|
2018
|
|
|
Gaztetxo zala (Señorea), kobau bateko andra bategana eroaten
|
eban
bere amak. Aitak" hoa elizara" esan arren, amak elizarako egunetan beti kobaura eroaten eban.
|
|
|
Gaztetxo zala (Señorea), kobau bateko andra bategana eroaten eban bere amak. Aitak" hoa elizara" esan arren, amak elizarako egunetan beti kobaura eroaten
|
eban
. Bere nebea abade egin zan.
|
|
|
Bere nebea abade egin zan. Ez zala elizara joaten jakin ebanean, burdi baten sartu eta lotu eta elizpera eroan
|
eban
neba abadeak. Sakristeian estolatara zan artean, bere arreba gaiztoa su eta gar burdian bertan aidean joan zan.
|
|
2021
|
|
|
...nok, buru apur bat daukan gizona bada, iakin lenengo ondo, egiak ete diran esaten dituen albisteak, iakiñ gero norbere izena Mendiolan ondo entzuna bada edo ez, batez bere bertako alabearen aldetik; eta azkenean, igarri ezkero iñok ezin dabela ikusi norbera etxe atan, Mendiolako inguruetatik alde egin betiko, iñori buruko miñik emon barik, norbere buruko miñak nonbaiten kentzera. orixe egingo
|
eban
zu izan ezik beste edozeiñek.
|
|
|
Pedro Marik ostera," zer esan dot nik? esan
|
eban
aopean. Iesus, Maria eta Iosepe.
|
|
|
Estaldu ziran aulki guztiak, bete zan mandiota. Erdi erdian, aritz olakaz antxinetan egindako mai andi baten gaiñean ikusten zan Arnoldoren gorpua; Riktrudisek azkenengo iosi
|
eban
soiñeko barri bategaz iantzirik; bizar eta ule luze zuri ederrak ondo garbitu eta orraztuak agertuten ziran. bularraren gaiñean tolosturik eukazan eskuak, eta bien tartean zurezko kurutzetxo bat, kristiñautasunaren agergarritzat. Lau argi mutilletan egozan lau argi eta lurrezko ontzitxo batean ur bedeinkatua, eriñotz zati bat barruan ebala.
|
|
|
" Lurbirakoai gogortadeko epai bat emotera zatozenean, nire erru, gaiztakeri eta utsegiteakaz ez zaite gomutau, Iauna". " Nire oiñkada guztiak zure aurrean erabilli egizuz, Iauna", iarraitu
|
eban
apezpikoak. " Betiko desneke eta atsedena emon egiozu, Iauna, eta betiko argitasunak argi egin daiola".
|
|
|
" Iauna, guzaz errukitu zaite". " Pater noster" esatean, Amandok astindu
|
eban
illaren gaiñean ur bedeinkatuko eriñotza eta gizategiko guztiak, ixill ixillean. Zeruetan zagozan gure Aita arren egiten eben bitartean, eriñotzetik iausiriko ur bedeinkatuaren tanta bat gelditu zan, altsite eder baten irudira, Arnoldok eskuetan eukan kurutzearen beso batetik dindilizka, eta iausi eta zabaldu zan gero illaren soiñeko gaiñean, zerutik datozan esker on, apainduri eta aberastasunak gure arima barruetan zabaltzen diran antzera.
|
|
|
Amandok, arrenak esan eta bereala, berbaldi samur bat egin
|
eban
gizonaren ezerezaren gaiñean. Erakutsi eban argiro, zein neurtuak egozan gizonaren egunak, eta zenbat doekabetasunez beteak; zeiñ utsak ziran gure orduak, goizean eze eta eder izanik, eguerdi ostean zimen eta gabean illik gelditzen diran lorenak legez, edo gure aurrean beti igezka doan keriza baten senean, edo beiñbere eraldi eta tentun batean ezin gelditu dan izatearen itsuran:
|
|
|
Amandok, arrenak esan eta bereala, berbaldi samur bat egin eban gizonaren ezerezaren gaiñean. Erakutsi
|
eban
argiro, zein neurtuak egozan gizonaren egunak, eta zenbat doekabetasunez beteak; zeiñ utsak ziran gure orduak, goizean eze eta eder izanik, eguerdi ostean zimen eta gabean illik gelditzen diran lorenak legez, edo gure aurrean beti igezka doan keriza baten senean, edo beiñbere eraldi eta tentun batean ezin gelditu dan izatearen itsuran: iaso eban goren gorengo mailletaraiño Arnoldoren leiñargitasun eta fede ona; eta amaitu eban esanaz, alangoak nai litzatezkeala euskaldunak errien osasunerako.
