|
2008
|
|
|
Halako ikerketarik ez dugun bitartean, eskuetan geneukan aria galdu gabe, uste
|
dut
aurkitu daitekeela argudioren bat antzinako euskalduntasunaren alde.
|
|
|
Iparraldeko almanaka haien hedapenaz ez
|
dut
aurkitu estatistikarik; hala ere, badakigu, Lafitte-k idatzi zuenez, Eskualduna> astekaria 1908an 7.000 harpidedun izatera iritsi zela. Galde liteke horietarik zenbatek jaso ohi zuen almanaka ere.
|
|
|
Ez
|
dut
aurkitu, ordea, klasikoen itzulpengintzaren eta 50etik aurrera zabalduz joan zen gizarte modernoaren arteko dialektikaz jarduten duen saiorik. Horixe da nire gogoetabidea apunte labur honetan.
|
|
|
5 Ez ditut gaingiroki baizik ikusi Lazarragaren neurtitzak, baina ez
|
dut
aurkitu haietan neurri horretako koplarik.
|
|
|
Ez
|
dut
aurkitu Jemein EuskalEsnalera zuzendu izanaren frogarik202 Baina berak pertsonalki egin ez zuena, bere kide batek egin zuen, Bilboko Euzko Gastediko Joseba Errastik. Oroitu Jemeinek bere artikuluan zioela «nosotros expondremos [nuestras razonez] para emplear el signo tx», eta, duda gabe, «nosotros» horretan Errasti partaide zen.
|
|
|
Azkuek Renan en edo Bàrres en obra horiek ezagutzen zituen konstantziarik ez
|
dut
aurkitu, eta ziurrenik ez zituen irakurri. Baina garai hartan mugitu zelarik, gisa horretako ideiak aldez edo moldez, bertsio jasoago edo dibulgatiboagoan iritsi zitzaizkion.
|
|
|
Azkueren gainerako santu debotuen berri hain espliziturik ez
|
dut
aurkitu. Baina kontuan izanik Azkue behin baino gehiagotan egon zela Jesusen Lagundian sartzeko asmotan, ez da dudarik San Inazio Loiolakoa bere beste debozio bat zela.
|
|
|
1048 orrialdetako obra osatzen zuten tomo bien artean, ordura arte inoiz egin zen euskal hiztegirik osoena. Bildutako hitz kopurua zehazki zein zen ageri ez bada ere (eta bestelako iturrietan ere ez
|
dut
aurkitu), gutxi gora-behera 60.000 sarrera izan zitezkeela kalkulatu zuen Azkuek35 Hitz multzo hori biltzeko euskararen eremu osoko laurogei informante eta kolaboratzaile baino gehiagoren lekukotzak jaso zituen, zazpi probintzietako euskal lexikoa metatuz (ikus 2 grafikoa).
|
|
|
Edozein kasutan, badirudi laster iritziz aldatu zela, 1916 urtearen hasieran gaztelania euskara hiztegia atalka hasi baitzen argitaratzen Bilbon, «A Avezar» artekoa plazaratuz62 Ez zion segidarik eman. Arrazoi esplizitua ez
|
dut
aurkitu, baina pentsa liteke urte berean atalka barik kolpera argitaratu zen Bera eta Lopez Mendizabalen hiztegiak zapuztu ziola hein handiz proiektua. Izan ere, Tolosan argitaratutako hiztegi horrek gaztelania euskara/ euskara gaztelania sarrera eskaintzen zuen eta osorik eros zitekeen (ez atalka).
|
|
|
Hola, lehen mailan Azkuek ematen zuen eta bigarrenean Bustintzak. Uste izatekoa da Azkuek lehen mailan bere ohiko bizkaiera literarioa irakasten zuela, eta bigarrenean Bustintzak euskara sabindarra (ez
|
dut
aurkitu baieztatzeko froga zuzenik, baina logikoa dirudi). Bustintzaren ikasle hoberenek behintzat sabindar euskaraz idazteari ekin zioten, eta Euzkeltzale Bazkuna izeneko plataforma ere sortu zuten 1910 urtean21 Plataforma haren babespen Euzko Deya bezalako astekariak zein sabindar eskolako euskararen aldeko hainbat liburu argitaratu ziren.
|
|
|
Ez zen Azkueren kasua izan. Honen testuetan behin ere ez
|
dut
aurkitu bere buruari hala deitzen zionik. Eta hala ere, liburu honetan, Azkue intelektualitate ideiaren argipean aztertu da.
|
|
|
Ohartu Azkuek bere sinesmen politikoak justifikatzeko ematen zituen arrazoiak bete betean zirela Sabino Aranaren moldekoak: abandotarrak esana zen «no somos españoles ni por la raza, ni por el idioma, ni por las leyes, ni por la historia»27 Azkueren testuetan ez
|
dut
aurkitu «ez gara espainiar» bezalako ukazio espliziturik, baina segurki ideia hori bereganatu zuen. Aldiz euskal berezitasuna afirmatzeko orduan Arana Goiriren argudio ia berberak zerabiltzan:
|
|
|
En ese sentido concreto, raza es lo mismo que nación, gente o pueblo»122 Arana Goirirentzat euskaltasuna, ezerk baino lehen, arrazak ematen bazuen, Azkuerentzat aldiz «No es Euskaldun quien no posee el vascuence, aun cuando sea de raza pura»123 Dudarik gabe hizkuntza zen Azkuerentzat euskal etniaren ezaugarri nagusia. Zentzu horretan, Arana Goiriren pentsaera ulertzeko gakoa den maketo hitza, behin ere ez
|
dut
aurkitu Azkueren testuetan. Izatez arraroa zen Azkuek euskal arraza bera aipatzea.
|
|
2021
|
|
|
Izenaren adjuntu denean, aldiz, ezinbestekoa da ko agertzea: { Amonarentzako/ amonarendako/* amonarentzat} pastilla ez
|
dut
aurkitzen.
|