|
2017
|
|
|
nire lan indarra Ferrero Rocher bat bezala dela. Udan kalitatea galtzen
|
duenez
, nahiago dut ez saldu. Baina gutxi axola zaizkie hauei kalitate kontuak.
|
|
|
Itziarko harri beltzarekin osatuko zen egitura bat, erdian gurutze etzan batekin; eta, plazak bizitza gehiago izan zezan, aparkalekuak kendu eta etxeetako balkoi guztietan arropa eskegita edukitzea proposatu zuen. Baina, Jose Luis Ansorenak Oarso aldizkarian argitaratutako artikulu batean kontatzen
|
duenez
, berehalaxe hasi ziren Udalaren eta eskultorearen arteko tirabirak, Oteiza gero eta eskakizun zailagoak egiten hasi baitzen.
|
|
|
Lazkanok gogoratu
|
duenez
, Manuel Lekuonak 1925ean Oñatin egin zen batzar batean esan omen zuen bertsolaritza ez zela mozkorren kontu bat, bertsolariak herriaren ahotsa zirela eta orduko elizgizon buruak kontra atera zitzaizkion.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi uzkurtzen zirenik. Honako jota honek erakusten
|
duenez
:
|
|
2018
|
|
|
Nork esango zuen musika industria hondoratuko zenik? Gaur egun ez dirudi energia industria handiak arriskuan daudenik, baina, Jeremy Rifkin ek esaten
|
duenez
, hala daude, bai, eta, iraun nahi badute, hobe dute negozio eredua guztiz aldatzea. Google izan daiteke haien eredu.
|
|
|
Dinamita kartutxoaren auzia inorendako zigorrik gabe geldituagatik, ez zen Iruñeko auzitegian amaitu alkatearen eta herritarren arteko tirabira. Iduri
|
duenez
, akusatuei ez zitzaien aski iruditu libre eta kargurik gabe gelditzea eta, ordain gisara, haien ustez Babazeri zegozkion txerri puskak nola edo hala bueltatu behar zitzaizkion. Tomas Alcaine Xaldix behinik behin ez zegoen konforme, eta halako batean alkatearen kontra bertsoak jarraraztea gogoratu zitzaion.
|
|
|
1964.urtearen bueltan, bestelako lanak utzi eta Atamitx jatetxea ireki zuen Ugaldetxo auzoan. Kosme Lizasok liburuan jasotzen
|
duenez
, haragia eta arraina parrilan ontzen lehenengoetakoak izan ziren, gerora era horretako erretegiak ugaldu baziren ere. Goizeko lauretan joaten zen Pasaiako lonjara bixigurik onenen bila, eta Bilbora txuletak erostera.
|
|
|
Oiartzungo bertso mugimenduaren ardatz izandako Joseba Gurutz Ezeiza Kaxkak kontatzen
|
duenez
, arrakasta gaitza izan zuen jatetxeak: “Mitxelena eta Atano punta puntan zebiltzan garaian ireki zuten.
|
|
|
Oholtza gainean momentu beroen protagonista ere izan zen Mitxelena. Kaxkak kontatzen
|
duenez
, garai bateko bertsolariei “berdin zitzaien ondokoa umiliatzea; haien mentalitatea ondokoa azpiratzea zen”: “Amurizaren aurretik horrela zen bertsolaritza.
|
|
2019
|
|
|
Itxaro Bordak (1999) gogora dakar Piarres Ibarrart Baigorriko koblakariak Kanboko “emazte bertsulari” gazte bat lagun zuela egindako saioa. Pierre Lafittek kontatzen
|
duenez
, bertsoak bota eta bota ari omen zen Ibarrart baina neska gazteak ez zuen, nonbait, amore eman nahi. Azkenean, “emaztekiak isilarazi zuen, hemen agerrarazteko on ez den bertsu izigarri batez”.
|
|
2020
|
|
|
Anatx eta bere osaba beren saltsan ibili ziren festa giroko leku hartan, eta Euzkitzek, han zegoen bertsolari onena izanik, ez zuen batere gozatu. Eta bertsoarekin asko gozatzen duen bertsolaria izan da eta gozatzen du gaur egun ere, berak kontatzen
|
duenez
behintzat, kotxean doala bertsorik gehien botatzen duena ere bera izango baita. Jendetasuna behar da eta bertsolariak jendearekikoa egin behar du, baina baldintza gutxieneko batzuk eskatu behar ditu bertsotan egiteko.
