|
2002
|
|
|
4 ik. Jakin 120, 2000ko iraila urria. tzerki liburua eta% 4 historia/ kritika liburua. Narratibaren bilakaerari dagokionez, aipagarria da 1980ko hamarkadatik aurrera ipuingintzak lortu duen maila eta aberastasuna, edo 1990eko hamarkadan eleberrigintzak berriro ere izan
|
duen
igoera. Horrekin batera, nabarmentzekoa da narratibaren eta poesiaren produkzio aldea 1980ko hamarkadak aurrera egin ahala sendotuz joan zela, izan ere, 1970eko hamarkadaren erdialdera bi generoen produkzio ehunekoak antzekoak baitziren.
|
|
|
Lan honetan birritan aipatu ditugu merkatuak agintzen duen garaiotan generozko eleberrigintzak izan
|
duen
igoera eta garrantzia. Polizi, umore, amodio edo zientzia fikziozko eleberrietan, irakurlea entretenitu egin nahi da, istorio bat kontatuz, haren ardura eta atentzioa bereganatu.
|
|
|
Urteekin egin den igoera eta protagonismo hau azaltzeko arrazoien artean, baldintza sozio historiko berriak aipatu izan dira nagusiki. Jon Kortazarrek (2000: 270) euskal literatur sistemaren sendotzearekin lotu du narratibak azken hamarkadetan izan
|
duen
igoera nabarmena. Kortazarren aburuz, literatur sistema indartu egin da azken urteotan eta honek komunikazio sistema bera aldarazi egin du:
|
|
|
Aurreko puntuetan ohar batzuk egin ditugu narraziozko lanen kopuruak azken urteotan izan
|
duen
igoeraz. Edonola ere, euskal eleberriaren bilakaera dugunez gure ikerlanaren helburu, beharrezko iritzi diogu gure eleberrigintzaren ikerketak zertan ziren puntu honetan aipatzeari.
|
|
|
Emakumezko guztiak zaku berean sartzen dituzten hurbilpen kritikoak kritikatzen ditugunok argi utzi behar dugu maila duineko lanen ondoan (Oñederraren nobela, Meaberen poema liburua, Rozasen narratiba, Urretabizkaiaren azken nobela....), hala moduzko lanak ere kaleratu direla (adibidez, Gutiziak [Txalaparta, 2000] liburuan barneratu ziren ipuinak, ez ziren, kalitate maila berekoak). Harrigarriena, segur aski, euskal literaturaren mundu honetan emakumez soilik osatutako liburu bat kaleratzeak eragindako zeresanak izango lirateke. azken hamarkadetan izan
|
duen
igoera. Aipatutako diru-laguntza horiekin batera, gogora ekar ditzagun azken hamarkadetan sendotuz joan diren hainbat egitasmo.
|
|
|
Harreraren alderdiari heldu nahiko genioke jarraian, gure literatur sistemaren barruan ahulenetakoa datekeen alderdiari. Azken urteotan euskal liburugintzak izan
|
duen
igoera eta tiradak ugaldu izanak euskaraz inoiz baino gehiago irakurtzen dela iradoki nahi badigu ere, guztiok dakigu euskal irakurleen soslai soziologikoa ezezaguna zaigula oraindik. Ikerketa soziologiko zabal eta gaurkotu baten faltan, euskal irakurleen inguruan egin diren azterketek egoeraren diagnosi partziala egiten lagun diezagukete, eta hementxe sartuko genituzke, esaterako, nire doktorego tesian egin nituen azterketa soziologikoak, 2.700 euskal hiztun gazte elebidun aztertzen zituztenak (ik.
|
|
|
Taulan eskaintzen diren datuak ikusita, matrikulazioak bilakaera positiboaizan duela ondorioztatu daiteke. Daturik nabarmenena euskarazko matrikulazioakizan
|
duen
igoera iraunkorra da. Gainera, kontuan hartu behar da ezen Farmazia Fakultateak duen kokapen geografikoak kontra jokatzen duela, printzipioz.
