|
2006
|
|
|
Portillako gotorlekua harkaitz baten gainean kokatuta omen zegoen, eta bertako dorrea oso famatua zen. Horren arabera, E. Velasco-k zioen agian Arabako Ermandade Orokorraren armarrian, gaur
|
egun
Arabako Porbintziarena, agertzen diren harkaitza eta dorrea Portillakoak izan zitezkeela (Velasco y López Cano, 1899).
|
|
|
tartean egindako erreforma txiki batzuetan aurkitu zuten portikoan eta gaur
|
egun
Arabako Museo Arkeologikoan dago gordeta 1980tik46 Harearrizko harlandu bat da, tenpluaren horman jartzeko, leundua eta trapezoidal formakoa, ertz zorrotzetan bukatua (eskuin goialdean izan ezik). Tamaina da:
|
|
2007
|
|
|
Izan ere, duela hamar bat urte Bekereke antzerki taldeko kideak bizi ziren bertan. Artean jabetza pribatua zuen, baina gaur
|
egun
Arabako Foru Aldundiarena da. Birgarabarren erdibitzen duen errepidea egiteko etxearen zati bat bota behar izan zuten eta desjabetu ostean, Diputazioa egin zen etxearen jabe.
|
|
2008
|
|
|
Zuhaitzen itzalpean, bidearen bi aldeetan, XX. mende hasierako jauregi ederrak aurkituko ditugu. Horien artean ezagunenak Zulueta, Villa Sofia eta Augusti dira, azkenekoa gaur
|
egun
Arabako Arte Eder Museo bihurtua.
|
|
|
Heriotzari ez ezik, jaiotzari ere erreparatu dio Eustat ek. Emakumeko 1,2 haur jaiotzen dira
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Adituen arabera, ordea, belaunaldien arteko ordezkapena egoki gerta dadin, 2,1 haurrek jaio behar dute emakume bakoitzeko.
|
|
2011
|
|
|
Baldintza hau, adibidez, euskararen kasuan argi eta garbi planteatu zen murgilketa ereduak lege bidez balioztatu zirenetik (Idiazabal, 2003), eta ordutik pauso galantak eman dira bide horretan: 1977an sektore publikoan ez ziren% 5era iristen euskara zekiten irakasleak eta gaur
|
egun
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan% 80tik gora dira (Zalbide, 2007).
|
|
2013
|
|
|
Lurraldeei erreparatuta, ospakizun hau Hego Euskal Herrian zabal eta nahiko orokorra bazen ere, gaur
|
egun
Araba, Gipuzkoa eta Nafarroako zenbait lekutan baino ez dago bizirik. Eskaleok era honetako kantuak egiten dituzte:
|
|
|
Azkeneko hiru urteetan, berriz, egoera aldatu, da eta goruntz egin dute laguntzek Arabako eta Gipuzkoako hiriburuetan. Elikadura arazoak dituzten pertsonen kopurua %3 da
|
egun
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan? %1, 9 zen 2008an?. Donostia aldean (%4) AEBetako hiri batzuetan baino handiagoa da.
|
|
2015
|
|
|
Landucciren hiztegian burreka itxurapean agertzen da, baina Lopez de Gereñuk (1998) burruka jaso zuen Araian, XX. mendean. Halaxe esaten da gaur
|
egun
Arabako zenbait alderditan.
|
|
|
Gertakari horien guztion gainean jardungo dut saio honetan, baina, jakina, Arabako euskararen egitura erakustea da helburu nagusia. Aldi berean, gaur
|
egun
Araban barrena bizirik dauden euskal kutsuko aztarnak biltzen ahalegindu naiz. Gehienbat hitzek iraun dute bizirik eta, jaso ahal izan ditudanekin, hiztegitxo bat osatu dut.
|
|
|
jagot, diot?, jago, dio?. Azken hauen tankerakoak bizirik daude gaur
|
egun
Arabako mugan dauden hiru herritan: Oñatin, Antzuolan eta Bergaran.
|
|
|
Oso eremu zabalekoa da txarri aldaera ere: Araba osoan, halaxe esaten da gaur
|
egun
Arabako zenbait alderditan?, Bizkaian, Deba ibarrean eta Urolaldeko hizkera batzuetan erabiltzen da. Litekeena da hori ere Arabatik zabaldutakoa izatea.
