|
2008
|
|
|
Bestalde, bi hitzeko elkarte baten ezkerraldeko osagaia hedatuz sortzen ari direla adierazi du Euskaltzaindiak. Deskribatu izan diren gainontzeko hiru hitzeko segida guztietan ordea, sintaxian beregainki erabil daitekeen ondorio bana ematen
|
duten
bi prozesu ikusten dira: berrelkarketaren kasuan euskal morfologiak eskura dituen elkarketa bi (§1.1) eta sintaxi hedapenaren kasuan izen baten sintaxi hedapena eta haren gaineko elkarketa bat (§1.2).
|
|
|
Esparru honetan ere, sintaxian beregainki erabil daitekeen ondorio bana ematen
|
duten
bi prozesu sumatuko ditugu orain arte deskribaturiko hiru hitzeko segida guztietan.
|
|
|
Hiztunongan eragin handia duten eta teknolekto ugari baliatzen
|
duten
bi hizkera motaz, hedabideetakoaz eta administraziokoaz, jardutea da txosten1 honen xedea, guztiongana iristen direlako eta hedabideetakoak, gainera, eragin berezia duelako.
|
|
|
(Helianthus> annuus) eta bai gure baserrien ateetan jartzen den kardu zapal han dia (Carlina> acanthifolia) adierazten dituztelako. Azaleko itxura gorabehera, genero erabat ezberdina
|
duten
bi landare izendatzeko izen guztiok berdin erabiltzen diren bitartean, ez dira baliagarriak izango, nahasmendu iturri baizik49 Hortaz zentzuak eta premiak eskaturik, badirudi, jadanik hiztegi batzuetan egiten hasi denez, egokiena litzatekeela eguzki lore> tradizionala kar duari esateko uztea, eta ekilore> moldatu berria50, aldiz, atzerritik ekarritako olio landareari deitzeko, berau... esateko, nonbaiteko moscas> e> miel>/ mouches> à> miel> eredukoak baztertuz edo bigarren mailara iraganez joan diren bezala, abeja> eta abeille> estandarizatuen mesedetan.
|
|
2012
|
|
|
...kien Eliza Ama Sainduaz beregainki aprobatua Vulgata daritzan textuaren ez xoilki sensuari, baiñan oraiñoegin ahal bezanbat letrari berari; eta letrari zorrotxki eta urratsez urrats jarraikiz, sensua gure lengoaian ezin ungi azarka daiteken lekhuetan, ez gare atrebitu gere burutarik ematerat; aitzitik baliatu izan gare Jaun Maitre De Saci eta Alta Bouhours textu hura bera franzeserat itzuli izan
|
duten
bi author aprobatuen baithan aurkhitu dugun laguntzaz[...] (Haraneder 1740, letra lodia guk erantsi dugu).
|
|
2016
|
|
|
Espazio publikoa eta literatura kudeaketa, identifikazio tresna eta harrotasunaren indartzeko elementua dela euskaraz egiten den antzerkia. David Simok nazioa egiten
|
duten
bi kontzepzio aipatzen ditu,
|
|
2021
|
|
|
42.22.3b Beste diskurtso markatzaile baten arrimuan ere ager dakiguke zenbaitetan. Hola sortzen da hortaz bada, elkar indartzen
|
duten
bi ondoriozko DM elkartuz sortua: Gainera, langileek hartu beharra zuten beren soldata eguberriko sari berexi batekin.
|
|
|
Gasteizen, Euskadiko hiriburuan, taberna gehiegi dago; Pellok, atzo aipatu nizun lagunak, andregaia utzi egin du. Erreferentzia bera
|
duten
bi sintagma ezartzen ditugu bata bestearen ondoan. Mota berekoak dira beste hauek ere Druso neure aita, Axular Sarako erretorea; hauetan ere erreferentzia bera dute Druso izen propioak eta neure aita sintagmak zein Axular eta Sarako erretorea osagaiek23 Beste batzuetan, berriz, aposizioan doan izenak konkretatu egiten du ondokoa.
|
|
|
ikusirik eskuara eskuetarik joaki eta tokitan kasik joana (Hiriart Urruti); Eta horra Joanes oihan pean sartua, berroz berro, otarrez otar, ohoinaren ondotik joaki, makila airean, errabia bihotzean, sudurra xistuz, emaztearen kontra zer nahi erranka, zaldia, hantxet, aitzineko on baten gomendio utzirik (Lafitte). Aurreko adibideotan badira aipamena merezi
|
duten
bi puntu. Hiriart Urrutiren adibidean mendeko bi moduzko dauzkagu juntaturik (eskuetarik joaki eta tokitan kasik joana), eta moduzkoak osatzeko bi moldeen aspektu balio desberdinak —puntukaria eta burutua— ikusteko baliatu dezakegu.
