|
2023
|
|
|
Hitzarmen horretan ematen den toki autonomiaren ikuspegia, nire uste apalean eta LASAGABASTER HERRARTE irakaslearekin bat etorriz, ez da Espainiako doktrinan edota jurisprudentzian garatu dena. TAEHren toki autonomiaren definizioa 3 artikuluan ematen da eta eskubide bat bezala egituratzen da, gaitasun eragingarria eduki zukeena90 Inguruabar honetan ez
|
dugu
ahaztu behar EKn toki autonomia eta finantza nahikotasuna eskutik lotuta doazela, hau da, toki erakundeei beharrezkoak dituzten baliabideak bermatu behar zaizkiela, berezkoak dituzten intereseko gaiak jorratzeko aukera izateko.
|
|
|
Duran GARClAk solidaritate printzipioaren inguruan hitz egitean, printzipioak finantza arloan duen garrantzia aipatzen du. Autoreak dioenez, solidaritateak lurralde botereen finantza autonomia zuzentzen du eta lurraldeen arteko harremanak artikulatzen ditu148 VALENZuELA VILLARuBIAk adierazten duen moduan, solidaritate printzipioa da finantza autonomia zuzentzen duen printzipioa eta batasunaren ideia ahalbideratzen duena149 Solidaritate printzipioa gaur eguneko lurralde antolaketa sistemaren muinean dago, ez
|
dugu
ahaztu behar lurralde erakunde baten inguruko finantzazioaren inguruan hitz egiten dugun bakoitzean solidaritate printzipioa aipatu egiten dela, batasun printzipioari finantza izaera emanez. Beraz, aipatutako guztia kontuan izanik, batasun printzipioa eta horrek duen isla finantzarioa, solidaritate printzipioa alegia, toki autonomiaren mugen artean nagusienetakoa da.
|
|
|
zaintza edo kontrola antolamendu juridikoan arautzen den moduan, toki erakundeen berezko eskumenen inguruan hartutako erabakien gain bakarrik egin daiteke. Bakarrik kontrolatuko dira toki erakundeen eskumen esklusiboen gaineko jarduerak eta ez
|
dugu
ahaztu behar eskumen horiek toki erakundeen gutxieneko nukleoa egituratzen dutela.
|
|
|
Ebazpen horiek berez deusezak dira indarrean dagoen Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkideari buruzko urriaren 1eko 39/ 2015 Legearen (hemendik aurrera APEL) 47 artikuluak adierazten duen bezala. Horrez gain, ez
|
dugu
ahaztu behar ere, Zuzenbideko estatuaren printzipioei eutsirik, toki erakundeen jarduera epaitegiek gauzatzen duten kontrolaren mende daudela.
|
|
|
Ez
|
dugu
ahaztu behar diktadura autoritarismo garaia izan zela eta toki administrazioen gaineko arauketa ere horren isla izan zen, batez ere, lehenengo garai horietan. Organoen gaineko kontrola horien gobernu organoak izendatuz eta horren funtzioekin adierazten zen.
|
|
|
Kasu hauetan guztietan, funtzionario teknikoei bi urteko epean udala birgaitzeko eskatzen zitzaien. Ez
|
dugu
ahaztu behar TAOL1945ren 37 oinarriak zehazten zuen zuzeneko kontrola: toki agintarien jarduera guztien kontrola Gobernadore Zibilak egiten zuen.
|
|
|
Bestetik, ez
|
dugu
ahaztu behar TAEHk zehazten duen toki autonomiak Espainiako antolamendu juridikoak zehazten duen eta EKak jasotzen duen toki autonomia gainditzen duela232 Toki ogasunarekin gauza berdina gertatzen da. TEAHren 9 artikuluak beharrezko baliabideen esparruan eta xedatu beharreko baliabideen barnean proportzionaltasun printzipioa sartzen du.
|
|
|
Koordinazioa aipatu arren, borondatezko parte hartzea suposatzen du eta kooperazio organoak eratzeko bidea ezartzen da. Ez
|
dugu
ahaztu behar, esangura honetan, hain aipatua den KAko 214/ 1989 epaiak adierazitakoa: " Elkarlan organoei egotzitako funtzioak aholkularitzakoak edo eztabaidatzekoak izango dira eta horrek zera esan nahi du:
|
|
|
Printzipio honetan eta honekin batera dauden bestelako printzipioetan kontrol jarduera legitimaturik gelditzen dela lan honen lehenengo zatian aipatu dugu. Ez
|
dugu
ahaztu behar finantza jardueran ere EKk sistema koherente bat eratu nahi duela.
|
|
|
Kontrol honek, aukerazko kontrolarekin alderatuta, hartutako erabakiak edo egindako jarduerak antolamendu juridikoarekin bat egiten duten edo ez ikuskatzen da. Hori bakarrik ikusita eta zentzu horretan, ez
|
dugu
ahaztu behar TAOLren zioen azalpenak adierazten duena Administrazioen arteko harremanak aipatzerakoan: " gatazka sistema osoa ebazten duen sistema batek Administrazioen harreman teknika guztiak koadro batean lotu behar ditu, teknika horiek porrot egiten dutenerako".