|
|
|
etxebizitza, automobilak eta motorrak. Salvador Maldonado bankuaren Erakundeekiko Harremanetarako zuzendariak azaldu zuenez, sektore horietan gutxiago gastatzeko joeran eragina izan du aurreko urtean etxebizitzaren prezioak izan
|
duen
igoera handiak edo 2001ean izandako auto salmenten markak. Motorren sektoreari dagokionez, zifrak askoz ere kezkagarriagoak dira, eta salmentaren beherakada, Maldonadoren arabera, ezbehar kopuruagatik edo erosotasun handiagoa bilatzeagatik gerta daiteke.
|
|
|
Oinarrizko arau horrek ez du hitzez hitz jasotzen LGSren erosteko ahalmenari eustea derrigorrezkoa denik, baina CCOO sindikatuak. eta UGTk ziurtatu du argi eta garbi ondorioztatzen dela prezioen igoera bera izan behar duela, gutxienez. Zehazki, Langileen Estatutuaren 27.1 artikuluak Gobernuari esleitzen dio LGS finkatzea, enpresaburuei eta sindikatuei kontsulta egin ondoren, “kontsumorako prezioen indizea, lortutako batez besteko produktibitate nazionala, lanaren partaidetzak errenta nazionalean
|
duen
igoera eta egoera ekonomiko orokorra kontuan hartuta. CCOO aseguratzen dute. eta UGTk berriki egindako azterlan batean, agintaldiaren helburua zalantzarik gabe dela:
|
|
2003
|
|
|
2001ean, Biztanleen %55, 4ak euskaraz zekien, eta horietatik %70ak etxean erabiltzen zuen. Nabarmena da Gasteizen euskarak izan
|
duen
igoera, 1996eko datuekin alderatuz, biztanleen %11 gehiagok baitaki euskaraz. Bilbon ordea, 3.000 euskal hiztun gutxiago ziren 2001ean.
|
|
2004
|
|
|
Ikusiko duzuen bezala, hiru aurrekontu egin ditut, lekuaren arabera, ez baita berdin jatetxea Altzako baserri batean jarri nahi izatea, Donostiako Parte Zaharrean, edo Oiartzunen, Aiako Harriaren inguruan. Uste dut, bestalde, kontuok aski zehatzak direla, diru sarreretan aintzat hartu baitut Enekok aurtengo fitxaketan izango
|
duen
igoera ere, %2, iaz hogei partida baino gehiago jokatu zituenez gero.
|
|
2005
|
|
|
Institutu igorleak gogorarazi du haren zenbatespena oraindik ere 1995eko oinarrietan oinarrituta kalkulatu dela, eta Estatistikak datorren 25ean Espainiako ekonomiaren bilakaera ezagutaraztea aurreikusi duela, etorkinek 2000 urtetik aurrera lanari eta ekoizpenari egin dioten ekarpena kontuan hartuta. Ez Espainiako Bankuak ez analista pribatuek ez dute zehaztu nahi izan BPGaren aurrerapenak izango
|
duen
igoera, hiru eta sei hamarren artean ibiliko baita. Familien konfiantza eta kontsumo gastuarekiko eta inbertsioarekiko jarrera ona, historian zehar, diruaren prezio baxuan oinarritzen dira, erakundeek ematen dituzten kreditu erraztasunak, sistemaren enplegua sortzeko gaitasun handia, burtsak berreskuratzearen ondoriozko finantza aberastasuna hobetzea eta, paradoxaz, familien jabetzako higiezinen balioa.
|
|
2006
|
|
|
Adituen iragarpenak betetzen badira eta hipoteka indizea% 3,5 ingurukoa bada urtearen amaieran, hipoteken hileko kuota% 8 igoko litzateke 2006an. Hipoteka baten hileko kuota (120.000 eurotik hogei urtera) erreferentziatzat hartuta, 2006 urtean euriborrak aurreikusten
|
duen
igoera 55 euro inguru garestitu liteke, hilean 625 eurotik 680 eurora pasatzen baita. Euriborraren igoera 2005eko ekainean hasi zen, indize hori %2, 103an zegoenean, baina eskalada areagotu egin zen azarotik aurrera, %2, 414ra iritsi zenean.
