|
2007
|
|
|
Esan beharra dago urte horietako euskal astekari gehienak, ez guztiak, alabaina?, Elizaren eskuetan edo eraginpean sortu zirela. Izan ere, Frantziako Iraultzak ekarritako liberalismo eta agnostizismoari aurre
|
egin
nahian, Elizak euskara eta euskal kulturaren garapena bultzatu zituen, baita euskara horretarako tresna bihurtu26 ere: sustatu zituen euskarazko predikuak, Testamentuaren itzulpenak eta euskarazko aldizkariak eta Egutegiak horren erakusgarri dira.
|
|
|
Eskualduna> astekari eskuindarrean Ybarnégaray, Lissar eta Delzanglesen aldeko bozak eskatu zituzten, erradikal eta sozialistei aurre
|
egin
nahian: En votant pour MM. Ybarnégaray, Lissar et Delzangles, les électeurs du pays basque feront échec aux radicaux socialistes, auteurs resposables du cartel de, qui, au lieu de se montrer contrits et repentants de leurs méfaits, sont tout prêts à les renouveler et à les aggraver encore, dans la limite, pas bien grande?
|
|
|
Action> Françaiseri, > Aita Sainduak 1926an debekaturik izan ostean, 1939an zigorra kendu zioten. Bigarren garai hartan Action> Françaisek Frantziaren batasuna bilatu zuen, alemaniarrei eta komunismoari kontra
|
egin
nahian. Era berean, Vichyko erregimenaren pentsamoldearekin bat egin zuen Action> Françaisek, Antzinako Erregimenaren bizimoldearen mina agertzearekin batera; Prévotat, J.:
|
|
2008
|
|
|
Txalapartak daukan erotiko saila erraz saltzen da eta erotiko satirikoan Ostielak> eta Napartheidek Igela> xume eta zin tzoa gainditu dute. Halaz ere badirudi erotismoa gauza serioa, sakona bihurtu dela, sexuaren debekutik sexuaren tiraniara joango ote gara, gai horretaz barre
|
egin
nahi dugunok baztertuz. Alta erotismoak obra ederrik eman lezake, gimnastika bat ez iza ten dakianean.
|
|
|
Gure herri kulturan batik bat, haurrekin Euskal> Erriaren> Yakintzako> abesti eta ipuinak erabilgarri dira. Gero etnografiaren aldetik datoak ekartzen dituzte eta hobe ki
|
egin
nahi badugu, badugu zer egina aldaera biltzen ezen uste baitut herri kultura ren laurdena ere ez dugula bildu. Kantuekin talde bilketak abiatu dira Antton Valverderekin Hegoaldean eta egin ziren Zuberoan Martzel Bedaxagarrren taldeare kin, zoritxarrez Mauleko Ondarearen> Etxean> argitaragabe daudenak.
|
|
|
Atal honetan nabarmendu
|
egin
nahi dugu deskribaturik dauden gainontzeko hiru hitzeko elkarteekin dauden funtsezko aldea.
|
|
|
nean, edo Zuberoko gazteak euren unibertsitate ikasketak Hego Euskal Herrian, euskarazko lerroetan egitera joaten direnean, edo zuberotarren batek nobela edo ikerlanen bat
|
egin
nahi izaten duenean sortzen dira. Eta, hain zuzen, horrelako egoeretarako asmatu zen Euskara Batua; ez Zuberoa barruko eguneroko jardunean erabiltzeko.
|
|
|
gaztelaniazko hiztegirik onena, osoena?
|
egin
nahi izan zuelako izan zen, hain zuzen, zeren eta bere ageriko asmoa gaztelaniazko kultura osoa euskaratzea izan baitzen9.
|
|
|
Hainbat hitzen formaren ondoan Bizk., > r.> eta Naf., > > ikurrak ematen ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu
|
egin
nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina, horrela euskaldun guztien ondare bihurtuz joan daitezen15.
|
|
|
–Hainbat hitzen formaren ondoan, Bizk., > Ipar.> eta Naf., > Gip.... > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Euskara Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu
|
egin
nahi dituela idazleak horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen?.
|
|
|
Izan ere, errezeloa daukat (eta orain arte entzundakoekin horrelaxe gertatu da) hainbat gauza esan gabe geratuko ote diren. Eta nik esan
|
egin
nahi ditut horietako batzuk. Ez gipuzkoarren izenean, ni ez bainator inoren ordezkari; baizik beste ikuspegitxo bat azaldu nahirik eta, beharbada, segu ruenik, zuek lehendik ere badakizkizuen ohar batzuk edo jakingarri batzuk adierazi nahirik.
|
|
|
Nik, gogoangarri, aipamen batzuk egingo dizkizuet: Euskaltzaindiaren azken urteotako lanen aipamen batzuk egingo dizkizuet,
|
egin
nahi dizkizuet, ikus dezazuen eta epaitu, iritzi hori zuzena ote den ala okerra ote den.
