|
2000
|
|
|
Portalisen atariko hitzaldi hori euskaratzea lan nekeza dela ezin aitzi... ondo
|
egin
nahi izanez gero. Garai baten isla dira horren pentsamendua eta horren esanak, Frantziako Iraultzak une jakin batean asmatu zuen hizkera berriaren adierazle.
|
|
|
Esan zuen Darwinek, bere" emozioen adierazpenean", Frazerrek egindakoa bezalako okerra egin zuela honakoa pentsatzean: " gure arbasoek, haserre zeudenean, kosk
|
egin
nahi zutela" azalpen nahikoa dela haserre gaudelarik gure hortzak zergatik erakusten ditugun jakin dezagun. Esan zuenez, esan liteke Darwinengan egokia dena ez direla halako" hipotesiak", baizik eta" sistema batean gertakari guztiak jarri izana" —gertakarion sinopsia egiten lagundu izana—.
|
|
|
Kanpora irten ezin den sentimendu andana bat, sentimendu guztiek aurrera
|
egin
nahi baitute eta irtenbidean trabatuta geratzen baitira.
|
|
2001
|
|
|
Nahiz eta niri Homero ongi eta ugari dakizun erakustaldia behin eta berriro agindu, bistan da iruzur egin didazula, erakustaldira hurbiltzeko ere asko falta zaizularik. Zuk ez duzu esan ere
|
egin
nahi hain sakonki menperatzen dituzun gauza hauek zein ote diren, nahiz eta nik aspaldi honetan behin eta berriz erregutu.
|
|
|
" Nik, beraz, jakintza ezeztatu behar izan nuen, honela sinesmenarentzat leku egin ahal izateko" (B XXX (E48)). Horrela Kantek ez du sinesgaiztasunaren alde
|
egin
nahi; aitzitik, praktikaren benetako garrantzia azpimarratu nahi du bere oinarri okerrak baztertuz. Horrela borrokatuko dira fatalismoa, fanatismoa eta sineskeria, eta arrazoimenaren interes nagusia defendatuko da4.
|
|
|
Hau da, sasi ongiak, sasi egiak, sasi ederrak. Horrelako ametsak egiten ditugunean, sarkin bat azaltzen da gugan, gogoan bertan, sasigogo horiek argitzen, defendatzen, maitagogoari iruzur
|
egin
nahian. Gezur sarkina.
|
|
2002
|
|
|
Zigor etxeen administrazioaren inguruan jaso ohi diren iritziak bateratzea eta adostea ez da, noski, batere samurra, gizabanako bakoitzak, zein den bere disposizio hasierakoa, nondik datorren eta zein helburu duen, zorroztasunzein induljentzia neurri desberdin eta kontraesankorrak proposatzen baititu. Zenbaitek ahaztu egiten du egindako okerrengatik atxiloturik dagoen presoa ere, beste edozein gizaki bezala, izaki sentibera dela; beste hainbatek, berriz, ez du ikusi nahi preso horien egoera zigortuta dagoenarena dela; batzuek presoen miseriak leuntzen lagunduko lukeen edozein gozabideri muzin
|
egin
nahi izaten diote, eta beste askok aldiz zigor etxeetan ezinbestekoak diren diziplina neurrien balio eta gizatasun eza aldarrikatzen dute.
|
|
|
Benthamen apustua ustezko kontrolaren eraginkortasunean datza, hau da, presoa une oro ikuskatua sentituko da, ez daki noiz dagoen begia berari so eta, badaezpada ere, ez du jarrera gaiztorik egingo. Norbere barruan txertatuko du kontrolatzailea deliturik
|
egin
nahi ez izateraino, bergizarteratzeraino. Ordu arteko ereduak, kontrolatzaile/ zaintzaile ugari ezarriko ditu arau urratzaileak atxikitzeko eta zaintzaile kopuruak delituaren ezabaketan eragin zuzena izango du.
|
|
2003
|
|
|
— Eta nire ustez Fedrok zuzen dio. Horregatik batetik nire ekarpena eskaini eta mesedea
|
egin
nahi diot, eta bestetik oraingo egoeran hemen gaudenontzat egokia iruditzen zait jainkoa ohoratzea. Eta zuek ere iritzi berekoak bazarete, hitzaldietan nahid ko denbora pasa izango genuke.
|
|
|
— Zure ustez, Sokrates, zein da maitasun eta desio horien zioa? Ez al zara konturatzen zein arraro jartzen diren animalia guztiak ume
|
egin
nahi dutenean, lurrekoak zein hegalariak, denak gaixoturik b eta maitasunez beteta lehenik elkarrekin batzearekiko eta bigarrenik jaioak elikatzearekiko, eta berauen alde prest daude baita ahulenak indartsuenekin ere borrokatzeko eta hiltzeko, eta baita gosez irauteko eta beste edozer egiteko ere haiek elikatzeagatik. Batek pentsa lezake gizakiek hori guztia arrazoituta egiten dutela, baina zein da animaliak maitasunez horrela betetzeko arrazoia?
|
|
|
Beraz giza-izaera bitan erdibitu zenez, zati bakoitza bere erdiaren falta sentituz, elkartu egiten ziren. Eta besoekin besarkatuta eta elkarri lotuta, atzera batzea desiratzen, gosez hiltzen ziren eta bestelako utzikeriaz, bereizirik ezer
|
egin
nahi ez izateagatik. b Eta erdietako bat hil eta bestea gelditzen zenean, gelditutakoa beste bat bilatu eta lotzen zitzaion, bai osoaren emakumezko erdia topatuta (orain emakumea deitzen dioguna) bai gizonezko erdia, eta horrela hiltzen ziren. Baina Zeusek errukiturik beste irtenbidea asmatzen du eta beren sexu organoak aurrealdera aldatu zituen, ordura arte kanpoan baitzituzten eta ez zuten elkarrengan sortu eta erdibitzen c lurrean baizik txitxarrek bezala.