|
|
|
Gu artean ez geunden aurpegia emateko prestatuta, baina gogoan geratu zitzaidan nola aurpegiratu zien antolatzaileei zabarkeria hori. Txukun hitz egingo zien, ohi
|
duenez
, baina ulertzeko moduan esango zien haiek ez zirela baldintzak bertsolariak erabiltzeko.
|
|
|
Garai hartan iritsi zen magnetofoia Euskal Herrira, Telefunken handia, maleta moduko bat. Zavalak kontatzen
|
duenez
, Pello Errotaren alabari honen bizitzaz egin zion elkarrizketa luzea horrelako batekin grabatu zuen. Handik gutxira magnetofoi txikiak hasi ziren, UER alemanak, estereoan grabatzen zutenak, baina luxu bat ziren, irrati estatalek bakarrik erabiltzen zituzten.
|
|
|
Estilo liburuek gehienez ere ordu t’erdiko elkarrizketa gomendatzen dute, baina ordu t’erdi horretan ez gara galdetegiaren erdiraino ere iritsi. Bazkaltzera etxera joan beharra
|
duenez
bigarren hitzordua jarri behar izan dugu Zarautzko Euromarren eta pendrive batean dakartzan dokumentu mordo batekin bueltatu da bazkalondoan. Bost orduko elkarrizketaren laburpena da jarraian datorrena.
|
|
|
Ikertzaile zein dengbêj ugarik diotenaren arabera, antzinako dengbêjak emakumeen bizipenetan oinarritzen ziren haien kantuak konposatzeko. Rahmik azpimarratzen
|
duenez
bidaiatzen ari ziren dengbêjengana hurbiltzen ziren emakume asko, beren istorioak abesti bihur zitzaten.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolariak kantuan esandakoak jasotzen dira jarraian, bakarrizketa bat balitz bezala: gerrako zauriak, gudu zelaitik itzuli zenerako hila zen aita agurtu ezin izana, egindako sakrifizioaren neurrigabea eta jasotako sariaren ezdeusa, joandako gaztetasuna… Kantua da bertsolariaren kontsolamendua, azken bertsoan azaltzen
|
duenez
kantuak malkoek baino hobeto adierazten baitute arimaren herstura: “—Abes dezagun!
|
|
|
Anaitasuna aldizkarian argitaratu zituen fikziozko bi testu labur hauek Bernardo Atxagak. Atxagak berak aurkezpen gehiago behar ez
|
duenez
, Anaitasunari() buruz 1960ko hamarralditik aurrera abertzaletasun eta euskal kulturgintza ezkertiarrenaren erreferentzia izan zela gaineratu da, eta bertsolaritzari eskaini zizkiola hainbat testu.
|
|
|
[4] Lasak azaltzen
|
duenez
bi testu hauekin hasitako polemikak bazter guztiak harrotu zituen:
|
|
|
Lafitteren artikulu hori Gure Herriak argitaratu zuen 1935ean, gehigarri gisa. Harrigaitzek hainbeste famatzen
|
duenez
, bertso epailetzarako ere baliogarritzat jotzen du, lan hori da osoago ekarri nahi izan den testua: “Gure iduriko, sei kapituluño horiek laburzki emaiten dauzkute pertso ontzeko konseilu zuhur guziak, bai eta irakasten nola behar diren bertzen koblak jujatu”.
|
|
|
Murua, berriz, oroitzen da nola erdaldunek ere arreta handiarekin entzun zieten, animatu, baita eskertu ere, nahiz eta ez tutik ulertu. Legazpiko saioak ere asko markatu zuen, eta kontatzen
|
duenez
: “Sekulako giroa zegoen.
|
|
|
“Genero ikuspegitik, bat eta bat izatea komeni delako, gizonezko bat eta emakumezko bat”. Horrek dakar, maiz, bi belaunalditako bertsolariak aritzea kantuan, emakumeak gazteagoak izanik, “50 urtetik gorako emakumerik ez dagoelako oholtza gainetan”, Iguaranek esplikatzen
|
duenez
. Ekimena sortu zenetik dabil kantari Oihana, eta Iñaki Murua ere antzera dabil, “Duela 5 urte hasi eta urtero samar joan izan” delako Lazkaoko, Legazpiko eta Beasaingo zentroetara.