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria
|
egin
nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak ditugula. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar etxean ikasi duen euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke etxeko edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten.
|
|
|
" Hainbat hitzen formaren ondoan Bizk., > Ipar.> eta Naf., > > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi> Batuan> sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu
|
egin
nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina, horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen".
|
|
|
Normala da, bestalde, administrazioan, arduradunek beren admi nistratuekiko tratua berauek ongien ulertzen duten moduan izatea, edo apaizek ser moiak beren herritarren euskalkian egitea. Zer esanik ez, eskola ikastoletako ume gehienek euskara aski homogeneoa egiten duten herrietan, andereñoek, beren lana behar bezain ongi
|
egin
nahi badute behintzat, ondo kontuan izan lituzkete tokian tokiko euskararen ezaugarri nagusiak, lexiko aldekoak batez ere, haurrekiko lehen harremanak arrotz eta beren aita amen hizkeratik urrunegi gerta ez daitezen.
|
|
|
Orotariko> Euskal> Hiztegia> eta Egungo> Eus > raren> keta lan> koa>) 3.> Nafarreraz idatzitako literaturaren eska siak eta nafar euskalki edo herri hizkera batzuen aztertze4 ezak berekin ekarri dute orain arteko hiztegietan Nafarroako euskararen gainean dugun informazioa urri sama rra izatea. Hori ikusita, ezinbestekoa da bildu gabeko hizkeren (edo erdi bilduta dau denen) lexikoa jaso eta aztertzea. Horretarako, jakina, gizalanaz gain, euskararen aldeko jarrera behar genuke agintariengan, gobernukoetan zein herri administraziokoetan,
|
egin
nahi dugun lana egiteko baliabide eta laguntza ekonomikoak behar bai tira. Testu idatzien gabeziaren aurrean, ahozkotasunari eman zaio garrantzia:
|
|
|
Ez inork pentsa gero aurreko guztia Hiztegi Batuaren kritika denik. Alderantziz, esanda dago, eta berretsi
|
egin
nahi dugu, orain dugun Hiztegi Batua tresna ezinbeste koa dela, eta oinarri sendoak ezarri dituela aurrera egin ahal izateko. Baina non gau den, zer egin den eta zer falta den argi azaldu beharra dago.
|
|
|
Hala ere, plazara jaitsita, garbi dago definizio horrek ez digula beti balio, ez behintzat komunikazio beharrei erantzungo dien hiztegia
|
egin
nahi bada. Euskaltzaindiak badaki hori, eta Hiztegi Batuan aurre egin behar izan dio arazoari.
|
|
|
Ax 45: Eztut bekhaturik
|
egin
nahi, zeren benturaz hetan nengoela, neure azken egunak atrapa nintzake. Eztut ebatsi nahi, zeren benturaz iustiziak atzeman nintzake, urkha edo azota.
|
|
|
aiphatzeaz beraz ere errabiatzen da, erratzen da, arneguz eta iuramentuz hasten da. Eta hala baldin haserre direnen, eta hauzitan dabiltzanen artean, ongunderik, eta abenikoarik
|
egin
nahi baduzu, ez berehala lehenbiziko egunean ekhin, utzkitzu, ba ldin na hi ba duzu kolpea segur egin, a phur ba t hotztera, unhatzera, eta elkharren biphiltzera.
|
|
|
Emok emaileari, egiok egileari, dio esaera zaharrak. Halaxe
|
egin
nahi izan dugu guk ere, zure euskaltzainkideok, zurekin batera Akademiaren egitekoetan ari garenok, omenaldi akademikoa antolatu dugunean. Helburua argi dugu:
|
|
|
3 Baina aipamen bat
|
egin
nahi nuke hemen, dena dela, aitzinat joan baino lehenago. Hemen Mariano Izeta aipatu nahi nuke.
|
|
|
Egun batez, beraz, karpeta handi bat eskutan zuela etorri zitzaidan gelara. Eta argitu zidan, hura argitaratu
|
egin
nahi zuela, Mikel Lasari utzia ziola eta honek hainbat gauza zuzendu zizkiola (Mikel Lasa Friburgon, Suitzan, ezagutu nuen nik, unibertsitatean ikasketak egiten ari ginela). Karpeta niri ekartzerako, oker ez banago, ospatuak zituen Gandiagak Txakolinak bere lagunekin, behin baino gehiagotan, bai kolejioan, baita Plaentxiko bere lagunekin ere.
|
|
|
Aipatu dugun betiko Gure> Almanaka ren kargu egin zen Lafitte. Bestalde, bi aldeetan, egutegi takoen tradizioa indarberritu
|
egin
nahi izan zen: elizgizon euskaltzaleek hartu zuten beren gain eginkizun hori.
|
|
|
¿ Lotsagarriya ez al da au??, galdetu zuen 1911ko lehen orritxoak. Egoera horri aurre
|
egin
nahirik eman ziren, bada, hurrengo pausoak.
|
|
|
Zerbitzari(), garaiko luma ederretakoa zen; Eskualtzaleen Biltzarreko idazkaria ere bai, eta 1930ean euskaltzain izendatua. Apaiza zen, baina, zabal zezakeen pentsamoldearen azterketa beste baterako utziz, egute gia guztiz zibila
|
egin
nahi izan zuen. Atzeko orrialdeetan, ikusi ahal izan dugun urte horretan behintzat (1933), ez zuen sartu deus elizakorik:
|
|
|
ondoan, esaera zabal xamarren bat eman ohi zuen, eta merkatu eta adorazione egunak ez ziren falta. Euskalkien gainetik jauzi
|
egin
nahia ageri da bertan, egunen izenak hainbat moldetan ematen baitzituen.