|
|
|
Erakutsi eban argiro, zein neurtuak egozan gizonaren egunak, eta zenbat doekabetasunez beteak; zeiñ utsak ziran gure orduak, goizean eze eta eder izanik, eguerdi ostean zimen eta gabean illik gelditzen diran lorenak legez, edo gure aurrean beti igezka doan keriza baten senean, edo beiñbere eraldi eta tentun batean ezin gelditu dan izatearen itsuran: iaso
|
eban
goren gorengo mailletaraiño Arnoldoren leiñargitasun eta fede ona; eta amaitu eban esanaz, alangoak nai litzatezkeala euskaldunak errien osasunerako.
|
|
|
Erakutsi eban argiro, zein neurtuak egozan gizonaren egunak, eta zenbat doekabetasunez beteak; zeiñ utsak ziran gure orduak, goizean eze eta eder izanik, eguerdi ostean zimen eta gabean illik gelditzen diran lorenak legez, edo gure aurrean beti igezka doan keriza baten senean, edo beiñbere eraldi eta tentun batean ezin gelditu dan izatearen itsuran: iaso eban goren gorengo mailletaraiño Arnoldoren leiñargitasun eta fede ona; eta amaitu
|
eban
esanaz, alangoak nai litzatezkeala euskaldunak errien osasunerako.
|
|
|
Amandok azkenengo itzak esan zituanean, urten
|
eban
danen erdira andre alargunak, ioan zan senarraren gorputza egoan tokiraiño, begiratu eutsan artez artez arpegira, laztan bat emon eutsan, eta era onetan asi eban bere eresi neurtea, astiro, astiro:
|
|
|
Amandok azkenengo itzak esan zituanean, urten eban danen erdira andre alargunak, ioan zan senarraren gorputza egoan tokiraiño, begiratu eutsan artez artez arpegira, laztan bat emon eutsan, eta era onetan asi
|
eban
bere eresi neurtea, astiro, astiro:
|
|
|
Bere barruko dolamen, errenkura edo inkesa bat legez, guztiz erraz eta berezkoa zan alargunaren asierea; baiña gogoratu iakon, ekanduak aginduten ebanez, aztertu bear zala zelan izan zan Arnoldoren eriotzea, eta argitaratu bear zituala ekizan albisteak, eta al ebanik gitxien esateko ustean, iarraitu
|
eban
:
|
|
|
Aideak, Mendiolan sartu ziranean, gorrotorako egozan, eta zer esan ez ekien iauregikoen parkameneko eresiak entzun zituen ezkero, etsai apurrak lotsaturik gelditu ziran, iñok ez eukan geiago itz egiteko usterik. " Toki!" esaten dau onetan, esku makilleagaz beia iota, zutiñik egozan gizonen artetik erdiran sartu nai
|
eban
gizon zar batek. " Toki!
|
|
|
Peru padarra zan. Ioan zan gorputz illaren ondora, esku biak ipiñi zituan makillan, begiak iaso zituan goruntz, eta asi
|
eban
itz neurtuetan bere eresia.
|
|
|
Nik ez dakit ze neurritan erestu
|
eban
, baiña esan zituan gauzen mamiña au da:
|
|
|
Ai, Arnoldo, Arnoldo! Nok esango
|
eban
zure illoi aurrean etxeko emakumeak bakarri izango zenduzala ereslari?
|
|
|
Lekobide Bizkaiko gizonen Iaun andiak ez
|
eban
bere buruan zuk beste argitasun eta besoetan zuk beste indar.
|
|
|
Atsedentxu bat egin
|
eban
emen, arnasea artu eta begietatik bera etorkozan malko ariak legortuteko, eta gero, gaztetako egunetaraiño igonaz, iarraitu eban:
|
|
|
Atsedentxu bat egin eban emen, arnasea artu eta begietatik bera etorkozan malko ariak legortuteko, eta gero, gaztetako egunetaraiño igonaz, iarraitu
|
eban
:
|
|
|
Agintaria zu ziñan. Nok esango
|
eban
orduan zure illoiaren aurrean etxeko emakumeak bakarri izango zenduzala ereslari?