|
|
|
Horretan ere ez zidan berehalakoan kasu egin, d hala ere denbora igarota nire esanetara etorri zen. Etorri zen lehenengo aldian afaldu orduko alde
|
egin
nahi zuen, eta aldi hartan, lotsaturik, alde egiten utzi nion. Baina atzera zelata jarrita, afaldu ondoren hizketan aritu nintzaion gauean berandu arte eta, alde egin nahi izan zuenean, berandu zela aitzakia jarrita, gelditzera behartu nuen.
|
|
|
Etorri zen lehenengo aldian afaldu orduko alde egin nahi zuen, eta aldi hartan, lotsaturik, alde egiten utzi nion. Baina atzera zelata jarrita, afaldu ondoren hizketan aritu nintzaion gauean berandu arte eta, alde
|
egin
nahi izan zuenean, berandu zela aitzakia jarrita, gelditzera behartu nuen.
|
|
|
Norbait hori ezik beste edozer gauzaren atzetik joateagatik eta lortu nahian ekintza horiek egitera ausartuko balitz, filosofiaren irain handienak jasoko lituzke. 183 Baina batek norbaitengandik dirua hartu edo kargu ala beste edozein agintetan jardun nahian maitaleek maiteekiko egiten dituzten ekintza berberak
|
egin
nahi izango balitu, eskaeretan erreguak eta arrenak egin, zinak egin, ateen aurrean etzan eta esklabo batek ere onartuko ez lituzkeen esklabotzak onartu nahi izan, bai lagunek eta bai etsaiek ekintza horrela egitea eragotziko liokete, azken hauek koipekeria eta doilorkeriaz gaitzetsiz, eta besteek errieta egin eta b ekintzez lotsatuz. Hori guztia egiten duen maitaleak ordea badu graziarik eta usadioak irainik gabe egiten uzten dio ekintza guztiz ederra egingo balu bezala.
|
|
|
Baina Dion eta Dionisioren ondorengo Dionisio Gaztearen arteko erlazioak okertu ondoren Platonen egoera zaildu egin zen eta Atenasera itzuli zen. Hirugarren aldi batez itzuli zen Sirakusara 361ean Dion eta Dionisioren arteko bakeak
|
egin
nahian, baina saiakera hori gaizki ikusia izan zen eta doi doi egin zion ihes heriotzari Tarentoko pitagorikoek bere alde egin ondoren. Hala, Platonen harremanak Siziliarekin ez ziren guztiz alferrikakoak izan, bizipen horien guztien ondorioz Legeak idazlana idatzi baitzuen.
|
|
|
Orduko hizkeraz hornitua, eta frantses hizkuntzaren aldi klasikoan burutua eta kokatua. Horren mezua ohargarri
|
egin
nahi izan diogu egungo euskal irakurleari, garai jakin bateko filosofia juridikoaren adierazle eta geroko eraginaren iragarle.
|
|
|
Ez baitira, maiz esan izan zaigunez, giza muga saihestezinen emaitza baizik; berezko zientzi metodo batek ez du horientzako lekurik; eta metodo hori hain da ahaltsua ezen giza idiosinkrasia hutsak ezin baitu haren arrakasta luzaroan eragotzi. Ikuspuntu honetatik, parti pris zientifikoaren adibideak anekdota mailara murrizten dira, eta haien garrantziaren ebaluazio horri
|
egin
nahi zaio erronka entsegu honetan. Esandakoaren egiantzekotasunak, bere horretan, halako erronka beharrezkoa dela adierazten du.
|
|
|
Zientziagintza ‘normaldua’, Kuhnek erabiltzen duen zentzuan, existitzen da. Iraultzaile ez diren edo, zehatzago esateko, oso kritikoak ez diren profesionalen jarduera da; une bateko dogma nagusia onartzen duen zientzia ikaslearena; hari desafio
|
egin
nahi ez dionarena; eta teoria iraultzaile berri bat onartzen duenarena soilik beste gehienek onartzeko prest baldin badaude —hau da, modan jartzen bada— Moda berri bati eusteak beharbada hura inposatzeko behar izan zenaren besteko kemena behar du.
|
|
2004
|
|
|
Eta gauza guztiez zalantza
|
egin
nahi izan dudanean ziurtasunez ezagutu dudan gauza bakarra nire eta Jainkoaren existentzia izan bada, hala ere, Jainkoaren gaitasun amaigabea ezagutu ondoren, ezin ukatuko dut berak gauza asko sortu dituela edo sor ditzakeela, eta horrela ni munduko zati izango naiz, unibertsoko izaki guztien artean.40
|
|
|
Descartesek aurreiritzi guztiak baztertzea ezinbesteko urrats gisa joko du filosofiaren eta egiaren bilakuntzaren bidetik aurrera
|
egin
nahi duen edozeinentzat. Bere lanetan behin eta berriro agertzen den ideia da hau, eta horretaz jabetzeko bere Filosofiaren hastapenen hasieran egiten duen baieztapena ekar dezakegu harira:
|
|
|
Bere helburua bestelakoa izango da. Dena eraisteak, gure pentsamenduan biltzen den guzti guztiaz zalantza egiteak, sakonera handiko apustua dakar; eta horren bidez egia bilatzeko erronkari aurre
|
egin
nahi dio sendo, suposatzen duelako berak dakienean, berak ikasi duenean, ez dagoela egia fidagarririk eta segururik, eta, bestalde, seguru dagoelako egia izan badela, baina ez ordura arte berak ikasi duen ezertan. Egia aurkitu behar badu oinarri berri batean sustraitu du bere ezagutza, ez fedean eta ez beste inolako agintetan.