|
|
|
Badago trantze txar bat ere historia honetan: takoarena lan astunegia zela eta, fraideek planto
|
egin
nahi izan zuten, eta 1978 imentu berria atera berorren ordez, egun orriz ez, baizik asteroko orriz osatua. Ohiko irakurleek muzin egin zioten molde berriari, eta eskarmentuaren ondoren bi urteren buruan lehengora itzuli behar izan zuten Arantzazuko fraideek...
|
|
|
Lan honetan zenbatzaileez eta zenbatzaileok agertzen diren zenbait egi turaren azterketa
|
egin
nahi da. Batetik, izen sintagmaren barnean ager daitez keen neurri sintagmak aztertuko dira eta hauek dituzten ezaugarriak, kokagu neak eta debekuak.
|
|
|
Orpustan eta A. Arkotxak Bordeleko unibertsitatean, T. Peillen eta X. Videgainek Paueko eta Aturri aldeko Unibertsitatean, neronek CNRS delakoan, beste lankide batzuekin, haztera lagundu duguna. Ez da harritzeko lehenago goi mailako erakunde akademikoetan egin lan horiek guziak aitorturik, Jean Haritschelhar Doctore> Honoris> Causa>
|
egin
nahi izan baitzuen Euskal Herriko Unibertsitateak 1992an.
|
|
|
Orai artio gure ganik urrun zirenak hurbil ditezela beraz gure ganat! Konpreni dezatela oraiko legeak hobeago
|
egin
nahi dituztenak direla egiasko contserbaturrak
|
|
|
Hori bera
|
egin
nahiko zuen Réveilek eskolatik kanpo. Laborariei eta irakurleei irakasteko, idazlea mintzaldi edo solas tonuaz baliatzen da; egitura aldetik ere, batzuetan galdera eta erantzunez, katiximan bezala (historiaren
|
|
|
–Iraultza Handia hartzen duena erreferentzia puntu nagusi?, Frantzia aberri aren eta Errepublikaren alderako atxikimenduak elkartzen ditu errepu blikanoak eta hori da Réveilek
|
egin
nahi duena Euskal Herrian eta euskaraz.
|
|
|
Baina, geroxeago ikusiko dugunez, hizkuntzen barruan denboran zehar morfologia eta semantika aldetik gerta daitezkeen bilakaera harrigarriak ontzat emanik ere, halere, praktikak berak erakusten digunez, itzulpen zehatzak
|
egin
nahi direnean, edozein hitzek, hizkuntza arruntean izan leza keen adiera gora behera, testuinguru berezi batzuetatik at ez du hori esateko balio izaten. Ikus ditzagun baina, era bateko eta besteko adibideak.
|
|
|
Hortxe ditugu, esaterako, zorioneko eskarmentua, > hotz beroa> edota luze laburrak, esaera jakin batzuetatik landa ezin irtenez. Horien ordez, egiazko zientzia
|
egin
nahi dugunean esperientzia, > tenperatura> edo distantzia> erabiltzera beharturik gaude, esperientzien> liburua ren ordez, eskarmentuen> liburua> esatea, kasu, irrigarri gertatuko litzateke eta.
|
|
|
nabarmen gainditzen du hitz morfema horrek, izan ere, hitz elkartuen eta morfema lexiko sortzaile emankorren saila. Nabarmen gain ditzen du bere ingurumen baldintzei dagozkienetan eta, hori aski ez balitz, osagarrizko buruhausteak ekartzen dizkio horrek bere analisi semantiko zo rrotza
|
egin
nahi duenari. Urrundik ere behar bezala menderatzen ez dudan esparruan sartzera noala badakit:
|
|
|
Bada azkenik, Azkueren MVko aipamenekin amaitzeko, kontuan hartu beharreko beste zera: alde ren etimologiazko bilaketa saiorik
|
egin
nahi bada bihar edo etzi, pista posibleetako bat (oso iluna eta hutsala, baina ezer ez baino hobea) emanik uzten du Azkuek,, afijos (adverbiales) polisémicos, direlakoez ari delarik (MV, 227; 231; 238; 360).
|
|
|
Izan ere, Azkue euskal gramatika Bizkaiko Diputazioaren enkarguz idaztera zihoan, eta hasteko erretorika eta sintaxi atalak
|
egin
nahi zituen. Gaztelaniaeuskara hiztegia ere eskuartean zerabilen, baina aukeran, nahiago zuen Akademia sortu arte itxaron eta haren esku utzi.
|
|
|
Corpus status dialektika, ez da zehazki bilketa sorkuntza dialektikaren berdina, baina premisa berberen ondorioa da: ...uen (hitzak, esaerak, kantuak, ipuinak...) gehienetan bilketa horri sorkuntzazko ukituak erantsiz, edota osotara sorkuntzazko materialen corpus bat osa zezakeen (opera bat, eleberri bat, aldizkari bat, gramatika bat...); baina bere jarduera ez zen hor geratzen, zeren bildutako (eta ukitutako) corpus hori (eta berdin osotara bere kabuz sortutako corpus artistiko edo zientifikoen kasuan) sozializatu
|
egin
nahi zuen, hots, status publiko bat eman, hedatu; eta ez zirkulu txikietan baizik gizarte zabalean, horretarako sozialki eragin zezaketen erakundeak inplikatuz (Eliza, Diputazioak...) edo berariazko erakundeak sortzen saiatuz (ikastetxeak, akademiak...) 304.
