|
2014
|
|
|
Lehenengoak, mendebaldekoa ez gainerako euskalkietan gertatzen denaerakusten du: adizkian aurrealokutiboa (i) txertatzeak*
|
edun
aditz laguntzailearen u erroa ikusezin bihurtzen du, fonologikoki ez burutzea dakar. Bigarrenean, ostera, azken adizkiaren hasierako j di multzoak jasandako bilakaeraren (sabaikaritzea: [d+ i] [ji]) ondorio dela ontzat ematen bada, eta amaierako n morfema alokutiboaribadagokio, tarteko o bokala prozesu honen ondoren* edun laguntzailearen erroarenaztarna gisa identifika daiteke.
|
|
2021
|
|
|
Aitorrek badu diru nahiko; Mirenek badu hori ondo dagoelako ustea. Aurreko* Mirenek badu hori ondo dagoela uste adibidean, uste da predikatu nagusia eta*
|
edun
aditz laguntzailea. Ondorioz,* edun ek ezin du baieztapen interpretazioa izan baaurrizkiarekin agertzen denean.
|
|
|
31.4.3.10b Gaur egun euskalki gehienetan adizkera sintetikoen ondoan izan edo*
|
edun
aditz laguntzaileak aurkitzen ditugu perpaus erlatiboetan, bai eta* edin eta* ezan aditz laguntzaileak ere ahalezkoak edo baldintzazko ondoriozkoak direlarik. Halere, mendebaleko euskalkietan (eta bestetan ere lehenago) perpaus erlatiboko adizkera jokatua* edin edo* ezan izan daiteke ahalezkoa edo baldintzazkoa izan gabe:
|
|
|
Besterik gabe zerbaiten berri eman nahi dugunean, indikatibo esaten zaion modua erabiltzen dugu. Izan eta*
|
edun
aditz laguntzaileek osatzen dituzte indikatiboko adizki analitikoak (perifrastikoak): etorri naiz, esan ziguten.
|
|
|
Izan ere, lehen perpausean, subjektu komunztadura zaurrizkiaren bitartez gauzatzen da (zu... egon zara) eta bigarrenean, zu atzizkiaren bidez (zuk... eskiatzen duzu). Horretaz gain, izan eta*
|
edun
aditz laguntzaileen arteko banaketa dago bi perpausen artean, eta bigarren perpausean ageri den laguntzailea da aditz trantsitibo arrunt batekin, ikusi aditzarekin adibidez, hautatzen dugun bera. Beraz, argumentu bakarra (hortaz, intrantsitiboa), baina kasu desberdina (absolutiboa batean, ergatiboa bestean).
|
|
|
datu morfologikoen arabera, berreraikitako forma da. Beraz, izan/*
|
edun
aditz laguntzaileen artean hautatzen du euskarak, aditz nagusia eta perpausa nolakoa den: Txakurra etorri da; Esan duena entzun dugu.
|
|
|
Azkenik, hautaketa hori are konplexuagoa gertatzen da: izan eta*
|
edun
aditz laguntzaile intrantsitibo eta trantsitiboaz gain,* edin eta* ezan aditz laguntzaileak ere erabiltzen baitira euskaraz, denbora eta modua zein den, geroago (ikus 26 kapitulua) xehetasunez azalduko dugun bezala13.
|
|
|
C taldea 10 aldagaik osatzen dute, denak*
|
edun
aditz laguntzailearen NNN saileko indikatiboko formak: 82 dizkio, 89 die, 81 dio, 83 diogu, 93 genion, 94 zenion, 92 zizkion, 96 zizkioten, 85 diote eta 95 zioten (ikus 4 irudia).
|
|
|
Aldagai horien artean jakin aditzaren adizki trinkoen bost aldagai aurkitzen dira (baleki, dakit, daki, dakizue eta dakite), N saileko izan aditzaren 10 aldagai: da, dira, ginen, ziren, nintzen, hintzen, bagina, balira, banintz eta balitz;*
|
edun
aditz laguntzailearen NNk saileko 5 aldagai: du, duk, balitu, balu eta balute; eta* edin aditz laguntzailearen aldagai bakarra:
|