibulgazio artikulu bati azken ukituak egiten.
|
|
|
Alizarina tindagai sintetiko gorriaren berri iritsi zitzaionean, sintesi metodoa fintzeari ekin zion, tindagaien monopolioari eusteko asmoz. Hala ere, BASF enpresak erregistratu zuen alizarinaren patentea, Perkinek baino
|
egun
bat lehenago.
|
|
|
Gehienezko bizitza urteak zenbait espezierentzat. Eskala logaritmikoa beharrezkoa da
|
egun
bat inguru bizi diren efemeropteroen eta berrehun urte bizi diren dortoka erraldoien artean dauden organismoak azaltzeko. Ikus daitekeenez, eskalaren maila guztietan daude izaki bizidunak.
|
|
|
Nolakoa zen zure
|
egun
bat han, Artikoan?
|
|
2010
|
|
|
Taungeko haurraz ahaztuta, unibertsitateko laborategian lanean ari zen
|
egun
batean, gizon bat sartu zen arrapaladan. Inori kasurik egin gabe, zuzenean joan zen garezurra zegoen tokira.
|
|
|
Minerala, berriz, tobera batetik kanal batera erortzen zen, eta haren bidez irristatzen zen itsasontziaren sotoraino. Bilboko itsasadarreko zamaleku bakoitzean 1.600 tona karga zezaketen
|
egun
batean.
|
|
|
Alkorta bat dator iritzi horrekin: Ez da
|
egun
batetik bestera lortzen den zerbait, baina ez da lan zaila.
|
|
|
Lehenengo Mundu Gerra etorri zenean, itsaspekoak detektatzeko metodoak ikertzen jarri zuten (sonarraren aitzindaria ere bada). Metodo haiei buruz hitz egiteko hainbat aditu ingelesekin bilera zuen
|
egun
batean, Rutherford ez zen azaldu, eta kargu hartzera joan zitzaizkionean, honela erantzun zuen: Lasai, mesedez!
|
|
2011
|
|
|
Fase honetan, inguruan surflari onak ditugula aprobetxatuz, haiekin esperimentuak egin nahi ditugu, datu esanguratsuak lortzeko. Adibidez, bati eskatuko diogu
|
egun
batean hartzen dituen olatu guztietan beti maniobra berbera egiteko; hartara, datuak jasotakoan, ondorioak ateratzeko aukera izango dugu.
|
|
|
Kimiofobia selektiboa ere badago. Gazte bat kalean doa jai
|
egun
batean Donostian, hurbiltzen zaio ezezagun bat eta eskaintzen dion edozein gauza onartzen du; eta hori bai dela produktu kimiko tipiko bat, droga bat. Baina produktu kimikoak E izena badu janari batean dagoelako, haserretu egiten da gaztea.
|
|
2012
|
|
|
Hori guztia kontuan hartuta, sistema aldatzeko beharra dagoela aldarrikatzen dute askok. Alabaina, Pascualek ez du uste hori
|
egun
batetik bestera egin daitekeenik, eta trantsizio bat egotea proposatzen du, ekonomiak erabiltzen dituen materiala eta energia murriztean oinarrituta. Beste era batera esanda, desazkunde materialaren alde agertu da Pascual.
|
|
|
BPGarekiko mendekotasuna daukagu, petrolioarekiko mendekotasuna dugun bezalaxe. Eta oso zaila da, mendekotasun bat duzunean, ereduz aldatzea
|
egun
batetik bestera. Horregatik, beharrezkoa iruditzen zait trantsizio bat egotea, eta nire ustea da oraintxe hasi behar dugula.
|
|
|
1940ko hamarkada zen, eta inork gutxik hartzen zuen aintzat, garai hartan, Georges Lemaître apaiz belgikarrak 1931n proposatutako teoria. Lemaîtrek ez zuen erabili Big Bang espresioa, baina atzorik gabeko
|
egun
bat izan zela proposatzen zuen, eta unibertsoa atomo primitibo edo arrautza kosmiko baten leherketaz sortu zela.
|
|
2014
|
|
|
Artizarraren kasuan bezala, errotazio geldoa eta atmosfera azkarra ditu. Titaneko
|
egun
batek Lurreko 16 egun irauten du, baina 125 km-ko altueran dauden haizeak gainazala baino 8 aldiz azkarrago higitzen dira.
