|
2002
|
|
|
Arrazoi hauengatik,
|
egun
EAEn 0 urte bitarteko haurra adoptatu nahi duenak 8 urte itxaron du batez beste eta 3 urte bitartekoen zain 5 urte pasa ditu. Eta guraso asko ez dago hainbeste denbora itxaroteko prest.
|
|
|
Esandakoaz gain, Euskal Herriko Editoreen Elkartearen arabera (1999), gaur
|
egun
EAEn 100 argitaletxe daude eta horietatik% 35 1990az geroztik sortutakoa da. Gehienetan, argitaletxe txikiez mintzo gara, batez beste, 4 langile dituztenak eta azpiegitura nahiko mugatuekin moldatzen direnak.
|
|
|
Edonola dela ere, gaur
|
egun
EAEk badauka, eduki, lurraldearen antolaketaarautzen duen lege marko propiorik, EAEko Lurraldearen Antolaketari buruzko4/ 1990 Legeak ezarria. Lege horren aurretik, irizpide bateraturik gabeko ekimensektorialak eta hirigintza ereduen aniztasuna izan dira nagusi EAEko lurraldearenmoldaketan.
|
|
|
Bestalde, gaur
|
egun
EAEko gas naturalaren sektorea pribatizazio bidean da.Horretarako Gas de Euskadi, BilboGas eta gainerakoen aktiboak Naturcorpsozietatera pasatuko dira.
|
|
2003
|
|
|
Era batera ala bestera, agerikoa dena erasotua den munduaren ahultasunarena da. Euskaltzaletasuna eta euskal kultura ahulak dira, baina baita
|
egun
EAE ordezkatzen duten instituzioak ere, seguruenik instituzio horietako kudeatzaile nagusienek pentsatzen dutena edo irudikatzen dutena baino ahulago. Industria eta etxegintzan indartsua izatea erdipurdikoa bilakatzen da norberaren nortasun eta oinarrizko eskubideak defendatzeko aukerarik ez dagoenean.
|
|
2005
|
|
|
Hemen ez da horretaz ezer esan, eta hori esan egin behar da. Gaur
|
egun
EAEn indarrean dagoena, aurreko aginte markoa amaitu eta berria sortzeko orduan oinarri oinarrian adostu zen ele biko marko baten altzoan sortu eta garatu da. Horrek eztabaida eta adostasun bilaketa zabala eskatu zuen goi mailan, eta hori egin egin zen.
|
|
2007
|
|
|
Hona datu bat, adierazgarria oso: AHTk
|
egun
EAEn dabiltzan trafiko motordunen %0, 15 bereganatuko du soil soilik. Garraioa gutxitzen joateko hazkundea murriztuko lukeen eredu sozioekonomikoa landu behar da, aldiz, EAE garraio gune erraldoia bilakatzen ari da.
|
|
2008
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren HPS ren ikerketan irakur daiteke gaur
|
egun
EAEn 16 urtetik gorakoen artean 613.000 lagunek euskaraz irakurtzeko gaitasuna dutela (HPS 19), baina benetan hori al da prentsa idatziaren publiko potentziala?
|
|
|
Azken 26 urteotan EAEn indarrean den legeak dio derrigorrezko hezkuntza amaitzean euskara eta gaztelera modu egokian erabiltzeko gaitasuna izan behar dutela ikasleek. Gaur
|
egun
EAEko ikasle guztiak gazteleraz mintzatzeko ahalmena dute, aldiz erdia baino gutxiagok lortzen du maila minimoa euskaraz. Gauzak horrela, Eusko Jaurlaritza 26 urtetan euskaldundua izateko eskubidea urratzen aritu da, beraien legea bete gabe.
|
|
|
Ikus dezagun zein den egoera kopuruetan. Eusko Jaurlaritzaren datuen arabera, 2007 ikasturtearen hasieran etorkinak 17.000 ziren derrigorrezko hezkuntzan, ikasle guztien %5, 5 Gaur
|
egun
EAEn etorkinak horrela banatzen dira hizkuntza ereduen arabera: etorkinen %45, 4 A ereduan dago eskolatuta, %27, 8 ereduan eta %26, 8 D ereduan6 Kopuru osoarekin konparatu ahal dugu:
|
|
2009
|
|
|
Gaur
|
egun
EAEn ez dira horrelako zigorren erdiak betetzen. Zehazki, 2008ko urtarriletik 2009ko abuztuaren 31ra horrelako 5.511 zigor jarri ziren, baina 2.968(% 54) baino ez ziren bete.
