|
2008
|
|
|
Hitzaldiaren hasieran esan dugu Euskal Administrazioa dela, gaur egun, euskaraz testu gehien plazaratzen duena, eta, hortaz, erreferentzia bihurtu zaigu hizkuntz korpusa normalizatzeko prozesuan. Bide horretan, adi
|
egon
behar dugu geroak zer ekarriko, eta zuzen eta beldurrik gabe begiratu iraultza digitalari. Ezin gara betiko moduan gelditu besteek egingo dutenaren zain:
|
|
|
Egitura hauetan bi buru daude: bi osagaien tasun (guzti) ak komunak ez badira ere, elkarrengandik hurbil
|
egon
behar bide dute, eta elkarteak bi buruen tasun guztiak biltzen ditu. Dakigunez (23) ekoen gainean berrelkarketak egin daitezke (§1.1) eta tandem elkarteak aldiz, morfologi prozedura bakar baten ondorio dira (§1.3); ikusteko daukagu oraindik (26) tandem elkarte hauen osagaien arteko esangura harremana behintzat oso ezberdina dela (§2.2, §3).
|
|
|
Hitzen alboan nolako informazioak
|
egon
behar luke. Hitza beraz gain, gutxi nez, honako elementu hauek agertu behar lirateke:
|
|
|
Hala definitzen du EAGLESek: A> reference> rovide> rehensive> age, > alegia, hizkuntza, bere osotasunean hartuta, erakusteko diseinatua
|
egon
behar du corpusak: hizkuntzaren aldaera esanguratsuak adierazteko besteko tamaina eta kalitatea behar du.
|
|
|
Generoa: > Zaldibian bildutako datuetan berriemaileen sexuak eragindako bana ketarik dagoen jakin nahi izan dut. Aztarranak
|
egon
behar zutelako susmoa banuen, bakar bakarrik gizona hizkera ezberdineko beste euskaldun batzuekin hartu emanean ibili delako bada ere, eta honetan ikertzen jarraitzea izango da nire betebeharretako bat.
|
|
|
Eso es todo?. Dena den, urtebete edo
|
egon
behar izan zuen
|
|
|
Eta zuzen du, atertu gabe zuzentzen zuen. Areago, lehenbiziko poemak idatzi zitue nean, euskal hiztegirik eskura ez zuenez, bere baitan bildu ohi zen, harik eta behar zuen hitza aurkitu arte (hala aitortu zidan berak behin baino gehia goetan, eta grabaturik
|
egon
behar du horren lekukotzak Euskadi Irratiko artxibategian).
|
|
|
Neurri sintagmari dagokionez, aldiz, esan behar da beti adjektibo konpa ratiboaren ondo ondoan, ezkerrean,
|
egon
behar duela, adjektibo konparati boarekin batera osagai bakarra osatuz:
|
|
|
138). Literatura guzti hau kontenitzeko ere neurrira eginda
|
egon
behar
|
|
|
30 Espainiako aldean hertsiki kontrolatua zen purgatorioari buruzko dotrina garai har tan. Adibide gisa aipa daiteke Bataillonek (1937 [1998, 515 or., 4 oh.] dakarren Enzinasen lekukotasuna, zeinen arabera, Mateo Pascual, Zaragozako artxiprestea, inkisizioaren pre sontegietan franko luzaz
|
egon
behar izan zen, hain zuzen, purgatoriorik ote zen dudan eman zuelakoan. Izan ere, polemika batean haren kontrako batek akusazio hori egin zione an, ihardetsi omen zion Pascualek Quid>, Enzinasek zioenaz, aski izan baitzen hori Pascual kondenarazteko (1533).
|
|
|
Azkuerentzat, ziur, Herria ez zegoen Jainkoaren gainetik, baina, bere pentsaera zuzen interpretatu badut, Eliza ez da Jainkoa, baizik Jainkoaren tresna soil bat Herria zerbitzeko. Gorago ikusi da Azkuek gauzak klerikalizatzeko ohitura zuela, baina beti ere Eliza Herriaren zerbitzuan
|
egon
behar zen ustean. Beraz, berriro ere, profeta gisa ageri da Azkue, Jainkoaren edo Herriaren alde, ez Elizaren alde.
|
|
|
1927an Azkue, Julio Urkixorekin batera, Real Academia Española ko kide izendatu zuten euskararen ordezkari gisa. Izatez Primo de Rivera izan zen Espainiako Akademian hizkuntza «erregionaletako» ordezkariak
|
egon
beharra dekretuz ezarri zuena. Inposaketa hori ez zitzaien gustatu ez Real Academia Española koei, ez Azkue eta Urkixori ere.
