|
2016
|
|
|
Baina agertzen da bukaeran medikuaren arrebak Martxel hil duela, hura bortxatzen saiatu zelako. Horrez gain, kasu horretan ere egia gordeko
|
dute
denek alargunari erranaraziz bere senarrak bere buruaz beste egin duela.
|
|
2021
|
|
|
Ondorioz, historialariak" kanon bildu" baten alde agertzen dira. Hortan, Mitxelenaz geroz finkatua izan den" kanon" bera erabiltzen
|
dute
denek, salbuespen bakar batzuk badirelarik edo ñabardura zenbait. Egokipen horien adibide bat edo beste ematekotan, aipa daitezke I. Aldekoak XIX. mendeko poesia herrikoiaz egin duen baliorazio berezia, baita ere Jose Manuel Etxeitaz Jon Kortazarrek egin duena.
|
|
|
Ostatu handi batzu idekirik badauzkote, [su, ohe on, jateko garbi, soinekorik beharrenak han ediren baititzazke merkeenik] (J. Etxepare); Ipar aldetik maldatzen
|
dute
dena bazka-leku diren munho batzuek, [handik itzainek jausten baitakote ardien ilea] (J. Etxepare).
|
|
|
Osagarri horiek ‘denbora’ adierazten
|
dute
denek, bistan da, baina multzo heterogeneoa osatzen dute.
|
|
|
Argi ikusten da hori ondoko esaldi bi hauek erkatuz: Irakasleak esan duen bezala egin
|
dute
denek ariketa eta Irakasleak esan duen bezala, denek egin dute ariketa. Lehenbizikoa parekotasunezko konparazioa da —‘irakasleak egiteko esan duen bezala egin dute denek ariketa’, hots, hark esandako moduan, modu hartan berean—; bigarrena, berriz, perpaus nagusia esateko hiztunak ematen duen azalpenezko oharra da —‘ariketa denek egin dute, irakasleak esan du hori’— Azken honen moduko perpausak ebidentzialak deitzen dira, esan, aipatu, adierazi eta horrelako aditzekin eratuak direnean, haietan esaten dena aintzat hartu, eta egiatzat ematen baitu hiztunak; hala, adibidean, ‘ariketa denek egin dutela’ egia da hiztunaren arabera, aintzat hartzen baitu irakasleak esana26.
|
|
|
Irakasleak esan duen bezala egin dute denek ariketa eta Irakasleak esan duen bezala, denek egin dute ariketa. Lehenbizikoa parekotasunezko konparazioa da —‘irakasleak egiteko esan duen bezala egin
|
dute
denek ariketa’, hots, hark esandako moduan, modu hartan berean—; bigarrena, berriz, perpaus nagusia esateko hiztunak ematen duen azalpenezko oharra da —‘ariketa denek egin dute, irakasleak esan du hori’— Azken honen moduko perpausak ebidentzialak deitzen dira, esan, aipatu, adierazi eta horrelako aditzekin eratuak direnean, haietan esaten dena aintzat hartu, eta egia...
|
|
|
31.4.3.6a Gorago erran dugun bezala, izen sintagma erlatibatuari dagokion kasu marka ere isildurik gelditzen da perpaus erlatibo arruntetan. Horrenbestez, hiztunek ez dute informaziorik, ez informazio zuzenik behintzat, izen sintagma horrek perpaus erlatiboan duen funtzioaz, edo dagokion kasuaz, eta ingurumen sintaktikoaren eta diskurtsiboaren arabera aurkitu behar
|
dute
dena delako funtzio edo kasu marka. Halatan, ez da harritzeko sintagmen eginkizunen araberako erlatibatzeko eskala bat agertzen baita euskaraz, beste hizkuntza askotan bezala, izen ardatzaren kasua eta izen sintagma erlatibatuarena desberdinak direnean batez ere, gero ikusiko dugunaz (§ 31.4.3.13).
|
|
|
28.6.3.4a Behin eta berriz azaldu dugunez, aurkaritza hau bideratzeko erabiltzen diren juntagailuek ez
|
dute
denek jokabide bera. Malguena eta mugikorrena baizik da, juntagaiaren aurrean nahiz atzean joan baitaiteke.
|
|
|
Bestalde, nora/ noraino bikotea dugun bezala, arte/ arteraino/ arteino ere hor dugu. Eta denborazko perpausetan, Ni hemen naizeino bezalakoak ere eite berekoak dira, ino edo honen kideko postposizio bat
|
dute
denek ere: Ezin sinets dezakegu, adinak berak akaba arteiño, akabatuko garela (Axular).
|
|
|
frantses, italiano, erruso, ingeles... Horiek ere erabiltzen dira euskaraz (jakina, frantziar, italiar, errusiar, baztertu gabe), baina ez
|
dute
denek bide bera segitzen, eta erabilera zalantzak sortzen dira zenbaitetan. Iparraldean arrunta da erruso presidente, erruso jakintsu edo erruso tropa bezalakoak ikustea Herria aldizkarian, esate baterako.
|
|
|
" Lapur horiek lapur talde bat dira[...]" (Iraizoz). Ez
|
dute
denek erabilera bera: agidanez, agidanean eta badaezpada Hegoaldeko tradizioan erabili dira eta gaur egun ere nekez ikusten dira Iparraldeko testuetan.
|
|
|
oso, guztiz, biziki, nahiko, aski, samar, batere eta abar. Ez
|
dute
denek maila mota bera adierazten, jakina. Batzuetan goi maila adierazi nahi dugu, beste batzuetan nahikotasuna edo konparazioa, eta ezeztapena ere zenbait kasutan.
|