|
|
|
«Euskarari dagokionez, kopuruak askoz ere apalagoak dira, hizkuntza minorizatu bati dagokionez. EUSTAT Euskal Estatistika Erakundeak emandako datuen arabera, gaur
|
egun
EAEn euskara da hirugarren hizkuntza(% 22,0) Interneten nabigatzeko erabiltzen direnen artean, gaztelaniaren(% 99,7) eta baita ingelesaren(% 23,2) atzetik. Hizkuntza horien artean hazkundea oso bestelakoa izan da, EAEn beti ere:
|
|
|
Hona datu bat, adierazgarria oso: AHTk
|
egun
EAEn dabiltzan trafiko motordunen% 0,15 bereganatuko du soil soilik. Garraioa gutxitzen joateko hazkundea murriztuko lukeen eredu sozioekonomikoa landu behar da, aldiz, EAE garraio gune erraldoia bilakatzen ari da.
|
|
|
Ostera, denboran zehar eremu babestu bilakatzeko gai diren lurraldeetan garatutako giza jarduerak integratzen dituen ikuspegia bereganatzen du. Honexek planteamendu zuzena ematen du EAErako, non lurraldeak giza zein jarduera presio handia duen(
|
egun
EAE osoan ez dago «erabili gabeko» lurralde puskarik).
|
|
2010
|
|
|
Apiriletik ekainera, Euskadin lanean ari direnen kopurua 17.000 pertsonatan igo da aurreko hiruhilekoarekin alderatuz gero,% 1,83ko gorakada. Horrela, guztira, 945.700 pertsona ari dira lanean gaur
|
egun
EAEn.
|
|
|
Aski etxe euskalduneko gazteak dira 17 eta 20 urte arteko EGAdun berriok. Gaur
|
egun
EAEn sortzen ari den belaunaldi gazte euskaldunena osatzen dute, hor nonbait: umetan euskaraz egin izan dute gehienek241, eta ia guztiak ereduan ikasitakoak dira.
|
|
2011
|
|
|
Gaur
|
egun
EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Gaur
|
egun
EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
2012
|
|
|
Mikromatxismo deitutako bortizkeria sotilago horiek antzemateko zailtasun handiak dituzte emakumeek oraindik». Datuotatik abiatuta, Jaurlaritzak kalkulatu du
|
egun
EAEko andreen %1, 2k jasaten dutela indarkeria matxista. Bortizkeria psikologikoa da ohikoena (%78), eta kasu gehienak bikotekideak edo bikotekide ohiak egindakoak dira, nahiz eta familia barruko beste gizonek eragindako indarkeria hazten ari den 40 urtetik gorako emakumeen aurka.
|
|
|
Hau ez da egun batetik bestera egingo, adostu behar dugu. Lehendakari kargua hartu zenuenean baino 45.000 langabe gehiago daude
|
egun
EAEn. Zer gogoeta egiten duzu?
|
|
|
Ez dut uste. Erdibidean egon liteke puntu egokia gurea eta Eskozia bezalako herri batentzat, alegia,
|
egun
EAEn dugun egoeran.
|
|
2014
|
|
|
LABek
|
egun
EAEko metalgintzako 100.000 langile baino gehiagok sektoreko hitzarmena berritu gabe jarraitzen dutela salatu eta" aurrerantzean eskubideak eta etorkizun arautua izango duten, edo bestela, CONFEBASKen asmoa betez, lan harremanen indibidualizazioa ezarriko den" dagoela jokoan adierazi du.
|
|
2015
|
|
|
• Ingurunerik erdaldunenak ere (euskararen erabilera %10aren azpitik dutenak) ahuldu egin dira pixka bat, oraindik ere nagusi izaten jarraitzen duten arren (horrelako inguruneetan bizi dira gaur
|
egun
EAEko biztanleen erdiak baino gehiago).
|
|
|
Baina honi, edo hauei batu eginbeharko litzaizkieke, triangelu perfektu batean, alderdi politikoen eredu eza eta baita ezagutzazientifikoaren gabeziak. Hiru elementu hauek elkarrekin azaltzen dute
|
egun
EAEko gizarte zerbitzuensistemak bizi duen egoera eta hiru elementu hauek beraz dira ezberdintasun hauek sortu eta irautearenarduradun. Identifikazio honetatik abiatuta etorri dira neurriak, hartu beharrekoak benetanjustizia sozialean oinarritutako gizarte bat helburu badugu.