|
|
|
Espezializazio holismo dialektika honen lehen zentzuari dagokionez (I), Azkuerengan lehia bat ageri da guztia lantzeko gogoaren eta arlo jakinen inguruan espezializatzeko asmoaren artean. Gauzak banan banan eta ondo
|
egin
nahian maiz besteak albo batera uzteko aukera egin zuen Azkuek. Adibidez, bere Europako bidaietan, musika eta hiztegia biak batera landu nahi bazituen ere, lehenengo eta behin, Tours-en zegoela, hiztegiari eskaini zion denbora gehiena musika ikasketak baztertuz, eta ondoren, aldiz, Bruselan eta Kolonian, hiztegia albo batera utzi zuen musikan aritu ahal izateko.
|
|
|
«muchas veces[...] he considerado cuanto daño hace en mí al vascófilo la música»310 Baina gauzak ondo
|
egin
nahi baitzituen Azkuek arlo jakinetan sakontzen saiatzen zen. Horrek ez zuen kentzen Azkueren bokazioa herri jakintza guztietara hedatzea zenik.
|
|
|
Autoritatedun hiztegia zen bada Azkuek
|
egin
nahi zuena, normatibo gisa funtzionatuko zuena. Hiztegiaren lehen partea ere halakoa izan zen, baina bertan hitz tradizionalak biltzen zirenez Azkueren interbentzioa erdal jatorriko berba batzuen iragazpen xumera mugatu zen.
|
|
|
Bereziki sabindarrek ez onartzeko kezka susma daiteke. Horragatik, Azkuek ez baitzuen hiztegia gauza eruditu eta zientifiko huts gisa planteatzen, baizik proiekzio sozial bokazioduna, korporazio baten babespean
|
egin
nahi izan zuen erdara euskara hiztegia, hiztegi nabarmen normatiboa izango zena.
|
|
|
Arturo Campion eta Mateo Zabalak egindako lan enpirikoek Astarloarengandiko ekarri filosofikoa mugatu arren, durangar autoreak pisu gailena zuen. Gainera, Azkueren lan gehienetan ohi zenez, lan deskriptiboa egiteaz gain, lan normatiboa ere
|
egin
nahi zuen, bizkaiera idatzi eredu bat finkatuz, ortografikoki, gramatikalki eta dialektalki. Urte asko geroago, 1925ean, aitortuko zuenez:
|
|
|
Esate baterako, azken aldian atzerritar izenen «inbasioa» gertatu zela eta haien lekuan euskal izenak ezarri nahi zirela esaten zen bitartean, aldi berean, atzerritar jatorriko kirolei baino ez zitzaiela leku egingo aitortzen zen (futbola, tenisa, croquet a...), frontoi bat sortzeko aukera printzipioz baztertuz. Era berean euskal baserri itxurako eraikin bat
|
egin
nahi zen, baina ez nekazari munduan zituen funtzioekin, baizik burgesentzako askaltegi gisa. Paradoxa hauek, Neguriko planteamendu osoaren adierazgarri dira.
|
|
|
Lan horixe bera izan zen Azkuek Euskal Herrirako
|
egin
nahi izan zuena. Gaiari buruz idatzi zuen lehen gogoeta teorikoan, 1901eko La música popular baskongada hitzaldian, argi azaldu zuen asmoa:
|
|
|
Batzutan autoreek espainolismo musikala erregionalismoarekin tartekatzen zuten (esate baterako Isaac Albeniz-i «Serenata española» eta «Iberia» modukoez gain «Catalonia», «Zortzico» edo «Navarra» aurkitzen zaizkio). Sarri ez da erraza esatea, bereziki euskal eta katalan autoreen kasuan, nazionalismo musikal berezitua
|
egin
nahian ari ote ziren ala espainiar musika baitako bariante erregionalistak sortzen. Anbiguotasuna areagotu egiten zen Gortazar moduan euskal nazionalitate musikala zein espainiarra biak errebindikatzen zituzten autoreen kasuan (Katalunian oso antzeko kasua eskaintzen zuen Felip Pedrellek).
|
|
|
«Mis propósitos al solicitar la cátedra eran, más que lingüísticos, políticos o patrióticos»13 Hau, da, Arana Goirik katedra linguistika lan erudituak egiteko barik, eragin soziala lortzeko eta bere proiektu politikoak sustatzeko erabili nahi zuela. ...gura zuen, ez «helburu politikoak» zentzu alderdikoian ulertuta bultzatzeko, baina bai politika linguistiko zehatz bat bultzatzeko (hizkera literarioa modu jakin batean arautuz eta eredu hori Bizkai osoan zebaltzeko asmoa bultzatuz, euskarari ordura arte izan gabeko sarrera emanez eskoletan etab.). Horregatik, boteregune txiki baina erreal hori Azkueren eskuetan egonda, Arana Goirik hari aurre
|
egin
nahi izan zion. Lakak bi estrategia desberdin antzeman ditu horretarako.