|
|
|
Akademian. Izan ere, gutunean ikusten denez, Azkuerentzat Akademiaren fundazioa ez zen oso urrun
|
egon
behar. Hari itxaron zioten bada, bai Azkuek, bai Campionek, bai Eleizaldek eta bai Jemein edo Errasti moduko jeltzale gazteek.
|
|
|
Garai honetan umeak idazten eta irakurtzen hasi dute. Honezkero, umearen hizkuntzak finkatuta
|
egon
behar du adituen iritziz17 Bai inguru euskalkiduneko eskolan, bai inguru erdalduneko eskolan berdin tratatuko genuke ahozko kodea, hau da, eredu familiar batetik abiatuta, euskalkiaren edo herriko euskararen ñabardurak onartzen eta onesten dituen eredutik abiatuz, malgu jokatzea proposatzen dugu ahozko kodean. Kontu horretan berebizikoa da irakasleen jarrera, etxetik dakarren hizkeraren ezaugarriak zuzendu beharrean begirunea erakutsi eta bultzatu lituzkeena.
|
|
2009
|
|
|
Hedabideetan hitzek gaur egun zer ibilbide egiten duten aztertzen duen Behatokia, dela Berria n, ETBn, Argia n eta abarrean. Adi
|
egon
behar dugu lexikoaren ikuspegitik hitz berriak nola sortzen diren. Lexikografia eguneratu egin nahi dugu, eta premien arabera jokatu.
|
|
|
Hartarako behar diren bideak bilatu eta arauak eman. Hain zuzen ere, bere egiteko nagusi hori beteko baldin badu, ahal dela, alderdikerietatik hastandu eta bere lan bereziari lotua
|
egon
behar du. Eta bi erresumen mugen gainetik, euskaldun guztien artean, mugaz hango eta hemengoen artean, lokarri bat izan behar du.
|
|
2010
|
|
|
Onartzen da elkartze hau eta ontzat ematen, bi baldintzapean: a) Planteamendu modularra egiten da corpusa deskribatzeko ad> egindako hipotesien arabera, beraz, soilik hipotesi> gisa hartzen bada; b) Moduluak ez dira hartu behar konpartimendu itxi, autarkiko edo beregain gisa, baizik eta elkarri begira
|
egon
behar dute, elkarren osagarri.
|
|
|
Amatu bear degu gure Jaun Jaungoicoa, fedearen arguiarekin beraren Ontasun baztergabeari beguiratzen diogula. Amatu bear degu sarritan, eta amatu bear degu gauza gucien gañetik, esan nai det, añ biotz prestuarequin, non prest
|
egon
bear degun edozeñ neque, eta calte irozotzeko, Jaunaren onrac ala escatzen badu (B 14)
|
|
|
Ez da beti erraza aurrez asmatzea, bi efektuon artean zein gertatuko den indartsuena. Interesatuenik
|
egon
behar genukeenok ez gara funtsezko gertaera horretaz hain erraz konturatzen. Baina hala da, hemen eta nonahi.
|
|
|
Hala, 1977ko otsailaren 2an, Diputazioak arau batzuk ezarri zituen ikastetxe pribatuetan irakaskuntza elebiduna diruz laguntzeko. Arau horien arabera, herrialdeko ikastolek Espainiako Hezkuntza Ministerioak legeztatuta
|
egon
behar zuten Diputazioaren diru laguntzak jaso ahal izateko. Praktikan, baimenik gabeko ikastolak hilzorian uzten zituzten.
|
|
|
–Ez genuen ontzat ematen eredua, eta gutxiago A eredua. Iruditzen zitzaigun murgiltze ereduak izan behar zuela eredua, baina murgiltze eredu horren barnean
|
egon
behar zirela erantzun espezifikoak, ikasleen egoeraren arabera erantzuteko. Murgiltze eredua ezin zela zerbait monolitikoa izan, espontaneoa, ikastoletakoa guztiz espontaneoa zelako?, jarraitu du Garagorrik.
|
|
|
Azken finean, horrek esan nahi zuelako gu bagindoazela eskola publikorantz, baina ez ordura arte zegoen eskola publiko sarerantz. Bateratze bat
|
egon
behar zuen, alde bakoitzean aldaketak eginez eta alde bakoitzaren gauza onak jasoz, Euskal Eskola Publiko berria eraikitzeko?.