|
|
|
Husserlentzat Descartesen jarrera nahitaezko abiapuntua izango da oinarrien arazoari modu erabakian aurre
|
egin
nahi bazaio.17
|
|
|
...escartesen modura esan genuke ezagutzatzat jotzen dugun honetan, baita gaur egun ere, sinesmen karga oso handia dagoela, konfiantza eta konbentzimendu handiegia, eta fede itsua dugula gure garaiko zientziaren eta teknologiaren indarraz; eta horrexegatik garai haietan bezain beharrezkoa izango dela gaur egun zalantzari ekitea, giza bizitzaren eta munduari buruzko ezagupenaren hastapenez hausnarketa
|
egin
nahi badugu behintzat. Zalantza egin, beraz, geuk ere, eta ez onartu mengel baten moduan eskolan edo gaurko erretorikaren eta dogmatikaren pulpitu goren diren komunikabideetan edo informazioaren sareetan esaten diguten guztia, eta ez egin geureak era itsu itsuan zientziaren emaitzak, ezta hastapenak ere, gure bizitza alde guztietatik zipriztindu behar duten egia absolutuak balira bezala.
|
|
|
... argi ikusten dut, tximista batean bezala, ez bakarrik pentsa dezakedan ezein deskribapenek ez lukeela balioko erabateko balioaren bidez esan nahi dudana deskribatzeko, baizik eta edozein pertsonak aditzera emango lukeen edozein deskribapen esanguratsu, bere esanahiarengatik, ab initio arbuiatuko nukeela... baina ez oraindik ez ditudalako adierazpen zuzenak aurkitu, baizik eta zentzurik eza beren esentzia bera delako. Izan ere, beraiekin
|
egin
nahi nuen guztia mundutik haratago joatea zen, eta horrek esan nahi du hizkuntza esanguratsutik haratago (65).
|
|
|
Bide luze eta neketsua, zinez, Cencilloren eskutik proposatzen duguna, baina egin beharrekoa etikaren arloa gure apeten, arima egoeren edota uste erdi ustelen gatibu
|
egin
nahi ez badugu eta erlatibismo hutsean eroriko ez bagara.
|
|
|
izate den heineko izatea ren (to on he on) zientziaren eraikuntzan porrot egina baitzuen Aristotelesek, halabeharrez eta ezinbestez. Porrot ohoregarria bezain ekidinezina, ordea; bera baitugu inor baino lehenago eta sakonago horretan saiatu zen filosofoa, batetik, eta, bestetik, izate den heineko izatearen zientzia
|
egin
nahi izatea, hizkuntzaren forma logikoa hizkuntzaren bidez adierazi nahi izatea bezain ezinezkoa baita. Platonek itxuren mundutik haratagoko hodeiertz batean kokatzen zuen ideien (eidon) errealitatea.
|
|
|
Lehenik, argitzen digu zer den esan ahal daitekeena; natur zientziaren perpausak, perpausok filosofiarekin zerikusirik ez dutelarik. Bigarrenik, esaten digu filosofiaren metodoa natur zientziaren perpausak besterik ez esatean datzala, eta hartara, hirugarrenik, metafisika
|
egin
nahi den bakoitzean ohartarazi behar dela metafisikako perpausetan badirela beti esanahirik eman ez zaien zeinuak. Laugarrenik, eta munta handikoa, hori guztia metodo bat dela; metodo" guztiz zuzen bakarra", bai, baina metodo bat besterik ez.
|
|
2005
|
|
|
3 Ez da, horratio, egia osoa batzuek diotena, justizia atributiboak xede dituela erkidegoari dagozkion gauzak, eta adierazlea, partikularren gauzei buruzkoak. Aitzitik, norbaitek gauza baten legatua
|
egin
nahi badu, justizia atributiboa darabil eta estatuak ogasun publikotik itzultzen badu herritar batzuek eman ziotena, ez darabil besterik justizia adierazlea baino. Zinez, desberdintasun hori azpimarratu zuen jada Ziroren maisu batek.
|
|
|
Ohartarazi
|
egin
nahi dugu, bukatzeko, hizkuntzak gizakiaren garapen etiko moral honetan duen papera, era laburrean eta ezberdinean bada ere, aztertua izan dela jada gorago, hain zuzen, elkarrizketak gizakiaren izaera sozialean duen garrantzia kontsideratzerakoan130.