|
|
|
Bizkattarra. Izan ere, Euskalzaleren ale guztietan egutegi txiki bat zetorren bezala, Arana Goirik ere antzeko zerbait
|
egin
nahi izan zuen, modu horretara bere ideologia, izendegia eta ortografia hedatzeko.
|
|
|
Euskal Erria aldizkarian argitaratu zen proiektu hori eta Gipuzkoako Diputazioari zuzentzen zitzaion66 Txurrukaren Akademiak xede nagusitzat aurrenik euskal hiztegi osoa biltzea, eta ondoren ortografia finkatzea zuen (justu Azkuek egiten zuen proposamenaren alderantzizko ordenan). Azkue Txurrukarekin harremanetan jarri zen, eta bere egitasmoa helarazi zion, are Euskalzaletik sustengua emanez67 Txurrukaren asmoa baina Azkuerenetik aldentzen zen, ezen batik bat hizkuntzaren inbentario bat
|
egin
nahi zuen, «salvar, siquiera sea para la historia, los restos de la lengua Euskara», hizkuntza arautu eta suspertzeko itxaropen handirik gabe68.
|
|
|
1900 urtearen hasieran, ezustean, Anton Abadiaren alargunak, Basilio Joanategiren bitartez, Azkueri euskararen aldeko proposamen bat
|
egin
nahi izan zion. Azkuek Hendaiako gazteluan tratatu zuen auzia Abadia anderearekin, eta hura diru bat uzteko prest agertu zen Euskal Akademia sortzeko.
|
|
|
Nork eman die horretarako esku? »106 Inork hautatzeko eskubidea eman ez arren, ohartu Broussain eta Azkue Hendaiako planari lausoa iritzirik hura interpretatu nahian ari zirela. Gainera ez zebiltzan bakarka edo gauzak beren gogora
|
egin
nahian, baizik pertsona kualifikatuenekin adostu nahian. Broussainek, aipatu denez, Adema, Guilbeau, Hiriart eta Daranatzekin kontsentsuatu nahi zituen izenak.
|
|
|
«Garbi dagoena, hori bai, beste hau da: Aranaren isilpean
|
egin
nahi dutela Broussainek eta Azkuek corpusplangintrarako formulazio alternatiba hori. Horretaz ez dago duda zipitzik»115 Eta froga gisa aipatzen du Broussainek zeukan asmoa Arana Goiri baztertuz «notre petit conciliabule» antolatzeko, eta hartan proposatzeko Akademiarako izenak116 Eta bai, Broussainen asmoa 1901eko azaroan Azkue eta beste batzuekin talde txikian biltzea zen, Arana Goiriri ezer esan gabe, akademiko posibleez mintzatzeko.
|
|
|
Hola, otsail eta martxo artean Adema, Broussain, Guilbeau, Darricarrère, Daranatz, Azkue, Campion eta Arbelbide gutun gurutzatze etengabean aritu ziren soluzioren bat topatu nahian. Antza Arana Goiri ere egoeraren larriaz jabetu zen, eta zerbait
|
egin
nahi izan zuen.
|
|
|
Azkue oso kontziente zen Arana Goirik izen handia zuela, Azkuek berak baino oihartzun sozial zabalagokoa. Horregatik, aurrerantzean, Azkuek
|
egin
nahi zuen hiztegia benetan prestigiotsua izan behar zen, jeltzaleek ere onartzeko modukoa eta horretarako bere izen soila baino zerbait gehiago behar zuen. Ez da dudarik Zurtzaingo elkarte honek hein handiz lehenago Azkuek Euskal Akademiari esleitzen zion papera bete behar zuela:
|
|
|
Beraz Azkueren asmoa euskal ikastetxe berri bat sortzea zen. Probisionalki (lau sei urtez), Zurtzaingoa antolatu bitartean, Plöermel anaiekin
|
egin
nahi zuen akordioa haiek har zezaten ikastetxearen ardura. Baina irakasleeskola sortu bezain laster zurtzainen eskuetara igaroko zen guztia.
|
|
|
Gainera ezin esan daiteke Eliza oso ausart ageri zenik estatuaren arau linguistiko honi aurre egiteko: zerbait
|
egin
nahi zuen baina kontu handiz.
|
|
|
Hola 1924ko maiatzean Primo de Rivera Euskal Herri ingurura joateko izan zenean, Azkue harekin biltzen saiatu zen. Bi eskari
|
egin
nahi zizkion: batetik euskarazko idazkientzako baimena eman zezala eta bestetik herri euskaldunetako eskoletan, parte batez behintzat, hizkuntza hau erabiltzeko eskubidea eman zezala.
|
|
|
Gutunean ez da zehazten Azkuek zertaz hitz
|
egin
nahi zion hezkuntza ministroari, baina litekeena da euskara eskoletan sartzeaz aritu gura zuela pentsatzea. Ez dut bilera hori gauzatu zenik inon aurkitu.
|
|
|
Ohiko hezkuntzan bezala, seminarioko hezkuntzan ere euskarari tartea
|
egin
nahi izan zion Azkuek. Bilbotar irakasleak argi zekusan apaizgaiak euskara idatzian trebatzea interes handienekoa zela.