|
|
|
RACEren arabera, Espainiako gidariek zergen bidez jasaten duten presio ekonomikoa gehiegizkoa da. “Azken urteotan petrolioaren prezioak izan
|
duen
igoerarekin bakarrik, gasolina litroak neurriz kanpo egin du gora”, Club. Haren iritziz, gasolio litro bakoitzeko gaur egungo zenbatekoaren ia erdia zergei dagokie (BEZa eta zerga berezia).
|
|
|
Urtero egiten dute gora udal zergek eta aurten ere horrela egitea da proposamena. Tasak eta Zergak gaurkotzean 2005eko irailetik aurtengo irailera bitartean KPIk izan
|
duen
igoera hartuko dute kontuan.
|
|
2007
|
|
|
El Pradoko kasua da; izan ere, Espainian gehien bisitatzen dena izaten jarraitzeaz gain, ia 200.000 bisita gehiago izan zituen aurreko urtean (1.966.000 – 2.165.000). Aipagarria izan da, halaber, Bartzelonako Picasso Museoan bisita kopuruak izan
|
duen
igoera: %15 hazi da (1.074.000tik 1.225.000ra), eta, bereziki, Valentziako Arte Modernoaren Institutuan (IVAM), 2006an %50 baino gehiago hazi baita bisitari kopurua (275.000tik 430.000ra).
|
|
2008
|
|
|
CCOO, UGT eta LAB sindikatuak kezkati agertu dira EAEko langabezia tasak abuztuan jasan
|
duen
igoera ikusita. Lehenengo biek Eusko Jaurlaritzak elkarrizketa soziala bultza dezan eskatu dute, egonkortasuna ekarriko duten hitzarmenak lortu ahal izateko.
|
|
|
Euriborrak abenduan izan
|
duen
igoerak, 2000 urtetik gorakoenak, hilean 150.000 euroko gehikuntza ekarriko du 25 urtera, 75 euro inguruko batez besteko hipoteka baterako. Hala, kuota 827 eurotik 902 eurora aldatuko litzateke hilean, eta horrek urtean 900 euroko igoera ekarriko luke.
|
|
|
Edukiontziaren barruan hamar bat ekintzaile daude, janaria dutenak Greenpeaceren arabera, instalazio horrek 3.478 gigawatt/ ordu (Gwh) eman zizkion sistema elektrikoari 2007an, hau da, urte horretako elektrizitate sorkuntza garbiaren (271.372 Gwh) %1, 28 Energia berriztagarrien ekarpena 62.081 Gwh izan zen 2007an, aurreko urtekoa baino %9, 61 handiagoa (5.969 Gwh). “Argindar berriztagarriaren ekoizpenak 2006arekiko izan
|
duen
igoera Garoñaren urteko ekarpenaren ia bikoitza da”, adierazi du erakundeak. “Arauditik kanpo” Ekologistek diote Garoña segurtasunaren ikuspuntutik “arauditik kanpo” dagoen zentrala dela.
|
|
|
Izan ere Euriborra mugarik ez
|
duen
igoeran sartua da. Etengabeko errekorrak hautsiz (goikoak) dabil.
|
|
2009
|
|
|
A. ARIZKUN. Espainian 2008an izan
|
duen
igoera ikusgarria da.
|
|
|
25 urtetik beherako gazteen artean, langabezia 13.906 jaitsi zen maiatzean(% 3) aurreko hilabetearekin alderatuta, eta 25 urtetik gorakoen artean 10.835 jaitsi zen(% 0,3). Gorrik azken hilabeteotan izan
|
duen
igoera erritmoa murrizteko joeraren barruan kokatzen du langabeziaren murrizketa hori. Hala ere, azpimarratu du:
|
|
|
Azaroan hobetu egin zen adierazlea osatzen duten sei galderen inguruko iritzia, batez ere Espainiako ekonomiari buruzko itxaropenak, 11,5 puntu igo baitziren; etxeko egungo egoerari buruzko pertzepzioa, berriz, 0,3 puntu baino ez zen igo. Datu horiek iazko hilabete berean erregistratutakoekin alderatuz gero, ICC ICO indizea 26,6 puntu handiagoa da orain, itxaropenen adierazle partzialak izan
|
duen
igoeraren ondorioz(+ 36,4 puntu) eta egungo egoerak(+ 16,9 puntu). KOIk azaldu duenez, egungo egoeraren adierazle partzialak 3,1 puntu egin zuen aurrera urriarekin alderatuta, kontsumitzaileek hobetu egin baitzuten beren pertzepzioa:
|
|
|
Puntu horretan Espainiako datua erabili zuen Bilbaok, argudio modura. . Gure itunak zehaztua
|
duen
igoera KPIa gehi %1 bat da, baina orain, KPIa %1 denez, berdinduta gaude?.