|
|
|
Hizkuntza eta bizia kontzeptu bananezinak dira eta, esparru honetan, ikaskuntza birsortzea baino ez da" 145 Hemen aurkitzen dugu, berriz ere, gizatasunaren eta linguistizitatearen arteko sakoneko lotura, zeinen arabera ezinezkoa den gizakia aztertzea bere hizkuntza kontuan hartu gabe, ezta hizkuntza ikertzea ere berau erabiltzen duen gizakia kontsideratu gabe. Honek, jakina, badu eraginik ikas irakas estrategia ezberdinak diseinatzerakoan, ze" hizkuntza, nahiz eta lehen begiradan horrela dirudien, ez da egiaz irakasten uzten baizik eta bakarrik gogoan esnatzen", eta, zentzu honetan, irakasleak ikasleari" hizkuntza bere kabuz eta bere baitatik garatzen hasten deneko haria bakarrik eskain" diezaioke146 Hizkuntzak bere izateari uko
|
egin
nahi ez badio eta benetan hizkuntza izan nahi badu, gizakiarengandik pasiboki onartua izatearekin batera, ezinbestekoa du gainera honengandik berpiztua eta etenik gabe berraktibatua izatea. Hizkuntzen ikas irakaskuntza, beraz, perspektiba honetatik antolatu behar da, ze orduan bakarrik lagundu ahal izango dio honek gizakiari, bai bestelako mundu ikuskerak ezagutzen eta ulertzen, baita hauei esker bere mundu ikuskera propioa aberasten eta bere burua osatzen ere.
|
|
|
" Karaktereak", honela dio," gizaki bat beste gizaki batengandik ezberdintzen duen singulartasun guztiak biltzen ditu, gizaki hori beti ere izaki fisiko, intelektual eta moral bat bezala behatua delarik" 29 Indibidualitate hitza maila filosofikoagoan gelditzen den bezala, karaktere hitza gertuago dago errealitatetik eta, azken batean, beronek gizakiaren barne indarraren eta kanpo zirkunstantzien arteko loturaren emaitza islatzen du. Kontua da, ordea, bi kontzeptu hauen arteko bereizketa nahikoa teorikoa dela, bederen antropologia pedagogikoa edo pedagogia antropologikoa
|
egin
nahi duenarentzat: gizakiaren indibidualitatea, beti eta derrigorrez, zirkunstantzia jakin batzuetan eta ezaugarri zehatz batzuekin agertzen da, alegia, karaktere batekin.
|
|
|
Irudimenaren egiazko esentzia honetan datza, hain zuzen, aurkeztezina dena aurkeztu nahi izatean, inkonpatiblea dena lotu nahi izatean, ezinezkoa dena posible
|
egin
nahi izatean.50
|
|
|
ze hau berez (benetako bitartekaritza bat ematen den beste edozein gauzetan bezala) zerbait propioa eta ulertezina da; ze berau ideia bati esker eta ideia beraren barruan bakarrik bildutako zerbait da, hain zuzen, guretzat eta gure irudikatzeko erarentzat guztiz banandua agertzen diren elementuak elkartzearen ideiaren araberako zerbait. Hizkuntzaren ikerketak, egiaz, gizadiaren azken sakontasuneraino eramaten gaitu baina, kimerikotasunetik alde
|
egin
nahi badugu, ezinbestekoa izango da ikerketa hori hizkuntza ezberdinen analisiarekin hastea, alegia, hauen baitan gorputz izaera duen eta eraikitakoa den guztiaren zatitze arras hotz edota mekanikoarekin. Erabat gainditu beharrekoa da ideia bat:
|
|
2006
|
|
|
Baina, kultura homerikoaren barruan zuzenbidearekin egin behar den bereizketa kronologiko hori beste saiakera baterako utzirik, azken ohar bat jaso nahiko genuke jainkozkoak eta giza abereak lotzen dituen egiturari buruz; hausnarketa laburra
|
egin
nahiko genuke aurreko ataletan behin baino gehiagotan aipatu den ispiluaren metaforari buruz.
|
|
|
Horrelako malguki txikiek6 topa dezaketen kanpo oztoporik ñimiñoenak, edo barne nahasmenik ñimiñoenak ere, haien mugimendua aztoratzen du eta makina osoaren jarduera nahasten du. Mota horretako esperimenturen bat
|
egin
nahi dugunean, edertasunaren eta deformazioaren indarra neurtu nahian edo, kontu handiz aukeratu behar ditugu une eta leku egokiak, eta irudimena ere egoera eta jarrera egokian paratu behar dugu: gogamena erabat lasaitu, oroipenetan bildu, objektuan arreta jarri.
|
|
|
gustuei buruz eztabaidatzea antzua da. Humek erabateko erlatibismoari aurre
|
egin
nahi dio. Testu honek, hein handi batean, erlatibismoari aurre egin nahi dio, sentimentalismoari uko egin gabe.
|
|
|
Humek erabateko erlatibismoari aurre egin nahi dio. Testu honek, hein handi batean, erlatibismoari aurre
|
egin
nahi dio, sentimentalismoari uko egin gabe. Azken buruan, gustuaren arau batera nola irits gaitezkeen erakutsi nahi digu.
|
|
|
Hau da, giza ekintzari dagokionez, arrazoimena nagusi agertzen zaigu grinen eta emozioen aldean. Humek razionalismo mota horri aurre
|
egin
nahi dio.
|
|
|
Garbi dago humear teoriak zer hartu duen Humeren ideietatik: ekintza baten azalpena
|
egin
nahi dugunean, usteak eta desioak eman behar ditugu aditzera.
|
|
|
Dena dela, iruzkin labur bat
|
egin
nahi dut atal honi amaiera emateko. Beroaren kasua aipatu dugu, eta ikusi dugu beroa identifikatzeko eskuarki erabiltzen dugun bero sentipena ez dela ezinbestekoa beroa zertan den ulertzeko.
|
|
|
Boyle-k eta Newton-ek naturari dagokionez egin dutena da, hain zuzen, Humek
|
egin
nahi duena giza naturari dagokionez. Behaketa eta esperientzia dira giza naturari buruzko edozein trataturen oinarri metodologikoak.