|
|
|
Aurretik adierazi dugunez 2008ko munduko krisialdi ekonomikoa eta gero, aurrekontu egonkortasun eta finantza jasangarritasunaren printzipioak indartzean, finantza zaintzako ahalmenen egikaritza (eta zergatik ez esan justifikazioa) indartu egin da eta horretan guztian EAEren barnean Foru Aldundiak jarri dira martxan. Ez
|
dugu
ahaztu behar AEFJLOk 3 amaierako xedapenean araubide berezia aitortzen duela EAEn eta araubide berezi hori forutasunean oinarritzen duela. Xedapenak parrafoaren hasieran" foru araubidearen arabera..." esamoldea erabiltzen du eta horrek EKren 1 xedapen gehigarriarekin zuzeneko lotura dauka, hau da, forutasunaren funtsezko nukleoarekin.
|
|
|
Esangura horretan, finantza zaintzako ahalmenak toki erakundeen diru sarrera esparruan garatzen ziren, horiek ere Estatuan ematen zirelako. Ez
|
dugu
ahaztu behar garai horretan, toki araubideari dagokionez, indarrean zegoela 1955eko Toki araubidea arautzen zuen Legearen Testu Bategina, eta horretan, besteak beste, 723 artikuluaren arabera edozein zerga edo tasa berri ezartzeak Estatuko Ogasun Ordezkaritzaren baimena behar zuela. Esangura horretan, esate baterako, Ekonomia Itunaren arabera, Foru Aldundiek Euskadiko toki erakundeek ezarri nahi zituzten zerga edo tasa berriak baimendu behar zituzten.
|
|
|
Ildo horretatik, badirudi Foru Aldundiek beti bidaliko dutela informazioa Estatuari edo autonomia erkidegoari, baina logikoena izango litzateke informazioa bidaltzea horren inguruko irregulartasun bat ikusten bada edo ebazpenen bat aurkaratzeko modukoa denean. Baina, ez
|
dugu
ahaztu behar, Foru Aldundiek toki erakundeen finantza jardueraren gainean funtzio bikoitza dutela: kontrolatzailea eta laguntzailea.
|
|
|
Lerro hauetan alferrikakoa da gastu araua ez betetzeak dakartzan ondorioak planteatzea, formula horrek gure lan hiztegian leku garrantzitsua hartu baitu ezinbestean. Foro askotan, denbora batetik hona, gastu arauaren kalkulua birformulatzeko beharra agertzen da" 504 Ez
|
dugu
ahaztu behar inondik inora PONS REBOLLOk adierazten duenez, gastu araua muga dela: " Arau fiskal berria aplikatzeak nabarmen eragiten dio aurrekontu kudeaketari, aurrekontua egiteko, gauzatzeko eta likidatzeko fase bakoitzean nola eragiten duen aztertzen dugu.
|
|
|
Ikusi dugu lan honetan zehar atal askotan TAAJLren helburuetariko bat toki erakundeetan aurrekontu egonkortasunerako eta finantza jasangarritasunerako printzipioak aplikatzea dela. Ez
|
dugu
ahaztu behar EKren 135 artikuluaren aldaketak 2 paragrafoan toki erakundeak aurrekontu oreka mantentzeko beharra dutela adierazten duela. Adierazi dugu ere, finantza jasangarritasuna gaur eta etorkizuneko gastuei aurre egiteko gaitasuna den heinean, gastu eta diru sarreren gaineko epe luzeko finantza oreka suposatzen du.
|
|
|
Ez
|
dugu
ahaztu behar eskumenen eragin finantzarioa aztertu behar duen finantza zaintzako txostenak, hau da, finantza jasangarritasunaren gaineko txostenak legezkotasun kontrolaren barnean sartu behar dela, KAren ekainaren 9ko 111/ 2016 Epaiak adierazten duen moduan: " Andaluziako Autonomia Erkidegoari esleitutako" finantza zaintza" k (60.3 AndAE) ez du babesten toki erakundeen jarduera ekonomiko finantzarioa arautzea, baizik eta erregulazio hori betearaztea edo aplikatzea, adibidez, baimenen, ikuskapenen edo fiskalizazio egintzen bidez. Konstituzio Auzitegiaren 179/ 1985 Epaiak, abenduaren 19koak, 1 OJ, adierazi zuen toki ogasunak onbideratzeko eta arautzeko premiazko neurriei buruzko abenduaren 21eko 24/ 1983 Legeak urratu egiten zituela autonomia erkidego baten estatutu eskumenak, ez toki erakundeen gaineko finantza ikuskapenak izan behar zituen alderdiak arautzeagatik, baizik eta zeregin hori Estatuko organo bati agintzeagatik.