|
|
|
42.23.6a Formak ez du azalpen beharrik; esapide hori osatzen
|
duten
bi osagaiak egunero erabiltzen ditugu. Osagaiak, zein bere aldetik ez ezik, esapidea bera ere aski ezaguna dute Hegoaldeko euskaldunek, nahiz beti ez erabili.
|
|
|
23.5.3.2a Euskalkien araberakoa da balio bera
|
duten
bi morfema funtzional horien banaketa: bizkaieraz erabili da ei eta gainerako euskalkietan omen (nahiz zubereran eta goi nafarrean gutxi erabilia izan).
|
|
|
Probatu egin nahi dut, ea nire esanera dabilen ala ez (Elizen arteko Biblia); Bietako batek ere ez zekien eurekin ala bere buruarekin ari ote zen hizketan (Epaltza); Txokok ez zekien bizirik ala hilik aterako zen historia honetarik (Borda). Baina edo ere zilegi da zehar galderetan aukera bat adierazten
|
duten
bi osagai juntatzeko, batez ere Hegoaldean: Ez dakigu ekonomikoa edo kirol zigorra izango den, baina zigorra jarriko digute (Berria); Jakin nahi nuke zuek erretzen duzuen edo ez (Joxerra Garzia).
|
|
|
aposizio ez murrizgarriak. Erreferentzia bera
|
duten
bi izen sintagmak osatzen dituzte aposizio ez murrizgarriak. Bigarrenak, aurrekoaren ezaugarri berriren bat adierazten du.
|
|
|
euskalduna naiz edota ez naiz euskalduna. Alde honetatik azken urteotan hedatu den joerak, hau da, bi antonimoren (kontrakoa adierazten
|
duten
bi hitzen) artean ala juntagailua ezartzeak (hil ala biziko auzia), ez du literaturan tradiziorik.
|
|
|
Perpaus baten barruan bi izen sintagma erreferentziakideak direnean (hots, izaki bera aipatzen
|
duten
bi izen sintagma ditugunean) bigarren izen sintagmak izenordain bihurkarien forma hartzen du. Ez ditugu bi izen sintagmak errepikatzen, eta bigarrena agertu behar lukeen tokian neure (edo heure, bere...) burua ezartzen dugu:
|
|
|
25.1.3a Aditzoinaren erabilera manatzen
|
duten
bi adizki analitiko koordinatzen direlarik, adizki laguntzaileetarik bat ezaba daiteke, aditzoina Ø bakarrik uzten dugula orduan: Ordu deno begiak idek ditzagun eta gisa hartarat berma (Hiriart Urruti gaztea); Hurbil zaitez eta sar atari hertsitik (Arkotxa).
|
|
|
Ordu deno begiak idek ditzagun eta gisa hartarat berma (Hiriart Urruti gaztea); Hurbil zaitez eta sar atari hertsitik (Arkotxa). Gisa berean arazi oinarri
|
duten
bi egitura arazle juntatzen direlarik, lehen aditzak, arazi ezabaturik, aditzoinaren forma har dezake: Jaunak hil nahi ukan bagintu, ez zauzkigun onartuko egin diozkagun erre oparia eta bihi eskaintza, eta ez zaukun holako gauzarik ikus eta entzunaraziko (Etxehandi).
|
|
|
8 De Rijkek (2008: 848) aipatzen du, X ala motako egituren erabilera esparru mugatuagoaren atzean juntagailu honen balioa egon daitekeela, ala k gehienetan elkar baztertzen
|
duten
bi aukera edo gehiagoren artean hautatzea eskatzen baitu.
|
|
|
Baldin hori mendeko perpausaren hasieran koka daiteke, aditzetik bereiz, edo aditzari aurretik loturik. Hona baldin en mugikortasuna erakusten
|
duten
bi adibide: Bainan ez; baldin jaun done Inaziok erakutsi izan badu ere saila, ez da gutiago egia orhea eta orhapena, guziak aita Kardaberazi zor diotzagula (Duvoisin); Bada, ez balin banaki ere ala aphalgura, ala hanpurus naizen, ariarik aski banuke hanpurus naizela uste izateko (Duvoisin).
|