|
|
|
Nolanahi ere, baliteke Platonek ideien eta gauzen arteko harremanez dioena adieraztekotan, edo gauza eta gertakizuna zuzenean esperimentatu eta gogoeta beraiek
|
egin
nahi dutenen ikuspuntua adieraztekotan, alegia, bileretako iritzien eta hedabideetako solasen aurkakoen ikuspuntua, baliteke, gorago aipatu ohiko ispilu bikote lauaren adibidea baino egokiagoa izatea makurtu eta ximurturiko ispilu birena, gauza bakar eta bera mugagabe ugalduz eta desitxuratuz.
|
|
2007
|
|
|
Horregatik esan dezakegu hizkuntzak berezkoa duela dimentsio humanizatzailea edo, bestela, hizkuntzak soilik ahalbidetzen diola gizakiari bere ingurunetik kritikoki urruntzen, gertatutakoari buruzko hausnarketa egiten,
|
egin
nahi duena aldez aurretik arrazoitzen... " Hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile horiek", finean," autonomiaren eramaile bezala" edo" autoerrealizazioaren eta bizitza pertsonalaren estiloaren baliabide bezala" dihardute, horrela gizakiak aukera duelarik" bere burua berak izan nahi duenaren arabera moldatzeko" 124 Hala ere, aurrekoaz gain, Lochek beharrezkoa ikusten du hizkuntzaren zeregin askatzaile hori hizketa ekintza konkretuetan aztertzea —bai orokorrean bai hezkuntzan—, ze hitz egite hutsak ez du besterik gabe gizabanakoa humanizatzen.
|
|
|
" Hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile horiek", finean," autonomiaren eramaile bezala" edo" autoerrealizazioaren eta bizitza pertsonalaren estiloaren baliabide bezala" dihardute, horrela gizakiak aukera duelarik" bere burua berak izan nahi duenaren arabera moldatzeko" 124 Hala ere, aurrekoaz gain, Lochek beharrezkoa ikusten du hizkuntzaren zeregin askatzaile hori hizketa ekintza konkretuetan aztertzea —bai orokorrean bai hezkuntzan—, ze hitz egite hutsak ez du besterik gabe gizabanakoa humanizatzen. Esate baterako," hizkuntza errepresiboa —mehatxuan edo gaitzespenean, kalumnian edo bidegabeko epaian agertzen dena— hitz egiteko modu emantzipatzailearen kontrakoa da" 125 Era horretan, bada, gizakiak —eta bereziki hezitzaileak— zaindu egin behar du bere hizketa, alegia, norbaitek bere buruaren eta besteen askapenaren alde
|
egin
nahi badu, egiaz," arau emantzipatzaile" batzuk bete behar ditu hitz egiteko orduan. Gure autoreak, arau horiek direla-eta, zera eskatzen dio adibidez hizketa egokiari:
|
|
|
Eta horrekin berriz ere nator tesi erabakigarrira. Baldin eta gure garaian gizatasuna babestearen eta errealizatzearen alde
|
egin
nahi badugu, baldin eta gizadia hondamendi handienetatik gorde eta gizagabetasunaren kontra egin nahi badugu, orduan zera da funtsezkoa: gizakiak elkarrizketara gidatzea eta beraiengan horretarako jarrera eta gaitasuna garatzea.
|
|
|
Eta horrekin berriz ere nator tesi erabakigarrira. Baldin eta gure garaian gizatasuna babestearen eta errealizatzearen alde egin nahi badugu, baldin eta gizadia hondamendi handienetatik gorde eta gizagabetasunaren kontra
|
egin
nahi badugu, orduan zera da funtsezkoa: gizakiak elkarrizketara gidatzea eta beraiengan horretarako jarrera eta gaitasuna garatzea.
|
|
|
Guk, euskaldun bezala, ezin diogu hezkuntzari eta hizkuntzari buruzko teorizazio propio bati uko egin, zeinak agerian edo ezkutuan, beti, gure jarduera pedagogikoa baldintzatzen duen: kontua da hezkuntzan, bestelako giza eta gizarte zientzietan bezalaxe, bilatzen eta aurkitzen ditugun arrazoiak ez direla hutsak baizik eta historiaz bustitakoak; eta, horregatik, gu geu gara esparru horretan egin, egiten eta
|
egin
nahi dugun horretaz arrazoi eman behar dugunak. Interesak edo beharrak eramaten du beti gizakia aztergai hau edo bestea, honela edo bestela, ikertzera —pentsamendua ez da inoiz itxuraz den bezain neutrala—; eta, gure kasuan, euskararen eta euskaldunon egoera kezkagarriak eramaten gaitu gure hezkuntzaz hausnarketa bat egitera.
|
|
2009
|
|
|
besteei buruz, haien zaletasunei buruz, benetan eta egiatan gertatu denari buruz ari direnean, zein eskubidez sartuko dute jokoan beren gustua? Baina, egia egiatan, gustu falta erabatekoa eta nolabaiteko arrunkeria da gorena denarekin gertuko eta senitarteko gisa
|
egin
nahi izatea eta behekoa denarekin atsegin moduko bat bilatzen saiatzea. Historialariari ezerk ez dio nazkarik ematen:
|
|
|
Kritikatuko dena, berriz, produkzio indarra galarazi, eragotzi edota kontrola dezakeen guztia izango da. ...dialektiko hutsera ekartzen dituena; arautzen dituen estrukturak, dela politikoki —alderdiaren agindupean historia gidatzeko marxisten asmoa, adibidez—, dela psikikoki —amaieran Freudek zituen nahietan edo, bide beretik, Lacanek desiraz egin zuen definizioan (faltatzat jotzen baitzuen) eta zikiratzea onartu beharra behin eta berriro errepikatzean— Arazo horiei hamaika modutara
|
egin
nahi izan zitzaien aurre, oraingoan dialektikoa ez den diferentziaren jarreretatik, ordea.