|
|
2016
|
|
|
Eta are gehiago dira, %85 hain zuzen ere, gaur
|
egun
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan euskara jakiteak aukera gehiago ematen dituela uste dutenak.
|
|
|
Eta lantoki duen Usurbilgo ikastetxean bertan kokatzen da Laneki, Euskadiko lanbide heziketa ikastetxeetan euskararen alde lanean dabilen elkartea. Garrantzia handikoa da, gaur
|
egun
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Lanbide Heziketako ikastetxe publikoak (Ikaslan) eta kontzertatuak (Hetel) bere baitan biltzen dituelako.
|
|
|
" Gaur Isaac Puenteren memoria aldarrikatu nahi dugu, eta berarekin batera
|
egun
Araban desagertuta jarraitzen duten guztiena. Horrez gain, hildako guztiak, heriotza zigorra aplikatu zieten guztiak eta beste errepresio mota batzuk pairatu zituzten milaka arabarrak", gogoratu du Kike Fernandez de Pinedok, Arabako Batzar Nagusietako EH Bilduko bozeramaileak.
|
|
2017
|
|
|
Arzuagaren esanetan, 14.251 polizia guardia zibilak eta 1.381 poliziak daude gaur
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan: 6,5 polizia mila biztanleko Europan, batez bestekoa da 2 polizia mila biztanleko.
|
|
|
Aldaera hauxe erabiltzen da mendebalean. Landucciren hiztegian ximio jarri zen, baina tximino esaten da gaur
|
egun
Arabako erdaran. Tximiñuan moduen igoten dau árbolan gora, tximinoaren moduan igoten du arbolan gora?.
|
|
2019
|
|
|
Feminismoa elikadura subiranotasunaz janztea, eta era berean, landa eremuko mugimenduan ikuspegi feminista txertatzea bilatzen dute. Urteetan izan da EHNE sindikatuko ordezkaria, eta
|
egun
Arabako Lautadako Landa Garapen Elkartean dabil lanean egun erdiz.
|
|
|
Birziklatzea adibidez, gutxi batzuek egiten zuten zerbait izatetik, Debagoienean herritarren gehiengoak modu naturalean egiten duen zerbait izatera pasatu da. Horrela, gaur
|
egun
Arabako birziklatze tasa %31 ingurukoa da, Europar Batasunak 2020rako zehaztutako %50eko indizearen azpitik.
|
|
2020
|
|
|
Espainiako Gobernuak Martxoaren 15ean ezarri zituen alarma egoera eta konfinamendua, eta martxoaren 19ko dekretu batek debekatu egin zuen ostalaritzako establezimenduak irekitzea. Batez beste, 15,6 egun egon dira itxita Gipuzkoako hotelak, hamalau egun Bizkaikoak eta 13,8
|
egun
Arabakoak.
|
|
|
COVID gaitzak jota 247 lagun daude ospitaleratuta
|
egun
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ospitaleetan; atzo 42 lagun ospitaleratu zituzten. Gaixorik dauden 247 lagunetatik, ordea, 58 daude Zainketa Intentsioben Unitatean (ZIU) ospitaleratuta.
|
|
|
Atzo 55 lagun gehiago ospitaleratu zituzten gaitzak jota, eta Osasun Sailak emandako datuen arabera, 233 lagun daude
|
egun
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ospitaleetan ospitaleratuta. Zainketa Intentsiboen Unitatean (ZIU) 55 lagun daude.
|
|
2021
|
|
|
Sagar kopuru horrekin, 1,2 milioi litro sagardo ekoiztu dira Euskal Sagardoaren baitan, iazkoaren herena. Euskal Sagardoak Gipuzkoa, Bizkaia eta Gaur
|
egun
Arabako 48 sagardotegi biltzen ditu eta 248 sagargileren sagarra erabiltzen da. Oraingo dekretuak indarrean jarraitzen duen artean, sei pertsonako taldeak osatuko dira gehienez eta sagardotegiak 20.00etan hetsiko dituzte.
|
|
|
Azken urteotan euskararen gaitasuna handitu baldin bada, faktorerik handiena hezkuntzarena da». Abenduaren 10ean legebiltzarrean egindako hitzaldian Cenozek nabarmendu zuen gaur
|
egun
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ikasleen %70 baino gehiago ari direla ereduan ikasten: alegia, ikasteko hizkuntza nagusia euskara duen ereduan.