|
|
|
egun osoko bilerak egiten genituen. Baina beti argi edukita aurrez sekulako borroka zetorkigula eta gu ondo kokatuta
|
egon
behar genuela?.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun ere, badirudi irizpide horri jarraitzen zaiola itzulpenak argitaratzen dituzten argitaletxe handi gehienetan: salmentetan arrakasta izango badu, itzulpenak irakurterraza izan behar du; xede testuaren irakurleari egokituta
|
egon
behar du, eta ez du itzulpen kutsurik izan behar; aitzitik, idazleak xede hizkuntzan idatzia balitz bezala agertu behar du, 1.1 atalean txertatu dugun Drydenen aipu hartan esaten zen bezala, Virgiliok ingelesez jakin izan balu idatziko zukeen moduko testua sortzen saiatu omen baitzen itzultzaile ingelesa.
|
|
|
Euskarak ere, hizkuntza landu eta dotore bihurtu nahi badu, itzulpenaz baliatu behar omen du ezinbestean. Baina horretarako itzultzaileak etsi etsita
|
egon
behar du bere hizkuntza itzulpenerako tresna egokia dela. Eta uste sendo hori beti izan zuen Orixek, Ibinagabeitiaren esanetan.
|
|
|
eta, elezaharrez, tradizioz eta folklorez ehundua eta Euskal Herriaren sentimendurik sakonenez blai?
|
egon
behar zuen Euskaldunak poema idazteari (Aldekoa 2008: 190).
|
|
|
42). Era berean, Mirandek edota Sarrionandiak ozen aldarrikatuko dute literaturaren funtzioak bestelako helburu politiko, kultural edo nazionalistetatik libre
|
egon
behar duela. Onaindiak, ordea, olerkigintza eta herrigintza elkarrekin lotuta ikusten ditu:
|
|
|
Horrexegatik, euskal aldizkariek ez zituzten euskaldunen irudi tradizional eta estereotipatu horrekin bat ez zetozen testuak argitaratu nahi izaten, eta orobat gertatzen zen itzulpenekin. Mirandek hertsiegia zeritzon literatura eta itzulpengintza militantzia politiko baten mugen barruan atxikitzeari, eta ozen aldarrikatu nahi izan zuen literaturak funtzio politiko orotatik libre
|
egon
behar zuela.
|
|
|
Norentzakoak jokabide hori hautatzen du, funtsean, esatariak komunikatzailea izan behar (eta nahi) duela badakielako edo behintzat horretaz fio delako. Beraz, jakin badaki itxurazko haustura horren atzean intentziozko indar jakin eta zehatzak
|
egon
behar duela.
|
|
|
Mitxelenaren goiko adibideen azterketak balio digu esatariaren mezuak norentzakoarentzat sinesgarria izan dadin, baieztapenak ongi justifikatuta
|
egon
behar dutelako ideia indartzeko. Eta enuntziatu parentetikoek, goian ikusi dugunez, iritziaren eta argudioen arteko lotura hori gauzatzeko edo bermatzeko eginkizuna izan dezakete, estarian egonik inferitu beharreko toposa edo argudio oinarria agerian jarriz.
|
|
|
Adibide horiek erakusten digutenez, egitura parentetikoak ez du ezinbestean IS+ AS egituraz osaturik
|
egon
behar, nahiz eta parentetikoan agertzen diren askok eta askok aditza izan. Gerta daiteke, gainera, aditza duten kasuetan ere, E2 parentetikoak E1 oinarrizko enuntziatuak duen aditza ez bezalakoa izatea:
|
|
|
Halere ez dira apaingarri hütsak, antzertiaren barnean dira, beharrezkoak. Horiek hein batetan
|
egon
behar düe eta ez lehentarzüna hartü. Alkarrizketa lagüntzen düe, bai eta kontairaren aitzinatzea, honek ez beitü behar moztü.
|
|
2013
|
|
|
Pasarte hau irakurriz gero uler daiteke erraten ari zela giltzak Jainkoaren eskuetan zirela. Horrekin pentsatu behar ote da soldaduek berek ez zutela deus egiten ahal eta Jainkoak zerbait egin arte beha
|
egon
behar zutela. Ez.