|
|
|
" Jabetza eta zapalkuntza harremanak gainditu beharrean, harreman horiek estatuaren inguruan orokortzearekin konformatzen den komunismo trauskil" baten arriskua ikusten du. " Alde batetik, komunismo mota honentzat jabego materialaren dominazioa hain da handia, ezen jabego pribatu gisa denok eskuratzeko modukoa ez den guztia ezereztu nahi baitu; talentuaz eta abarrez abstrakzio
|
egin
nahi du indarrez. Berarentzat bizitzaren eta existentziaren helburu bakarra, fisikoki eta zuzenki edukitzea da; langile kategoria ez da desagerrarazten, gizaki guztietara hedatzen baizik; komunitateak gauzen munduarekiko duen harremanean jabego pribatuzko harremana mantentzen da...
|
|
|
Jatorriari esker ere, ezaugarri baten edo kontzeptu baten batasunaren azpian gertakarien ugaria atzeman daiteke, horien bidez eta horiei esker eta horien aurka osatu baitira kontzeptu eta ezaugarri horiek. Genealogiak ez du denboran atzera
|
egin
nahi ahanzturaren barreiaduratik baino harantzagoko jarraitutasun handi bat bermatzeko; bere eginkizuna ez da iragana oraindik hor dagoela, orainean bizi bizirik, eta bideko oztopo guztietan hastapenetik marrazturiko forma bat ezarri ondoren, oraina oraindik isilpean lantzen ari dela frogatzea. Espezieen eboluzioaren antza edo herri baten patuaren antza duenik ezer.
|
|
|
Bertzalde, azpiatal honen alde tekniko bati ere aipamen berezia
|
egin
nahiko nioke: atal edo azpiatal bakoitzaren bukaeran zati (edo zatitxo) horren laburpen ttippi bat egingo dut.
|
|
|
Lehenik eta behin, koka gaitezen autore alemaniarraren testuinguru eta nahietan: ezagutzaren baldintzen azterketa
|
egin
nahi du, metafisika ezagutza objektiboa (edo zientzia, finean, berdina baita Kanten teorian) baden frogatzeko. Hainbertzetan errepikatutako bere galdera:
|
|
|
" Kausa" ohituraz ezartzen dugun kontzeptua baino ez da. Kantek, berriz, proposamen horren arriskua ikusirik, bere eragina lausotu
|
egin
nahi du, batik bat matematika eta natur zientziak salbatzearren. " Kausa" kontzeptu metafisikoa a priori ezagut daitekeela eta logikoa dela onartu zuen, hots, balio objektiboa eman zion:
|
|
|
Moderniaren kontraesan guziak (dituelako eta asko gainera, eta hori azaltzea izango da geure helburuetako bat) ezabatu dituztela uste dute batzuek eta kontraesan horiekin operatzen dute oraindik (adib.: etikaren lurreratzea, etika eta erlijioa, kristaua batik bat, separatzearekin etika desakralizatu dutela uste dute batzuek, eta bertute zein printzipio batzuen sakralizazioa egiten dute ondoren... ala metafisika ez dutela
|
egin
nahi esaten dute batzuek eta Jainkoaren ordezko operatzaileekin ibiltzen dira lasai asko...).
|
|
|
Descartes Erdi Aroaren aurka, Kant Descartes eta enpirista ingelesen aurka, Nietzsche Descartes eta Kanten aurka... Guk ere horiek egin zuten gauza bera
|
egin
nahi dugu, aurrekoaren kritika bat, eta horretarako historia moduko bat proposatuko dugu liburu honetan.
|
|
2010
|
|
|
16 Puntu honetan, hurrengo arazoa sorrarazten da: legeak izaera orokorra badu, baina lege horren asmoa engainagarria bada, pertsona zehatz bati kalte
|
egin
nahi diolako, orduan legea bidegabea da ala baliogabea. Legelariek esan ohi dute lege hori bidegabea dela, eta, ondorenez, horren aurkako errekurtsoa jar daitekeela, edo, bestela, haren kontra dolo salbuespena alega daitekeela.
|
|
|
Horretarako, bistan da, ahalegin bereziak egin behar dira, besteak beste, garaiotako ardurek urrundu ez ditzaten legelari euskaldunak zuzenbidearen klasikoetatik. Mendebaldeko tradizioan kokatuta, euskaraz bizi eta lan
|
egin
nahi duen legelari hori izan da gogoan, argitalpen hau prestatzeko tenorean.
|
|
2011
|
|
|
Sokrates Nietzscherentzat degenerazioaren prototipoa da arrazialki ere, haren instintoak endekatuarenak dira, haren intelektualismoa abere ustelduarena, eta munstrokeria horri darraika hari darraikan guztiak. Ikuspegi honetan izatea ez da Daseinari etorri, agertu, mintzatu egiten zaiona, ezpada gizakiak hura kontrolatu eta dominatu
|
egin
nahiko du, estreina teorikoki, gero teknikoki eta politikoki ere. Daseina bera abere razionala bezala zermugatua geratzen da.