|
|
|
Eguzki urtea zenbaki arrunta balitz, guztia errazago litzateke, eta ez genuke bisurteen beharrik izango. 3.200 urtetik behin
|
egun
bat kenduta egutegi gregoriarraren zehaztasuna hobetzen bada ere, horren premiarik ez dago, epealdi horretan egun bateko errorea sartzea ez baita ezer, eta epealdi horretan, gainera, Eguzkiaren, Lurraren eta abarren zikloak aldatu egingo baitira.
|
|
|
Eguzki urtea zenbaki arrunta balitz, guztia errazago litzateke, eta ez genuke bisurteen beharrik izango. 3.200 urtetik behin egun bat kenduta egutegi gregoriarraren zehaztasuna hobetzen bada ere, horren premiarik ez dago, epealdi horretan
|
egun
bateko errorea sartzea ez baita ezer, eta epealdi horretan, gainera, Eguzkiaren, Lurraren eta abarren zikloak aldatu egingo baitira.
|
|
|
Urte pare bat zeramatzan John Herschelek Esperantza Onaren lurmuturrean (Hego Afrika), Hego hemisferioko zerua ikertzen,
|
egun
batean amerikar bat agertu zitzaionean, eskuan egunkari bat astinduz. Bere zoologikorako animalia bila Afrikara joan zen amerikar hark kontatu zion egunkari hartan" berorren aurkikuntza astronomiko handiak" kontatzen zirela.
|
|
|
Urte pare bat zeramatzan John Herschelek Esperantza Onaren lurmuturrean (Hego Afrika), Hego hemisferioko zerua ikertzen,
|
egun
batean amerikar bat agertu zitzaionean, eskuan egunkari bat astinduz. Bere zoologikorako animalia bila Afrikara joan zen amerikar hark kontatu zion egunkari hartan" berorren aurkikuntza astronomiko handiak" kontatzen zirela.
|
|
2015
|
|
|
Nolakoa da, bada, Lurraren biraketa? Lurrak biratu egiten du bere ardatzaren, edo bere buruaren inguruan (errotazioa); gutxi gorabehera,
|
egun
batean bira bat, baina ez da zehatza. Bira bat eta pixka bat gehiago da, hain zuzen, Eguzkia berriz ere aurrez aurre atzematen duen arte (eguzki eguna deritzo horri).
|
|
|
1 irudia. Lurrak,
|
egun
batean, bira bat eta eta pixka bat gehiago, a, egiten du.
|
|
|
Izan ere, Lurrak bira bat emateko, baina izar finkoekiko, ez ditu 24 ordu behar, 23 h 56 min 4 s baizik (horixe da egun sidereoaren iraupena); alegia,
|
egun
bat, lau minutu gutxiago. Adibidez, gauean izar finko bati ordu jakin batean begiratzen badiozu eta Lurrean erreferentzia finko bat hartzen baduzu, konturatuko zara izar horrek, biharamunean, ordu horretan, gradu bateko aurrerapena daukala (ia lau minutukoa, 2 irudiak erakusten duen bezala).
|
|
|
2 irudia. Lurrak bira bat osatzeko, izar finkoekiko, egun sidereo bat behar du, eguzki
|
egun
bat baino lau minutu gutxiago. Ordu jakin batean begiratzen badiozu izarrari, konturatuko zara izar horrek, biharamunean, ordu horretan, gradu bateko aurrerapena daukala (lau minutu).
|
|
|
Berriz ere 1 irudiari erreparatzen badiogu, eguzki
|
egun
baten iraupena erraz kalkula dezakegu:
|
|
|
Hemen, 2p+ a, biratutako angelua da (2p, bira bat, radianetan eta, a, angelu gehigarria), w0 Lurraren errotazio abiadura angeluarra eta TE, eguzki
|
egun
baten iraupena. Berez, a angelu gehigarria ere egunaren iraupenaren mendekoa da, alegia, Lurrak egun batean osatzen duen angelua Eguzkiaren orbitan zehar:
|
|
|
Hemen, 2p+ a, biratutako angelua da (2p, bira bat, radianetan eta, a, angelu gehigarria), w0 Lurraren errotazio abiadura angeluarra eta TE, eguzki egun baten iraupena. Berez, a angelu gehigarria ere egunaren iraupenaren mendekoa da, alegia, Lurrak
|
egun
batean osatzen duen angelua Eguzkiaren orbitan zehar:
|
|
|
Kalkuluak eginez, eguzki egunaren iraupen hau ateratzen zaigu: 86.400 s (60)= 1.440 minutu (60)= 24,00 h. Horregatik, gure erlojuek 24 orduko egunak neurtzen dituzte zehatz mehatz, egunero egunero berdin berdinak, urteko edozein egunetan, horixe da-eta Eguzki
|
egun
baten batez besteko iraupena.