|
|
|
1870etik 1914rako urte haietan, heroismoaren aldeko mezua zen nagusi, Frantziako aberriaren aldeko mezua. Frantsesak prest
|
egon
behar ziren Frantziaren alde sakrifikatzeko, eta hori eskolatik beretik irakatsi zieten, erranez prest egon behar zutela etorkizuneko soldadu izateko. Eta ildo horretan, 1870eko gerlatik landa abertzaletasuna ikasgai bihurtu zen.
|
|
|
1870etik 1914rako urte haietan, heroismoaren aldeko mezua zen nagusi, Frantziako aberriaren aldeko mezua. Frantsesak prest egon behar ziren Frantziaren alde sakrifikatzeko, eta hori eskolatik beretik irakatsi zieten, erranez prest
|
egon
behar zutela etorkizuneko soldadu izateko. Eta ildo horretan, 1870eko gerlatik landa abertzaletasuna ikasgai bihurtu zen.
|
|
|
Infanteria erregimentuek soldaduek eduki beharreko jarrerari buruzko liburuxkak ateratzen zituzten, eta haietan garbi azaltzen zen soldaduei aberria maitatzeko exijitzen zitzaiela. Frantzia aita bezala maitatu behar zen, hartaz harro
|
egon
behar zen eta soldaduak haren aldeko sakrifizioa egiteko prest egon behar zuen. Gisa hartan, eskolan Frantziaren zerbitzatzeko prestatzen zituzten haurrak, eta eskolatik landa, soldaduskara joaten zirenean, Frantzia aberri gisa maitatzeko behar hori are gehiago azpimarratzen zieten.
|
|
|
Infanteria erregimentuek soldaduek eduki beharreko jarrerari buruzko liburuxkak ateratzen zituzten, eta haietan garbi azaltzen zen soldaduei aberria maitatzeko exijitzen zitzaiela. Frantzia aita bezala maitatu behar zen, hartaz harro egon behar zen eta soldaduak haren aldeko sakrifizioa egiteko prest
|
egon
behar zuen. Gisa hartan, eskolan Frantziaren zerbitzatzeko prestatzen zituzten haurrak, eta eskolatik landa, soldaduskara joaten zirenean, Frantzia aberri gisa maitatzeko behar hori are gehiago azpimarratzen zieten.
|
|
|
Preso egon zirenak armistizioarekin batera askatu zituzten, eta beren etxeetara itzuli ziren. Gainerakoek 1919ko uda arte
|
egon
behar izan zuten Alsazian eta inguruetan, bakea egonkorra zela segurtatzeko.
|
|
|
Egitura finkorik gabeko astekaria egin zuten, aitzineko sail finkoak desagertu edo baztertuak izan ziren. 1914ko abenduaren beha
|
egon
behar zen, berri nagusiek sailkapen finko bat izan zezaten. Horrek ez du erran nahi 1914ko abendutik aitzineko artikuluetan ez zela informazio baliosik, eta artikulu haiek ez zirela kazetaritza ikuspegi batetik interesgarriak; baina erregulartasuna eta egituraketa 1914ko abenduan hasi ziren, ordu arte antolaketa irregularra izan baitzuen Eskualduna k.
|
|
|
Hots, gerlari buruzko azalpenak, politikoak eta diplomatikoak bereziki, dosi txikitan eman zituen Eskualduna astekariak. Asteak eta hilabeteak
|
egon
behar zen beha, halako informazio batzuk hel zitezen. Metaforak edota ironia erabiliz, analisiak ez ziren beharbada biziki sakonak, baina irakurlearengana heltzeko eta ulergarri izateko modu egokiak zirela pentsa daiteke.
|
|
|
Urte bat baino gehiago
|
egon
behar izan zen hastapenean gertatu zenaren berri zehatzagoen jakiteko. Hiriart Urruti hil ondoan, Blaise Adémak kontatu zuen frantsesek zergatik ez zuten egin hastapenean espero zuten oldarra:
|
|
|
Mutiko gaztea hemezortzi urthetan guri da oraino, eta ez du iraupen handirik negu borthitz bati buruz, bereziki ez bada lehenchago trebatzen hasia soldadogoarekin. Etcheko supazter eta ohe gochotik berehala,
|
egon
behar izaitea gau eta egun kampoan, egin dezan uri elhur ala horma, bada hor zertaz makur hemezortzi urtheko gorputz bat. [?] Bainan deputatu churi, soldado aitzindari den batek Driant du deputatu horrek izena othoiztu du utz detzan beren burhasoekin, Eguberri eta Urthats iragan arte.