|
|
2010
|
|
|
Zerealen eta beste jakien salneurriak ezartzen dituzten merkatuak fikzioa direla salatu du Euskal Herriko Nekazarien Elkartasunak (EHNE). Gariaren prezioak azken asteotan izan
|
duen
igoera espekulazioari egotzi zioten atzo sindikatuko ordezkariek, Gasteizen egindako agerraldian, eta ziurtatu zuten Euskal Herriko ekoizleek ez diotela igoerari etekinik aterako.
|
|
|
Pasaiako portuak irailean izan
|
duen
igoera. Pasaiako portuan %5, 9 igo da merkantzien garraioa irailean.
|
|
|
1954an antolatu zen 8.047 metro dituen mendi hau igotzeko lehen espedizioa, eta 1975era arte ez zuen inork lortu erdialdeko gailurreraino iristea. Iñurrategik, Vallejok eta Zabalzak zailtasun tekniko eta eskakizun fisiko haundia
|
duen
igoera aukeratu dute, mendizaletasuna ulertzeko era berezi baten aldeko konpromisoari jarraituz: soka finkorik gabe, altuerako kanpamentu egonkorrik gabe eta oxigeno artifizialik gabe.
|
|
|
Konfiantzaren hileko igoera bi arrazoirengatik gertatu da: batetik, egungo egoeraren adierazleak izandako aurrerapena (4,9 puntu igo zen, 50,6 puntura arte), eta, bestetik, igurikimenen adierazleak izan
|
duen
igoera (6,1 puntu igo zen), 100 puntutik gora jarri baitzen (105,8 puntu). Gaur egungo egoeran konfiantza handitzea kontsumitzaileek ekonomiaren, familia ekonomiaren eta enpleguaren bilakaerari buruz duten iritzi hobearen ondorio da, nahiz eta inkestatuek lan merkatua baloratzen duten gutxien.
|
|
|
Industriaren negozio zifra %3, 3 igo zen uztailean, 2009ko hilabete berarekin alderatuta. Hala, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) datuen arabera, zazpigarren urtez jarraian egin
|
duen
igoera areagotu egin da, nahiz eta industriaren negozio zifrak nabarmen moteldu duen urteko zazpigarren hilabetean, ekainean% 9,1 egin baitzuen gora. Sektoreko eskaeren sarrerak %3, 1 igo ziren uztailean, ekainean lortutako zifrak baino 7,5 puntu gutxiago.
|
|
|
Zor publikoak kontsumitzailearengan
|
duen
igoeraren ondorioak
|
|
2011
|
|
|
Lehen hiruhilekoan, gainera, handitu egin zen eragiketa kopurua (467.406 mugimendu, %2, 6 gehiago). Sustapen Ministerioak nabarmendu zuen Bartzelonako aireportuak urtarriletik martxora bitartean izan
|
duen
igoeraren indarra, bai bidaiari kopuruari bai eragiketei dagokienez. 6,6 milioi bidaiari baino gehiago izan zituen, 2010eko lehen hiruhilekoan baino %15, 5 gehiago, eta 67.000 hegaldi baino gehiago egin zituen, hau da, %10, 9 gehiago.
|
|
2012
|
|
|
Hainbat eta hainbat kontratuetan %8a ordaintzetik, %21a ordaintzera," azpimarratu dute. Eta Udalen helburu nagusia kirol zerbitzuak mantentzea denez, lau herrietan BEZak suposatu
|
duen
igoeraren media, %4, 66a gehi maiatzeko KPIa, %1, 85a, gehitzea erabaki dute. " Badakigu hau herritarrek haiengan hartzea oso gogorra eta desatsegina dela," aipatu dute.Era berean, 2013 urteko tasari soilik eragingo diola jakitera eman dute," hemendik aurrera, berriro ere, KPIaren igoera aplikatzen jarraituko genuke".