|
|
|
Padarrak bere eresiari azkena emon eta bereala, Pedro Marik esan
|
eban
beste bat, guztizko samurra, Arnoldoren seme biak Egurraldetik berak ekarri eta kurutze baten azpian ipiñi zituala gomutaratuaz.
|
|
|
Noiz eta zelan? Goiz batean, bere gelatik urten da, Riktrudis Amarengana egun onak eta laztan bat emoteko usteagaz sartu zanean, illda billatu
|
eban
, arpegi gozotsuagaz, Arnoldok eriotzako orduan euki eban kurutzetxoa bere ezpanean gaiñean eukala. Ama Mariaren Iaiotzako eguna zan, Iraillaren zortzigarrengoa; aurreragoko egunean egin eben Ama alabak autorketa on bat Amandogaz, eta goiz atan Gure Iauna artzeko ustean ziran; baiña Iaungoikoak gura izan eban, askoren ustez, andre Luzia zeruetara eroan, arpegiz arpegi Egillea, eta zeruko Erregiñaren omenean egiten ziran iaialdi ederrak Arnoldo eta semeen ondoan iarririk ikusi eizan.
|
|
|
Noiz eta zelan? Goiz batean, bere gelatik urten da, Riktrudis Amarengana egun onak eta laztan bat emoteko usteagaz sartu zanean, illda billatu eban, arpegi gozotsuagaz, Arnoldok eriotzako orduan euki
|
eban
kurutzetxoa bere ezpanean gaiñean eukala. Ama Mariaren Iaiotzako eguna zan, Iraillaren zortzigarrengoa; aurreragoko egunean egin eben Ama alabak autorketa on bat Amandogaz, eta goiz atan Gure Iauna artzeko ustean ziran; baiña Iaungoikoak gura izan eban, askoren ustez, andre Luzia zeruetara eroan, arpegiz arpegi Egillea, eta zeruko Erregiñaren omenean egiten ziran iaialdi ederrak Arnoldo eta semeen ondoan iarririk ikusi eizan.
|
|
|
Goiz batean, bere gelatik urten da, Riktrudis Amarengana egun onak eta laztan bat emoteko usteagaz sartu zanean, illda billatu eban, arpegi gozotsuagaz, Arnoldok eriotzako orduan euki eban kurutzetxoa bere ezpanean gaiñean eukala. Ama Mariaren Iaiotzako eguna zan, Iraillaren zortzigarrengoa; aurreragoko egunean egin eben Ama alabak autorketa on bat Amandogaz, eta goiz atan Gure Iauna artzeko ustean ziran; baiña Iaungoikoak gura izan
|
eban
, askoren ustez, andre Luzia zeruetara eroan, arpegiz arpegi Egillea, eta zeruko Erregiñaren omenean egiten ziran iaialdi ederrak Arnoldo eta semeen ondoan iarririk ikusi eizan.
|
|
|
" Aita" etxea bete beteko izena da, eta" Ama" esaten barriz ao guztia eta anima dana gozo gozorik geldituten dira. Eta Riktrudisek, aita ill iakon ezkero, etxea utsik billatuten
|
eban
; ama ill zanetik aurrera, otza, legorra eta beastunez betea gelditu iakon arimea.
|
|
|
aizkorak, geziak, dardarak, makillak; soiñekoak, oiñetakoak, oiak; goruak, ontziak eta tresnak, baiña gurasoen dei bat egundo aitu eziñ, euren iarri lekuak beti utsik. Baeban erakida ona, baeukan beste gauza guztien gaiñetiko Iaunaren maitetasuna, Bere gurari donea bete gura
|
eban
; baiña, beste iaio garan guztiok legez, biotzaren erdian atsakabe andiak eukazan.
|
|
|
Izan zan une bat ames gozoetan orduak ioan iakozana. Ezagutu
|
eban
bere biotz guztia beteko eutsan gizon bat, ona, arteza, zintzoa iritxiz: gizon orrek ez zala beragaz, Riktrudisegaz, aztuko esan ei eban; baiña ioan zan erdal errira, erdal errikoa zan eta, eta geiago aren barririk euskaldunen artean ez zan iakiñ.
|
|
|
Ezagutu eban bere biotz guztia beteko eutsan gizon bat, ona, arteza, zintzoa iritxiz: gizon orrek ez zala beragaz, Riktrudisegaz, aztuko esan ei
|
eban
; baiña ioan zan erdal errira, erdal errikoa zan eta, eta geiago aren barririk euskaldunen artean ez zan iakiñ. Ikaratu egiñ ete zan Auñemendira geiago etorten, Portunegaz bere burua topoz topo egin ez eian?
