|
2008
|
|
|
Hiztegi batutik terminologia baturako urratsa egin du euskarak XXI. mendean, ahantzi gabe XX. mendearen azken urteetako ahaleginak, ongi eginak aintzat harturik eta oker eginak zuzenduz. Izan ere, ez genuke mesederako termino eta egitura oker eta baldarrak nola halako ezaugarrien zerrendak osatzeko baliagarri izatea txosten honetan
|
egin
bezala.
|
|
|
Tours-en txinerarekin eta japonierarekin
|
egin
bezala, gerora ere, mundu zabaleko beste hainbat hizkuntza aztertzen segitu zuen, euskararekin antzekotasunik ote zuten ikusteko. Hola 1928an Real Academia Española n sartzeko hitzaldian euskarak zenbait hizkuntza «zaharrekin» zituen berdintasun eta desberdintasun gramatikalak arakatu zituen, besteak beste dravidiar familiako malayim hizkuntza, sanskritoa, kaukasiar taldeko chürkil eta lak mintzairak, turkiera edo uraletako berbetak aipatuz359 Gerora, 1940ko hamarkadan hizkuntza «jasoekin» egin gura izan zuen alderaketa, latina, grekoa, alemana, gaztelania, frantsesa, hungariera, japoniera, arabiera eta georgiera izanik hizpide, baita sumeriera edo Kolonbiako katiera ere360 Ezin esan daiteke konparaketa lan hauek oso sakonak izan zirenik, edota linguistika arloan euskararen jatorri eta ahaidetza posibleak argitzen lagundu zutenik.
|
|
2010
|
|
|
Adibidea, izan ere, lotzen da, Aristotelesek
|
egin
bezala, indukzioarekin (esperientzia), eta entimema dedukzioarekin (pentsamendua). Baina, adibidea indukzioz gertatzen ote da sermoigintzan?
|
|
2012
|
|
|
16). ...ertsonaeta toki izen arrotzak euskal izenekin ordezkatzeko eta istorioa euskal testuinguru batean kokatzeko joera nahikoa zabaldua zen XIX. eta XX. mende hasierako itzultzaileen artean; bai haureta gazte literaturako lanen itzulpenean, 70 baita bestelako literatura lanen itzulpenean ere.71 Aldaketa horiekin batera, nahikoa ohikoa zen jatorrizkoa laburtu edo moldatzea, Apaolazak Patxiko Txerrenekin
|
egin
bezala:
|
|
|
bai Mistralek, bai Orixek, beren poemen helburuaren berri ematen dute sarrerako deian, Virgiliok Eneidaren hasieran edota Camões ek Os Lusiadasen hasieran egiten duten bezalatsu. Poemaren helburua adieraztearekin batera, epopeia klasikoen hasieran ohikoa da jainkoren bati dei edo erreguren bat egitea, eta halaxe egiten dute bai Mistralek (bere herriaren Jaunari), bai Orixek (Goi arnasari), lehenago Homerok Iliadan eta Odisean, Virgiliok Eneidan, Dantek Jainko Antzerkian edota Camõesek Os Lusiadasen
|
egin
bezala (Otaegi 1990: 12).
|
|
|
Euskal kutsu hori ematearren, beste batzuetan, hainbat zati itzuli gabe uzten zituen, Joan Maragallen. La vaca cega? euskaratzean
|
egin
bezala: –Eta zergatik etzuen. Orixe, k euskeratu neurtitz ori??, galdetzen du Ibinagabeitiak,. Ez noski euskerara ezin zitekealako bere itzulpenari euskal kutsu aundiagoa itxazteko baiño?
|
|
|
Argi ikusi dugu, beraz, Mirandek gustuko zituen lanak itzultzen zituela. Ez zituen, bere aurreko euskal itzultzaile gehienek
|
egin
bezala, iragan mendeetako autore, prestigiotsuen, lanak euskaratu.