|
|
|
Gai hauen inguruko aldaketa sakonenak 2013an eman ziren TAAJLren ondorioz eta horreri erreferentzia egingo diogu momentu oro. Baina ez
|
dugu
ahaztu behar TAAJLk egoera ekonomiko baten zuzeneko ondorioa dela, Martinez De La Casa RoDRiGUEzek hitzak adierazten duten bezala: " Espainiako gobernuaren agendan beharrezko eta espero zen erreforma agertzeak zerikusia du Arrazionalizazio Legearen lanketak markatu duen testuinguru ekonomikoarekin.
|
|
|
• Autonomia erkidegoen eskumenei kalterik egin gabe, Estatuak gizarte, ekonomia, geografiaeta kultura arrazoiengatik udalerrien arteko bat egiteak areagotzeko neurriak hartu ahal izango ditu, beti ere toki erakundeen gai publikoen kudeaketa hobetzeko helburuarekin. Neurri horien artean TAAJLk berak udal plantaren erreformarako sustapen neurria hartu zuen, TAOLren 13 artikuluan zuzenean sartu zen hitzarmen bidezko borondatezko bat egiteak552 Horrez gain, ez
|
dugu
ahaztu behar TOLren 116bis artikuluak berak arau fiskalak hausten direnerako neurri bezala jasotzen duela udalerrien arteko bat egitea aurrekontu egonkortasunaren politikoaren arabera553.
|
|
|
Bestetik, ez
|
dugu
ahaztu behar Ekonomia Itunaren 3 xedapen gehigarriak izaera ekonomikoko xedapenak emateko aukera ematen duela. Horren inguruan Endemaño Arosteguik zalantzak zituen honakoa adierazterakoan:
|
|
|
EAEren sistema bereziaren ondorioa da hori. Ez
|
dugu
ahaztu behar Euskadiko autonomia estatutuaren 41 artikuluak adierazten duena: Estatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko zerga arloko harremanak Ekonomia Itunaren edo Hitzarmenen foru sistema tradizionalaren bidez arautuko dira.
|
|
|
Honen aldeko bestelako argumentuak ere badaude. Ez
|
dugu
ahaztu behar toki administrazioen esparruan ematen den aldebiko izaera. Izaera horren arabera, toki erakundeen eskumenak Estatuaren eta autonomia erkidegoen eskumen banaketa sistemagatik baldintzaturik daude, hau da, EKren lurralde egituraketa definitzean eskumen banaketa Estatuaren eta autonomia erkidegoaren artean egiten da, toki erakundeak alde batera utzirik.
|
|
|
Honetan, EKk aldarrikatutako toki autonomiak eragin handiagoa izan luke. Baina ez
|
dugu
ahaztu behar Estatuaren gastu publiko guztia bere osotasunean konektaturik dagoela. FERREIRO LAPATZAk esaten duen bezala:
|
|
|
Ezer esaten ez denez, ondorioztatu behar dugu, zalantzarik gabe, kasu horretan edozein administraziotako kontrol harremanetan gertatzen den bezala, TAOLren 63 artikuluko aurkaratzera jo dugula. Ez
|
dugu
ahaztu behar bestetik TAOLren 113 artikuluaren arabera eta TOLTBren 171 artikuluaren arabera, aurrekontua zuzenean aurkaratu daitekeela administrazioarekiko auzibidearen aurrean. Baina honen eragingarritasuna beti jarri da kolokan, azken finean APARISI APARISIk gogoratzen duen bezala, auzibidean errekurtsoa jartzeak ez du aurrekontuaren onespena edo aldaketa zuzenean eteten447 Azken finean, hori diote TOLTBren 152.3 artikuluak eta 500/ 1990 Errege Dekretuaren 23.3 artikuluak.
|
|
|
Finantza zaintzaren kontrol teknikak ondarearen kudeaketan ere ematen dira. Ez
|
dugu
ahaztu behar, KAren 4/ 1981 Epaiak beren beregi aitortzen duenez, ondarearen babesa kontrolatzeko moduko jarduera dela: "... ekonomiaeta finantzaarloko autonomiaren mugekin lotuta, gai klasiko bat planteatzen da, Estatuaren edo erakunde publikoen ondarea administratzaileen aurrean babesteari buruzkoa, eta defentsa horrek Administrazio publikoen xedatze botereak mugatzera darama".
|
|
|
Esan bezala, hori oinarrizko arauketa da eta, batez ere, aplikagarriak izango dira autonomia erkidegoek garatzen dituzten arauketak. Ez
|
dugu
ahaztu behar inondik inora ondareak udal finantza jardueran daukan eragina: alde batetik, ondarearen eskualdaketak baliabide iturri izan daitezke eta horrela aitortzen dute TOLTBren 2 artikuluak eta 3, 4 eta 5 artikuluek arautzen dutenez; eta bestetik, udal aurrekontu eta kontabilitate sisteman ondare eskualdaketek zuzeneko eragina daukate.
|