|
|
|
Riktrudisek barriz, bere aldetik ez
|
eban
bapere mugidalderik erakutsi. Ozinbeltzkoak egoan zulotik urtetean atara eban abarrotsa eta ostikopean zapalduten zituan orri igarren kirri karrea belarrietara eldu iakozanean, begirada batean ikusi eban Portun; baiña biotzak ez eutsan taupada bat emon Riktrudisi.
|
|
|
Riktrudisek barriz, bere aldetik ez eban bapere mugidalderik erakutsi. Ozinbeltzkoak egoan zulotik urtetean atara
|
eban
abarrotsa eta ostikopean zapalduten zituan orri igarren kirri karrea belarrietara eldu iakozanean, begirada batean ikusi eban Portun; baiña biotzak ez eutsan taupada bat emon Riktrudisi.
|
|
|
Riktrudisek barriz, bere aldetik ez eban bapere mugidalderik erakutsi. Ozinbeltzkoak egoan zulotik urtetean atara eban abarrotsa eta ostikopean zapalduten zituan orri igarren kirri karrea belarrietara eldu iakozanean, begirada batean ikusi
|
eban
Portun; baiña biotzak ez eutsan taupada bat emon Riktrudisi.
|
|
|
Egun on esan
|
eban
gizonak, dana kokoloturik.
|
|
|
Egun on erantzun
|
eban
emakumeak. Zer darabilzu emetik?
|
|
|
Iñogaz bere ez naz ni aserre erantzun
|
eban
, etxeruntz artu eban bideari itxi barik.
|
|
|
Iñogaz bere ez naz ni aserre erantzun eban, etxeruntz artu
|
eban
bideari itxi barik.
|
|
|
Ordekatik zelaia) etxera ioan eta ordu bete inguru geroago, leio baten ukalondoak ipiñita, kanpora, marboill alderantz begira egoala, Riktrudisek Mendilako bidetik zear etorrela eliz-gizon bat ikusi
|
eban
. " Ai, ene!
|
|
|
Barri onak zuretzat erantzun
|
eban
Amandok.
|
|
|
Iaungoikoak zeure naigurea bete gura deutsu, Riktrudis. Zeruak zure doskañia ikusi dau, eta Abraanen lenagoetan saritu
|
eban
legez, erbeste onetan bertan saritu gura deutsu. Adalbaldoren albisteakaz naiatorzu.
|
|
|
Niri, iauna, ezdeust berak egundo olango gauzarik esan erantzun
|
eban
, dana moteldurik.
|
|
|
Arpegi gozotsuagaz esan zituan ona arteko berbak Amando iaunak, baiña Riktrudisek azkenengoak amaitu ebazanean, kendu
|
eban
apezpiko doneak bere ezpanetako barrea, iatzi eta batu zituan bepuruak, illundu eban piska bat bekokia, eta guraso batek bere alaba on bati legez, asi iakon esaten Riktrudisi:
|
|
|
Arpegi gozotsuagaz esan zituan ona arteko berbak Amando iaunak, baiña Riktrudisek azkenengoak amaitu ebazanean, kendu eban apezpiko doneak bere ezpanetako barrea, iatzi eta batu zituan bepuruak, illundu
|
eban
piska bat bekokia, eta guraso batek bere alaba on bati legez, asi iakon esaten Riktrudisi:
|
|
|
Dxartadarik andiena Otxoatarrai arpegi arpegian emotea zan ori. Orrek ezin eikean parkamenik euki, eta ez
|
eban
eukiko. Lurbira guztian iakin eragin bear zan, Otxoatarrak... euskaldunak nortzuk ziran.
|
|
|
Mendiolakoak ondamendira eroien Euskal Erria. Arnoldo salduta egongo zan, eta orregaitik prankotarrakaz gudarik ez
|
eban
gura izan: Riktrudisek barriz lotsagarrizko gauzea egin eban eta etxakon geiago Euskal Errian sartzen itxi bear.
|
|
|
Arnoldo salduta egongo zan, eta orregaitik prankotarrakaz gudarik ez eban gura izan: Riktrudisek barriz lotsagarrizko gauzea egin
|
eban
eta etxakon geiago Euskal Errian sartzen itxi bear. Eta Amandori?