|
|
|
Baina, garaipena hitz emanez lasaitzeko mezuekin, intentzioa beti bera zen. Beti baikor
|
egon
behar zen.
|
|
|
Chokhoak bilhatzen dituenak ditu pilotan ere kintzeak hobekienik hausten. Orai arte baino kolpatu gehiago ez badugu hemen
|
egon
behar dugun azken egun hautan, ez dauku bihotzean min handirik eginen sarri «Somme» delakoaz orhoitzeak. Ah, nihun ez balute gure armadako Eskualdunek hemen baino odol gehiago ichuri!!! 1061
|
|
|
Artikulu honen arabera, soldaduek ez zuten etsaiaren tiroen menpe
|
egon
behar bakarrik, arriskua ez zegoen zauritzean edo zaurien ondorioz hiltzean bakarrik. Ahultzeko eta eritzeko arriskuan ere bizi ziren.
|
|
2014
|
|
|
herritar ororentzat eskuragarri. Forma eta edukiak maila berean
|
egon
behar dute. Hegel-ek adierazi moduan,, todo contenido concreto determi na una forma adecuada al mismo.19 Hegel eta Marx bat zetozen eduki zehatzak forma erabakitzen zuela baiesterakoan:
|
|
2015
|
|
|
Horiek duten bestelako balio historiko, eta, inoiz, artistikoa, ukatu gabe. Ekoizpen hauek, eta beste, berez kokatuak
|
egon
behar zuten mugimendu, forma edo topikoa ordurako igaroa zenean gauzatu dira. Honela, sarritan, sorkuntza desfasatuak direla ematen du, atzerapenez edo atzera begira jaioak.
|
|
2016
|
|
|
ZALBAT: Ez, ez gaituk hola
|
egon
behar: Zin egiten diat, bi hilabete gabe emazte bat sartuko dutala etxe hontan.
|
|
|
243 Orixek, Ipar Euskal Herrira etorri ondoren, Gurseko kanpamentuan
|
egon
behar izan zuen. 244 P. Xarriton, 1996, «Ipar Euskal Herria Orixeren denboretan».
|
|
|
Nondik ohar gaitezken zein nolako formalidadearekin
|
egon
beharra zeukan ikuslegoak funtzioa bitartean, eta nola apaizak berak zuzentzen zituen antzezlariak jendartetik. Esan dugun bezala gaiak xit sinpleak ziren:
|
|
|
Lau donado dira etxean. Etxe horretan, etxeko lanak egiteko, emazte bat
|
egon
behar lukeen gaia sortzen da. Ez dakite ezkondu behar ote duten, ala sehi bat hartu behar duten.
|
|
|
MATALAS Ohoinak etxean sartu eta, zer ginuen, besoak gurutze
|
egon
behar, haieri so. Ala, zuek bezala, ohoineri erran, nahi zutena eraman zezaten?
|
|
2017
|
|
|
Nahiz eta legeak pista interesgarri batzuk ireki, euskalgintzak ez luke bere bar nean gatibu
|
egon
behar, desbideratzen baliteke oinarrizko helburutik; baka rrik jakin behar du lege hori behar bezala baliatzen, bere helburuetara egokitzekotan, erran nahi baita, baldin eta aukera ematen badu euskara normalizazio bidean jartzeko Euskal Elkargoaren baitan.
|
|
2018
|
|
|
Odola herakitan diat bürüa lehertzekotan! Bena ekürü
|
egon
behar sinatü dik Marexalak.
|
|
2019
|
|
|
Kontua da, bakoitzak bere plana argi duela, baina administrazioegiturak ez daudela isolatuta. Udaletako planen, Kuadrilletakoen eta Arabako Foru Aldundiaren edo Eusko Jaurlaritzaren planen artean konexioak (ez paperean jasota bakarrik, noski)
|
egon
behar dute, eta konexio horien arabera jokatu beharra dago.
|
|
|
izango badu, erregela zehatz hestu batzuei? lotuta
|
egon
behar duela, eta hori premiazkoa dela, literatur euskara bat egon dadin?. Arestik gutun hori idatzi aurretik gai nagusitzat hiztegia jorratzeko asmoa zuten euskaltzainek, baina otsaileko bileran Arestik egindako proposamena ontzat ematea erabaki zuten.