|
|
|
Ondorenez, gaur
|
egun
EAEn daukagun sistema bakarra erabilera elkartua eskatzen duena da.Bi hizkuntzak elkarrekin etorri behar dute dena delako hori baliozkoa, legearen araberakoa izateko.Legeak hain zuzen, norbanakoak ez badu hizkuntza baten erabilera eskatzen, administrazioek bihizkuntzak baliatu behar dituztela dio. Hori da gaur egun gure legediak agertzen digun sistema bakarra.
|
|
2016
|
|
|
Hitz gaurkoagoetara ekarrita, euskal estatua behar dugu, Euskal Herri erdaldundua berreuskalduntzeko. Gu ez gara separatistak, gu unionistak gara, Ipar Euskal Herria eta Hego Euskal Herria batu nahi ditugulako?
|
egun
EAE, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria esan behar!?; espainolak eta frantsesak dira separatistak, Bidasoaz bi aldeetako euskaldunak banatuak nahi gaituztelako.
|
|
|
– «Eusko Jaurlaritzaren HPS ren ikerketan irakur daiteke [Euskarazko hedabideak, 2006, argitaragabea nonbait?] gaur
|
egun
EAEn 16 urtetik gorakoen artean 613.000 lagunek euskaraz irakurtzeko gaitasuna dutela (HPS 19), baina benetan hori al da prentsa idatziaren publiko potentziala? / Datuek zeharka baina sendo islatzen dute idatzizko prentsaren publiko potentziala zinez kopuru hori baino txikiagoa dela.» (Zubiri, Retortillo, Aierdi 2008, 93).
|
|
2019
|
|
|
Hau dela eta, EAEn ingelesaren hedapena hizkuntza gutxituentzako arrisku modura ereikusi izan da (Lasagabaster et al., 2014). Kontuak kontu, gaur
|
egun
EAEko familietanhizkuntzen transmisioa eta sozializazioa ikertzeko orduan, ez da nahikoa euskara eta gaztelaniabakarrik kontuan hartzea, ingelesak daukan rola ere aintzat hartu behar baita. Izan ere, EAEkobiztanleen %95entzat ingelesa ikasteak garrantzia handia dauka (Eusko Jaurlaritza, 2017). Ehuneko hau ia laukoiztu egin da azken 30 urteetan.
|
|
2020
|
|
|
Hau ez diot zuzenbide aldetik, baizik eta mendekotasun kultural linguistikoagatik. ...no gehiago dakitenek diote nazioarteko zuzenbide publikoaren ikuspuntutik Gipuzkoa, esaterako, burujabea zela 1839 arte, batasun konstituzionala inposatu zuten arte, eta horregatik 1794an, Gipuzkoaren independentzia aldarrikatu zuten Batzar Orokorrek, eta frantziar Errepublikara batzeko erabakia hartu zuten, Gipuzkoa eta Gaztelako Erregeren arteko harremana aldebikoa zelako hain zuzen, eta ez gaur
|
egun
EAE eta Madrilen artekoa bezala.
|
|
|
Carlos Iturgaitz EAEko PPren buruzagiAnekdota baliatuko dugu, baina egin nahi ditugun galderen irismena urrunago doa: zein profil linguistiko behar da gaur
|
egun
EAEn, alderdiek lehendakarigai izateko aurkez zaitzaten. Adierazi beharrik ez dagoena da gaztelaniaz maila ona izan behar dela.
|
|
2021
|
|
|
Portugalen edo Brasilen jatorria duten 14.434 lagun daude
|
egun
EAEn erroldatuta; horietatik% 40,1 Bizkaian,% 39 Gipuzkoan, eta% 20,8 Araban.
|
|
|
Ildo beretik eta arestian esandakoari jarraiki, gaur
|
egun
EAEko eskola liburutegien egoera orokorrean etsigarria dela uste dute eta ez zaiela behar besteko arretarik eskaintzen (GE2, GE4, EIAE1). EIAE1 en arabera, literaturak duen prestigio faltarekin lotuta egon daitekeen zerbait da hori.