|
|
|
Mendiolakoagaitik nok aterako
|
eban
arpegia. Ez egoan Auñemendin orretarako ausardirik eukan gizonik.
|
|
|
batak io, besteak bultza, orkoak lurrera bota eta angoak zapaldu eta makillatu, ill eben Peru gizagaoxia, salkindarien lagun oker oskill bat zala eta. Gizon zarra ilteko asmogaz ez eiakozan lenengoan asi; baiña Ozinbelzko morroi baten makilkadeak illda itxi
|
eban
beintzat, eta zamaldako gizon guztien artean ez eutsan iñok itzalilleari oratu. Kontrara:
|
|
|
Aitearen, Semearen... esan
|
eban
Riktrudisek. Zer dakark, Lope, euk onaiño?
|
|
|
Barre egiten dabe baiña ezdakart nik barre eragiteko albisterik, esan
|
eban
.
|
|
|
Orretarako eguna ainbat lasterren etorriko al da. Zu eta ni, Riktrudis iarraitu
|
eban
andreari begira ementxi biziko gara bitartean, ekarri dituzun aide eta etxadikoakaz batera, Iaunaren legea gordeaz eta gorde eragiñaz, arrenetan beti Amandok, itxaroten daben legez, arimen irabazia izan daien. Zu ondo izango zarala uste dot:
|
|
|
Gogamen ori ederrenetakoa dala, eta asko eta asko lagunduko deustala euskaldunen biotzak zuen maitetasunera ekartzen erantzun
|
eban
apezpikoak.
|
|
|
Beste ondasun guztiak emoteagaz esan
|
eban
Riktrudisek ez dot bapere nekerik artzen, baiña neure gurasoen iauregia, neure iaiotetxea... Nun sartuko gara geu euskal mendira goazenean?
|
|
|
Esan eta egin, Amandok artu
|
eban
bereala Euskal Errirako bidea, eta Iaungoikoaganako zelan arimak irabaziko zituan gogartetuaz, eta len fede bagatasunaren illunpetik Ebanjelioko argira aterariko euskaldunak zelan indartuko zituan gogoratuaz, Ama Mariari, Done Pedro eta Paulo, eta beste Iesusen lege zabaltzailleai arrenetan eta arrenetan, eldu zan Auñemendiraiño.
|
|
|
Geiagoko barik barrura eioazan artean. " Um gogamendu
|
eban
Amandok legorra eta illuntxoa dago Gaixpar: bestetan lango arrera onik emen bere ez daukat:
|
|
|
Zergaitik ez ba? itandu
|
eban
onek.
|
|
|
Nire usteak, Ubero iarriatu
|
eban
apezpikuak nire usteak prankotarren aldetik beteten asi dira: ikusi dabe zuen Lorea, Riktrudis, eta ezagutu dabenerako an dauke, gauza on eder maitegarria legez, baratza aberats baten erdian iarririk.
|
|
|
Ixill ixillik egozan aita semeak Amandoren iarduna entzuten, eta ez
|
eban
txitik atera; biaña ezagutu iakuen euren biotzetan mugidaldaren bat dabillena.
|
|
|
Zuk ez dozue iakingo itandu
|
eban
Amandok berak, Adalbaldo zein dan?
|
|
|
Izen ori oraintxe artean entzun bere ez dot nik egin. Dukea edo olango andikiren bat dala esan deuste erantzun
|
eban
zarrak.
|
|
|
Ez zara gogoratuten zelan beiñ Aitzbarrengo eliz atarian oraiñ urte bete inguru, Portunek prankotar bategaz auska edo burruka egin
|
eban
–
|
|
|
Gaixpar deitu
|
eban
Uberok biurrera txiki bat albokera eginda entzun dozak ik ondo apezpiku iaunak esan dituan gauzak?
|
|
|
Bai, iauna erantzun
|
eban
ordurarte ixillik egon zan semeak.
|
|
|
Amandok begirada gozo bategaz saritu
|
eban
Gaixpar en erantzuerea.
|
|
|
Neu ioango naz agitarika dagozan tokietara agertu
|
eban
Amandok eta neuk egingo dautset berba.
|
|
|
Ez zan gitxiagotarako bere. Maite
|
eban
euskal mendia. Ai, zenbateraino eban maite!