|
|
|
5. Nafarroan, %15 Urteko azken emaitzak igoera orokorra utzi du Hego Euskal Herriko lau herrialdeetan. Azken txanpan Nafarroak izan
|
duen
igoeraren ondorioz, herrialde horri dagokio langabezia tasarik handiena, %15 ozta ozta gaindituta. Iaz gertatu zen modura, Gipuzkoan igo da gutxien langabezia urtearen joanean, %4, 2 Horri esker, tasarik apalena izateari eutsi dio:
|
|
|
2 Gazteen erabileraren bilakaeraren kasuan, datuak ez datoz guztiz bat: EHKNren arabera, igo egin da euskararen erabilera(+ %44, 8), baina ez, inolaz ere, ISLk lagun arteko elkarrizketetan ematen
|
duen
igoeraren neurrian: + %128, 6koa).
|
|
|
Estatuko Estatistika Institutuak Biztanleria Aktiboaren Inkestaren inguruan emandako datuak aztertzeko prentsaurrekoan Jimenez Latorrek esan du urteko lehen hiruhilekoan langabeziak izan
|
duen
igoera okupazioaren jaitsiera garrantzitsuak eta biztanleria aktiboaren beheraka arinak eragin dutela.
|
|
|
Julian Castrok panorama politikoan bizi
|
duen
igoera, amets amerikarraren, adibidea da.
|
|
|
Zaborraren tasa gora Zabor bilketaren tasa %10ean igoko da 2012 urtean; izan ere, 180.000 euroko defizita sortu baitzuen iaz zaborraren zerbitzuak. KPIak (IPCak) eta zerbitzuak urtez urte izaten
|
duen
igoerak eragiten du kopuru hori. Herritarren kezkak Saioaren amaieran, lehen bilerara gerturatu ziren hainbat herritarrek euren kezkak azaldu zituzten:
|
|
2013
|
|
|
Institutu horretako ikertzaileek aipatu dutenez, bitamina faltaren prebalentziak azken hogei urteetan izan duen gorakada bat dator elikadura alergien tasak izan
|
duen
igoerarekin.
|
|
2017
|
|
|
Horri esker oinarrizko errenta beste hainbeste handituko litzateke proportzioan». Orain gutxieneko soldatak izan
|
duen
igoeraren aurrean ez daude prest, ordea.Azken urteotan Espainian gutxieneko soldata nahiko handitu dela uste du EAJk. Ez dirudi.
|
|
2018
|
|
|
Maite Maiorak jarraian lortzen duen hirugarren garaipena lortu du Fuente De ko Kilometro Bertikalean, Kantabrian. Iñigo Larizek hirugarren egin du gaur, behin baino gehiagotan irabazi izan
|
duen
igoeran.
|
|
|
Duintasuna elkarteko kideek gogor kritikatu zuten pentsioen bueltan egin zenuten akordioa (Goiena, 2018/ 05/ 04). Argi utzi zuten soilik bi urteko iraupena izango
|
duen
igoera sinboliko horrek ez duela pentsioen arazoa inolaz ere konpontzen. Gainera, handik gutxira, Gasteizko parlamentuan gutxieneko pentsioak 1.080 eurokoak izatea bermatzeko mekanismoak ezartzeari uko egin zenioten.
|
|
2020
|
|
|
Oro har, produktu horien kostua zerbitzu kontratuan bertan adierazten da, eta, beraz, alda liteke kontratu horrek uzten badu. ...hori betetzen dute lotutako aseguruek (bizitza, etxea, ordainketen babesa…), txartelen edo pentsio planen komisioek, kontuaren mantentze batzordeak hipoteka ordaintzeko ez den beste zerbaitetarako erabiltzen bada (transferentziak egiteko edo dirua ateratzeko, adibidez), etab. Bankuak, fusioaren ondoren, produktu horien prezioa garestitzea erabakiko balu, hipotekatuak baloratu luke ea nahiago
|
duen
igoera hori onartu edo zerbitzu horien kontratuak bertan behera utzi, eta sor litekeen interesaren igoera onartu. Beste aukera bat ere egin dezakezu:
|
|
|
Halaber, hobariak egungo osasun egoerara moldatu behar direla adierazi dute. Horrez gain, Arantzar aparkalekuan eta hilerrian udal gobernu taldeak egin nahi
|
duen
igoera bertan behera uztea proposatu dute.