|
|
|
" juzgatzeko ahalmena..., pentsatzeko ahalmena adina dena"), eta zuzentasun eta ziurtasuna, daukana dauka edo ez dauka, ezagutzak bezalaxe(" zientziak"). Gertatzen dena da, metafisikak munduaren izatea ezagutu
|
egin
nahi izan duela, ezin zuena (hori zientziei dagokie); eta apriori nahi zuela gainera ezagutu, are gutxiago ahal zuena. Metafisika ez da zientzia, haren burujope okerra izan da hori; baina izan daiteke, eta izan behar du, pentsaketa.
|
|
|
ihesean dago salbaziorako bidea, aukerarik dramatikoena ere kontuan hartuta, hau da, heriotza. [Poeta] mundu honekin nekatuta dago, eta ihes
|
egin
nahi du. Nolabaiteko aldea dago 66an pentsatzen zuenaren eta oraingo jarreraren artean.
|
|
|
Ezagutza ulergarrira ekarri nahi dugunean zerbait, beharrezkoa da arrazoimenaren laguntza; baina hori al da ezagutzeko modu bakarra? Hala da hitzen bidez adieraztea erabakitzen dugunean, hautemandakoaren sintaxi logiko bat
|
egin
nahi dugunean. Baina ez ote dago ezagutzarik hitzik gabe?
|
|
2012
|
|
|
Datu horri gehi diezaiokegu" kezkatuek" antolatutako ezein talderen babesik ere ez dutela nahi. Beraientzat oso garrantzitsua da gauzak modu" berri" batean
|
egin
nahi dituztela azpimarratzea, politikaren etorkizuna horri atxikita dago. Hemen Badiouk Deleuzerekiko duen hurbiltasuna azpimarratzen du; eta baita, bere arabera, Deleuzek Platonekiko duen hurbiltasuna ere, Deleuzek berak bere burua antiplatonikotzat jotzen badu ere.
|
|
|
Badiouk, Platonen filosofia berriz irakurriz, iraganera itzuli gabe gaur egungo munduari egokitzen zaion filosofia
|
egin
nahi du. Filosofiak ez baitu oraindik bere eginkizuna bete, oraindik filosofiaren garaian baikaude; ez postmundu batean, post guztiak egungo sofismak baino ez dira.
|
|
2013
|
|
|
Beraz, zaila da ulertzea erlijiozale horiek aditzera eman nahi dutena, hain kexu eta kezkati agertzen direnean. Agian ikusten ari dira hezkuntza sisteman urrats batzuk ematen ari direla erlijioari iskin
|
egin
nahian: hortik omen dator galbidea.
|
|
2014
|
|
|
(Parsifal gozatzean gozameneko fede txarraren orbana Puccini entzutean dugun gozameneko fede txarraren antzekoa da.) Horregatik izan zen Parsifal abiapuntu traumatiko bat handik aurrera erreakzio gisa sortuko zen opera saldoarentzat, ez aurrera ez atzerako puntua konpondu nahi zuten. Saiakera horien klabea Schonbergen Moises eta Aaron izan zen noski, ‘azken opera’
|
egin
nahi izan zuen azken egilea, operaren ezinezkotasunari buruzko baldintzei buruzko metaopera egin zuen: II. ekitaldiaren amaierako bat bateko haustura, Moisesen" O Wort, das mir fehlt!" desesperatuaren ostean, opera bat amaierara arte konposatzearen porrota.
|
|
|
Parsifal ek boterearengan (erredentorearengan) konfiantza inozo erabatekoa dauka eta ez du inolako arazorik jainkozko dimentsio noumenikoa errituaren ikuskizun estetiko bihurtzearekin. Moises eta Aaron-ek, ordea, ezinezkoa
|
egin
nahi du: operaren printzipioaren beraren aurka ikuskizun eszeniko musikalaren aurkazuzendutako opera bat izan nahi du.
|
|
|
Jarrera hori arima ederraren ispiluzko alderantzikatze moduko bat da, eskuak zikindu nahi ez dituena, bere itxura puruenean aurkitzen dugu lan zikin beharrezkoa
|
egin
nahi duten heroi eskuindarrak miresten dituztenengan; erraza da norberaren herrialdearen alde zerbait prestua egitea, norberaren bizitza sakrifikatzeraino; askoz zailagoa da krimen bat egitea norberaren herrialdeak behar duenean... Hitlerrek bazekien oso ongi nola joka zezakeen joko bikoitz horrekin Holokaustoaren gaian, Himmler izan zen bere Hagen.
|
|
|
2003an, Jurgen Habermas, Jacques Derrida, Richard Rorty eta beste filosofo batzuen gutun sinatuak argitaratu ostean, Europako balioen biziberritzeaz asko hitz egin izan zen Munduko Ordena Berri amerikartuaren aurkako antidoto gisa. Mundu mailako gertakizun bat baldin badago gaur egun Europako tradizioa kondentsatu eta haragitzen duena, hori da Bayreuth; beraz, Max Horkheimer parafraseatuz, Bayreuthi buruz hitz
|
egin
nahi ez dutenek hobe lukete ere Europari buruz isilik egotea.
|
|
|
Ikuspuntu historiko batetik, Nietzsche engaiatu zen kereila bera lantzen du berriz ere, hori izan baitzen Wagnerrek izan zuen lehenengo kereila handia, eta horrek interesa sortzen digu ezinbestean. Laburki, Wagnerren eztabaidak genero bat sortu du eta nik ekarpena
|
egin
nahi nioke bariazio gehigarri batekin. Hala, Lacoue Labarthe ren aztarnak jarraitzen ditut; bere aurretik Adornok eta Nietzschek bezala, Lacoue Labarthek uste du aurre egite hori erabat funtsezkoa dela.