|
|
|
Orduan zirudien ez zela posible. Eta
|
egun
EAEko alderdi politikoak entzuten ditugu, ñabardura esanguratsuak izanik ere, antzeko kontzeptuen zein Hezkuntza Hitzarmen berri baten inguruan hitz egiten. Eztabaida ireki den honetan, 0 urte bitarteko hezkuntza sistemaren antolaketari dagokionez, LABen eskakizun nagusiak argiak dira, eta bi ideia nagusitan laburbiltzen dira:
|
|
|
Horretarako, Euskadik Hezkuntza Lege propio bat behar du, euskal hezkuntza sistema osatzen dugun guztiok barne hartuko gaituena eta eskubideetan eta betebeharretan berdindu. Doako derrigorrezko hezkuntza ahalbidetuko duen legea, horretarako finantzaketa eskainiko diena gaur
|
egun
EAEn ditugun eredu guztiei.
|
|
|
—Hezkuntza inbertsio publikoa gehitzea,
|
egun
EAEn BPGren %3, 5ean gaude Unescok aholkatzen duen %6tik oso urrun.
|
|
2022
|
|
|
2021ean bildu datuek erakusten dute ekoizpen mota hau garrantzia hartzen ari dela, nahiz eta bide luzea baden oraino egiteko. Gaur
|
egun
EAEko lurren %4, 6 erabiltzen dira laborantza ekologikorako.
|
|
|
Gauzak horrela, esan daiteke eskolak, esparru gisa, gaitasuna duela gaur
|
egun
EAEn gizarteko batez bestekoa baino nabarmen euskaldunagoa den esparru bat eratzeko. Hala ere," ikasleak, adinarekin batera, euren sozializazioan aurrera egin ahala, gizartearen eragina indar handiagoz sartzen d (el) a eskolako ingurunean, besteak beste, baita hizkuntzak erabiltzeko gizarte arau inplizituak ere" (Martinez de Luna eta Suberbiola, 2020: 34).
|
|
|
Gaur
|
egun
EAE eta Nafarroa Garaia hartuko genituzke subjektutzat seguru asko, baina azpimarratu beharrekoa iruditzen zait batere anbiguotasunik gabe adierazi izana erreferenduma Estatu berria sortzeko zela.
|
|
|
Hezkuntza sisteman egon edo hortik pasatu diren 16 urtetik gorakoek erantzun zioten 2018ko inkestari, eta, beraz, litekeena da datu horiek zaharkituak egotea. Anduezak berretsi du orain egoera bestelakoa dela, eta, adibidez, etorkin jatorriko 5 urtetik beherako umeen %70 hezkuntza sisteman daude
|
egun
EAEn, eta %41 ereduan ari dira. Baina begien bistakoa da abiapuntua desberdina izateak eragina duela emaitza akademikoetan, integrazioan, hizkuntza gaitasunean eta bestelako arloetan.
|
|
2023
|
|
|
Ez, hau propio eraikitako eszenatoki bat da, nahi duenari nahi duena egiteko aukerak emateko. Are gehiago, Begiristainek esan duen bezala,
|
egun
EAEn LPS berri bat dago indarrean, oraindik onartu ez bada ere, eta hor dagoeneko hainbat lokalizazio ezarrita daude. Zeren baitan?
|
|
|
Araudiak, noski, badu sarrera bat, non unibertsitateak finantzaketa handiagoa behar duela adierazten den, Europako parametroetara gerturatzen joateko. Zehazki, BPGaren %1 unibertsitatera bideratzeko asmoa adierazten da(
|
egun
EAEn, adibidez, %0, 4 erabiltzen da horretarako). Esan bezala, baina, asmo horiek ez dute lege izaerarik.
|
|
|
Toki erakundeen berezko beste tributu batzuen zerga araubidea mantendu, ezarri eta arautu ahal izango dute bere lurralde historikoan, Ekonomia Itunaren 42 artikuluan adierazitako irizpideei jarraituz. EAEko toki erakundeek itundu gabeko tributuen diru sarreretan (Estatuaren tributuak) duten partaidetzari dagokionez, foru aldundiek banatuko dituzte, izaera orokorreko banaketa arauen arabera, beraien lurralde historikoko toki erakundeei dagozkien kopuruak. Gaur
|
egun
EAEko toki erakundeek zerga itunduen bilketan duten partaidetza ETELk ezarritako sistemari jarraitu dio. Estatuak toki erakundeen arloan une bakoitzean gauzatzen dituen finantza zaintzako ahalmenak EAEko erakunde eskudunei dagozkie —ez du zehazten zeintzuk diren erakunde horiek—, eta horrek ez du esan nahi, inola ere, EAEko toki erakundeen autonomia maila araubide erkidekoena baino txik... Azkenengo honen barruan toki ogasunei dagozkion beste finantza jarduerak sartu daitezke.
|