|
|
|
Maite eban euskal mendia. Ai, zenbateraino
|
eban
maite! Bertatik urrinean bizi zanean ezagutu eban obeto Mendiolarentzat eukan maitetasuna zeiñ andia zan.
|
|
|
Ai, zenbateraino eban maite! Bertatik urrinean bizi zanean ezagutu
|
eban
obeto Mendiolarentzat eukan maitetasuna zeiñ andia zan. Ango intxaurdiak!
|
|
|
Alan
|
eban
Iaungoikoak. Eta Iaungokoak gura ebanean, arimarako ona izango zan, mingarria izan arren.
|
|
|
Riktrudisek, bere atsakabeak errezago eruateagaitik, eta biotzak alan eskatuten eutsalako, Euskal Erri txiki bat egin
|
eban
Ostrabenton. " Erbeste" ipiñi eutsan etxeari izena, zerren, lurra gizonentzat erbestea dan legez, erbestea zan riktrudisentzat prankotarren erria.
|
|
|
Lenagotik dakigun legez., iakituna zan, etxadirik andienean iaiorikoa, fedetsua, gauza artezen zalea, egiaren eskudataria, lurreko gauza guztiak gaitik okertuko ez zana; eta orregaitik erregeren iauregiko gizon gaiztoak bere bildur izaten ziran, eta zuzen bidetik ebiltzazan danak, guztiz eben adiskide eta lagun. Ebillen tokian ebillela bere bizitza on eta garbia erakusgarri andikoa izaten zan, baiña batez bere etxadi barruan. an erakusten
|
eban
zan aiña andi bere biotz lieñargi eta ederra, an agertuten zituan bere gurari zindo eta iaungoikozkoak. Senar maitalea, Lurreko senarren artean maitalerik bazan, bere emazteari poz bat emoteagaitik zer egin ez ekian, eta ez eban iñoiz etxetik urtengo bere erregearen deiak nai baño sarritxuago atera izan ez baleu.
|
|
|
Ebillen tokian ebillela bere bizitza on eta garbia erakusgarri andikoa izaten zan, baiña batez bere etxadi barruan. an erakusten eban zan aiña andi bere biotz lieñargi eta ederra, an agertuten zituan bere gurari zindo eta iaungoikozkoak. Senar maitalea, Lurreko senarren artean maitalerik bazan, bere emazteari poz bat emoteagaitik zer egin ez ekian, eta ez
|
eban
iñoiz etxetik urtengo bere erregearen deiak nai baño sarritxuago atera izan ez baleu. Etxeko guztiai, morroietatik asi eta gorengoraiño, gauza on eta osasungarriak erakusten iardun oi eban askotan.
|
|
|
Senar maitalea, Lurreko senarren artean maitalerik bazan, bere emazteari poz bat emoteagaitik zer egin ez ekian, eta ez eban iñoiz etxetik urtengo bere erregearen deiak nai baño sarritxuago atera izan ez baleu. Etxeko guztiai, morroietatik asi eta gorengoraiño, gauza on eta osasungarriak erakusten iardun oi
|
eban
askotan. " Ondu daiguzan bakotxak geure etxadiak, ekian esaten, eta Lurbira guztia ona izango da".
|
|
|
beartsu guztientzat zabal zabalik eukazan beti iauregiko ateak eta zenbat eta beartsuago izan etorrena, ainbat eta biguntasun geiagogaz artu oi eroan. Asko emoten
|
eban
, baiña emon gura ebana geiago izaten zan oraindiño. Ez eban begiratuten zein zan zerbaiten eske etorkona:
|
|
|
Asko emoten eban, baiña emon gura ebana geiago izaten zan oraindiño. Ez
|
eban
begiratuten zein zan zerbaiten eske etorkona: naikoa zan lagun urkoa eta Iesusen odolagaz irabazia izatea.
|
|
|
naikoa zan lagun urkoa eta Iesusen odolagaz irabazia izatea. Zenbat erbestekok bete oi
|
eban
sabela Erbesten, zenbat arrotzek billatu oi eban itunde ona, oe biguna eta guraso baten laztan gozoa!
|
|
|
naikoa zan lagun urkoa eta Iesusen odolagaz irabazia izatea. Zenbat erbestekok bete oi eban sabela Erbesten, zenbat arrotzek billatu oi
|
eban
itunde ona, oe biguna eta guraso baten laztan gozoa!