|
|
|
Zenbat ijito bizi dira gaur
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Eta horietatik zenbat zarete emakumeak?
|
|
2022
|
|
|
Aldiz, duela hiru urte, EAJk baino alkate gehiago lortu zituen EH Bilduk Gipuzkoan, eta, Nafarroan, aho biko interpretazioa dute haren datuek; udaletan, Geroa Bai urrun dago parlamentuan lortzen dituen emaitzetatik —20.177 udaletan, 59.106 parlamentuan—, baina, tokiko inplantazio apala izanagatik, 2015ean Nafarroako Gobernuko lehendakaritza lortzeko eta 2019an gobernabiderako giltzarri izateko gai izan da. Horiek horrela, EAJren erronka nagusiak izango dira gaur
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan daukan botere instituzionalari eustea eta Nafarroan, tokiko erakundeetako presentzia zabaltzearekin batera, Navarra Sumaren alternatiba izango den gehiengo batean eragiteko gaitasuna mantentzea.
|
|
|
Iaz, 2020an baino %8 handitu zen nekazaritza ekologikoaren errolda, eta %16 ekoizpen horretarako erabiltzen den lurren azalera. Gaur
|
egun
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako lurren %4, 6 erabiltzen dira nekazaritza ekologikorako.
|
|
|
Iaz 2020an baino %8 gehiago handitu zen nekazaritza ekologikoaren errolda, eta %16 ekoizpen horretarako erabiltzen den lurren azalera. Gaur
|
egun
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako lurren %4, 6 erabiltzen dira nekazaritza ekologikorako.
|
|
|
Sindikatuen iritziz, Sagarduik erabilitako «eufemismo» horren atzean egungo osasun arreta murrizteko asmoa dago, eta Basurtun bihotzeko kirurgia ixteko erabakia norabide horretan emandako pausotzat jo dute. Gogorarazi dutenez, gaur
|
egun
Araban eta Gipuzkoan zerbitzu hori ez da osasungintza publikoan eskaintzen, eta osasungintza pribatuarekin azpikontratatzen da; Bizkaian, berriz, Basurtun eta Gurutzetan (Barakaldo) eskaintzen da, baina, Osakidetzaren asmoek aurrera egingo balute, Gurutzeta izango litzateke horrelako ebakuntzak egingo lituzkeen EAEko ospitale publiko bakarra.
|
|
|
Klimari eta lurrari lotuta eta tradizioan oinarritutako laborea izanda, gaur
|
egun
Arabako patata goren goreneko kalitatezko elikagaitzat hartzen du kontsumitzaileak, eta lurrak ematen duen produktu estimatu hori ekoizteaz eta merkaturatzeaz arduratzen da Udapa kooperatiba 1993 urteaz geroztik.
|
|
2023
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak emandako Segurtasun Sailak emandako datuen arabera, gaur
|
egun
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako udaltzainen %80k daramate pistola– 2.750 udaltzain inguruk–.
|
|
|
Lanbide Heziketako 180 zentro daude gaur
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta 46.671 ikasle. Horietatik, 11.449 modalitate duala egiten ari dira, 7.542 enpresatan.
|
|
|
Yaguek ere gogoan hartu ditu bere hitzaldian konfederazioaren zuzendaritzan aritu direnak, eta «terrorismoaren urte amaiezinetan» haiek erakutsitako «ardura» goraipatu du. Haren esanetan, gaur
|
egun
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan dagoen «ongizatea» enpresarien lanari zor zaio hein handi batean, eta haien «ekimena, lana eta konpromisoa» nabarmendu ditu: «Gizarte batek ez du aurrera egiten lehiakorrak izan, zergak ordaindu ahal izateko etekinak lortu eta enplegua sortzen duen enpresarik gabe».
|
|
|
Vianako Printzerria sortu zeneko 600 urteurrena ospatzen ari da egunotan. Gaur
|
egun
Arabako Errioxako Kuadrillak hartzen duen lurraldea printzerri horren oinarria izan zen, baina aurretik ere eskualdea 400 urte inguruz nafarra izandakoa zen. Juanma Gallegoren erreportajea.
|