|
|
|
Izatez, bere hiztegi hirueledunaren segida
|
egin
nahi zuelarik, hots, erdara euskara sarrerak, Diputazioei jakinarazi zien, haien hitzaurrea euskaraz idatzi nahi zuela, euskalki gisa gipuzkera aukeratuz:
|
|
|
Beraz Azkueri buruz egundaino argitaratutako ikerketetan gorabeherak daude, auzi batzuk ondo aztertuta egonik, beste batzuetan hutsuneak ageriz, eta, larriena dena, interpretazio orokor baten gabezia nabarmenduz. Testuinguru horretan, zer ekarpen
|
egin
nahi dio liburu honek gaiari. Azkueren obra sistematikoki arakatu eta interpretazio global bat eskaintzea da asmoa.
|
|
|
I. partean Azkueren pentsaera aztertzen da, hots, bere mundu ikuskera, bere ideologia eta bere ideia gidak; II. partean Azkueren proiektuak aztertzen dira, hau da, zer egin zuen (edo
|
egin
nahi izan zuen) literatura arloan, musika arloan, hiztegigintza arloan, etab; Eta III. partean Azkueren botere plataformak aztertzen dira, hots, bere autoritatea ezartzeko sortu zituen (edo sortzen saiatu zen) eragin guneak eta horiek beste agente sozialekin izandako elkarrekintza.
|
|
|
Beraz Azkuek «separatisten aurka»
|
egin
nahi bazuen aski zitzaion Liga sostengatzea. Horren, ordez, eta Ligakoen politika zentralistaren aurka, alternatiba autonomistak bilatzeari ekin zion, jeltzaleak ere barne hartzen saiatuz.
|
|
|
Eta gutxiespen hauek ez ziren izendegiaren aferari lotutako anekdota koiuntural soilak, arazo sakonagoen agerpenak baino. Urte asko geroago idatzitako memorietan, José Artetxe gipuzkoar jeltzaleak aipatzen zuenez, gerraurreko urte haietan, Euzkadi egunkarira bidalitako artikuluetan Azkueren lanen bat nabarmentzen zuen bakoitzean erredakzioan zentsuratu egiten zioten400 Lekukotasun horrek baieztatu egiten du Bizkaiko alderdikideek (Euzkadi nagusiki haiek kontrolatzen baitzuten) mugatu
|
egin
nahi zutela Azkueren prestigioa, ez zedin gerta jeltzaleen begietan euskaltzainburua hizkuntza kontuetan autoritate gisa agertzerik. Azken finean jokoan zegoena hizkuntza arautzeko boterea zen.
|
|
|
Txosten honen bitartez argi izpi bat
|
egin
nahi dugu hezkuntza munduan hizkuntza aldaera eta erregistroei buruz plazaratu diren gomendio, jarraibide eta orientabideen gainean, eta ahal dela hezkuntzan, bai gela barruan, bai gelaz kanpo, berauek lantzeko orientabide batzuk eman. Egokiagoa iruditu zaigu lehenik eta behin zenbait kontzeptu argitzen hastea, oinarrizkoenetatik hasita, gero norberak ikastola bakoitzaren egoera soziolinguistikoaren arabera zehaztu dezan hemen egingo dugun proposamena.
|
|
|
Bestalde, gazteek ez dute hitz
|
egin
nahi gurasoek, zaharrek egiten duten bezala. Gazteek euren hizkera nahi dute, taldearekin identifikatzen dutena, eskapu egiten diote zaharren berbeta moduari5.
|
|
|
Horiek horrela, beharrezko gertatzen zen oinarrizko auzi honetan Euskaltzaindiak bere jarrera eta burua ager zezan. Eta hain zuzen, hori
|
egin
nahi izan du Adierazpeneko 5 puntua eman duenean, eta bai horren segida eta hazkunde den Agiri hau ematean ere.
|
|
2009
|
|
|
Hala
|
egin
nahi du aurrerantzean ere. Horren erakusle ere bada liburu hau, itxia baino, gonbit irekia baita, modu gozo eta adierazgarri batean erakutsi nahi dituena aspaldiko erakunde baten izaera eta egitateak, asmo eta esperantzak.
|
|
|
Euskaltzaindi berriak ez dio errealitateari muzin
|
egin
nahi eta ez du bolizko dorrean bizi nahi. Aitzitik, euskalgintzan ari diren erakunde anitzekin harremanak estutu nahi ditu, hitzarmen bidez nahiz beste formularen bat erabiliz.
|
|
|
Adi egon behar dugu lexikoaren ikuspegitik hitz berriak nola sortzen diren. Lexikografia eguneratu
|
egin
nahi dugu, eta premien arabera jokatu. Euskaltzaindiak berak bere kabuz ezin du egin, baina horretan ari diren beste batzuk koordina ditzake.
|
|
|
–Historia sozialaz dihardu Proiektuak; hortaz, ez da Linguistika edo Filologia, ez da Soziologia soila: gizarteko historia
|
egin
nahi du eta iraganetik denboran zehar datozen edukiak bilatu behar ditu, ikertu, ordenatu, aurkeztu eta hedatu?.
|
|
2010
|
|
|
Lelo horren azpian buru belarri borrokatu zen modernismoaren aurka. Ahozkotik idatzira pasatzean, hots, sermoiak litterae bihurtzean, lotu
|
egin
nahi zituen erlijioa eta artea. Agirre plan zabalago, hots, instantzia diskurtsibo zabalago?