|
|
|
Eta zein utsa, errukarria eta doekabea dan gizona! Prankotarrak aztu zituan bereala euskaldun bati zor eutsazan eskerra, gogoratu iakon bere buruko zauria, Adalbaldoren etxean eregu guztietarako eskubidea berak bakarrik eukala otu iakon; eta, barru txarrik ez eukan baiña, ikusi ebanean len beretzako ziran arreta, keska eta begiruneak menditarrarentzat zirala orain, auzokoai egiten iakozan menekioak ezin eroanik egoten diran umeak legez, esan
|
eban
:
|
|
|
berak beti aserreak amaituteko alegiñ guztiak egiñ zituala gomutetia. Portunek beiñ baiño geiagotan adierazoten emon eutsan Adalbaldori, euskaldun batzuek bitartez, bildurti emetzat eukala, gudara ez eioalako; baina Adalbaldok gurago
|
eban
bildurtitzat euki eiela, eta ez guda eta aserre okerrai laguntasun apur bat geiago emon. Bere eginkizun guztia zan ainbeste urtean, erregerena urrean egiaren alde itz egitea, euskaldunen alde atxakiak billatutea, bere lagun urkoai alebaneraiño lagundutea, eta bere etxadi maiteari ondo begiratutea.
|
|
|
Zeuk agintzen deustazuna egiteko prest nago, iauna, neure gozozko ez dan gauzia agintzen badeustazu bere erantzun
|
eban
Riktrudisen senarrak.
|
|
|
Zeure zaletasunezko gauzia agintzen deutsut, iarraitu
|
eban
erregek. Noiz edo noiz euskaldunakaz darabilgun gudea amaitu nai neuke, eta zeuk zure eta Amandoren izenean sarritan esan deustazun esondea gogoraturik, erabagi dot ioan zaitezela zeu gurien artera, eta begiratu daizula prankotarrak urten eztaien bere errietatik kanpora, eta Amandok barriz zabaldu daiela menditarren artean albistea:
|
|
|
Ez eben lo andirik egin gau atan senar emazteak. Batak, ordu gitxi barru, ume eta emazte itxi eta, etxetik urriñera ioan bear
|
eban
. Besteari, baioakon senarra, guda gizonen artera:
|
|
|
Pedro Marik, bere erara, gauza pozgarrizkoren batzuk esan etsazan, eta piskaka piskaka ekarri
|
eban
iauregiraiño. Erbestera eldu ziran ordurako eguna argitu eban, eta eguzkiak bere lenengo erraiñuak bialdu zituan Riktrudisen iauregia epeltzeko.
|
|
|
Pedro Marik, bere erara, gauza pozgarrizkoren batzuk esan etsazan, eta piskaka piskaka ekarri eban iauregiraiño. Erbestera eldu ziran ordurako eguna argitu
|
eban
, eta eguzkiak bere lenengo erraiñuak bialdu zituan Riktrudisen iauregia epeltzeko. Baiña ez eban ezer epeldu.
|
|
|
Erbestera eldu ziran ordurako eguna argitu eban, eta eguzkiak bere lenengo erraiñuak bialdu zituan Riktrudisen iauregia epeltzeko. Baiña ez
|
eban
ezer epeldu. Zeiñ otza eta zeiñ utsa eritxon bere etxeari Riktrudisek!
|
|
|
Iarri ziran danak bide ertzeko zelaitxo batean, Adalbaldok zer edo zer aoan sartu
|
eban
, beste morroiak gosaldu eben ederto, Lopek, berak bakarrik, danak aiña eta geiago gauza iruntzi zituan, eta iarraitu eutsen euren bideari bidaztiok.
|
|
|
Aurrenengo ibilli zituen egunetan ez
|
eban
gudari asko billatu, baiña geroago eta geiago, geroagao eta ugariago aurkitu zituen, eta etxetik urten eta bigarren egunerako, Erbesteko gure gizonak Burgaiñ deritxon erritxu baten ondoan egozan.
|
|
|
Burgaiñen sartu baiño lenago," Mutillak esan
|
eban
dukeak oraintxe da garaia, eta euetako batek Euskal Errira barrura Amandoagana ioan bear iok".
|
|
|
Neu ioango nintzateke pozarren, iauna, aspaldian neure erritarrak ikusteko gogoagaz nago eta, erantzun
|
eban
Lopek.