|
|
|
“Egun berezia baita, non denak elkartuak diren eta zeinetan zainduak sentitzen diren, berentzako bakarrik antolatutako ekimen bat badutelako”. Iguaranek gehitzen
|
duenez
, ez da sekula belaunaldi arteko talkarik edo nabarmendu, gehienetan haiek eroso sentitzen diren gaien inguruan ere ari direlako bertsolariak kantuan, iraganarekin edo egoitzetako egunerokoarekin lotutako gaiekin. Muruak ere harrera eta erreakzio “bikainak” izan direla uste du, eta belaunaldien arrakalarekiko, bere ustez publikoa gazteenaren alde jartzen da gehienetan, berak German Urteagarekin kantatu zuenean bezala:
|
|
|
«Sekulako irteerak zituen, ume irteera asko», Iriondok oroitzen
|
duenez
. Ez zen, horrenbestez, haserrerik gabeko adiskidetasuna izan bien artekoa.
|
|
2022
|
|
|
Bere aitzinetiko fededun eta erlijio gizon guztiak baino urrunago doa: otoitz guztiak, irakasten
|
duenez
, Jainko bakarrari doazkio, moldea soilik aldatzen da, zeren populu bakoitzari jainkozko hitza bere jite bereziaren arabera etorri zaio.
|
|
|
Baita bestelako zirkulu batzuetan ere, Euskal Esnalean Y de la Academia qué? artikuluak jakinarazten
|
duenez
.
|
|
|
Fredi Paiari ez dio utzi, Amets Arzalluzi ere ez. Mañuren txanda heldu eta, Jainkomendikoak kontatzen
|
duenez
, “esan jostan, ba, mutil guapue ta noblie emoten nebala, baina gerrittik behera baneukola bulto bat, eta haxe zer zan ikusi barik, dudie emot’otsola nigaz zer egin, da kantatu najotsan:
|
|
2023
|
|
|
Bertsolaritza ere gertutik bizi izan zuen, ordea, zaldibiarrak: ezteietara eta gisako ospakizunetara bat batean aritzeko deitzen zuten, bertso jartzaile joria izan zen, Xahok aditzera ematen
|
duenez
sona handikoa, eta garaiko bertsolariekin harreman estuak izan zituenaren zantzuak badira. Aurreko lerro haietan irakurri ahal izan diogunez, Zabalak eskatuta epaile gisa aritzekoa zen Villabonako desafioan:
|
|
|
Majuelok azaltzen
|
duenez
, bertsolaritzaren ezagutzari propio lotu zitzaion Kanpion euskal kulturan sakondu nahi izan zuenean: “Inmerso en el estudio de la lengua vasca amplió su conocimiento […] de poetas populares o bertsolariak […] ” (2011:
|
|
|
Bertsoa “gehiegi interesatu gabe” hasi zen, eta gogoratzen
|
duenez
, “lehen hiru urteetan edo gauza gutxi” egin zituen, “hizkuntzarekin jolasteaz aparte”. Bertsozaleak ditu etxekoak, eta “pixkanaka” bera ere sartu zen arrastoan:
|
|
|
...rra aurretik, Getxoko bi txapelketatan kantatu zuen Juan Inazio Odriozola Aizarnak Txirrita, Pello Errota, Frantsesa eta Kepa Enbeita Urretxindorrarekin, eta, 1933an, Areitioko Eusko Jaietan agertzen da (Mallabian izango zen seguru asko), Iurreta, Durango, Berriz, Zaldibar, Soraluze eta Eibartik joandako jendetzaren aurrean mahai baten gainera igota kantuan, Euzkadi egunkariak kronika baten esaten
|
duenez
. Gerraondoan, ordea, bere izena itzali egiten da.
|
|
|
Edurne Lizarraldek uste
|
duenez
, Juan Inazioren lehen hiru umeak Bilbon jaioak dira. Valentina eta Jose Florentino behintzat seguru.
|
|
|
Hala ere, gehiagorako gogo faltarik ez daukagu, eta jendeak eskatzen duela ikusita, nola ez egin zerbait? Talde honen frikitasunak mugarik ez
|
duenez
, gai ugari geratu dira jorratu gabe eta horien inguruko zerbait egitea da gure helburuetako bat. Denbora asko eskaini beharreko lana bada ere, gozatuz egindako lana ez da karga izaten.
|