|
|
|
Bertan agertzen dira kristauaren erantzukizuna, bete gabeko lanak, bekatuak eta desbiazioak. Agertzen dira egin ezina,
|
egin
nahi ezina, eta baita, egiten jakin eza: dotrina ahaztea, Mandamentuak urratzea?
|
|
|
Ildo honetatik, hizketa egintzak sailkatzea bera ere hipotesitzat hartu beharra dago. Sermoiek duten azken helburua argitzeko ahalegina
|
egin
nahi badugu, nekez onartuko da hizketa egintzen artean erlazio hierarkikorik ez dagoenik.
|
|
|
Modulu honetan sermoien analisia interakzionismo sozio diskurtsiboaren ikuspegi eta planteamenduaren barruan
|
egin
nahi da, Bronckart autorearen eta Genevako Eskolaren ikusmoldeei jarraiki. Zein opzio teoriko daude eredu horren oinarrian?
|
|
|
Horrenbestez, hiru pauso horiek emanda, aztergai diren bi fenomenoak, marka arrasto izatetik, dimentsio sozio diskurtsiboraino aztertzen dira. Bide osoa
|
egin
nahi da.
|
|
|
Horrela bada, baztertu
|
egin
nahi du Ducrotek hiztun bakarraren ideia, enuntziatu bakoitzak egile bakarra eta bat bakarra duen ideia, hizkuntzalaritza modernoa deitutakoaren azpian antzeman daitekeena: Lobjectif> > est> de> contester>, et, > si> posible, > de> remplacer? > un> postulat> qui> me> paraît> un> (op.
|
|
|
Pertsona izenordainen deskripzioa
|
egin
nahi bada, ezinbestekoa ikusten dugu subjektuen balioak eta subjektuen arteko erlazioak planteatzea. Erlazio horiek hainbat balio biltzen dituzte, eta subjektu psikosozialak zehatzago, konplexuago eta sakonago definitzeko argi iturri dira.
|
|
|
Aplikazioari begira, sentimendua eta faktore emozionala nagusitu behar dira, eta, horrenbestez, ikusi da adibidegintza estrategia heteroerregulatzaile gisa agertzen dela. Hartzailea betetzaile
|
egin
nahi du sermoiak, aditu edo jakitun baino areago. Linguistikoki, Eliza erakundearen errepresentazio sozialak eta ideologikoak testu endogamiko gisa agertzen dira, gaien gehiegizko errepikatzean (ahozkotasun marka bezala) oinarrituta.
|
|
|
aipugintzaren fenomenoa? bazter ezinezkoa dela sermoiaren taxuzko karakterizazioa
|
egin
nahi bada. Sermoia instantzia enuntziatiboa ezaugarritzeko saiakera egin dugu, beti ere tradizio katolikoaren barneko sermoia.
|
|
|
Hogeita bost urte egin ditu Ley Básica de Normalización del Uso del Euskera edo Euskararen Erabilera Normaltzeko Oinarri Legeak1 Berariazko jardunaldiak eratu ditu Euskaltzaindiaren Jagon Sailak, Sabino Arana Fundazioa lagun duela, mende laurdeneko urtemuga hori dela-eta. Balantze moduko azterraldia
|
egin
nahi zaio legeari, Jagon jardunaldi honetan. Lege horren sorrera, hezkuntza alorreko ibilera eta eskola emaitzak azalduz ibilera horren balio irizpena egitea eskatu zait Jagon Sailetik.
|
|
|
Oinarri legea da EEN. Euskal Autonomia Erkidegoak inoiz eman duen oinarrilege bakarra, oker ez banago84 Garrantzi bereziko legea
|
egin
nahi izan zuten EAEko herritarren ordezkari demokratikoek, EEN prestatu eta onartu zutenean. Dakidala,, oinarri lege, rik ez da geroztik egin85 Tramitazio luze samarreko legea izan zen, bestalde, EEN.
|
|
|
menderatzen dituela euskara eta gaztelania? Esaldiari iruzurrik
|
egin
nahi ez bazaio, argi dago edozein gaitasun mailak ez duela balio.
|
|
|
Bistan da parez pareko elebitasun praktikoaren helburutik urrun dagoela eskola errealitatea. Bistan da, orobat, pauso garrantzitsuak eman direla elebitasun xede horretarantz eta, bide horretan aurrera
|
egin
nahi bada, eskola esparruko saio isolatuak gaindituz gizarte alor desberdinen interakzio eskema zabalagoetan oinarritu dela herri aginteen eta gizartearen jarduna. Jakite kontuak egite kontuarekin lotu dira, bereziki.
|
|
|
egiten da, eskola (askotan unibertsitatea) amaitu eta berehala. EEN legearen balantze orekatua
|
egin
nahi duenak kontuan izan behar du hori ere.
|
|
|
Aurrez inork definitu gabeko ibilbidea eratzen eta osatzen ari dira EAEko eskolak, irakasleak, aholkulariak eta hezkuntza arduradunak azken hamar urtean. Aniztasun soziokulturala onartzen, kudeatzen eta euskarari bere lekua
|
egin
nahirik ari dira saio horretan, askotan aski era esperimentalean. EEN legeak dioenaz gainera beste hainbat kontu mahai gaineratu ditu, azken urteotan, etorkinen eskolaratzeak.