|
|
|
Kurba beltza eta ezkerreko ardatza: eguzki egunak
|
egun
batean erlojuekiko duen atzerapena (segundotan). Gehienez zortzi segundo inguru, egun bakar batean.
|
|
|
Eguzkia
|
egun
batetik bestera, pixkanaka, desplazatu egiten da zeruan, izar finkoekiko, eta ez da soilik ezker eskuin desplazatzen: gora eta behera ere bai.
|
|
|
Kurba beltza eta ezkerreko ardatza: eguzki egunak
|
egun
batean duen atzerapena erlojuekiko (segundotan). Gehienez, hogei segundo inguru.
|
|
|
Demagun halako
|
egun
batean Eguzkiari begira zaudela, eta, kontu pixka batekin, haren posizioa markatzen duzula makila batekin, soka batekin edo eguzki erloju batekin. Eguzkia, apurka apurka, eskuinerantz mugituz joango da, ipar hemisferioan bazaude (I.H.), baina, zenbat denbora pasatuko da Eguzkia, biharamunean, berriz ere marka horretaraino iritsi arte?
|
|
|
Eguzkia goizen ateratzen den eguna (egunsentirik goiztiarrena) ekainaren 15a da (6ak eta 31 minutuan [2]) eta Eguzkia beranduen sartzen den eguna, berriz, ekainaren 27a (21ak eta 56 minutuan [2]). Gaurik laburrena eta luzeena solstizioetan bertan izaten dira, bai, baina Eguzkia sartzeko eta ateratzeko orduak ez dira simetrikoak izaten, pilatutako atzerapen hori dela medio (bisurteek
|
egun
bat atzeratu edo aurreratu ditzakete hemen aipatutako datak, baina lau urtean behin errepikatzen dira; esate baterako, bi solstizioak abenduaren eta ekainaren 20tik 22ra bitartean gerta daitezke. Beste efektu txikiago batzuk aipatuko ditugu geroago).
|
|
2016
|
|
|
Britainia Handiko lehen ministro izango zenak
|
egun
batean bisita egin omen zion laborategian Faradayri. Gailu bitxi haiek ikusi ondoren, betiko galdera egin zion:
|
|
2018
|
|
|
Eguzkian dauden orbanak bezalakoak, baina beste izar batzuetan. Eta,
|
egun
batean, lagunekin bazkaltzen ari nintzela, egunkarian iragarki bat ikusi genuen: Irueko Planetariorako zuzendaria behar da, halaxe.
|
|
|
Bero boladak egongo dira, gero eta gehiago, eta luzeagoak. Kontua ez da
|
egun
batean 40 C jasango ditugula, baizik eta zenbat egunez pairatuko ditugun 40 C. Zeren luzatzen bada, gorputzek ez dute berreskuratzeko gaitasunik. Ikusi behar da nola lagundu kolektibo zaurgarrienei:
|
|
2020
|
|
|
Eta esan beharra daukat iraultza teknologikoak aipatzen diren hiru erreakzioak sortarazi dituela nigan. Hasieran, aurreko mendearen bukaeran, harritu egin ninduen, itxuraz edozeinen esku ez zegoen teknologia bat batean denon eskura egotera pasatu baitzen,
|
egun
batetik bestera. Hortik urte batzuetara, zientziaz aparte, teknologiak gizartean eta bizitzeko eran izango zuen eraginaz ohartu nintzen, eta horrek txunditu egin ninduen.
|
|
|
metalak, polimeroak eta abar. Baina,
|
egun
batean, klik bat egin zidan barrenean; argi ikusi nuen erabiltzen nuen positroien teknika hura zelula batean ere erabil zitekeela. Emozionatuta, lagun biologo bati deitu nion, Ainara Castellanos Rubio lagunari; parrandan zebilen une hartan.
|