|
|
2021
|
|
|
Ikus daiteke Zumarragan urak urtez urte izan
|
duen
igoera, eta ez dela bera izan kontsumo tarte bakoitzean. 2007tik KPIa %6 igo bada ere, Zumarragan uraren prezioa %12 igo da, bikoitza beraz.
|
|
|
Izan ere, 64.000 inguru behargin dira gutxienekoa jasotzen dutenak Hego Euskal Herrian, prekaritateak jotako sektoreetan gehienbat. Bada, legezko soldatarik txikienarekin aritu behar duten langile horiek ez dute jasotzen batez besteko soldata dutenen sariaren erdia ere, eta errealitate gordin hori ez du aldatuko Madrilek ezarriko
|
duen
igoerak. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2.332 euro da batezbestekoa, eta 2.217 euro Nafarroan, INEk 2019 urterako emandako datuen arabera.
|
|
|
CCOOren ustez, 2020an langabeziak izan
|
duen
igoera «bereziki kezkagarria» da, aurrera begirako ondorioak izango dituelako, «lan merkatuaren prekaritatea eta ezberdintasun sozialak» handituko baititu. Sindikatuak uste du gazteen, atzerritarren eta emakumeen egoera «oso larria» dela, eta haiei laguntzeko ekintza planak «lehenbailehen aktibatzeko» eskatu du.
|
|
2022
|
|
|
Baina merkatze hori ez da nahikoa izan KPI kontsumo prezioen indizearen goranzko bidea eteteko, inflazioa beste produktu eta zerbitzu gehienetara hedatzen ari delako. Hego Euskal Herriko inflazioaren datua abuztuaren 12an kaleratuko du INE Espainiako Estatistika Institutuak, eta badirudi oraingoan zail izango duela bi zenbakiko kopuru bati izkin egitea, Espainian izan
|
duen
igoera handia ikusita. Ozta ozta egin zuen martxoan (%9, 6) eta ekainean (%9, 7).
|
|
|
Era berean, gora egin du independentziarekin «oso desados» edo «desados» azaltzen diren herritarren kopurua. 2021eko azaroan 42,1 ziren, eta aurtengo neurketan, berriz, %44, 7 Baina, aldiz, apenas izan
|
duen
igoerarik euskal estatuarekin desados azaldu direnen multzoak.
|
|
2023
|
|
|
Dirua izateak lagundu egiten du elikadura ona izaten, baina ez da ondo jaten. Azken urteotan KPIak izan
|
duen
igoeraren ondorioz, pertsona batzuek oinarrizko elikagaiak baztertu dituzte. Bai, argi eta garbi, auzoetan eta baliabide ekonomiko gutxiagoko eremuetan.
|
|
|
Lan merkatuaren bilakaeraren bidetik, Ipar Hegoak nabarmendu du KPIak azken bi urteetan izan
|
duen
igoerak eragin oso kaltegarria izan zuen duela jendearen bizi baldintzetan. Familiek, urtez urte, diru sarreren batezbesteko handiagoa bideratu behar dute oinarrizko beharrak betetzeko.
|
|
|
Dena den, 2022ko otsailetik izandako apalena da. EBZ irailaren 14an bilduko da berriz, eta orduan erabaki du interes tasak igotzen jarraituko duen, aurreko bederatzi bileretan egin duen moduan, ala eten egingo
|
duen
igoera, inflazioaren bilakaerarekin konforme.
|
|
|
Zuzenguneetan galtzen zuen denbora igoeretako bihurguneetan irabazi zuen, beste inork baino hobeto' irakurri' zuelako errepidearen egoera, bai euripean eta baita errepidea lehortzen ari zela, noraino arriskatu baloratzea oso gatxa zen baldintzetan. Ondo ezagutzen
|
duen
igoeran" gustura eta eroso" sentitu zela adierazi du abadiñarrak.
|