|
|
2021
|
|
|
X VI. menteko 2 partean, Errelijioneko gerletan, Gramont kalbinisten bürü jarri zen, Lüküz katolikoen aitzindari, Domintxaineko eta Baigorri Etxauzeko jaunekin. Azkenean Lüküzek galdü züan 1587an, eta Otsagabian
|
egon
behar üken sei urtez. Azkenean bakea ekarri züan Henri IV.ak.
|
|
|
19). Bestelako birformulazio motak (laburbiltzailea, urruntzailea, zuzentzailea) adierazten dituzten birformulatzaileek, ostera, agerian
|
egon
behar dute eskuarki, osterantzean diskurtsoaren interpretazioa ez baita berdina.
|
|
|
Inoiz, forma berean adierazirik etor daitezke, anbiguotasun formalez, modalitate deontikoa eta epistemikoa: Etxean
|
egon
behar dute[= egotea dagokie, egoteko agindua dute (deontikoa)]; Etxean egon behar dute[= daude, ustez (epistemikoa)].
|
|
|
Inoiz, forma berean adierazirik etor daitezke, anbiguotasun formalez, modalitate deontikoa eta epistemikoa: Etxean egon behar dute[= egotea dagokie, egoteko agindua dute (deontikoa)]; Etxean
|
egon
behar dute[= daude, ustez (epistemikoa)].
|
|
|
Beraz, hor irakurri behar da ‘Lehendakariak ere asmo bera duela’, ‘Lehendakariak ere Madrilera joateko asmoa duela’ Zernahi gisaz, ere ren erreferentziak ez du nahitaez eskuinaldean
|
egon
beharrik, testuinguruaren arabera aurreko esaldian ere egon baitaiteke. Horiek ditugu bi interpretazioak, bada:
|
|
|
Aditzari begirako moduzko adjuntuak ditugunean, osagai horiek egitura sintaktikoan aditzetik hurbilago azaldu ohi dira; bigarren mailako predikazioarekin, errazagoa da perpausean tokiz mugitzea, edo inoiz intonazio/ koma bidez bereiztea. Egitura sintaktikoko kokapenari dagokionez, gramatikariek proposatu ohi dute bigarren mailako predikazioa dagoenean ere predikatua eta bere argumentua adabegi beretik zintzilik
|
egon
behar direla, elkar c komandatuz.
|
|
|
Bestalde, absolutiboaz adierazten dena estimulua da. Aditz hauekin datibo sintagma ezinbestekoa da, hots, egituran
|
egon
behar da, agerian edo isilean, gramatikala izango bada: * Tangoa kantatzea gustatzen da edo(*) Tango zahar hura ahaztu da4.
|
|
|
Ikusi dugunez, intrantsitibo datibodun horietan, datiboa ezinbestekoa da, ez aukerakoa. Bada, antzeko konfigurazioa erakusten du Alkandora urratu zaio perpausak ere, nahiz eta kasu honetan, datiboa gaineratutako argumentua den, eta hortaz, ez duen datiboak zertan
|
egon
behar: Joni alkandora urratu zaio.
|
|
|
Bigarren adibidean, Jonek bizirik
|
egon
behar du, ama hiltzeak zuzenean hunki dezan; aldiz, lehenbiziko adibidean, Jon bera ere hilik egon daiteke urteak direla. Ikusten denez, jabe datiboen eta hunkituen arteko harremanek estuak dirudite, eta behin baino gehiagotan azpimarratu izan da hori —ikus, besteak beste, Hualde (2003a:
|
|
|
* Nik elkar maite dut;* Andoni elkarren ondoan eseri zen. Aurrekari horrek, X en burua aztertu dugunean ere esan dugun gisan, elkar biltzen duen perpaus berean (perpausik hurbilenean, nahi bada)
|
egon
behar du: Koldok eta Mirenek elkar maite dute diogunean badakigu elkar horren erreferentzia Koldo de Mirenek sintagma dela.
|
|
|
13.8.4c Bestalde, elkar ek eskatzen duen aurrekariak, perpaus egituran elkar bera baino gorago
|
egon
behar du. Hori dela eta, kasu edo postposizio atzizkiak har baditzake ere, du hartu ergatiboaren atzizkirik, zeren orduan aurrekorik gabe geldituko bailitzateke eta, beraz, inolako interpretazio biderik gabe.
|
|
|
Azken adibide horretan elkarrekin horren aurrekoa zein den erabakitzen datza arazoa, zeren kasu honetan aurreko hori ez baita gurasoak, gu baizik. Arrazoia lehen aipatu bera da, hots, aurrekariak perpaus txikienean
|
egon
behar duela: Gurasoek ikusi gaituzte [gu elkarrekin (egon)].
