|
2008
|
|
|
Lehenbizi azpimarratzekoa da bi gurasoek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, (D, B+ eta B motak), seme alaba ia guztiek euskara
|
dute
lehen hizkuntza; gaztelania duten seme alaben portzentajeak, berriz, hondarbalioak ditu adin talde guztietan (8 taula).
|
|
|
Eremu geografikoari dagokionez (1 irudia), Bizkaiko ekialde erdian eta Gipuzkoako zati handi batean, 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben erdiak baino gehiagok gutxienez euskara4
|
dute
lehen hizkuntza. Baina gune horren barruan ere portzentajeak behera egiten du nabarmen gunearen mugan dauden udalerrietan eta industria— zein hiri ardatz nagusietan:
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi
|
dute
lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
|
Euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan nor kokatu erabakitzea ez da lan erraza eta, erreferentzia bakarra euskaldunen lehen hizkuntza bada, norbanako bat nukleoan kokatu behar denetz erabakitzea are eztabaidagarriagoa da, baina gutxienez beste ikerketa bateko datuek islatzen duten bezala2, 6 Taulan ikus ditzakegun datuek ere erakusten
|
dute
lehen hizkuntzaren erreferentzia ez dela nahikoa baina baliagarria dela zenbait joera islatzeko. Izan ere, itxura denez lehen hizkuntza euskaHedabide bakoitzaren ezaugarrien arabera publiko potentzialaren kopurua handiagoa edo txikiagoa da.
|
|
2010
|
|
|
• Orokorrean, bi gurasoak euskaldunak direnean gehienek (%80k) euskara bakarrik jaso
|
dute
lehen hizkuntza gisa. (2.2 atala, 14 or.) pertzepzioen inkesta kuantitatiboaren interpretazioa
|
|
|
Orokorrean, bi gurasoak euskaldunak direnean gehienek (%80k) euskara bakarrik jaso
|
dute
lehen hizkuntza gisa.
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: ...ebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere, ezin dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
2011
|
|
|
1) zaurgarri" vulnerable" (hizkuntza haur gehienek erabiltzen dute, baina zenbait eremutara mugatzen da, nagusiki etxe girora). 2) Arriskuan (haurrek ez
|
dute
lehen hizkuntza gisa ikasten, guraso eta haurren arteko transmisioa etenda dago). 3) Arrisku larrian (nagusiak eta oso adinekoak erabiltzen dute, baina ez guraso gazteek edo haurrek).
|
|
2012
|
|
|
Nafarroako 16 urte edo gehiagoko elebidunen ia erdiek (%47, 4) euskara izan
|
dute
lehen hizkuntza, hau da, euskaldun zaharrak dira. Nafarroako elebidunen %37, 2 euskaldun berriak dira, eta gehienak eremu mistoan bizi dira.
|
|
|
Elebidunen %15, 3 dira. Jatorrizko elebidunek euskara eta erdara izan
|
dute
lehen hizkuntza eta 16 eta 24 urtekoen artean euskaldun zaharrak baino gehiago dira dagoeneko.
|
|
|
Iparraldeko 16 urte edo gehiagoko lau elebidunetik hiruk (%73, 8) euskara hutsik izan du lehen hizkuntza, euskaldun zaharrak dira. Horrezaz gain, %13, 1 jatorrizko elebidunak dira eta euskara, eta erdara izan
|
dute
lehen hizkuntza. Azkenik, aipatzekoa da gaur egun Iparraldean 16 urtetik gorako elebidunen %13 euskaldun berriak direla, eta gehienak oso gazteak.
|
|
|
Euskal Herriko bost biztanletik lauk (%79, 7k) erdara
|
dute
lehen hizkuntza. Euskara dutenak %15, 4 dira eta biak dituztenak %4, 9.
|
|
2018
|
|
|
25 eta 49 urte bitarteko unibertsoaz ari gara. Hizkuntza gaitasunari dagokionez, herena baino zertxobait gutxiago dira euskaldunak (%31, 2), eta horien artean %44k erdara izan
|
dute
lehen hizkuntza. Hortaz, zer landu asko dago, bai gaitasun nahikoa duten gurasoek erraztasunean hobetu dezaten, baita oraindik gaitasun nahikoa izan ez arren (euskaldun hartzaileak), euskaldun izateko bidea egin dezaten.
|
|
|
EGAren proba idatzia altuena eta lehen hizkuntza gaztelania duenak baxuena (1 taula). Binakako alderaketek erakutsi
|
dute
lehen hizkuntza euskara (BBeuskara= 28,32; DT= 5,14) duten eta lehen hizkuntza gaztelania (BBgaztelania= 27,24; DT= 4,60) duten taldeen arteko aldea esanguratsua dela benetan (p 0,01). Aldiz, aldeak ez dira esanguratsuak izan (p= 0,09 eta p= 0,08), ez lehen hizkuntza euskara duten eta euskara/ gaztelania (BBeuskara/ gaztelania= 27,82, DT= 4,64) duten taldeen artean, ez lehen hizkuntza gaztelania duten eta euskara/ gaztelania duten taldeen artean.
|
|
2019
|
|
|
Bi sare sozialetan lau ikaslek egin dute nagusiki euskaraz eta ez euskara hutsez; laurak neskak dira, eta laurek euskara
|
dute
lehen hizkuntza, etxeko hizkuntza, eskolakoa eta kalekoa. kode nahasketa darabilte euskararen eta gaztelaniaren artean: gaztelaniak presentzia nabarmena du euren elkarrizketetan (%20tik gora), baina, hala ere, euskarak du nagusitasuna.
|
|
|
— whatsappen euskaraz bakarrik edo nagusiki idazten ez dutenen artean bakarrik %31k
|
dute
lehen hizkuntza bakarra
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, Huron Wendat, Innu, Atikamekw eta Abenaqui bezalako herriek frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza edo komunikazio hizkuntza. Horri dagokionez, Dutrisac ek Innu eta Atikamekw hizkuntzen kasua erabiltzen du.
|
|
|
Kontuan hartu behar da eskolak euskaldundutako hiztun horien profil linguistikoa desberdina dela garai batean euskaldunen artean ohikoena zen profiletik. Gaur egun, euskaraz hitz egiteko gai diren gazte eta haur gehienek gaztelania edo frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza, eta hizkuntza horietan mintzatzeko erraztasun handiagoa dute.
|