|
|
2016
|
|
|
Helburu horrekin ondoren aztertu nahi dugu egoismoa bere iturrian borroka ororen abiagune gisa[...]. Horregatik bakoitzak dena beretzat nahi du, denaren jabe izan nahi du, gutxienez menderatu
|
egin
nahi du eta kontrajartzen zaiona deuseztu egin nahi du. [...] Mundu mugagabean desagertu eta hutseraino txikitzen den norbanakoak munduaren erdigune bihurtzen duela bere burua, bere existentzia eta ongizate propioaz bakarrik arduratzen dela eta ikuspuntu naturaletik gainerako guztia horri sakrifikatzeko prest dagoela, mundua deusezteko prest dagoela, bere buru propioa, itsasoko urtanta hori zertxobait luzaraztearren.
|
|
|
Helburu horrekin ondoren aztertu nahi dugu egoismoa bere iturrian borroka ororen abiagune gisa[...]. Horregatik bakoitzak dena beretzat nahi du, denaren jabe izan nahi du, gutxienez menderatu egin nahi du eta kontrajartzen zaiona deuseztu
|
egin
nahi du. [...] Mundu mugagabean desagertu eta hutseraino txikitzen den norbanakoak munduaren erdigune bihurtzen duela bere burua, bere existentzia eta ongizate propioaz bakarrik arduratzen dela eta ikuspuntu naturaletik gainerako guztia horri sakrifikatzeko prest dagoela, mundua deusezteko prest dagoela, bere buru propioa, itsasoko urtanta hori zertxobait luzaraztearren.
|
|
2021
|
|
|
Gizonaren izateari berari dagokio sufritzen duen haragizko kontingentzia[...] Gizonari izugarrikeria iruditzen zaio hala sortua izatea, izugarrikeriak iruditzen zaizkionez gero funsgabezia eta heriotza; uko
|
egin
nahi lieke bere aberetasunaren lokarriei; bere jaiotzaren kausaz, Natura hilgarriak harrapaturik dauka. (I:
|
|
|
Aldi berean hotza eta beroa izateko eskatzen dion bezala, berari osoki emana bizi dadila eskatzen dio emakumeari, baina zama izan gabe bizi ere; eskatzen dio lurrari lotzeko bidea eman diezaiola baina libre utz dezala, egunean errepikapen monotonoa segurta dezala baina ez dezala aspertu, beti hor egon dadila baina ez dadila sekula gogaikarria izan; emakumea bere
|
egin
nahi du oso osoki, baina ez du harena izan nahi; bikotean bizi bai, baina bakarrik egonik. (II:
|
|
|
Errealitate hurbilaren mendekoa izanik, berori zaindu, konpondu eta moldatzera mugatzen da, ezer berri eta produktiborik sortu gabe. Era oso grafikoan azalduta," gizonak gogor egiten ari zirela, zeruari desafio egiten ari zitzaizkiola, edo ihes
|
egin
nahian; emakumeak, aldiz, lurrera begira zeuden, makurturik, beren baitan bildurik" (II: 364).
|
|
|
Erreferentzia eta baldintza sozial patriarkalek bihurtzen dute desabantaila iturri, ez emakumearen gorpuzkerak bere horretan. Ondorioz, horri izkin
|
egin
nahi badio ere, Beauvoirrek berak ere mito eta kategoria patriarkalen arabera deskribatzen ditu egitate ustez biologiko eta naturalak. Berak argitzen duenez, biologisten hizkuntzan egin zituen azalpenak:
|
|
|
Wittigek, hain zuzen, murriztapen horri
|
egin
nahi zion aurre, bestelako zapalkuntza eta gatazkak ere parez pare kokatuz. Ardatz eta klase guztiak maila berean al daude, ordea?
|
|
|
Hasi aurretik, gaizki ulertuak ekidite aldera, honako oharpena
|
egin
nahi dugu. Modernitate izendatu den garai historikoaren irakurketa lineal, determinista eta aldebakarrekoei uko egiten diegu.
|
|
2022
|
|
|
Haizea ibili egiten da eta arazoak aldatu. Kontua da, emakumeok filosofia
|
egin
nahi eta ahal izan dezagun, filosofiak berak aldatu beharra duela. Horixe da, oraindik ez oso modu hautemangarrian, gertatzen hasi dena.
|
|
|
Prometeo azken ondorio paradoxikoetaraino eramana: dena
|
egin
nahian, dena suntsitzeko gai. xx. mendeko 50eko hamarkadan, paradoxa horri buruz idatzi zuen Gunther Andersek: zentzu bikoitza zuela gizakiak, bere ekoizpenak medio, bere burua amaitu ahal izateak.
|
|
|
Bertan behera uzten du filosofia asmakizun greziartzat hartzea, eta ez du ahalbidetzen analogiaz funtzionatzerik. ...galderen multzo hartatik eratorriak[...] erreala denaren osotasunari bekoz beko jarri zitzaion gizakia hura maneiatu ahal izateko, giza bizitza komunitarioa ugaldu eta garatuko bazuen". 22 Muin arazotsu horiek, jarrera horren arabera inongo kultura edo tradiziotan falta ezin direnak, askotariko narrazio kontzeptualetan agertzen dira, baina denak dira razionalak, azaltzen duten hori arrazoitu
|
egin
nahi duten neurrian. Horiek horrela, filosofia ez zen Grezian jaio eta ezin liteke hura har diskurtso filosofikoaren prototipotzat.
|