|
|
|
33.3a Hain markatzailea hitza adjektibo edo adberbioekin erabiltzen da, esan den bezala, haiei dagokien intentsitatea adieraziz: Hain aberats
|
egon
behar du, non dena uzteko asmoa hartu duen (Barriola); Hain gozo eta egoki hitz egin zien ezen guztiak harritu ziren (Beobide); Baina hain doilorrak izan dira, zein eta ez didaten atera trago bat (Mogel); Nik izan nuen hain bihotz krudela, ezetz erran bainion, ezetz berehala (Luzaideko kantiak) —azkena ondorio morfemarik gabe—3.
|
|
|
Inferentzia horrek lagunduta, honako perpaus bi hauek irudika ditzakegu esaldi horren azpian, adina morfema konparatiboak lotzen dituenak: [Zuk X diru gorde duzu bankuan] eta [Horrek X diru galdu du kasinoan] —X k ‘zenbatekoaren adierazpena’ seinalatzen du, ez bataren eta bestearen zenbateko zehatza— Ikusten denez, paralelotasun handia dute perpaus biek eta konparazio gaia den X diru sintagma bietan da; sintagma horixe da, hain zuzen ere, konparazio perpausean hutsik dagoena, eta, are, hutsik
|
egon
behar duena, perpaus nagusiko adina diru sintagmaren barnean den X diru sintagmarekin bat. Perpaus horrek, bestalde, konparazio morfemaren mendekoa izanik, n menderagailua darama aditzari atxikia:
|
|
|
Gasna bat gaitza. Bestetik, bi muga zorrotz ditu sintagma adjektibalak hala gibeleratzeko —hots, izen sintagmaren ondotik emateko— Ikusi ditugun adibideetan gertatzen den bezala, aurrekariak a) absolutiboan
|
egon
behar du, b) zehaztugabea izan behar du (ikus § 31.3.2): * aldamio batekin, [ezustekorik emango ez didan] a (rekin);* aldamioa (k), ona (k).
|
|
|
Dantziaren giraak bere guztiak dira ezkerrerakuak, [zein dan, pausu egiteko, ta ibilteko, alde madarikatuba Eskritura Sagraduban] (Frai Bartolome); Huna Aita Sainduaren arrasta bat, [zoinak eskumikoz joiten baititu, ene nahiaren kontre Lur Sainduan baratzen direnak] (Laphitz); Nola ageri baita Ejiptoko Piramidetan, [zein eragin baitzituen errege Faraonek] (Axular); eginiko lenengo mirarija, [zeinegaz asi zan mundubari agertuten jaungoiko benetakua zana] (Astarloa); Izan bedi gure gizaldearentzat Eskual Etxea bigarren ohantze bat, [zointan amaren menetik urrundu gazteek haren mintzoa baitute entzunen] (J. Etxepare); Leize izugarri bat [non betikotasun guzian
|
egon
bearrak diran oñazez lertzen] (Agirre Asteasukoa); Azken fina deitzenda gauza deseatu gura, [zein logratuas geros eztuen yago deseatzen batek] (Lizarraga); Igaren urthian egin dut, eta ezarri argira, libruto bat euskaraz, [zoiñen izena baita Ontsa hiltzeko bidia] (Tartas).
|
|
|
Hala ere, azken adibidea kendurik, esandakoa funtsean betetzen da: perpaus berean
|
egon
behar du izenordain bihurkariaren aurrekoak. Hori ageri da orain arteko adibideetan.
|
|
|
Baina ere partikula darraionean, kontzesiboa markatzen du: Hortakotz ere Gilenen gaixtakeriek hanbat min eginik ere, ixilik
|
egon
behar (E. Etxamendi); Nornahik esanik ere, ez nezake sinets.
|
|
|
Orainaldiko subjuntiboak aldi oraineko laguntzailea du (etor dadin, egin dezan); iraganaldikoak, berriz, aldi iraganekoa (etor zedin, egin zezan). Alegiazko subjuntiboak alegiazko morfologia duen laguntzailea du (etor ledin, egin lezan); euskalki gehienetan alegiazko perpaus baten osagarri gisa erabiltzen bada ere (nahi nuke etor ledin), zubererak, antzina orokorragoa zen usadio bati eutsiz, iraganaldiko perpausen osagarri gisa ere erabiltzen du (üdan [ütürria] ttipitzen beitzen, hua behar zian haidürü
|
egon
behar zegoa betha ledin, EHHA Montori). Mendeko perpausetan erabiltzen diren ber, subjuntibozko adizkiek menderagailua daramate; beherago erakutsiko dugu (§ 26.6.2.1) perpausen arabera, delako morfema n edo la izan litekeela (etor dadin/ etor dadila; egin zezan/ egin zezala).