|
|
|
familia eta hurbileko ingurumen euskaldunenetan atzeraka doa, halako neurri batean, euskarazko (euskara hutsezko) bizigiroa. Datu garrantzitsua da hori, EEN legearen balioespen linguistiko zentzuzkorik
|
egin
nahi bada. Oso kontuan hartzekoa da hori eskolaren euskalduntze ahalmen osabetezkoa baldin badugu gogoan, ez nolabaiteko, euskal berniza?.
|
|
|
Haurren garapen kognitibo akademikoa gogor baldintzatzen da oraingo sistemanagusiaz, irakasleen (batez ere euskaraz ez dakiten maisu maistren) lan eskubideakhankapean hartzen dira, bakezko bizikidetza eta egia zientifikoa edo objektibotasunhistorikoa itzulipurdikatu egiten dira ikasmaterialen bidez eta, ororen buru,, garbiketa etnolinguistikoa?
|
egin
nahia nagusitzen ari da. Kontuak horrela segitzen badu,
|
|
|
Argi dago, beraz, hainbat lorpen ohargarri eskuratzeaz gainera insatisfakzio handi samarra sortu duela EEN legeak, alde batetik eta bestetik. Gutxi dira, hanhemen publikatzen eta esaten denari kasu
|
egin
nahi bazaio, oraingo egoerarekin asebeterik daudenak. Insatisfakzio giro horrek gero eta pisu handiagoa hartu du.
|
|
|
Euskalki berekoen artekoak are nabarmenago erasaten ditu. Lanean euskaraz
|
egin
nahi duenak berak ez bezala hitz egiten duen euskaldun jendearekin jardun behar du gero eta maizago, eta selektiboa izan behar du maiz bere solaskidetzan. Ez da hori oso lan erraza, ezin gaindituzkoa ez bada ere.
|
|
|
Gradualtasuna ezin izan liteke, ondo bidez, desaktibazio mugagabearen estalki. Bada ordea gure artean, gainerakoan aski legearen bidetik ibili zale izanik halako esaten edo
|
egin
nahi izaten duenik. EEN legeak berekin duen handicap ohargarria da, nolanahi ere, hainbaten desaktibazio ikuspegia.
|
|
|
Ondorio nabarmena ateratzen da hortik: eskolan aurrera
|
egin
nahi bada normalkuntza kontuan, eskolan baino hagitz sendoago, sakonago eta zabalago gizarte bizitzan egin behar da lan: hizkuntza normalkuntzak gizarte osoan jardun behar du buru belarri, mintzajardunaren gizarte moldaeran funtsezkoak diren esparruei, jardun guneei eta harreman sareei orain arte ez bezalako atentzioa eskainiz.
|
|
|
multzo biak batuz, gehiengo zabal zabala. Euskaraz dakien eta hala
|
egin
nahi lukeen hainbatek, goiko motibo horiek direla medio, erdaraz egin behar izaten du maiz. Salbuespen bakanak alde batera uzten badira, gauza bat dago argi:
|
|
|
Interesgarri izanik ere ez dira eztabaida guztiak, ordea, probetxu handiko. Zertan zentratu luke eztabaidak, hortaz, euskara erdaren elkarbizitzan aurrera
|
egin
nahi bada. Benetako helburua elkarbizitza hori baldin bada, eta irtenbiderik gabeko zuloan erori nahi ez badugu, garbi dago galdera nagusiak zein izan behar duen:
|
|
|
Hori da inor gutxik entzun nahi duena eta are gutxiagok onartzen eta kontuan hartzen duena. Noiz arte segitu behar du ez ikusiarena
|
egin
nahi horrek. G. H. Jenkins ek (2000) galesarentzat aurreikusia duen terminal decline hori azken hiztun talde euskaldunoi zeharo gaineratu eta guztioz erabat jabetu arte?
|
|
|
Ikerketa honetan konparaketa
|
egin
nahi dugu Euskal Herrian, iparraldean nahiz hegoaldean, sortuak diren ikasle helduen eta Euskal herritik kanpo sortuak direnen artean, hots herrikoen eta etorkinen artean, ikasleen sorlekua delarik definizio irizpidea.
|
|
|
10 1« Nozio batzuk ikasi nahi ditut», 2« Erranaldi sinple batzuk ulertu nahi ditut», 3« Irratia, telebista ulertzeko gai izan nahi dut», 4« Adiskideekin mintzatu nahi dut sinpleki», 5« Eskolan euskara ikasten duten nire haurrak lagundu nahi ditut», 6« Lehen hizkuntza bezala euskara nire haurrei transmititu nahi diet», 7« Euskaraz ere bai nire lanbide jarduera
|
egin
nahi dut», 8« Lanbide bat euskararen bidez eskuratu nahi dut», 9« Euskaraz frantsesez bezain ontsa mintzatu nahi dut», 10.
|
|
|
Euskaraz ere nire lanbide jarduera
|
egin
nahi dut.
|
|
|
Halere helburu honi hurbil zaio. Euskaraz ere bai nire lanbide jarduera
|
egin
nahi dut (7)?, aski ongi sailkatua da bosgarrena izanez: orotara %23 Arrakasta berdintsua du ikasle etorkinetan (%22) eta herrikoetan (%23).
|