|
|
|
Zer esanak bai, baiña alperrikakoak erantzun
|
eban
Robertok. Menditarrakaz erabilli ditugun ainbeste lan eta ekiñaldi gogorrak, eurakgandik artu ditugun ainbeste iraiñ, eraso eta destaiñak, zer erantzun andiak dakarkuz aora; baiña errege errege da; gure Dierriko lenengo gizon, gudari eta zalduntzat daukagu; eta berak gura badau gure franziska edo aizkorea zeiñ zorrotza dan euskaldunai ondo erakutsi baiño len, Auñemendiko gudari basatiak edo gu, zeintzuk garan andiagoak ondo ikusi barik, ainbeste nekaldi artuta gero, arerioai kendu geinkeon sari on baten itxaropenak galduta, emen alperrerian gelditutea, erregeren guraria bete bedi.
|
|
|
Ariman, zergaitik iakin baga, larritasun andi bat eukan, bere gaiñera etorkon gertaldi txarren baten pekua legez. Eriotzea pinadian ostenduta egoala ia siñistu
|
eban
.
|
|
|
Baiña zergaitik bildurtu bear
|
eban
berak orduan, egundo bildurtu ez zan gizona izan da. Biotzari, berak erabilli oi dituan ipuiñ, ames eta gora berak, itandutea baizen ez dago.
|
|
|
Arerioak zugazti atan bertan egon zeitekezan! Ez
|
eban
ondo egin, Gont hramek eskiñtzean, laguntasuna ez artzea...
|
|
|
Arrena zan gauzarik onena: arren egin bear
|
eban
berak bere, eta gero etorkizuna betorrela...
|
|
|
Gure alaben ostutzaillea!" Oneek eta beste olango estarri askotatik batera urtendako oin eta deadarrak entzun ziran trumoi garratz, gogor eta ikaragarri baten antzera, inpernuko gaizkiñ zarrak arima bat galtzean, egingo dituen garraxiren irudira, eta Adalbaldoren gorputza ingur guztietatik iaurtiriko eun gezi eta geiagok iosi iosi eginda itxi eben. Adalbaldo erruki garrizko" Iesus" bat esanda zalditik bera iausi zaneko, gaiñean
|
eban
Portun, begi bietatik otsoen txingarrezko begiradea boteaz, aotik amorroaren bitza eta lerdea eriola. Dukea ordurako ondo ilda egoan, baiña ondo ill bagako aberea eiztariak amaituten daben legez, Portunek aizkoarakada batean dukeari burua erdibitu eutsan, eta" beiñ edo beiñ tximista orrek nire eskuetan iausi bear zenduan" esanaz, gorpuaren gaiñean bere oin batg ipiñirik, Ozinbelzkoak deadar egin eban menditarren zanzoa.
|
|
|
Adalbaldo erruki garrizko" Iesus" bat esanda zalditik bera iausi zaneko, gaiñean eban Portun, begi bietatik otsoen txingarrezko begiradea boteaz, aotik amorroaren bitza eta lerdea eriola. Dukea ordurako ondo ilda egoan, baiña ondo ill bagako aberea eiztariak amaituten daben legez, Portunek aizkoarakada batean dukeari burua erdibitu eutsan, eta" beiñ edo beiñ tximista orrek nire eskuetan iausi bear zenduan" esanaz, gorpuaren gaiñean bere oin batg ipiñirik, Ozinbelzkoak deadar egin
|
eban
menditarren zanzoa.
|
|
|
Alperrik, bada, zaldunik ezagunenak bere esku eta ondasunak eskiñika ioango iakozan: ez
|
eban
geiago gizonakaz ezer gura: aurrerantzean, bere izate guztia senarraren gomuteari eta Iaun Egilleari emon bear eutsan.
|
|
|
Amandoren esonde onak iarraiturik, bada, Mauronto seme nagusia ipiñi
|
eban
osaba lenapezpikoaren eskuetan, milla on gauza esanda gero, eta beste iru alabakaz Done Benitotarren bapilde batean sartu zan.
|
|
|
Baiña an sartu baiño lenago Riktrudisi igaroriko gauza bat emen esatea ondo etorriko da. Adalbaldo il da gelditu zan tokia bere begiakaz ikusi gura izan
|
eban
, bere senarra lenengo lurpean sartu eben tokian arren eta agur batzuk egin gura izan zituan, eta orretarako Aitz barreneruntz ioan zan: eta an, azken agurrak esaten ezin asperturik, egun batean, eta bian, eta iruan, kurutze baten onduan belauniko, ordu luzeak igaro ebazan.
|