|
|
|
Hala, Antzin Aroko literatura greziar eta erromatarretik berreskuratu dituen autoreen hautaketa nahiko esanguratsua da. Ez ditu, esate baterako, Homero, Virgilio edo Zizeron itzuli, ezta Platon edo Sofokles ere, Salbador Barandiaran, Santi Onaindia, Jokin Zaitegi eta XX. mendeko euskal itzultzaile askok
|
egin
bezala. Aitzitik, Dioskorides, Leonidas, Meleagro, Agatias eskolastikoa eta Paulo Silentiario itzuli ditu, besteak beste, K. a VI. mendearen eta K. o.
|
|
|
Baliteke Cardenal jatorrizko hizkuntzetatik ingelesera egindako itzulpenetatik abiatu izana Sarrionandiak gerora euskaratutako poemak gaztelaniaratzeko, poema askorekin horrela jokatu duela aitortzen baitu hitzaurrean. Edo baliteke, kasuren batean, poema huitotoekin
|
egin
bezala, jatorrizkotik alemanera itzulitako poemen gaztelaniazko bertsioak hartu eta horien gainean hainbat aldaketa eginda osatu izana bere bertsioa. Hala balitz, gutxienez bost eskuren arrastoa egongo litzateke Sarrionandiaren itzulpenetan:
|
|
2013
|
|
|
Zerbitzari ren eta Oxobi-ren artikuluek epilogo kutsua zuten gisan, Blaise Adémarenartikulu nagusiak ere azken kapitulua zirudien, Oxobi-k
|
egin
bezala, Jainkoari eskerrak ematearekin bukatuz. Artikulu hori laburbiltzeko erran daitekeena da Armistizioaren xehetasun nagusiak azaldu zituela, Alemaniak nola eman zuen amore, bakearen ordainez zer eman zuen eta abar.
|
|
|
Jean Saint Pierrek ere zenbait aldiz pilotarekin konparatu zituen borroka batzuk edo guduaren bilakaera batzuk. Zerbitzari k
|
egin
bezala, pilota partida noizbait irabaziko zutela adierazi zuen. Pilota partida bat nahi bezainbat luzaturik ere, ahulena noizbait kraskatzen dela esplikatu zuen, gerla hartan ere berdin gertatuko zela argitzeko.
|
|
2014
|
|
|
Mal > > beherako lehen bertsotik agertzen digu poetak bere asmoa: mendia utzi nahi du eta maldan behera jaitsi, zaratustrak
|
egin
bezala nietzscheren obra ezagunean. Untergang, > nietzschek hain maitea zuen hitza, darama lehendabiziko poemak titulutzat.
|
|
2017
|
|
|
– Korsikan, Bretainian eta Ipar Katalunian
|
egin
bezala, Ipar Euskal Herrian ere euskarari nolabaiteko izaera ofiziala aitortzea; eta
|
|
2021
|
|
|
Hitz Elkarketa/ 2 lanean
|
egin
bezala, batera ematen dira hemen ere bi mugakizunak, aski antzeko jokamolde eta adiera dituzte-eta. Izen kategoriako mugatzaileak hartzen dituzte:
|
|
|
459) berak dioen bezala," datozen ikerketek emango digute argi gehiago". Horregatik nahiago izan dugu, orain arte gramatikariek
|
egin
bezala, tar atzizkiaren bidez sortutako eratorri guztiak adjektibo kategoriaren azpian eman.
|
|
|
Aditzoin kategoriako oinarriak hartzen dituzte azpiatal honetan aztertuko ditugun atzizkiek. Beraz, orain arte
|
egin
bezala, aztertuko dugu aditzoinak zein motatakoak diren, zein argumentu egitura duten, atzizkiak zein argumentu lotzen duen eta, adjektiboaren argumentua, izena, ere zein argumenturi dagokion. Hauexek izan dira, gainera, azken urteetan gehientsuen aztertu diren atzizkiak (Artiagoitia 1995, 2003; Azkarate 1990a; Azkarate & Gràcia 1995; Gràcia et al. 2000).
|
|
|
Eskuineko osagaia, adjektiboa, izango da burua (hitz elkartu osoari kategoria ematen diona) eta ezkerreko osagaia, berriz, harekin modifikatzaile edo osagarri harremana izango duena. Izen elkartuekin
|
egin
bezala, osagaien kategoria eta bien arteko harremana hartuko ditugu kontuan azpisailak egiteko.