|
|
|
Badirudi izen sintagma dela, baina sintagmaburua izena (etxe) baldin bada ez da amaieran ageri, baizik aurretik. Greenbergek egindako azterketetan, OV motako hizkuntzetan adjektiboak izenaren aurrean
|
egon
behar luke (genitiboarekin gertatzen den gisan), eta izenaren ondotik hurrenkera VO baldin bada. Hori ez letorke bat euskararekin.
|
|
|
2.2a Gramatikak esaten badigu zer den perpaus eta zer ez, gramatikak esango digu, halaber, zein diren perpausa osatzen duten atalak. Atal horiek bata bestearen segidan lerrokatuak
|
egon
behar dute nahitaez, eta, gainera, egituratuak. Gramatikan jasoak egon daitezke egitura horiek taxutzeko jarraitu beharreko arauak.
|
|
|
Euskaraz, perpaus menderatu batzuetan eta bereziki erlatibozkoetan, ez dugu aukerarik osagaiak lekuz aldatzeko, sintagmek beren posizio kanonikoetan
|
egon
behar dute. Agian horregatik hartu izan da kontuan irizpide hau ordena neutroa edo kanonikoa zein den erabakitzeko (besteen artean, de Rijk 1969).
|
|
|
Ez dugu beraz zeren eman gure bihotza mundu iragankor honi:
|
egon
behar du aitzitik, zerura altxatua; han ediren behar du oraindanik bere egiazko egoitza (Larregi); Neska gazte batekin zegoen eta Juliani ez zitzaion axola izan, aitzitik, poztu egin zen gizon gazteak aipaturiko harremana berreskuratu zuelako (Saizarbitoria).
|
|
2022
|
|
|
Bakean
|
egon
behar din/ bizi nahi balin bada Aüzoekin ontsa jin hadi/ bena güziez mesfida.
|
|
|
Aitak semeari barkatu zion eta Vianako printze titulua itzuli. Haatik printzeak ez zuen Nafarroan
|
egon
behar, ezta Sizilian ere.
|
|
|
1427ko abuztuaren 27an Nafarroako prima izendatua" bere aldian" tronura igaiteko, Gaston Foixkoa Bearnoko bizkondearekin ezkondua 1442an, Leo norrek Nafarroako erregina izan behar zukeen Zuria II.a ahizpa zendu on doren (1464), baina 15 urtez haiduru
|
egon
behar izan zuen, aita hil arte.
|
|
2023
|
|
|
Bestalde, irauteko, aztarna uzteko, gero eta errazago, idatzia zen tresna egokia, idatzia gelditzeko, horretarako antolaketa beharrezkoa zen. Borondate nagusi bat
|
egon
behar zen ahoz hedatzen zen hura idatzi bihurtzeko, eta ondo tik, testu horien kopiatzeko. Idatzia sortzeko, ikusgarria hasi baino lehen egin zitekeen eta ere ikusgarria erakutsi ondoren idazten ahal zen.
|
|
|
Engainatua izan den emazteak betebeharra badu, senarrarekiko leialtasuna errespetatu behar du, idatzia ez den legea inposatua zaio. Leialtasun horrek bi zen tzutan
|
egon
behar luke, eta hemen hori eskatzen duela ematen du hiru garren kasuan.
|
|
|
Elkarrekin bizi diren hizkuntza guztiei erreparatzean, iruditzen zaigu eskola izan daitekeela behar bada, toki bakarra non hizkuntza guztiek topo egin ahal duten haien aniztasun eta gainezarpenen barruan. Baina adi
|
egon
behar dugu eta probestu behar dugu aniztasun eder hori. (Steiner and Ladjali, 2003)
|
|
|
Gurasoak ere bidelagun dituzte hazkuntzan. Honezkero zenbat gurasok galdetu ote diote beren buruari ez ote lukeen
|
egon
behar guraso izaten ikasteko Lanbide Heziketa zikloa, Masterra edo Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitatea... eta hori, gainera, online. Bada, hain zuzen ere, ERAk proposamen hori egin nahi die gurasoei:
|