|
|
|
3.2c Gramatika gehienetan egiten den modura, sortu den hitzaren kategoria lexikoa hartuko dugu irizpide nagusitzat atzizkien sailkapena egitean. Eta kategoria bakoitzaren barruan, azpisailak egingo ditugu, gure artean Azkuek()
|
egin
bezala, zein motatako izena, adjektiboa... sortzen den bereiziaz. Atzizkirik emankorrenak, hitz berriak sortzeko oraindik ere baliatzen ditugunak baino ez ditugu aztertuko; gainerakoez, euskal lexikoaren ondarean antzeman ditzakegunez, baina hitz berririk sortzeko balio ez digutenez, aipamen orokor bat baino ez dugu egingo.
|
|
|
Horien guztien berri emango dugu ondoren, baina irizpide nagusi batzuen barruan txertatuko ditugu azpimultzo horiek. Izan ere, hitz eratorriak sailkatzean
|
egin
bezala, hitz elkarketan ere ohikoa izaten da hitz elkartuaren kategoria hartzea irizpide nagusitzat. Beraz, izen elkartu, adjektibo elkartu, aditz elkartu eta adberbio elkartuen artekoa da lehen bereizketa.
|
|
|
2 Hitz Elkarketa/ 3 liburuan Euskaltzaindiak (1991) hitz elkartutzat hartu zituen dirudun, bizardun edo alkandora gorridun eta elkartu sintetikoen artean sailkatu, dirudun pertsona edo bizardun mutila sintagmetan objektu aditz subjektu erlazioa antzeman daitekeelako, liburu saltzaile edo kale garbitzaile izen elkartuetan bezalaxe. Baina dun ez da morfema beregaina eta horregatik egokiago iritzi diogu eratorpenean aztertzeari, Azkuek, Villasantek edo Lafittek
|
egin
bezala.
|
|
|
Lafittek, ostera, ‘joera’ adierakoan artean sailkatu zuen ti, eta ‘ugaritasuna’ adierakoen artean dun eta tsu. Izen eratorriekin
|
egin
bezala, atzizkiak oinarriari eransten dion esanahiaren arabera sailkatu ditugu. Zehazki, honako azpisailak bereiziko ditugu:
|
|
|
Euskaltzaindiak (1991) hitz elkartu sintetikotzat (§ 7.2.7) hartu zituen gintza atzizkiaz sortutako izenak Hitz Elkarketa/ 3 liburuan, egin aditzaren oihartzuna dagoelako. Hala ere, elementu beregaina ez den heinean, eratorpenean sailkatu dugu Gramatika honetan, Azkuek edo Villasantek
|
egin
bezala.
|
|
|
Hirugarren mota bat ere bereiz daiteke, Euskaltzaindiak
|
egin
bezala: A nolako B, konparazio kutsua ematen diolako osagai batek besteari.
|
|
|
30.7.3.1a Adierazpen perpausekin
|
egin
bezala, bi atal bereiziko ditugu hemen ere, perpaus izenlaguna jokatua edo jokatugabea izan.
|
|
|
Hitz egiten duen bezala idazten du; Merezi duzun bezala ordainduko dizute; Gizona gizonari dagokion legez jokatzen ikusteak[...] (Mitxelena) 22 Adizki laguntzailea isilduta, partizipioa da gehienetan agerian dena: Hitz
|
egin
bezala idazten du; Merezi bezala ordainduko dizute. Testuinguruak argitzen du, ohi bezala, zein den partizipioari dagokion balio aspektuala eta zein diren isilpeko pertsona denborak.
|
|
|
Sasoiak eta osasunak ez dute zentzurik behar, eta hargatik ez daukate zentzurik (Segurola); Nire karrera unibertsitarioaren amaierak —aste batzuk behar izan nituen benetan jabetzeko— neska ikasleekiko kontakturik batere gabe utzi ninduen eta zer egin? Izena eman behar al nuen hargatik Meetic en, nire aurretik beste hainbestek
|
egin
bezala? (Markuleta); Horregatik bakarrik nahi luke idatz dezala (Saizarbitoria).
|